Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2023 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 36200 B - Vaststelling begroting gemeentefonds 2023.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2023; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	20-09-2022
Publicatie­datum	20-09-2022
Nummer	KST36200B2
Kenmerk	36200 B, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2022

2023

36 200 B

Vaststelling van de begrotingsstaat van het gemeentefonds (B) voor het jaar 2023

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Geraamde uitgaven en ontvangsten    3

• A. 

  Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel    4

• B. 

  Artikelsgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen    5

• 1. 

  Leeswijzer    5

• 2. 

  Beleidsagenda    7

2.1    Beleidsprioriteiten    7

2.2    Belangrijkste mutaties    10

2.3    Beleidsevaluaties    13

• 3. 

  Beleidsartikelen    14

3.1    Artikel 1. Gemeentefonds    14

• 4. 

  Gemeentefonds in breder perspectief    20

4.1    Inkomstenbronnen van gemeenten    20

4.2    Specifieke uitkeringen    21

4.3    Opbrengst lokale belastingen en heffingen    21

• 5. 

  Bijlagen    24

Bijlage 1: Verdiepingshoofdstuk    24

Bijlage 2: Integratie-uitkeringen    27

Bijlage 3: Decentralisatie-uitkeringen    28

Bijlage 4: Moties en toezeggingen    30

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 40.477.613.000

Figuur 2 Geraamde ontvangsten artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 40.477.613.000

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 3

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.

De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,

H.G.J. Bruins Slot De Staatssecretaris van Financiën,

M.L.A. van Rij

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

• 1. 

   LeeswijzerAlgemeen

Inleiding

Voor u ligt de begroting 2023 van het gemeentefonds.

Groeiparagraaf

Ten opzichte van voorgaande jaren ontbreekt in deze begroting het Periodiek Onderhoudsrapport gemeentefonds (POR). Vanwege de invoering van het nieuwe verdeelmodel van het gemeentefonds per 2023 heeft het POR op dit moment geen toegevoegde waarde.

Gemeentefonds

De gemeentefondsbegroting maakt onderdeel uit van de Rijksbegroting, maar heeft daarbinnen een eigen karakter. Zo kent de gemeentefondsbegroting in tegenstelling tot een departementale begroting slechts één beleidsartikel: het gemeentefonds. Het beleid dat wordt gevoerd ter realisatie van de algemene beleidsdoelstelling is direct verbonden met dit beleidsartikel. Voorts zijn de fondsbeheerders systeemverantwoordelijk voor het gemeentefonds en niet voor de resultaten die gemeenten met hun budget uit dit fonds realiseren. Gemeenten zijn, met inachtneming van de wet- en regelgeving, autonoom in het voeren van hun beleid bekostigd uit het gemeentefonds. De begroting van het gemeentefonds bevat geen output- en/of outcomegegevens. Deze worden door de gemeenten in hun begrotingen gepresenteerd.

Beleidsagenda

De beleidsagenda geeft een overzicht van de hoofdlijnen van beleid. Tevens is een overzicht opgenomen met de belangrijkste mutaties.

Beleidsartikel

In het beleidsartikel komen de met het beleid samenhangende algemene beleidsdoelstelling, de rol en verantwoordelijkheid, de beleidswijzigingen, de budgettaire gevolgen van beleid en de toelichting op de uitgavencategorieën aan bod.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

De apparaatsuitgaven in de zin van materiële en personele uitgaven van de medewerkers bij de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Financiën die betrokken zijn bij het fondsbeheer, zijn niet in de tabel budgettaire gevolgen van beleid opgenomen. Deze kosten worden in de respectievelijke departementale begrotingen verantwoord. Dit geldt eveneens voor het algemene beleid inzake decentrale overheden, waarbij deze uitgaven zijn terug te vinden in de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Gemeentefonds in breder perspectief

In hoofdstuk 4 wordt het gemeentefonds in een breder perspectief geplaatst, waarbij ook wordt ingegaan op de overige inkomstenbronnen van de gemeenten, zoals specifieke uitkeringen en lokale belastingen en heffingen.

Bijlagen

Deze begroting wordt afgesloten met diverse bijlagen. Waaronder het verdiepingshoofdstuk waarin de opbouw is aangegeven van de uitgaven van het gemeentefonds vanaf de stand ontwerpbegroting 2022 naar de stand ontwerpbegroting 2023. In het verdiepingshoofdstuk worden de mutaties toegelicht die groter zijn dan of gelijk zijn aan de ondergrens zoals deze in de Rijksbegrotingsvoorschriften 2022 is opgenomen. Voor het gemeentefonds is die grens € 10 mln. voor beleidsmatige mutaties en € 20 mln. voor technische mutaties.

• 2. 

  Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Nieuw verdeelmodel algemene uitkering gemeentefonds

De fondsbeheerders hebben besloten het nieuwe verdeelmodel voor de algemene uitkering van het gemeentefonds per 1 januari 2023 in te voeren (Kamerstukken II 2021/22, 35925 VII, nr. 21). Bij de invoering van het nieuwe model volgen de fondsbeheerders de adviezen van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) op, met uitzondering van het advies van de ROB om het onderzoek naar de maatstaven centrumfunctie, eenpersoonshuishoudens en het onderzoek naar de overige eigen middelen te hebben afgerond voorafgaand aan invoering van het model. Deze onderzoeken worden in de loop van 2022 opgestart en naar verwachting zijn de onderzoeksresultaten in 2023 bekend. In samenspraak met de VNG, gemeenten en de ROB zal dan worden bekeken wat de implicaties van de uitkomsten van deze onderzoeken zijn voor het model.

Bij de invoering van het nieuwe verdeelmodel is gekozen om een ingroeipad te hanteren voor gemeenten die als gevolg van het nieuwe verdeelmodel een hoger of een lager bedrag per inwoner ontvangen. Aangezien de geadviseerde onderzoeken nog niet zijn afgerond voorafgaand aan invoering van het model, hebben de fondsbeheerders besloten het ingroeipad het eerste jaar niet op maximaal € 15 per inwoner te zetten, maar op maximaal € 7,50 per inwoner. Gegeven de ontvangen adviezen van de ROB en de VNG en de reacties van gemeenten hebben de fondsbeheerders verder besloten het ingroeipad te beperken tot 3 jaar. Verder zal het nieuwe model tijdig geëvalueerd worden en aan de hand van de evaluatie zal besloten worden over het traject 2026 en verder.

Voor gemeenten met een beperkte financiële draagkracht en een lage sociaaleconomische status geldt tot en met 2025 een aangepast ingroeipad. Dat geldt eveneens voor gemeenten die tot en met 2022 aanvullende middelen ontvingen vanwege bevolkingsdaling.

Bestaande financieringssystematiek tot en met 2025

De jaarlijkse indexatie van het gemeentefonds heet het accres. Dit accres is voor de huidige kabinetsperiode (tot en met 2025) grotendeels berekend op basis van de bestaande afspraken. In het Coalitieakkoord is er voor gekozen om de uitvoeringskosten van medeoverheden voor de investeringspak-ketten (klimaat, ontsluiten nieuwbouwwoningen en stikstof) specifiek te verstrekken. In samenhang hiermee is besloten om de middelen voor het Stikstoffonds, het Klimaatfonds, het budget voor ontsluiting van nieuwe woningen in het Mobiliteitsfonds en het Nationaal Groeifonds uit te zonderen van de berekening van het accres.

Daarnaast zijn in het Coalitieakkoord middelen voor de Woningbouwimpuls (10 x € 100 mln.) en volkshuisvesting (4 x € 150 mln.) opgenomen. Deze middelen zijn onttrokken aan het accres van het gemeentefonds en worden via een specifieke uitkering uitgekeerd.

