36067 - Wet toekomst pensioenen

Dit wetsvoorstel werd op 31 maart 2022 ingediend door de Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, Schouten¹.

Het kabinet heeft samen met werknemer- en werkgeversorganisaties in 2019 een pensioenakkoord gesloten. Dit wetsvoorstel komt daaruit voort en regelt de herziening van de tweede pijler van het pensioenstelsel. De tweede pensioenpijler bevat de aanvullende pensioenen die mensen opbouwen in het kader van hun loopbaan als werknemer of zelfstandige. De pensioenopbouw wordt anders. Iedere deelnemer in een pensioenfonds gaat via een premieregeling pensioen opbouwen voor een persoonlijk pensioenvermogen. De pensioenpremie staat centraal en wordt voor alle leeftijden gelijk. In de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel moeten de bestaande afspraken aangepast worden naar de nieuwe regelingen. Daarvoor staan in het wetsvoorstel transitieregels. Ook staan in het wetsvoorstel regels over het overdragen van de pensioenrechten en pensioenaanspraken die zijn opgebouwd onder de huidige wetgeving (‘invaren’). Verder geldt er in de transitieperiode een afwijkend financieel toetsingskader ('transitie-ftk'). Het financieel toetsingskader is het stelsel van financiële normen voor pensioenfondsen dat ervoor moet zorgen dat fondsen het afgesproken pensioen ook daadwerkelijk kunnen uitkeren aan alle generaties. Tot slot worden ook de fiscale regels aangepast aan het nieuwe stelsel en de transitie. Dit onder andere om de fiscale regels over pensioenen minder afhankelijk te laten zijn van de vorm waarin arbeid wordt verricht, zoals loondienst of arbeid als ondernemer. Naast de herziening van het pensioenstelsel regelt het wetsvoorstel ook standaardisering van het nabestaandenpensioen, experimenten voor pensioenopbouw door zelfstandigen in de tweede pijler en verkorting van de wachttijd voor pensioenopbouw voor uitzendwerknemers.

Wijziging van de Pensioenwet, de Wet inkomstenbelasting 2001 en enige andere wetten in verband met herziening van het pensioenstelsel, standaardisering van het nabestaandenpensioen, aanpassing van de fiscale behandeling van pensioen en enige andere wijzigingen ten aanzien van pensioen (Wet toekomst pensioenen)

Van deze pagina bestaat een uitgebreide versie met het inleidende gedeelte van de memorie van toelichting, alle documenten in dit dossier, een overzicht van Internetconsultatiedocumenten en reacties, een overzicht van door dit wetsvoorstel gewijzigde wetten, een overzicht van Kamerleden en bewindslieden die bij de behandeling van dit dossier het woord hebben gevoerd en een overzicht van verwante dossiers.

• 1. 

  Carola Schouten (1977) is sinds 10 oktober 2024 burgemeester van Rotterdam. Zij was minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en viceminister-president in het kabinet-Rutte III en van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 minister voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen en viceminister-president in het kabinet-Rutte IV. Van 18 mei 2011 tot 26 oktober 2017 en van 31 maart 2021 tot 10 januari 2022 was mevrouw Schouten Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Eerder was zij medewerkster financiën en sociale zaken van de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie. Zij groeide op in Giessen in het Land van Heusden en Altena. In de Tweede Kamer hield zij zich onder meer bezig met financieel-economische aangelegenheden, sociale zaken, pensioenen en wonen.
   
• 2. 

  Léon de Jong (1982) is sinds 23 maart 2017 lid van de Tweede Kamerfractie van de PVV. Eerder was hij dat van 17 juni 2010 tot 20 september 2012. De heer De Jong was fulltime muzikant (zanger in een band) en later medewerker van de PVV-fractie in het Europees Parlement. In maart 2014-oktober 2015 was hij raadslid (fractievoorzitter) in Den Haag. De heer De Jong is woordvoerder inkomen.
   
• 3. 

  VVD'er die via de Delfste gemeentepolitiek in de Tweede Kamer kwam. Was tussen 2019 en 2023 twee perioden Kamerlid, aanvankelijk als tijdelijke vervanger. Was eigenaar van een apotheek in 's-Gravenzande en was actief in belangenorganisties van apothekers. Werd in 2014 raadslid (later fractievoorzitter) in de gemeenteraad van Delft en was daar twee keer lijsttrekker. Hield zich als Kamerlid onder meer bezig met AOW, pensioenen, inkomensbeleid, arbeidsmarkt, ontslagregelingen en sociale zekerheid. Speelde vooral een rol bij de nieuwe pensioenwetgeving. Was verder enige tijd voorzitter van de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
   
• 4. 

