Gemeenteraadsverkiezingen: verdere groei lokale partijen

DEN HAAG (PDC) - Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14, 15 en 16 maart hebben lokale partijen de meeste stemmen behaald. Van de landelijke partijen hebben de SP en de PVV¹ veel van hun raadszetels verloren. De uitslag duidt verder op een versnippering in veel gemeenteraden.

De lokale partijen hebben 36 procent van de stemmen weten te halen, tegen 29 procent bij de verkiezingen in 2018. Ook toen behaalden zij al meer stemmen dan de voorgaande verkiezingen. Gezamenlijk halen lokale partijen zo'n 3400 raadszetels, van de 8237 in totaal die te verdelen zijn over 333 gemeenten. Zo zijn in Den Haag en in Rotterdam de lokale partijen Hart voor Den Haag/Groep de Mos en Leefbaar Rotterdam de grootste geworden.

Bij de andere grote partijen zijn er op landelijk niveau geen grote verschuivingen zichtbaar. De VVD² is van de landelijke partijen weer de grootste partij geworden. De partij verliest wel met 11,5 procent van de stemmen tegen 13 procent in 2018. Het CDA³ behaalde minder stemmen dan in 2018, maar heeft van de landelijke partijen de meeste zetels bemachtigd.

Wel zijn er lokale verschillen ten opzichte van vier jaar geleden. Zo is de PvdA⁴ in Amsterdam voor het eerst sinds 2010 de grootste partij geworden, en is GroenLinks⁵ in sommige steden de grootste, zoals in Tilburg en Leiden. Verder deden FVD⁶, Volt⁷ en BIJ1⁸ in veel gemeenten voor het eerst mee en zij hebben in sommige gemeenten raadszetels bemachtigd.

Het opkomstpercentage is met 50,3 procent het laagste ooit. Vooral in grote steden zijn minder mensen naar de stembus gegaan. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 bracht 54,5 procent van de stemgerechtigden een stem uit. Minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot⁹ stelt een onderzoek in naar de oorzaken van de lage opkomst. De verkiezingen zijn wel goed verlopen, aldus de minister.

Bron: NOS

• 1. 

  De Partij voor de Vrijheid (PVV) is een populistische partij, met zowel conservatieve, 'rechtse' als 'linkse' standpunten. De PVV is op 22 februari 2006 geregistreerd bij de Kiesraad door Geert Wilders, na zijn vertrek bij de VVD. Hij is sindsdien ook de politiek leider.
   
• 2. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yeşilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 3. 

  Het Christen-Democratisch Appèl (CDA) is een christelijk geïnspireerde partij in het centrum van het politieke spectrum. Henri Bontenbal is momenteel politiek leider van het CDA. De partij werd opgericht op 11 oktober 1980 als fusie van Anti-Revolutionaire Partij (ARP), Christelijk-Historische Unie (CHU) en Katholieke Volkspartij (KVP).
   
• 4. 

  De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 5. 

  GroenLinks is een progressieve partij, die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. De partij werd opgericht op 24 november 1990 als fusie van de Communistische Partij van Nederland (CPN), de Evangelische Volkspartij (EVP), de Politieke Partij Radikalen (PPR) en de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP). GroenLinks trok samen met de PvdA op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 6. 

  Forum voor Democratie (FVD) werd op 25 september 2016 een politieke partij, na eerder, in februari 2015, te zijn opgericht als denktank. Kern van het programma is het invoeren van diverse vormen van directe democratie zoals referenda en gekozen bestuurders, en het versterken en/of terugwinnen van de nationale soevereiniteit. De partij keert zich tegen een gesloten bestuurscultuur. Politiek leider is Thierry Baudet.
   
• 7. 

  Volt Nederland is onderdeel van een pan-Europese progressieve politieke beweging, die in 32 Europese landen actief is. In elk land is het inhoudelijke beginselprogramma hetzelfde. Politiek leider van Volt Nederland is Laurens Dassen.
   
• 8. 

  BIJ1 is een politieke partij met een radicaal links programma. De partij is opgericht in 2016 onder de naam 'Artikel1'. In 2017 werd de naam Artikel1 gewijzigd naar BIJ1. Politiek leider van BIJ1 is Edson Olf.
   
• 9. 

  Hanke Bruins Slot (1977) was van 5 september 2023 tot 2 juli 2024 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte IV. Tussen 10 januari 2022 en 5 september 2023 was zij minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in dat kabinet. Daarvoor was zij lid van Gedeputeerde Staten van Utrecht en daarvoor van 17 juni 2010 tot 5 juni 2019 Tweede Kamerlid voor het CDA. Zij was eerder senior beleidsmedewerker op het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en stapte daarna over naar het leger. In 2008 was ze commandant van een panzerhouwitzer­detachement in Uruzgan (Afghanistan). Als Kamerlid was zij woordvoerster defensie, binnenlands bestuur, medisch-ethische thema's en sportbeleid. Sinds 2025 is zij actief bij de Koninklijke Landmacht.