Bovendien heeft de VNG ingestemd met het voorstel van het kabinet om het volumedeel van het accres voor gemeenten voor de periode 2022-2025 vast te zetten op het niveau van de voorjaarsnota 2022. Dit betekent dat de accresstanden voor de jaren 2022 t/m 2025 voor gemeenten slechts nog zullen wijzigen als gevolg van loon- en prijsontwikkelingen. Hiermee wordt een eerste belangrijke stap gezet richting een meer stabiele financiering voor gemeenten. Het biedt hen voor de komende jaren zekerheid over hun inkomsten en beschikbare vrije ruimte, ook wanneer de uitgaven van het Rijk achterblijven bij de ramingen. Het kabinet geeft hiermee invulling aan de motie van Weijenberg c.s. (Kamerstukken II 2021/22, 35925, nr. 153).

Nieuwe financieringssystematiek voor de periode na 2025

In het Coalitieakkoord is een nieuwe financieringssystematiek aange-kondigd voor de periode na 2025, om een stabielere financiering voor medeoverheden te realiseren en hun autonomie te vergroten. Daarbij wordt de mogelijkheid van een groter eigen belastinggebied voor gemeenten en provincies betrokken.

Het kabinet en de medeoverheden zijn van mening dat de financieringssystematiek, zoals deze nu is vormgegeven, verbetering behoeft. Op basis van de gesprekken met de medeoverheden zijn vier vertrekpunten geformuleerd (Kamerstukken II 2021/22, 35925 VII, nr. 170):

• - 

  Het is belangrijk dat er sprake is van een goede balans tussen opgaven, taken en middelen.

• - 

  Er is een betere financieringsbalans nodig tussen eigen inkomsten van gemeenten en provincies en bekostiging via de fondsen vanuit het Rijk.

• - 

  De bekostiging van het gemeentefonds en provinciefonds moet gepaard gaan met meerjarige stabiliteit, zodat gemeenten en provincies vooraf helderheid hebben over hun meerjarig begrotingskader.

• - 

  Het financieel en interbestuurlijk instrumentarium, waaronder het uitkeringsstelsel, dient beter aan te sluiten op taken en wettelijke kaders van waaruit die taken worden toebedeeld.

De hierbij passende vervolgstappen zullen in 2023 verder ter hand genomen worden.

Interbestuurlijke verhoudingen

Het Kabinet voert het gesprek met het decentraal bestuur over de meerwaarde van een beleidskader decentraal bestuur, één van de aanbevelingen uit het rapport van hoogleraar Douwe Jan Elzinga. Deze discussie zal in 2023 verder gevoerd worden.

Daarnaast werkt het Kabinet aan het opstellen van een uitvoerbaarheids-toets decentrale overheden (UDO), waarmee effecten van nieuw beleid voor medeoverheden aan de voorkant inzichtelijk gemaakt worden.

Uitkeringsstelsel

De wens bestaat al langer om het uitkeringsstelsel, zoals opgenomen in de Financiële-verhoudingswet, beter aan te laten sluiten bij de gewijzigde bestuurlijke verhoudingen tussen Rijk en medeoverheden. Het Kabinet wil, samen met VNG en IPO, stappen zetten in een betere vormgeving van het uitkeringsstelsel langs drie sporen:

• - 

  Borgen dat de inrichting van de financiële verhoudingen blijft passen bij de wijze waarop overheden samen maatschappelijke opgaven willen oppakken en tegelijk kunnen voldoen aan de vereiste wettelijke kaders.

• - 

  Het uitkeringsstelsel moet de interbestuurlijke samenwerking niet belemmeren, maar ondersteunen.

• - 

  De bekostiging van de interbestuurlijke samenwerking moet plaatsvinden tegen zo laag mogelijke administratieve kosten aan de kant van zowel het Rijk als aan de zijde van de medeoverheden.

De verbeteringen in het uitkeringsstelsel worden doorgevoerd door aanpassing van de decentralisatie-uitkeringen en de specifieke uitkering:

• - 

  Voor de decentralisatie-uitkering geldt dat de wetgever bij de herziening van de Financiële-verhoudingswet nader aan zal geven, wat wel en niet is toegestaan.

• - 

  Voor de specifieke uitkeringen geldt dat deze eenvoudiger, sneller en tegen lagere administratieve lasten verstrekt moeten kunnen worden.

Het streven is om de herziening van de Financiële-verhoudingswet in 2024 af te ronden. Vooruitlopend op de geschetste wijzigingen in de wet zal, daar waar de huidige wet ruimte biedt, in de geest van de wijzigingen gewerkt gaan worden. Dat kan bijvoorbeeld door actualisering van het toetsingskader decentralisatie-uitkeringen. In de uitwerking van de plannen, op weg naar de wetswijziging in 2024, wordt nauw samengewerkt met de medeoverheden.

Overzicht coronamaatregelen

De afgelopen periode is voor een belangrijk deel getekend door de corona-pandemie. Het kabinet heeft diverse (nood)maatregelen genomen om de crisis het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een totaaloverzicht van de maatregelen die voor 2021 en verder op de begroting van het gemeentefonds zijn genomen.

Toelichting

Het kabinet en de medeoverheden blijven met elkaar in gesprek over de financiële, en sociaal-economische, gevolgen van de coronapandemie voor medeoverheden. De hoogte en omvang van de reële compensatie vraagt een politiek bestuurlijke afweging, waarbij het uitgangspunt is dat de medeoverheden er als gevolg van de corona-aanpak niet slechter voor komen te staan dan daarvoor.

2.2 Belangrijkste mutaties

Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Soms gaat dit gepaard met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds. In de tabel met belangrijkste mutaties worden de mutaties groter dan € 30 mln. weergegeven. Een uitgebreid overzicht met mutaties is opgenomen in de Bijlage 1: Verdiepingshoofdstuk.

Tabel 2 Belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties ten opzichte van vorig jaar (bedragen x € 1.000)

1    Inclusief NvW's: Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 6, Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 13 en Kamerstukken II 2021/22, 35295 B, nr. 15.

2    Kamerstukken II 2021/22, 36065, nr. 1

3    Inclusief NvW's: Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 5 en Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 6

Toelichting

• 1) 

  Accres tranche 2023

Het gemeentefonds ontwikkelt zich in principe evenredig met de accres-relevante uitgaven (ARU) van het Rijk. De groei of krimp van het gemeentefonds als gevolg van deze normeringssystematiek wordt accres genoemd. Voor de periode 2022 tot en met 2025 hebben de gemeenten ervoor gekozen om het volume-deel van het accres vast te zetten. Dit betekent dat de accresstanden voor de jaren 2022 t/m 2025 voor gemeenten slechts nog zullen wijzigen als gevolg van loon- en prijsontwikkelingen (lpo). Zie ook de toelichting in 2.1 Beleidsprioriteiten. Het accres van de tranche 2023 bedraagt voor de jaren 2023 tot en met 2025 € 2.674,0 mln. per jaar, waarvan € 1.221,5 mln. volume en € 1.452,5 mln. lpo. In de jaren 2025 en 2026 vindt, conform de nieuwe financieringssystematiek, alleen verwerking van het lpo-deel van het accres plaats.

• 2) 

  Ruimte onder plafond BCF 2022

De ontwikkeling van het BTW-compensatiefonds en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Voor 2022 is vooralsnog sprake van ruimte onder het plafond, met als gevolg een toevoeging aan de algemene uitkering van € 320,9 mln.

• 3) 

  Maatschappelijke begeleiding

Conform artikel 18 van de Wet inburgering voorziet het College van Burgemeester en Wethouders in de maatschappelijke begeleiding van inburger-ingsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden. Gemeenten ontvangen hiervoor in 2022 een bijdrage van € 35 mln.