  Drie jaar de voorman van DENK en zes jaar Tweede Kamerlid. Was, zelf van Marokkaanse afkomst, acht jaar actief voor het Samenwerkingsverband van Marokkanen in Nederland. Bekleedde verder managementfuncties bij de directie Vastgoed, bij de Rijksgebouwendienst en bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en werkte daarvoor bij de gemeente Amersfoort en in het bedrijfsleven. Hield zich als Kamerlid behalve met algemeen beleid bezig met economische zaken en klimaat, wonen, justitie en financiën en was lid van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. Eén van de aanjagers van genoegdoening voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire en spreekvaardig strijder tegen discriminatie.
   
• 5. 

  Marijke van Beukering (1971) was van 21 april 2021 tot 5 juni 2023 Tweede Kamerlid voor D66. Eerder was zij dat van 20 mei 2020 tot 31 maart 2021. Van 22 januari tot 13 mei 2020 verving zij Rens Raemakers. Mevrouw Van Beukering was raadslid in IJsselstein van 2006 tot 2010 en vervolgens tot september 2017 wethouder in die gemeente. Als wethouder was zij onder andere verantwoordelijk voor Wmo, jeugdzorg, werk en inkomen, onderwijs en sport. Daarna werd zij zelfstandig adviseur en procesbegeleider. Mevrouw Van Beukering was in 2014-2022 voorzitter van de Nationale Bond voor EHBO. Als Kamerlid hield zij zich onder meer bezig met AOW en pensioenen, inkomensbeleid, arbeidsmarkt, kindregelingen en zzp en werknemersverzekeringen.
   
• 6. 

  Caroline van der Plas (1967) is sinds 31 maart 2021 lid en voorzitter van de Tweede Kamerfractie van BoerBurgerBeweging (BBB). Zij komt uit Deventer en was werkzaam als journalist voor tijdschriften in de agrarische sector. Omschreef zichzelf als 'boerin zonder boerderij'. Behalve met het algemene regeringsbeleid houdt mevrouw Van der Plas zich als Kamerlid bezig met landbouw, natuur, visserij, voedselzekerheid, praktijk- en beroepsonderwijs, arbeidsmigratie en regio. Sinds 2024 is zij voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken.
   
• 7. 

  Gronings Tweede Kamerlid voor de PvdA en als zodanig ruim elf jaar een deskundig woordvoerder op het gebied van financiën en volkshuisvesting. Hij was eerder ambtenaar op het ministerie van Financiën en in 2003-2007 lid van Provinciale Staten van Groningen. Verder was hij in Leiden wetenschappelijk onderzoeker naar gedragseconomie en de sociale zekerheid. In 2017-2018 was hij voorzitter van de parlementaire ondervragingscommissie fiscale constructies en van juni 2018 tot oktober 2022 lid van het Presidium. In 2023 werd hij kwartiermaker sociale agenda voor het aardgasgebied, een onderwerp waarmee hij zich ook al als Kamerlid had beziggehouden. Sprak veelal uit het hoofd.
   
• 8. 

  Pieter Omtzigt (1974) was met korte onderbreking vanaf 3 juni 2003 tot en met 13 mei 2025 lid van de Tweede Kamer. Vanaf 2023 was hij partijleider van het door hem opgerichte Nieuw Sociaal Contract, waarmee hij twintig zetels haalde. Voordien was hij lid van de CDA-fractie, die hij verliet na langdurig aanhoudende frictie. Stond bekend als 'dossiervreter', vooral in de toeslagenaffaire. Zette zich als econometrist verder veel in voor onderwerpen als pensioenen en belastingen. Was daarnaast actief in de Raad van Europa, namens welke hij een schandaal in Malta blootlegde. Trad in 2025 terug, nadat het na meerdere pauzes niet gelukt was te herstellen van een burn-out.
   
• 9. 

