Parlementaire enquête naar de aanpak van de coronapandemie

Op 4 november 2021 besloot de Tweede Kamer een parlementaire enquête te organiseren over de aanpak van de coronapandemie. Het doel van deze enquête is tweeledig: enerzijds is de enquête bedoeld om te leren van de ervaringen uit de corona-aanpak, anderzijds wil de Tweede Kamer aan de hand van de enquête een evaluatie plegen van alle aspecten van het beleid, de keuzes en van de betrokken actoren.

Het besluit tot de enquête kwam voort uit motie 29 295 nr. 1470¹, met Aukje de Vries² (VVD) als eerste ondertekenaar. De Tweede Kamer nam de motie unaniem aan. Een commissie moet de enquête voorbereiden en de onderzoeksopdracht afbakenen.

Op 28 juni 2022 stelde de Tweede Kamer deze commissie³ in. In juni 2023 werd besloten tot uitstel tot na het verschijnen van een derde rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Na de verkiezingen van 22 november 2023 nam de Kamer in december een motie aan om een enquêtecommissie Corona in te stellen en dat gebeurde op 30 januari 2024. Voorzitter werd VVD'er Daan de Kort⁴.

De coronapandemie hield Nederland vanaf februari 2020 in haar greep. De pandemie leidde ertoe dat er in de politiek moeilijke keuzes gemaakt moesten worden, veelal op basis van beperkte kennis over het virus. Coronamaatregelen behelsden niet alleen het voorkomen van verspreiding van het virus, maar ook het in stand houden van de zorg en het opvangen van de economische gevolgen van de pandemie.

Bij de totstandkoming van dit beleid waren verschillende actoren betrokken: niet alleen de regering en Staten-Generaal, maar bijvoorbeeld ook het Outbreak Management Team (OMT), het RIVM, verschillende adviesorganen, het veiligheidsberaad/de veiligheidsregio's en ziekenhuizen.

Het doel van deze parlementaire enquête is het beleid en de rol van al deze actoren te onderzoeken, zodat lessen kunnen worden getrokken voor de toekomst.

In april 2023 brachten leden van de voorbereidende enquêtecommissie naar buiten dat het onderzoek meerdere jaren in beslag zal nemen. Naar verwachting zou de commissie tot mei 2025 bezig zijn met dossieronderzoek en niet-openbare interviews. Daarna zou het onderzoek pas te volgen zijn voor de buitenwereld.

In april 2024 verscheen de definitieve opzet voor het onderzoek.

De commissie onderzoekt de periode vanaf december 2019, toen de eerste signalen vanuit China over het nieuwe coronavirus kwamen, tot en met het afschalen van de maatregelen in het voorjaar van 2022. Er worden zes perioden onderscheiden: de aanloop, de eerste lockdown, de lockdown na versoepeling, de vaccinatie campagne, het coronatoegangsbewijs en de Omikron-lockdown.

Steeds staat de politieke besluitvorming over de kenmerkende onderwerpen voor die periode centraal.

De commissie richt zich verder op zes thema’s. Dit zijn:

• - 

  Doelen, strategie en crisisorganisatie;
• - 

  Afwegingen, dilemma’s en proportionaliteit;
• - 

  Rol van adviseurs en omgang met maatschappelijke groepen en critici;
• - 

  Communicatie van kabinet en crisisorganisatie;
• - 

  Rol van de Tweede Kamer;
• - 

  Lerend vermogen en lessen voor de toekomst.

  In de eerste fase tot februari 2025 wordt informatie en documentatie verzameld en bestudeerd. In de tweede fase zijn er besloten voorgesprekken met deskundigen, bestuurders, beslissers en andere betrokkenen. Vervolgens vinden in het voorjaar van 2026 de openbare verhoren plaats.

• 1. 

  spreekt uit een parlementaire enquête corona te willen starten medio 2022, en aanvullend op het onderzoek van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV);
   
• 2. 

  Aukje de Vries (1964) is sinds 6 december 2023 lid van de VVD-Tweede Kamerfractie. Eerder was zij dat van 8 november 2012 tot 10 januari 2022. Van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 was zij staatssecretaris Toeslagen en Douane in het kabinet-Rutte IV. Mevrouw De Vries was in 2011-2012 lid van Provinciale Staten van Fryslân (fractievoorzitter VVD) en daarvoor negen jaar gemeenteraadslid in Leeuwarden. Zij was voorts afdelingsmanager beleidsontwikkeling en projecten bij de gemeente Boarnsterhim. Mevrouw De Vries is voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp en woordvoerder rijksbegroting, internationaal monetair beleid, financiële markten, Koninkrijksrelaties en Wadden.
   
• 3. 

  De tijdelijke commissie Corona werd op 28 juni 2022 door de Tweede Kamer ingesteld. Deze commissie had als opdracht de parlementaire enquête voor te bereiden met betrekking tot de gebeurtenissen tijdens de coronacrisis. Er moeten lessen worden getrokken, om zo beter voorbereid te zijn op een eventuele volgende gezondheidscrisis.
   
• 4. 

  Daan de Kort (1992) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van de VVD. Hij was wethouder economie en bedrijvigheid, publieke dienstverlening, sport, arbeidsmarkt en onderwijs van de gemeente Veldhoven. Verder is hij ambassadeur van het Oogfonds. De heer De Kort houdt zich als Tweede Kamerlid onder meer bezig met Participatiewet, Wajong, re-integratie, UWV en de WIA. Hij is voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie Corona.
   
• 5. 

  De Tweede Kamer, de Eerste Kamer en de Verenigde Vergadering hebben een grondwettelijk recht van enquête. Het recht houdt in dat Kamers een onderzoek kunnen instellen naar een specifiek onderwerp, om op die manier de regering te controleren. In de praktijk wordt het recht vooral door de Tweede Kamer gebruikt. De Eerste Kamer en de Verenigde Vergadering hebben het middel nog nooit gebruikt, hoewel er in de Eerste Kamer wel eens pogingen toe zijn gedaan.
   
• 6. 

  De Tweede Kamer, de Eerste Kamer en de Verenigde Vergadering hebben een grondwettelijk recht van enquête. Het recht komt er op neer dat de Kamers een onderzoek kunnen instellen naar een specifiek onderwerp om op die manier de regering te controleren. Bij een parlementaire enquête zijn getuigen, in tegenstelling tot bij een 'gewoon' onderzoek, verplicht te verschijnen en vinden de verhoren onder ede plaats.