• 4) 

  Overheveling vanuit integratie-uitkeringen naar de algemene uitkering Met ingang van 2023 wordt het nieuwe verdeelmodel voor de algemene uitkering van het gemeentefonds van kracht. Daarmee samenhangend worden vanaf 2023 enkele onderdelen van verschillende integratie-uitkeringen overgeheveld naar de algemene uitkering. Het betreft concreet het historisch verdeelde budget van de integratie-uitkering Voogdij 18+, de onderdelen Wajong en Regulier werk van de integratie-uitkering Participatie en de integratie-uitkeringen voor Inburgering en voor de Vergoeding raadsleden kleine gemeenten. In tabel 3 is een detailoverzicht opgenomen van deze overheveling.

Tabel 3 Detailoverzicht overheveling van integratie-uitkeringen naar algemene uitkering (bedragen x € 1.000)

• 5) 

  Asiel

Het kabinet stelt € 90 mln. beschikbaar in 2022 tot en met 2024 ten behoeve van de inburgering en integratie van statushouders.

• 6) 

  Eenmalige rijksbijdrage

Het Rijk werkt met gemeenten en provincies door aan een nieuwe financieringssystematiek vanaf 2026. In aanloop daarnaartoe stelt het kabinet voor gemeenten € 1 mld. extra in 2026 beschikbaar. Daarvan wordt een bedrag van € 76 mln. aan het Btw-compensatiefonds toegevoegd.

• 7) 

  Energietoelage

Ook in 2023 stelt het kabinet € 1,4 mld. beschikbaar voor de uitvoering en uitgifte van de eenmalige aanvullende tegemoetkoming voor de gestegen energieprijzen voor huishoudens met een laag inkomen.

• 8) 

  Bijzondere bijstand

Om huishoudens extra te kunnen ondersteunen stelt het kabinet in 2022 € 50 mln. extra beschikbaar voor de bijzondere bijstand.

2.3 Beleidsevaluaties

Al het beleid dat valt onder een beleidsartikel uit de Rijksbegroting moet tenminste eens in de zeven jaar worden geëvalueerd. Er vindt echter geen afzonderlijke beleidsdoorlichting plaats van het beleidsartikel van het gemeentefonds. Doorlichting van de bestuurlijke en financiële verhoudingen met de decentrale overheden, die ten grondslag liggen aan het fonds, vindt plaats via beleidsartikel 1.1 van de begroting van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII).

• 3. 

  Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1. Gemeentefonds

A.    Algemene doelstelling

Via het gemeentefonds wordt bewerkstelligd dat de gemeenten middelen krijgen toebedeeld om hun taken naar behoren uit te voeren. Deze doelstelling valt uiteen in twee beleidsthema's:

• 1. 

  gemeenten via het gemeentefonds voorzien van voldoende financiële middelen voor de uitvoering van hun taken;

• 2. 

  een verdeling van de beschikbare financiële middelen over gemeenten, die elk van de gemeenten in staat stelt om hun inwoners een gelijkwaardig voorzieningenpakket tegen globaal gelijke lastendruk te kunnen leveren.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De fondsbeheerders, de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Minister van Financiën - namens deze de Staatssecretaris van Financiën - Fiscaliteit en Belastingdienst - hebben een regisserende en financierende rol ten aanzien van het gemeentefonds. De fondsbeheerders zijn op basis van de Financiële-verhoudingswet verantwoordelijk voor de financiële verhoudingen tussen Rijk en gemeenten. Zij dragen daarbij zorg voor een adequate omvang alsmede een goede werking van de verdeelsystematiek van het gemeentefonds. Tevens zorgen zij voor een adequate uitbetaling en vaststelling van de algemene uitkering, de integratie-uitkeringen en decentralisatie-uitkeringen aan de verschillende gemeenten.

Van tijd tot tijd kunnen vragen opkomen of gemeenten als collectiviteit andere prioriteiten zouden kunnen stellen, bijvoorbeeld ter ondersteuning van gezamenlijk onderschreven maatschappelijke opgaven. Naast de fondsbeheerders hebben hierbij ook de desbetreffende vakministers een rol.

Voor de realisatie van de beschreven beleidsthema's is er een aantal instrumenten en activiteiten.

Beleidsthema 1: gemeenten via het gemeentefonds voorzien van voldoende financiële middelen voor de uitvoering van hun taken.

• A) 

  Normeringssystematiek

De jaarlijkse ontwikkeling van de omvang van de algemene uitkering van het gemeentefonds wordt - naast taakmutaties - bepaald door de normeringssystematiek. De normeringssystematiek houdt in dat de ontwikkeling van het fonds gekoppeld is aan de ontwikkeling van de accres-relevante uitgaven van het Rijk (ARU), dit wordt ook wel aangeduid als het principe «samen de trap op, samen de trap af». De jaarlijkse toe- of afname van het gemeentefonds die voortvloeit uit de koppeling aan de rijksuitgaven, wordt het accres genoemd. De normeringssystematiek is in werking sinds 1995 en berust op een bestuurlijke afspraak tussen het Rijk, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO).

In het Coalitieakkoord is het accres voor de huidige kabinetsperiode (tot en met 2025) grotendeels berekend op basis van de bestaande afspraken. Wel is er voor gekozen om de uitvoeringskosten van medeoverheden voor de verschillende investeringspakketten specifiek te verstrekken. In samenhang hiermee is besloten om de middelen voor de bijbehorende fondsen uit te zonderen van de berekening van het accres.

In het Coalitieakkoord is tevens een nieuwe financieringssystematiek aangekondigd voor de periode na 2025, om een stabielere financiering voor medeoverheden te realiseren en hun autonomie te vergroten. Daarbij wordt de mogelijkheid van een groter eigen belastinggebied voor gemeenten en provincies betrokken. Overigens vindt vanaf 2026 nog wel indexatie plaats voor de loon- en prijsontwikkeling.

Zie voor meer informatie over de normeringssystematiek het onderdeel 2.1 Beleidsprioriteiten van deze begroting.

• B) 

  Artikel 2 Financiële-verhoudingswet

Er zijn jaarlijks diverse specifieke taakmutaties die tot toevoegingen en/of onttrekkingen aan het gemeentefonds kunnen leiden. Uitgangspunt hierbij is artikel 2 van de Financiële-verhoudingswet. Dit artikel geeft aan dat indien beleidsvoornemens van het Rijk leiden tot een wijziging van de uitoefening van taken of activiteiten door gemeenten, in een afzonderlijk onderdeel van de bijbehorende toelichting met redenen wordt omkleed en met kwantitatieve gegevens wordt gestaafd, welke de financiële gevolgen van deze wijziging voor de gemeenten zijn. Tevens wordt aangegeven via welke bekostigingswijze de financiële gevolgen voor gemeenten kunnen worden opgevangen.

• C) 

  Bestuurlijk overleg financiële verhoudingen

Het Bestuurlijk overleg financiële verhouding (Bofv) tussen de fondsbeheerders, de VNG, het IPO en de Unie van Waterschappen (UvW) vindt twee keer per jaar plaats: rond het verschijnen van de Voorjaarsnota en de Miljoenennota. Iedere partij kan agendapunten inbrengen. Zo nodig kunnen ook andere bewindspersonen dan de fondsbeheerders aan het overleg deelnemen. De uitkomst van de normeringssystematiek (zie A) kan - indien bekend - in het Bofv bestuurlijk worden gewogen.

• D) 

  Benchmark woonlasten

De OZB-opbrengsten van gemeenten werd tot en met 2019 op macroniveau gemaximeerd door jaarlijks een percentage vast te stellen waarmee de som van de OZB-opbrengsten van alle gemeenten mocht groeien. Met ingang van 2020 is een benchmark woonlasten geïntroduceerd ter vervanging van de macronorm OZB.