  Uit Overijssel afkomstige christendemocrate. Was voor haar Tweede Kamerlidmaatschap werkzaam als zelfstandig ondernemer, onder meer op het terrein van vastgoed en als adviseur op het gebied van aanbestedingen. Actief in het CDJA. Had verder zitting in de gemeenteraad van Kampen (tevens fractievoorzitter). Hield zich in de vierenhalf jaar dat zij CDA-Kamerlid was vooral bezig met arbeidsmarktbeleid en integratie en met medisch-ethische zaken. Op de regio gerichte afgevaardigde, die met een initiatiefnota kwam over familiebedrijven.
   
• 10. 

  Nicki Pouw (1991) was van 31 maart 2021 tot 1 september 2023 lid van de Tweede Kamerfractie van JA21. Op 1 september 2023 stapte zij over naar de Tweede Kamerfractie van de BBB, waarvan zij tot 6 december 2023 deel uitmaakte. Van 10 maart tot 30 juni 2022 was zij met zwangerschaps- en bevallingsverlof. Hiervoor was zij van 11 juni 2019 tot 31 maart 2021 lid van de Eerste Kamer. Tot 30 november 2020 maakte mevrouw Pouw daar deel uit van de FVD-fractie, daarna van de Fractie-Van Pareren, later Fractie-Nanninga). Eerder was zij werkzaam in de thuiszorg en in ziekenhuizen. In 2023 promoveerde zij aan de VU op een onderzoek naar reuma. Mevrouw Pouw was verder Statenlid in Utrecht. Als Tweede Kamerlid hield zij zich vooral bezig met onderwijs, cultuur en wetenschap, volksgezondheid, welzijn en sport en sociale zaken en werkgelegenheid.
   
• 11. 

  Voor de LPF, Groep-Van Haga en als eenling actief Tweede Kamerlid. Maakte twee maanden deel uit van de Tweede Kamerfractie van FVD en daarna ruim een jaar van de Groep-Van Haga. Op 2 augustus 2023 ging hij alleen verder als lid-Ephraim. Was bedrijfseconoom en bankier en penningmeester van FVD. Als Kamerlid voor de Groep-Van Haga woordvoerder financiën en rijksuitgaven.
   
• 12. 

  Don Ceder (1989) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie. Hij is zelfstandig advocaat in Amsterdam en was eerder actief bij het bestrijden van illegale incasso. De heer Ceder was duolid van Provinciale Staten van Noord-Holland en sinds maart 2018 lid van de Amsterdamse gemeenteraad. Als Tweede Kamerlid houdt hij zich bezig met sociale zaken, jeugd en gezin, onderwijs, cultuur en wetenschap, buitenlandse zaken, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, defensie, asiel en migratie, digitale zaken en non-discriminatie.
   
• 13. 

  Chris Stoffer (1974) is sinds 11 april 2018 lid van de Tweede Kamerfractie van de SGP en sinds 5 september 2023 fractievoorzitter. Sinds augustus 2023 is hij politiek leider van de SGP. De heer Stoffer was directeur netwerkmanagement bij Rijkswaterstaat, een organisatie waar hij daarvoor diverse functies bekleedde. Daarnaast was hij raadslid (fractievoorzitter) in de gemeente Nunspeet. Als Kamerlid houdt hij zich onder meer bezig met het algemene regeringsbeleid, buitenlandse zaken, onderwijs, cultuur, jeugd, infrastructuur en waterstaat, fiscale zaken en digitalisering.
   
• 14. 

  Senna Maatoug (1989) was van 31 maart 2021 tot 18 december 2024 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor GroenLinks en sindsdien was zij lid voor GroenLinks-PvdA. Sinds december 2024 is zij wethouder van mobiliteit, klimaat en energie van Utrecht. Mevrouw Maatoug was beleidseconoom op het ministerie van Financiën. Daarvoor was zij universitair docent en economisch beleidsadviseur op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Als Tweede Kamerlid hield mevrouw Maatoug zich bezig met fiscale zaken, uitvoering en kinderopvang. Verder was zij lid van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening.
   
• 15. 

  Ralf Dekker (1957) was van 23 augustus 2022 tot tot 28 maart 2023 en van 19 november 2024 tot 1 april 2025 lid van de Tweede Kamerfractie van FVD als tijdelijk vervanger van Simone Kerseboom en Pepijn van Houwelingen. De heer Dekker is voorzitter van het Renaissance Instituut, het wetenschappelijk bureau van FVD en sinds 2019 lid van Provinciale Staten van Noord-Holland. Hij werkte eerder ruim dertig jaar bij de Rabobank, onder meer als directielid.
   
