Betaalbare zorg - Hoofdinhoud

Deze bijdrage is uitgesproken tijdens de behandeling van de initiatief nota van Joba van den Berg over behoud van solidariteit in de zorg.

Politiek is keuzes maken in schaarste. Onze ambities kunnen grenzeloos zijn. En onze wensen zijn dat zeker. De hoeveelheid middelen in menskracht, tijd, geld en energie zijn dat nooit. Het is onze taak als politici afwegingen te maken en de middelen zo te verdelen dat het algemeen welzijn, dus het geheel van voorwaarden van sociaal leven voor groepen en personen, het best gediend is. En dat is, zeker in tijden van doorgeslagen maakbaarheidsdenken en individualisme erg moeilijk. Politici, ook ik, hebben de neiging algemeen welzijn uit te leggen als de optelsom van zeventien miljoen individuele belangen. Misschien is dat is niet zo verwonderlijk. Maar werken doet het niet. Want wie alles kiest, wie nooit neen zegt, wie niet beseft dat niet iedere individuele tragedie via overheidsbeleid te voorkomen valt, bouwt luchtkastelen of verkoopt knollen voor citroenen.

Laten we er geen doekjes om winden. We praten er niet graag over. Maar de kosten voor de zorg blijven groeien. De vraag naar zorg is, gezondheidseconomen zullen dit beamen, vrij letterlijk oneindig. De vraag is niet of we willen kiezen. We zullen moeten! De vraag is of we daar eerlijk over willen zijn. Of dat we tegen beter weten in de indruk willen wekken dat er geen grenzen zitten aan de maakbaarheid van de samenleving. Omdat dat is wat we denken dat kiezers willen horen.

In algemene termen begrijpt iedere Nederlander het. Als er steeds meer en meer geld naar de zorg gaat, dan is er steeds minder en minder geld voor defensie, sociale zekerheid, onderwijs en het milieu. In algemene termen wil niemand dat. Dat duurt precies tot het moment dat het besef doordringt dat algemene beslissingen individuele gevolgen hebben. En dan spreken we er weer schande van.

Dat brengt ons bij het eerste voorstel van de indiener. De-medicaliseren. Toen onze dochter klein was viel me de ongezonde prestatiedruk op die we elkaar opleggen. Het vergelijken van Cito scores tussen ouders onderling. De druk om een kind zo ‘hoog mogelijk’ te plaatsen. ‘Welke testen heeft je kind al gedaan?’ ‘Wat zit in haar rugzakje?’ Het aantal kinderen met een DSM kwalificatie is geëxplodeerd. ADHD, ADD, ODD, Dyslexie, somberheidsklachten, burn out, dyscalculie, PddNos (al bestaat dat laatste niet meer tegenwoordig). En er is een industrie ontstaan om volstrekt normale kinderen te ‘helpen’. Durfkapitalisten worden er rijk van. Zorgondernemers kopen nog een duurdere auto. En we maken kinderen wijs dat er iets mis is met ze. Er is niets mis met de kinderen. Er is iets mis met ons.

92% van de kinderen met dyslexie hebben midden en hoog opgeleide blanke ouders. Wethouders geven aan dat een veel en veel te groot deel van het jeugdzorgbudget uitgegeven wordt in wijken waar de problemen statistisch gezien het kleinst zijn. De oplossing zit niet in steeds meer en meer jeugdzorg. Het probleem zit hem in een elite die denkt dat kinderen perfect horen te zijn en die de weg weet naar steeds meer lichte zorg. We zijn als gemeenschap niet bereid oneindig veel uit te geven aan jeugdzorg. Het budget is beperkt. Laten we afbakenen en prioriteren. Laten we de reddingsboten niet vullen met jonge gezonde mensen die best in staat zijn zelf te zwemmen. En laten we onze kinderen niet opzadelen met een ongezond verwachtingspatroon.

Laten we kritisch kijken naar de niet bewezen effectieve ‘zorg’ die gemeenten ook vergoeden. Dr. Danielle Janssen, van de universiteit Groningen heeft in dit kader onderzocht dat slechts een klein deel van de door de gemeente Groningen ingekochte zorg in theorie kon helpen. De rest dus niet. Therapie waarbij ‘energiepunten’ op het hoofd worden gemasseerd. Of de CREF-methode, waarbij problemen die nu spelen worden toegeschreven aan hechtingsproblemen die soms al voor de geboorte zijn ontstaan. Maar die gelukkig door middel van paarden en hypnose recht gezet kunnen worden. De vereniging tegen de kwakzalverij heeft daar aardige artikelen over geschreven. Toch vergoeden gemeenten dit soort zaken nog steeds.

Volgens de indiener zou zorg niet in de eerste plaats een medische handeling moeten zijn. Maar een betekenisvolle relatie die toevoegt aan de kwaliteit van leven. Is de indiener het met mij eens dat veel van wat wij zorg noemen feitelijk neerkomt op het bestrijden van symptomen die ontstaan zijn door een gebrek aan bestaanszekerheid, gemeenschapszin en zingeving? En welke conclusies trekt ze daar dan uit? Is de indiener het met het CDA eens dat medicaliseren en labelen deels uit doorgeslagen rechtmatigheidsdenken te maken heeft? Geen label = geen geld of hulp. En wel een label = verdienmodel.

In de medische zorg geldt het adagium ‘ primum non nocere’ ten eerste geen kwaad doen. Is de indiener het met het CDA eens dat niet medisch handelen heel vaak gewoon een optie is? En is de indiener bekend met onderzoeken van ZONmw waaruit heel duidelijk blijkt dat bijvoorbeeld ADHD medicatie voorgeschreven is zonder dat aan de eigen medische standaarden voldaan is? En welke conclusies trekt de indiener hier dan uit? Zou de indiener er voor voelen medicatie pas toe te staan wanneer andere, minder schadelijke interventies uitgesloten zijn?

Niemand is tegen preventie. En niemand is tegen kansengelijkheid. En iedereen begrijpt de goede bedoelingen van het opsporen van kinderen of zwangere vrouwen die (statistisch gezien) een grote kans op problemen hebben. Maar, zo vraag ik via de voorzitter, is de indiener het met het CDA eens dat een machtige overheid zeer voorzichtig moet zijn met ingrijpen bij een ‘kleine’ burger. En dat een hulpverlener die er via ingewikkelde algoritmen achter is gekomen dat de kans groot is dat achter een bepaalde voordeur hulp nodig is, maar de bewoners geen hulp willen, wel weg gaat. Maar niet om weg te blijven maar om versterking te halen. En hoe weegt de indiener dit risico.

Politiek is niet voor bange mensen. En wat mij betreft ook niet voor mensen die burgers de hemel op aarde beloven. Dat zijn geen beleidsdoelen zeggen we dan. Dat zijn kerstwensen. Er zal gekozen moeten worden. En voor het CDA is het helder. Beschikbare, bereikbare en betaalbare zorg houden we alleen wanneer politici zich naar die wetenschap zullen gedragen.