• E) 

  Artikel 12-gemeenten

Indien een gemeente grote financiële tekorten op de begroting heeft over langere tijd, dan kan de gemeente om een extra uitkering uit het gemeentefonds vragen. De gemeente krijgt dan een artikel 12-status en komt onder toezicht te staan van de provincie. Het aantal gemeenten dat een beroep doet op artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet is een indicator voor de financiële positie van gemeenten. In tabel 4 is het aantal artikel 12 gemeenten opgenomen.

• F) 

  Monitoring nieuwe middelen sociaal domein

Het College van Burgemeester en Wethouders legt over de besteding van de middelen sociaal domein uitsluitend financiële verantwoording af aan de gemeenteraad. Het Rijk vraagt geen verantwoording over de rechtmatigheid van de besteding door gemeenten. Wel monitort het Rijk de uitvoering van de taken van het sociaal domein, om de systeemverant-woordelijkheid van vakministers en fondsbeheerders te kunnen borgen. Het Rijk ontvangt daartoe via het informatiesysteem Informatie voor derden (Iv3) per gemeente informatie over de uitgaven in het sociaal domein. Iv3 is geen verantwoordingsinformatie en op basis van Iv3 kan niet worden teruggevorderd.

Beleidsthema 2: een verdeling van de beschikbare financiële middelen over gemeenten, die elk van de gemeenten in staat stelt om hun inwoners een gelijkwaardig voorzieningenpakket tegen globaal gelijke lastendruk te kunnen leveren.

• G) 

  Verdeelmaatstaven

Het budget van de algemene uitkering van het gemeentefonds wordt over de gemeenten verdeeld via een systeem van verdeelmaatstaven. De fondsbeheerders zijn verantwoordelijk voor ontwikkeling en onderhoud van het systeem van verdeelmaatstaven. Dit verdeelsysteem heeft als doel gemeenten in staat te stellen hun voorzieningen op een onderling gelijkwaardig niveau te brengen tegen globaal gelijke lastendruk en rekening houdend met de structuurkenmerken van de gemeenten.

Zolang voor een uitkeringsjaar de voor de verdeelmaatstaven noodzakelijke statistische gegevens nog niet bekend of definitief zijn, worden de gemeenten bevoorschot op basis van voorlopige cijfers. Hierbij wordt ernaar gestreefd de voorschotten zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de algemene uitkering waarop een gemeente uiteindelijk recht heeft, nadat de statistische gegevens definitief zijn vastgesteld. Dit streven geldt ook voor integratie- en decentralisatie-uitkeringen. Als er gedurende en na afloop van het uitkeringsjaar definitieve volumegegevens beschikbaar komen, leidt dit tot bijstellingen in de bevoorschotting. Aangezien voor het gemeentefonds de verplichtingen leidend zijn, zullen deze altijd tot uitkering komen.

• H) 

  Periodiek onderhoudsrapport

Voor de verdeling van de financiële middelen is het Periodiek onderhoudsrapport (POR) de belangrijkste indicator. Daarin wordt door de fondsbeheerders bijgehouden of de verdeling nog adequaat is. De verdeling is adequaat als deze nog voldoende aansluit bij de daadwerkelijke uitgaven, zoals blijkt uit de gemeentelijke begrotingen. Het POR verschijnt in principe jaarlijks als bijlage bij de begroting. Vanwege de invoering van het nieuwe verdeelmodel van het gemeentefonds per 2023 heeft het POR op dit moment geen toegevoegde waarde. Daarom ontbreekt het POR in deze begroting.

C. Beleidswijzigingen

De relevante beleidswijzigingen zijn beschreven in de 2. Beleidsagenda (hoofdstuk 2). De financiële consequenties van deze beleidswijzigingen staan vermeld in 2.2 Belangrijkste mutaties en Bijlage 1: Verdiepings-hoofdstuk.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

In tabel 5 worden voor zowel de verplichtingen, de uitgaven als de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven.

Tabel 5 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1. gemeentefonds (bedragen x € 1.000)

Geschatte budgetflexibiliteit

In tegenstelling tot een departementale begroting zijn bij het gemeentefonds de verplichtingen leidend. Dit houdt in dat zij, eenmaal geaccordeerd, altijd geheel tot uitbetaling komen. Geld dat in enig jaar nog niet aan gemeenten wordt uitgekeerd, wordt daarom aan de uitgaven van het volgende begrotingsjaar toegevoegd.

Op basis van de Financiële-verhoudingswet vermeldt de begroting het bedrag dat als verplichting geldt voor het totaal van de algemene uitkering. In de begroting kunnen ook decentralisatie-uitkeringen en integratie-uitkeringen als verplichting worden opgenomen om aan gemeenten te worden uitgekeerd. Het verplichtingenpercentage van de Bijdrage aan medeoverheden is 100%.

Van de Opdrachten en de Bijdrage aan ZBO's/RWT's is respectievelijk 3% en 63% juridisch verplicht. Het restant is beleidsmatig gereserveerd.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Bijdrage aan medeoverheden

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikelen 5 en 6 van de Financiële-verhoudingswet.

Integratie-uitkeringen overig

Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5 lid 2 van de Financiële-verhoudingswet. Voor een overzicht van de integratie-uitkeringen wordt verwezen naar Bijlage 2: Integratie-uitkeringen.

Decentralisatie-uitkeringen

Naast de algemene uitkering en integratie-uitkeringen kent het gemeentefonds ook decentralisatie-uitkeringen. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als die van de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Voor een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen wordt verwezen naar Bijlage 3: Decentralisatie-uitkeringen.

Uitkeringen per inwoner

Ter informatie geeft de figuur hieronder het verloop van de uitkeringen uit het gemeentefonds per inwoner van 2012-2027 weer. De bedragen 2012 tot en met 2021 zijn op basis van de jaarverslagen. De bedragen 2022 tot en met 2027 zijn op basis van de cijfers in de voorliggende begroting.

Figuur 3 Uitkeringen gemeentefonds in € per inwoner per jaar

2.400

2.200

2.000

1.800

1.600

1.400

1.200 1.000

800

600

400

200

0

De gemeenten ontvangen in 2023 uit het gemeentefonds € 40.475.652.000. Per inwoner komt de uitkering uit op een landelijk gemiddelde van € 2.293 per inwoner. Ten opzichte van 2022 betekent dit een mutatie van + € 24 per inwoner.

Meer informatie over de mutaties in de verschillende uitkeringen en over de verdeling van de uitkeringen over de gemeenten is te vinden in de circulaires van het gemeentefonds. Deze circulaires zijn te raadplegen op Rijksoverheid.nl.

Opdrachten en bijdragen ZBO's/RWT's

Kosten Financiële-verhoudingswet

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van de applicatie waarmee de uitkeringen worden berekend.

Ontvangsten

Ten behoeve van de dekking van de uitgaven is een post ontvangsten ex artikel 4 Fvwopgenomen. Artikel 4, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet bepaalt dat bij (begrotings)wet voor ieder uitkeringsjaar een bedrag aan middelen van het Rijk wordt afgezonderd ten behoeve van het gemeentefonds. Op grond van het tweede lid van dat artikel zijn de uitgaven en de inkomsten van het fonds over ieder uitkeringsjaar aan elkaar gelijk.

• 4. 

  Gemeentefonds in breder perspectief

In dit hoofdstuk wordt het gemeentefonds in een breder perspectief geplaatst. Daarbij wordt een overzicht gegeven van de (overige) inkomstenbronnen van gemeenten en hoe die zich verhouden tot de uitkering uit het gemeentefonds (4.1 Inkomstenbronnen van gemeenten). Daarnaast wordt nader ingegaan op de specifieke uitkeringen (4.2 Specifieke uitkeringen) en de lokale belastingen en heffingen (4.3 Opbrengst lokale belastingen en heffingen).