• 16. 

  In 2021 de verrassende lijsttrekker van 50PLUS, die echter twee maanden na haar verkiezing met die partij brak en als eenpersoonsfractie verder ging. Zij werkte eerder als manager en adviseur op het gebied van personeelswerving, was directeur van COC Nederland en directeur-bestuurder van ouderenorganisatie ANBO. Voorts zat zij in de Sociaal-Economische Raad en was zij gemeenteraadslid voor Progressief Woerden. Als Kamerlid pleitbezorger van de belangen van ouderen en van mensen met een beperking. Vond het politieke bedrijf te populistisch. Vanaf 1 november 2023 bekleedde zij een bestuursfunctie in een instelling voor kwetsbare ouderen.
   
• 17. 

  Bart van Kent (1983) is sinds 23 maart 2017 lid van de Tweede Kamerfractie van de SP. Hij was medewerker sociale zaken van de SP-Tweede Kamerfractie en gemeenteraadslid in Den Haag. In de Tweede Kamer is de heer Van Kent woordvoerder werk, inkomen, pensioenen, verkeer en defensie.
   
• 18. 

  Roel van Gurp (1956) is sinds 13 juni 2023 lid van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer. Hij was sinds 11 juni 2019 lid van de GroenLinks-Eerste Kamerfractie. Hij begon zijn loopbaan als vormingswerker en was later docent. Als wethouder was hij ruim acht jaar wethouder van onder meer volkshuisvesting in Tilburg en daarna bestuurder in de jeugdzorg en van een woningcorporatie. Als Kamerlid houdt de heer Van Gurp zich onder meer bezig met volksgezondheid, welzijn en sport en pensioenen.
   
• 19. 

  Ferd Crone (1954) is sinds 13 juni 2023 lid van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer. Hij was sinds 11 juni 2019 lid van de PvdA-Eerste Kamerfractie. Hij was eerder in de periode 1994-2007 Tweede Kamerlid en van november 2007 tot juli 2019 burgemeester van Leeuwarden. De heer Crone was onderzoeker bij de Universiteit van Amsterdam, bestuurder van de Vervoersbond FNV en beleidsmedewerker milieubeleid bij die vakbond. Als Tweede Kamerlid hield de heer Crone zich bezig met financiën en energievraagstukken. In de Eerste Kamer houdt hij zich bezig met economische zaken en klimaat.
   
• 20. 

  Carla Moonen (1963) is sinds 11 juni 2019 lid van de D66-Eerste Kamerfractie. Zij is bestuursvoorzitter van de Koninklijke NLingenieurs en was dijkgraaf van het waterschap Brabantse Delta en raadadviseur bij het ministerie van Algemene Zaken. Mevrouw Moonen houdt zich als Eerste Kamerlid bezig met financiën, sociale zekerheid en volksgezondheid, welzijn en sport. Zij is tevens fractiesecretaris.
   
• 21. 

  Paul Frentrop (1954) was van 11 juni 2019 tot 13 juni 2023 lid van de Eerste Kamer. Hij was van 1 september 2020 tot 31 maart 2022 fractievoorzitter van FVD. Op 30 maart 2022 brak hij met FVD. Sindsdien was hij onderdeel van fractie-Frentrop. De heer Frentrop was journalist en later werkzaam in de financiële sector. In 2011-2014 was de heer Frentrop hoogleraar aan Nyenrode Business Universiteit. Verder was hij enige maanden interim-voorzitter van FVD. Hij was korte tijd voorzitter van de vaste commissie voor Financiën en hield zich behalve met dat onderwerp onder meer bezig met europese zaken, economische zaken en pensioenwetgeving.
   
• 22. 