4.1 Inkomstenbronnen van gemeenten

De uitgaven van gemeenten worden uit verschillende inkomstenbronnen bekostigd. Tabel 6 bevat een overzicht van de verschillende inkomstenbronnen van de gemeenten voor de periode 2017-2022. De cijfers tot en met 2020 zijn op basis van de jaarrekeningen. De cijfers 2021 en 2022 zijn op basis van de oorspronkelijke begrotingen.

Tabel 6 Inkomsten gemeenten (bedragen x € 1 mln.)

1    Bron Ministerie van BZK.

2    Bron realisatiecijfers OSU. Bron begrotingscijfers Ministerie van BZK.

3    Bron COELO Atlas lokale lasten.

4    Bron CBS Statline.

5    Bron CBS Statline met bewerking BZK.

Inkomsten vanuit het Rijk

De grootste inkomstenbron van gemeenten (53% in 2022) is het gemeentefonds. Het bedrag in de tabel betreft het totale verplichtingenbedrag voor het gemeentefonds en omvat de algemene uitkering, de integratie-uitkeringen en de decentralisatie-uitkeringen.

De specifieke uitkeringen vormen een andere inkomstenbron die vanuit het Rijk afkomstig is. Op de specifieke uitkeringen wordt in 4.2 Specifieke uitkeringen dieper ingegaan.

Inkomsten uit eigen bronnen

Naast de uitkeringen van het Rijk hebben de gemeenten inkomsten uit de Onroerende zaakbelasting (OZB), retributies en overige belastingen en heffingen. Op deze opbrengsten uit lokale belastingen en heffingen wordt in 4.3 Opbrengst lokale belastingen en heffingen ingegaan. Daarnaast is sprake van ontrekkingen uit de reserves en van overige middelen.

4.2 Specifieke uitkeringen

De belangrijkste informatiebron voor specifieke uitkeringen is het Onder-houdsrapport Specifieke Uitkeringen (OSU). Het doel van het OSU is inzicht geven in het stelsel van specifieke uitkeringen en in het onderhoud van het stelsel. Het rapport bevat een overzicht van de specifieke uitkeringen en de daarmee gemoeide bedragen. Het OSU wordt op grond van artikel 20 van de Financiële-verhoudingswet (Fvw) jaarlijks aan de Tweede Kamer aangeboden. Het OSU bevat de definitieve cijfers (rekeningcijfers) over aantal en omvang van de specifieke uitkeringen op basis van de jaarverslagen van de betreffende departementen.

Het OSU kijkt sinds 2015 niet meer vooruit, maar blikt terug. Het OSU bevat daardoor geen informatie over specifieke uitkeringen in het lopende begrotingsjaar. De cijfers voor het lopende begrotingsjaar zijn daarom afkomstig uit de bijlage specifieke uitkeringen in de ontwerpbegroting 2022 van het Ministerie van BZK. Die bijlage bevat een overzicht van de bedragen die de diverse departementen in hun ontwerpbegrotingen hebben opgenomen voor specifieke uitkeringen.

Tabel 7 geeft inzicht in het aantal specifieke uitkeringen in de periode 2017— 2022 en omvat niet alleen de specifieke uitkeringen aan gemeenten, maar ook die aan provincies en gemeenschappelijke regelingen.

1 Bron 2021-2022: Ontwerpbegroting BZK 2021 en 2022 (begrotingscijfers met bewerking BZK)

4.3 Opbrengst lokale belastingen en heffingen

Tabel 8 bevat een overzicht van de opbrengsten van de lokale belastingen en heffingen van de gemeenten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de OZB, overige belastingen en retributies. Retributies zijn lokale heffingen waar een concrete dienst tegenover staat. Van deze retributies zijn de opbrengst van de rioolheffing en de opbrengst van de reinigingsheffing wettelijk gemaximeerd tot 100% kostendekkendheid op het niveau van de verordening.

De in dit overzicht gebruikte gegevens zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). De toelichtende cijfers bij deze belastingen in de overige tabellen in dit onderdeel zijn gebaseerd op de gemiddelden zoals gepubliceerd in de jaarlijkse Atlas Lokale Lasten van het COELO.

Voor 2021 betreft het de oorspronkelijke begrotingen, die zijn opgesteld voordat de coronacrisis zijn intrede deed.

Tabel 8 Opbrengsten lokale belastingen en heffingen gemeenten 2018-2022 (bedragen x € 1 mln.)

De begrote opbrengsten uit gemeentelijke lokale belastingen en heffingen bedragen in 2022 ruim € 11,5 mld. In vergelijking met 2021 is dit een stijging van 2%.

Reinigingsheffing

De begrote opbrengsten uit reinigingsheffingen (afvalstoffenheffing en reinigingsrecht inclusief volume-effect) stijgen in 2022 met circa € 87 mln. tot circa € 2,3 mld. Ten opzichte van 2021 is dit een stijging van 4%. Gemeenten hebben de tarieven voor de afvalstoffenheffing verhoogd omdat het tarief voor de landelijke afvalstoffenbelasting is verhoogd en de kosten van verwerking per eenheid is toegenomen.

Tabel 9 geeft het gemiddelde tarief voor één- en meerpersoonshuishoudens voor reinigingsheffing. Het gemiddelde is gebaseerd op het gewogen gemiddelde van huishoudens.

Tabel 9 Reinigingsheffing per gezinshuishouden 2020-2022 (gemiddelde in €)

Rioolheffing

De begrote opbrengsten uit rioolheffingen stijgen in 2022 met € 49 mln. tot circa € 1,8 mld. Dit is ten opzichte van 2021 een stijging van 2,8%.

Tabel 10 geeft aan wat gemiddeld aan rioolheffing per jaar wordt betaald door een één- en door een meerpersoonshuishouden. Het gemiddelde is gebaseerd op het gewogen gemiddelde van huishoudens.

Tabel 10 Rioolheffing per gezinshuishouden 2020-2022 (gemiddelde in €)

Onroerende zaakbelasting (OZB)

De begrote opbrengsten uit de onroerende zaakbelastingen stijgen in 2022 met € 200 mln. tot circa € 4,8 mld. Dit is een stijging van 4,4% ten opzichte van 2021.

In tabel 11 staat bij een gemiddelde woningwaarde per gemeente de gemiddelde OZB-aanslag per woning. Ontwikkeling van 2021 naar 2022 kan niet worden weergegeven vanwege gewijzigde gegevensverzameling.

Tabel 11 Onroerende zaakbelasting 2020-2022 (gemiddelde in €)

1 Tot en met 2021 hanteerde het COELO gemiddelden voor zowel huur- als koopwoningen. Met ingang van 2022 hebben de cijfers alleen bettrekking op koopwoningen

• 5. 

  Bijlagen

Bijlage 1: Verdiepingshoofdstuk

Gelet op het feit dat de uitgaven en ontvangsten gelijk zijn aan elkaar, zijn beide posten in één tabel inzichtelijk gemaakt.

Tabel 12 Uitgaven en ontvangsten beleidsartikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1.000)

1    Inclusief NvW's: Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 6, Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 13 en Kamerstukken II 2021/22, 35295 B, nr. 15.

2    Kamerstukken II 2021/22, 36065, nr. 1

3    Inclusief NvW's: Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 5 en Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 6

Toelichting

De mutaties 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9, 14 en 17 zijn reeds toegelicht onder Tabel 2 2.2 Belangrijkste mutaties in hoofdstuk 2 Beleidsagenda.

• 3) 

  Bevolkingsdaling

In afwachting van de invoering van het nieuwe verdeelmodel voor de algemene uitkering van het gemeentefonds per 2023, ontvangen de desbetreffende gemeenten in 2022 nog één keer een afzonderlijke uitkering voor het onderwerp bevolkingsdaling. Doordat de eerder verstrekte decentrali-satie-uitkering als onrechtmatig is aangemerkt, zal dit in 2022 éénmalig gebeuren via een specifieke uitkering vanaf de begroting van het Ministerie van BZK.

• 4) 

  Wet Goed verhuurderschap

In het Coalitieakkoord is afgesproken dat gemeenten meer mogelijkheden krijgen om malafide verhuurderschap en discriminatie op de huurmarkt tegen te gaan. Deze afspraken worden grotendeels uitgevoerd met het wetsvoorstel Goed Verhuurderschap. Gemeenten worden gecompenseerd voor de extra kosten die voortkomen uit dit wetsvoorstel.

• 10) 

  IPS Regeling

Voor de Regeling vergoeding Individuele plaatsing en steun (IPS) voor de gemeentelijke doelgroep is in totaal € 21,5 mln. beschikbaar. Dit program-mageld is bestemd voor de inzet van IPS trajecten voor mensen met psychische aandoeningen. Voor het programmageld is een 50/50 cofinanciering afgesproken; 50% Rijksbijdrage en 50% bijdrage van gemeenten. Deze uitname uit het gemeentefonds betreft het deel van de gemeenten.

• 11) 

  Uitvoeringskosten SVB PGB Trekkingsrechten

De VNG en het Ministerie van VWS zijn overeengekomen om met ingang van 2023 een structureel bedrag uit te nemen uit het gemeentefonds t.b.v. de uitvoeringskosten van de SVB van de Jeugdwet en Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Het overeengekomen bedrag van € 27,2 mln. per jaar is gelijk aan de begrote uitvoeringskosten van de SVB voor de Jeugdwet (€ 7,2 mln.) en de Wmo (€ 20 mln.) in 2022. Gezien de onzekerheid over de kostenontwikkeling evalueren de VNG en VWS deze afspraak na vier jaar (dus in 2026), op basis van de werkelijke uitvoeringskosten van de SVB voor de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning. Dat kan aanleiding zijn om de structurele uitname uit het gemeentefonds naar boven of naar beneden bij te stellen.

• 13) 

  SW bedrijven

Het kabinet stelt aanvullend € 10 mln. beschikbaar aan gemeenten, voor de periode van 1 januari tot 1 april 2022, voor het opvangen van de exploitatietekorten van de Sociale Werkbedrijven als gevolg van de coronapan-demie. Dit bedrag zal worden toegevoegd aan de integratie-uitkering Participatie via een verhoging van de Rijksbijdrage Wsw.

• 16) 

  Dichterbij dan je denkt

Het actieplan 'Dichterbij dan je denkt' van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) beoogt om op korte termijn de krappe arbeidsmarkt te benutten om extra mensen die nu langs de kant staan naar (parttime) werk of een leerwerkplek te begeleiden. Doelstelling is om de matching tussen werkgevers en werkzoekenden uit het onbenut arbeidspotentieel te intensiveren in het licht van de krapte op de arbeidsmarkt. De decentralisatie uitkering van € 16,7 mln. wordt verstrekt aan de centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio's.

Bijlage 2: Integratie-uitkeringen

Tabel 13 Integratie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

Bijlage 3: Decentralisatie-uitkeringen

In artikel 13, lid 5, van de Financiële-verhoudingswet wordt bepaald dat jaarlijks, in overleg met de ministers die het aangaat, wordt bezien of een decentralisatie-uitkering kan worden gewijzigd in een integratie-uitkering of een algemene uitkering. In het licht van het traject dat de fondsbeheerders gestart zijn om het uitkeringsstelsel te vereenvoudigen zullen geen nieuwe integratie-uitkeringen meer worden gecreëerd. Voor de decentrali-satie-uitkeringen betekent dit dat alleen een mogelijke omzetting naar de algemene uitkering aan de orde kan zijn.

In bovenstaande tabel zien we dat de meeste decentralisatie-uitkeringen niet structureel zijn. Van omzetting naar de algemene uitkering is voor die decentralisatie-uitkeringen dan ook vooralsnog geen sprake. Voor de wel structurele decentralisatie-uitkeringen geldt dat deze niet aan alle gemeenten worden uitgekeerd en/of nu nog niet kunnen worden verdeeld via de maatstaven van de algemene uitkering.

Bijlage 4: Moties en toezeggingen

besteed wordt aan rekenkameronderzoek in beeld te brengen; Verzoekt de regering tevens, de gemeentelijke autonomie in acht nemend, in overleg met de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies na te gaan welk bedrag per inwoner per gemeente voor gemeenten toereikend zou moeten zijn om onafhankelijk rekenkameronderzoek te doen.

Tabel 17 Door bewindslieden gedane toezeggingen die zijn afgerond (stand per 30 juni 2022)

Omschrijving van de toezegging    Vindplaats    Stand van zaken

De minister van BZK heeft de Eerste Kamer toegezegd Plenair debat Verhouding centrale overheid en Afgedaan. De Eerste Kamer is op 1 juli 2021 het dossier op het gebied van de bestuurlijke en    decentrale overheden d.d. 11 mei 2021    per brief geïnformeerd (Kamerstukken I

financiële verhoudingen voor de informateurs te delen. (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10)    2020/21,35570 VII, nr. J).

De minister zegt toe de Tweede Kamer in 2021 te    Kamerbrief Evaluatie herindelingsproces    Afgedaan. De Tweede Kamer is op informeren over de uitvoering van de in de brief over Vijfheerenlanden d.d. 2 november 2020    17 november 2021 per brief geïnformeerd de aanbieding van het eindrapport evaluatie    (Kamerstukken II 2020/21,28750, nr. 78)    (Kamerstukken II 2021/22, 28750, nr. 82).

herindelingsproces Vijfheerenlanden (d.d. 2-11-2020) opgenomen acties.

De minister zegt toe dat zij met de gemeenten in gesprek Plenair debat over het burgerinitiatief «Stop de Afgedaan. De Tweede Kamer is op gaat over het op termijn afschaffen van de    hondenbelasting» (35 569, nr. 1) d.d. 10 juni 2021 13 oktober 2021 per brief geïnformeerd hondenbelasting. Daarnaast is de minister bereid om (Handelingen II 2020/21, nr. 87, item 18)    (Kamerstukken II 2021/22, 35569, nr. 4).

de financiële gevolgen in kaart te brengen, in gesprek te gaan met de VNG en daarover de Tweede Kamer te berichten.

De minister zegt de Tweede Kamer toe naar verwachting Kamerbrief Vervolgstappen evaluatie    Afgedaan. De Tweede Kamer is op 9 juli in het voorjaar 2020, na afronding van bovengenoemde verdeelmodellen sociaal domein d.d. 5 juli 2018 2021 per brief geïnformeerd onderzoeken, te informeren over de voorgenomen (Kamerstukken II 2017/18, 34477, nr. 39)    (Kamerstukken II 2020/21,35570 B, nr. 25).

aanpassing van de verdeling van de middelen voor het sociaal domein in het gemeentefonds.

Afgedaan. De Eerste Kamer is reeds op 1 juli per brief geïnformeerd (Kamerstukken I 2020/21,35 570 VII, nr. 104).

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en aanleiding van een vraag van de leden Koole (PvdA) en decentrale overheden d.d. 11 mei 2021 Verkerk (ChristenUnie), toe om in het gesprek te gaan (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10) met medeoverheden en daarin mee te nemen om ruimte te laten voor differentiatie c.q. maatwerk en in de bestaande democratische structuren niet nog een (gekozen) laag aan te brengen (T03213).

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en Afgedaan. De Eerste Kamer is reeds aanleiding van een vraag van het lid Koole (PvdA), toe decentrale overheden d.d. 11 mei 2021    geïnformeerd met het versturen van de ervoor te zorgen dat de financiële middelen in ieder geval (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10)    Ontwerpbegroting 2022 van het beschikbaar zijn voor gemeenten voor het jaar 2022    Gemeentefonds (Kamerstukken I 2021/22,

(T03210).    35 925 B).