  Martin van Rooijen (1942) is sinds 11 juni 2019 lid van 50PLUS-fractie in de Eerste Kamer. Eerder was hij dat in 2015-2017. Hij werd in 1973 als 31-jarige voor de KVP staatssecretaris voor fiscale zaken in het kabinet-Den Uyl. In maart 2017 was de heer Van Rooijen op bijna 74-jarige leeftijd voor de tweede keer Tweede Kamerlid geworden. Eerder, in 1977, kwam via een opvolgersplaats voor het CDA in de Tweede Kamer, maar hij stapte toen na drie jaar over naar het bedrijfsleven. Daarna bekleedde hij diverse managementsfuncties, onder andere bij Shell Nederland, de NAM en NUON, en was partner en consultant bij Coopers & Lybrand. Hij is fractievoorzitter van 50PLUS en sinds 17 juni 2021 politiek leider.
   
• 23. 

  Pim van Ballekom (1956) is sinds 11 juni 2019 lid van de VVD-Eerste Kamerfractie. Hij was onder meer ambtenaar op het ministerie van Financiën, plaatsvervangend hoofd van eurocommissaris Frits Bolkestein, financieel adviseur van de Nederlandse vertegenwoordiger bij de EU en vicevoorzitter van de Europese Investeringsbank. Als Eerste Kamerlid houdt de heer Van Ballekom zich bezig met buitenlands beleid, Europese zaken en sociale zaken. Hij is voorzitter van de vaste commissie voor Financiën.
   
• 24. 

  Tiny Kox (1953) was van 10 juni 2003 tot 13 februari 2024 Eerste Kamerlid voor de SP. Hij was tot 25 januari 2022 fractievoorzitter. De heer Kox was redacteur van partijblad De Tribune en van 1994 tot mei 2003 partijsecretaris. Hij maakte deel uit van de delegatie naar de parlementaire assemblee van de Raad van Europa in de groepering Verenigd Europees Links. Van januari 2022 tot januari 2024 was hij voorzitter van dat parlement. Behalve met algemeen beleid hield de heer Kox zich als Eerste Kamerlid bezig met sociale zaken, binnenlandse zaken en immigratie en asiel.
   
• 25. 

  Ria Oomen (1950) was van 9 juni 2015 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor het CDA. De uit Midden-Limburg afkomtige politica kreeg haar politieke scholing bij de KVP- en CDA-jongeren, waarvan zij landelijk voorzitter was. In 1982 werd mevrouw Oomen Tweede Kamerlid. In 1989-2014 was zij lid van het Europees Parlement, waarvoor zij in 2004 en 2009 met voorkeurstemmen werd gekozen. In het Europees Parlement was met name haar rapporteurschap (2007-2014) over de mogelijke toetreding van Turkije tot de EU van belang. Hield zich als Eerste Kamerlid onder meer bezig met sociale zaken, pensioenwetgeving en Europese zaken.
   
• 26. 

  Henriëtte Prast (1955) was van 6 april 2021 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor de Partij voor de Dieren. Eerder was zij van 9 juni 2015 tot 1 maart 2019 Eerste Kamerlid voor D66. Zij is emerita hoogleraar persoonlijke financiële planning aan de Universiteit van Tilburg en was eerder onder meer onderzoeker bij De Nederlandsche Bank, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en lid van de Raad van Toezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Hield zich als Eerste Kamerlid onder meer bezig met financiën, pensioenen, Europese zaken, zorg en sociale zaken.
   
• 27. 

  Peter Schalk (1961) is sinds 9 juni 2015 Eerste Kamerlid voor de SGP. Tevens is hij fractievoorzitter. De heer Schalk was vijfentwintig jaar bestuurder (Raad van Bestuur) van de Reformatorisch Maatschappelijke Unie, een belangenorganisatie voor werknemers, werkgevers en zelfstandigen die Bijbelse principes als uitgangspunt voor haar activiteiten heeft. Momenteel is hij naast zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer werkzaam als zelfstandig adviseur.
   
• 28. 

  Henk Otten (1967) was van 11 juni 2019 tot 13 juni 2023 lid van de Eerste Kamer. Hij stond bij de Eerste Kamerverkiezingen in 2019 als eerste op de lijst van Forum voor Democratie, maar werd in juli 2019 uit de partij gezet. Met Jeroen de Vries vormde hij de Fractie-Otten. Sinds oktober 2019 was hij voorzitter van de partij Groep Otten, die in 2020 enige tijd opging in de Partij voor de Toekomst. De heer Otten is directeur van m/s2 capital en was lid van het partijbestuur van FVD. De heer Otten heeft een achtergrond in de bedrijfseconomie en het financieel beheer.
   
• 29. 