Afgedaan. De Tweede Kamer is op 17 november 2021 per brief geïnformeerd (Kamerstukken II 2021/22, 28750, nr. 82).

De minister zegt de Tweede Kamer toe om per brief nog Plenair debat Samenvoeging van de gemeenten eens te reflecteren op de rol van provincies in    Landerd en Uden (35 619), Samenvoeging van herindelingsprocessen.    de gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint

Hubert en Sint Anthonis (35 620), Samenvoeging van de gemeenten Heerhugowaard en Langedijk (35 621), Herindeling van de gemeenten Beemster en Purmerend (35 622) en Herindeling van de gemeenten Amsterdam en Weesp (35 623) d.d. 11 februari 2021 (Handelingen II 2020/21, nr. 56, item 5)

Afgedaan. De Eerste Kamer is op 1 juli 2021 per brief geïnformeerd (Kamerstukken I 2020/21,35570 VII, nr. 104).

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en aanleiding van een vraag van het lid Van der Linden decentrale overheden d.d. 11 mei 2021 (Fractie-Nanninga), toe om op het geëigende moment (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10) haar inbreng over de verhouding centrale en decentrale overheden bij de (in)formateur met de Kamer te delen (T03211).

De minister zegt toe de Tweede Kamer voor zover dat Plenair debat Begroting Binnenlandse Zaken (35 Afgedaan. De Tweede Kamer is op 28 maart mogelijk is mee te nemen in een meer kwantitatieve    925-VII) voortzetting d.d. 28 oktober 2021    2022 per brief geïnformeerd duiding van uitgestelde investeringen i.v.m. financiële    (Handelingen II 2021/22, nr. 15, item 11)    (Kamerstukken II 2021/22, 35925 B,    nr.    20).

problematiek bij gemeenten.

De minister zegt toe een reactie op het eindadvies van    Kamerbrief Antwoorden vragen herijking    Afgedaan. De Tweede Kamer is op de ROB de Tweede Kamer te doen toekomen na    gemeentefonds d.d. 26 oktober 2021    14 december 2021 per brief geïnformeerd ontvangst van het advies van de VNG, dat eind    (Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 9)    (Kamerstukken II 2021/22, 35925-B. nr. 16).

november wordt verwacht. Deze reactie ontvangt de Tweede Kamer in het eerste kwartaal van 2022.

Afgedaan. In commissiedebat Financiën decentrale overheden en versterking lokaal bestuur d.d. 7 april 2022 (Kamerstukken II 2021/22, 35925 VII, nr. 149) heeft minBZK aan de TK het volgende toegezegd: «We zijn met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het IPO en de Unie van Waterschappen in gesprek om een proces in te richten rond het in kaart brengen van de bouwstenen voor die stabiele

De minister-president zegt namens de minister van BZK Plenair debat over de regeringsverklaring d.d.

toe, als reactie op het lid Van der Staaij, dat bij de    19 januari 2022 (Handelingen II 2021/22, nr. 39,

uitwerking van financiële verhoudingen met gemeenten item 3)

ook het aspect van langjarige stabiliteit wordt betrokken

(indachtig brief RvS over begrotingstoezicht dat financieringssystematiek complex is, en dit potentieel reden geeft voor geschillen).

financieringssystematiek voor 2026 en verder, en dat moet uiteindelijk landen in de contourennota.»

De minister zegt toe de brief van de VFG en VGG - net als    Kamerbrief Uw verzoek betreffende afschrift    Afgedaan. De Tweede Kamer is op    6 april de reacties van andere (groepen van) gemeenten - te    brief VFG en VGG over herijking gemeentefonds    2022 per brief geïnformeerd betrekken bij de verdere besluitvorming over de    d.d. 25 januari 2022 (Kamerstukken II 2021/22,    (Kamerstukken II 2021/22, 35925    B,    nr.    21)

herijking van de verdeling van het gemeentefonds, en 35925 B, nr. 18)

de Tweede Kamer naar verwachting in het voorjaar te informeren over de vervolgstappen naar aanleiding van het ROB-advies en het VNG-advies en de reacties van gemeenten.

De minister zegt de Tweede Kamer toe te kijken naar de Commissiedebat Financiën decentrale    Afgedaan. Toezegging is uitgevoerd. Het aanstelling van een onafhankelijk procesbegeleiding ten overheden en versterking lokaal bestuur d.d. Parlement wordt middels de behoeve van het opstellen van de contourennota, en 7 april (Kamerstukken II 2021/22, 35925 VII, nr. contourennota geïnformeerd over het komt met de eerste resultaten in juni 2022.    149)    rapport van de onafhankelijk begeleider.

De minister stuurt voor de zomer van 2022 een brief over Parlementair agenda punt [07-04-2022] -    Afgedaan. De Tweede Kamer is op 13 mei grensoverschrijdende samenwerking naar de Tweede Commissiedebat Financiën decentrale    2022 per brief geïnformeerd

Kamer.    overheden en versterking lokaal bestuur    d.d.    (Kamerstukken II 2021/22, 32851, nr. 75).

7 april (Kamerstukken II 2021/22, 35925 VII, nr.

149)

De minister zegt toe de Tweede Kamer te informeren Kamerbrief VNG inzake toepassing groene Afgedaan. De Tweede Kamer is op 30 mei over de uitkomsten van de gesprekken met de VNG over heffingskorting en toepassing artikel 220f    2022 per brief geïnformeerd de ondersteuning op lokaal niveau van onder andere Gemeentewet d.d. 19 maart 2021 (Kamerstukken (Kamerstukken II 2021/22, 32140, nr. 108). sportverenigingen    II 2020/21, 32140, nr. 85)

De minister informeert de Tweede Kamer binnenkort per Kamerbrief Uitwerking van de motie Amhaouch Afgedaan. De Tweede Kamer is op 13 mei brief over de inzet van het kabinet voor regio's aan de en Palland d.d. 8 april 2022 (Kamerstukken II 2022 per brief geïnformeerd grens.    2021/22, 25295, nr. 828)    (Kamerstukken II 2021/22, 32851, nr. 75).

De minister werkt samen met medeoverheden    aan    Kamerbrief Schriftelijke vragen (vraag 3)    35000-    Afgedaan. De Tweede Kamer is op 6 april onderzoeken om te komen tot herziening van    de    B d.d. 12 oktober 2018 (Kamerstukken II 2018/19,    2022 per brief geïnformeerd verdeling van de algemene uitkering van het    35000 B, nr. 5)    (Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 21).

Gemeentefonds. Het streven is dit in te kunnen laten gaan per 1 januari 2021, wat inhoudt dat ik de uitkomsten van de onderzoeken uiterlijk in de meicirculaire 2020

bekend wil maken. De minister zegt de Tweede Kamer toe tussentijds de Tweede Kamer te informeren over de stand van zaken.

Tabel 18 Door bewindslieden gedane toezeggingen die nog niet zijn afgerond (stand per 30 juni 2022)

Omschrijving van de toezegging    Vindplaats    Stand van zaken

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en In behandeling. De Eerste Kamer wordt in aanleiding van een vraag opmerking van het lid Koole decentrale overheden d.d. 11 mei 2021    het najaar 2022 geïnformeerd.

(PvdA), toe te overwegen of (de vastlegging van de) (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10) medeondertekening door de minister van BZK bij wetten die het lokaal en provinciaal openbaar bestuur aangaan, van toegevoegde waarde is (T03209).

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Drie herindelingswetten /

aanleiding van een vraag van het lid Koole (PvdA), toe Samenvoeging gemeenten d.d. 6 juli 2021 de Kamer te informeren over de opzet van de evaluatie (Kamerstukken I 2020/21, nr. 44, item 10) waarin bekeken moet worden of de nieuwe fusiegemeente Maashorst kan blijven bestaan (T03262).

De minister zegt de Tweede Kamer toe, naar aanleiding van Kamervragen van het lid Koerhuis (VVD), binnen 3 maanden na de ontvangst van het onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur met een reactie te komen, dit op grond van artikel 24 van de Kaderwet adviescolleges. De minister is voornemens om voor het zomerreces de Kamer te informeren.

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en In behandeling. De Eerste Kamer wordt in aanleiding van een vraag van het lid Koole (PvdA), toe te decentrale overheden d.d. 11 mei 2021    najaar 2022 geïnformeerd gaan kijken naar een beter functionerend stelsel, dat (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10) meer budgettaire stabiliteit en autonomie geeft voor de gemeente (T03207).

De minister streeft ernaar dat de kabinetsreactie op het Kamerbrief Beantwoording Kamervragen over rapport «Van beroep in bezwaar; Werkwijze en    het bericht «Toezichthouder heeft dubbel gevoel verdienmodel 'no cure no pay'-bedrijven WOZ en BPM» bij reclames WOZ-aanslag» d.d. 26 april 2022 voor de zomer naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. (Aanhangsel Handelingen II 2021/22, nr. 2549)

De minister zegt de Tweede Kamer een brief toe (in 2019) Algemeen overleg Sociaal domein/    In behandeling. De Tweede Kamer wordt inzake de voortgang over het gebruik van open data bij Interbestuurlijk programma d.d. 25 april 2019 geïnformeerd zodra zich een goede decentrale overheden.    (Kamerstukken II 2018/19, 34477, nr. 65)    aanleiding voordoet.

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en In behandeling. De Eerste Kamer wordt in aanleiding van een vraag van het lid Koole (PvdA), toe decentrale overheden d.d. 11 mei 2021    het najaar van 2022 geïnformeerd.

een aanvullende integrale rapportage te maken over de (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10) trends van alle uitkeringen aan de decentrale overheden en over de gevolgen van die uitkeringen voor de financiële positie van de gemeenten (T03208).

De minister zegt toe na de zomer van 2020 de Tweede Kamerbrief Uitvoering Kamermotie Van der Kamer te informeren over de eerste opbrengsten en    Molen inzake Taakdifferentiatie d.d. 12 maart eventuele vervolgstappen in het kader van    2020 (Kamerstukken II 2019/20, 35300 VII, nr.

taakdifferentiatie.    109).

De minister zegt toe (najaar 2020) De Tweede Kamer te Kamerbrief Antwoorden op vragen schriftelijk    In behandeling. De Tweede Kamer wordt kunnen berichten over de uitkomsten van de gesprekken overleg over democratie, kiesrecht en    najaar 2022 geïnformeerd.

met de VNG over taakdifferentiatie.    desinformatie d.d. 15 juni 2020 (Kamerstukken II

2019/20, 35300-VII;30821;30985;35165;35300-B, nr. 124)

Kamerbrief Antwoorden op vragen gesteld In behandeling. De Tweede Kamer wordt tijdens de begrotingsbehandeling d.d.    medio jaar 2022 geïnformeerd.

15 oktober 2020 (Handelingen II 2020/21, nr. 15, item 13)

In behandeling. De Eerste Kamer wordt in najaar 2022 geïnformeerd.

Kamerbrief Beantwoording Kamervraag van In behandeling. De Tweede Kamer wordt het lid Koerhuis inzake het bericht dat    najaar 2022 geïnformeerd.

rijksambtenaren maar weinig weten van wat zich in Twente en de Achterhoek afspeelt d.d. 10 juni 2021 (Aanhangsel Handelingen II 2020/21, nr.

3111)

In behandeling. De Tweede Kamer wordt na zomer 2022 geïnformeerd.

In behandeling. De Tweede Kamer wordt najaar 2022 geïnformeerd.

De minister zegt toe samen met de staatssecretaris van Financiën aan een aanpassing te werken van het zogenaamde 'uitkeringsstelsel', mede vanwege de bevindingen van de Algemene Rekenkamer over de toepassing van de 'decentralisatie-uitkering'. Onderdeel daarvan is de vraag welk uitkeringstype past bij het oppakken van gezamenlijke opgaven. Begin 2020 is het conceptwetsvoorstel voorgelegd ter consultatie aan onder andere de VNG, het IPO en de Algemene Rekenkamer. Beoogde inwerkingtreding is 2022. Het voornemen is het wetsvoorstel in het voorjaar 2021 aan

de Tweede Kamer aan te bieden.

De minister zegt toe opdracht te geven tot een extern Kamerbrief Resultaten overleg gemeenten over onderzoek om te bezien of en hoe de uitvoerings- en mogelijkheden tariefverlagingen toepassingsvraagstukken met betrekking tot het creëren onroerendezaakbelasting d.d. 30 mei 2022

van extra mogelijkheden in het fiscale instrumentarium (Kamerstukken II 2021/22, 32140, nr. 108)

voor onder andere sportaccommodaties het beste geadresseerd kunnen worden. De minister zal de Tweede

Kamer op de hoogte houden van de uitkomsten van het onderzoek, die in de eerste helft van 2023 worden verwacht.

In behandeling. De Tweede Kamer wordt voor zomer 2023 geïnformeerd.

Plenair debat Samenvoeging van de gemeenten Na afronding van de evaluatie (medio Landerd en Uden (35 619), Samenvoeging van 2024) wordt de Tweede Kamer over de de gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint uitkomsten geïnformeerd Hubert en Sint Anthonis (35 620), Samenvoeging van de gemeenten Heerhugowaard en Langedijk (35 621), Herindeling van de gemeenten Beemster en Purmerend (35 622) en Herindeling van de gemeenten Amsterdam en Weesp (35 623) d.d. 11 februari 2021 (Handelingen II 2020/21, nr. 56, item 5)

De minister zegt toe om de Tweede Kamer te informeren over de totstandkoming/ontwikkeling van het Kernenbeleid van de gemeente Dijk en Waard.

De minister informeert de Tweede Kamer na de zomer    Plenair debat Wet bevorderen integriteit en    In behandeling. De Tweede Kamer wordt in van 2022 met een brief over versterking van het    functioneren decentraal bestuur (35 546) d.d.    september 2022 geïnformeerd.

decentraal bestuur, waarbij ook wordt ingegaan op de 14 april 2022 (Handelingen II 2021/22, nr. 73, item stand van zaken van de uitvoering van de moties die zijn 19) aangenomen bij de wijziging Wgr.

De minister informeert de Tweede Kamer rond de zomer Commissiedebat Financiën decentrale    In behandeling. De Tweede Kamer wordt van 2022 over de procedure rondom het waarnemend    overheden en versterking lokaal bestuur d.d.    voor de begrotingsbehandeling burgemeesterschap, naar aanleiding van de motie    7 april (Kamerstukken II 2021/22, 35925 VII, nr.    geïnformeerd over de vormgeving    en

Scherpenzeel.    149)    planning van de gevraagde wetswijziging

De Minister van BZK zegt de Eerste Kamer, naar    Plenair debat Verhouding centrale overheid en In behandeling. De Eerste Kamer wordt aanleiding van een vraag van het lid Van Hattem (PVV), decentrale overheden d.d. 11 mei 2021    medio september 2022 geïnformeerd.

toe na te gaan of de verslagen van de landelijke    (Handelingen I 2020/21, nr. 36, item 10)

regietafels, in ieder geval de Landelijke Regietafel

Migratie, openbaar zijn en hoe duidelijkheid gecreëerd kan worden voor wat betreft de verantwoording van dergelijke regietafels (T03212).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2022-2023, 36 200 B, nr. 2 36