  Gom van Strien (1951) is sinds 7 juni 2011 Eerste Kamerlid voor de PVV. Hij was directeur van de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht en algemeen directeur van Universiteit Utrecht Holding BV. Hij is voorzitter van de Eerste Kamercommissie voor de Verzoekschriften. De heer Van Strien is financieel woordvoerder van de PVV-fractie. In november 2023 was hij twee dagen 'verkenner' in de kabinetsformatie.
   
• 30. 

  Ton Raven (1957) was van 19 januari 2021 tot 13 juni 2023 lid (en voorzitter) van de Eerste Kamerfractie van de OSF. Hij was wethouder van Sittard-Geleen en eerder van Geleen en was sinds 1990 actief in de lokale politiek. De heer Raven had bedrijven op het gebied van ICT en duurzame energie en was verder onder meer actief bij lokale omroepen en in de plaatselijke sportwereld.
   
• 31. 

  Hugo Berkhout (1973) was van 26 oktober 2020 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid. Tot 29 november 2020 maakte hij deel uit van de FVD-fractie, daarna van de Fractie-Van Pareren (sinds 15 februari 2021 Fractie-Nanninga). Tot 29 november 2020 was hij vervanger van Annabel Nanninga in verband met haar zwangerschaps- en bevallingsverlof. Op 15 december 2020 werd hij opnieuw beëdigd na terugtreding van Paul Cliteur uit de FVD-fractie. De heer Berkhout is werkzaam in de financiële sector en valutaspecialist. In 2018-2019 was hij duoraadslid in Amsterdam. In 2019-2020 werkte hij in de financiële sector op Cyprus. Als Kamerlid hield de heer Berkhout zich onder meer bezig met energie, financiën, pensioenwetgeving en natuur.
   
• 32. 

  Tineke Huizinga (1960) is sinds 11 juni 2019 lid van ChristenUnie-fractie in de Eerste Kamer en sinds 6 april 2021 fractievoorzitter. In de periode 2002-2007 was zij Tweede Kamerlid. Was toen lid van de parlementaire enquêtecommissie Srebrenica. Was daarna staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in het vierde kabinet-Balkenende en na het uittreden van de PvdA-bewindsliden in 2010 acht maanden minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. In 2015-2018 was zij directeur van de Stichting "Wilde Ganzen". Eerder was zij gemeenteraadslid in Heerenveen. Als Eerste Kamerlid houdt mevrouw Huizinga zich bezig met Europese zaken, buitenlands beleid en defensie en immigratie en asiel.
   
• 33. 

  Joris Backer (1953) was van 7 juni 2011 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor D66. Hij was directeur Corporate Legal van Schiphol. Voorheen was hij onder meer advocaat en werkzaam bij Shell. De heer Backer was voorzitter van de commissie die in 2006 en 2010 het D66-verkiezingsprogramma schreef. Hij hield zich in de Eerste Kamer onder meer bezig met Europa, justitie, financiën (begroting) en wetenschap. De heer Backer was in de periode 2015-2019 tweede ondervoorzitter van de Eerste Kamer en van 11 juni tot 2 juli 2019 tijdelijk Voorzitter.
   
• 34. 

  Peter Nicolaï (1947) is sinds 11 juni 2019 lid van fractie van de Partij voor de Dieren in de Eerste Kamer. Hij is advocaat in Amsterdam en was docent bestuursrecht aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Open Universiteit. Hij trad enige tijd op als raadsman van prinses Margarita en Edwin de Roy van Zuydewijn in hun geschil met de staat.
   
• 35. 

  Annabel Nanninga (1977) is sinds 11 juni 2019 lid van de Eerste Kamer. Zij is sinds 13 juni 2023 voorzitter van de JA21-fractie. Sinds 15 februari 2021 was zij voorzitter van de Fractie-Nanninga. Tussen 26 oktober 2020 en 15 februari 2021 werd zij tijdelijk vervangen wegens zwangerschaps- en bevallingsverlof. Mevrouw Nanninga maakte deel uit van de FVD-fractie, maar vertrok in december 2020 bij die partij en was mede-initiatiefnemer van JA21. Zij is publiciste bij The PostOnline en was gemeenteraadslid in Amsterdam en Statenlid in Noord-Holland. Eerder was zij columnist bij onder meer GeenStijl, PowNed en Veronica Magazine.