Herziening Reglement van Orde 2021
Op 26 februari 2021 heeft de Tweede Kamer1 ingestemd met een reeks aan wijzigingen van het Reglement van Orde2. Sinds de algehele herziening in 1994 hadden diverse wijzigingen tot een minder leesbaar Reglement geleid. Daarnaast waren aanpassingen wenselijk. In principe vindt er voortaan maar eens per week een regeling van werkzaamheden plaats en is geen ondersteuning meer vereist voor indiening van moties. Verder dient de Kamer voortaan binnen negen maanden een besluit te nemen over een burgerinitiatief en is er een termijn gesteld aan afhandeling van grondwetsherzieningen in tweede lezing.
Onder meer komt er een vaste commissie voor Digitale Zaken3 en krijgt de eerder opgeheven commissie voor de Rijksuitgaven4 een tweede leven. Ook moet er een openbaar toezeggingenregister worden bijgehouden. Verder is de in 2021 aangenomen gedragscode5 in het reglement vastgelegd.
De herziening werd voorbereid door een werkgroep onder voorzitterschap van Kees van der Staaij. Die overhandigde op 30 oktober 2019 haar eindrapport aan Kamervoorzitter Khadija Arib6 en diende daarna haar voorstellen in. Na een Kamerdebat daarover is op 1 april 2021 het herziene reglement in werking getreden.
Inhoudsopgave
Eén van de belangrijkste aandachtspunten was het verbeteren van de balans in het werk van Kamerleden. De werkgroep constateerde dat er een onevenwichtige verhouding bestaat tussen de plenaire activiteiten en het werk van de Kamerleden binnen de commissies, met te weinig nadruk op het tweede.
Vergaderingen
Bij de herziening zijn er in artikel 7.17 nieuwe regels voor commissievergaderingen7 bijgekomen. Zo worden agenderingskwesties meer in procedurevergaderingen geregeld. Het aantal plenaire regelingen van werkzaamheden is teruggebracht naar één moment per week. Als na twaalf weken na de toekenning een toegestaan interpellatiedebat of dertigledendebat nog niet kan worden geagendeerd, vervalt dit debat. Deze termijn kan wel tot twee keer worden verlengd.
Algemene overleggen worden commissieoverleggen en in plaats van plenaire behandeling van het verslag van een algemeen overleg (VA) vindt een tweeminutendebat8 plaats, waarin moties9 kunnen worden ingediend. In principe kan dat alleen door leden die aan het overleg deelnamen.
Stemmingen
Stemmingen moeten in het algemeen op vaste tijdstippen plaatsvinden. Dit om deze voorspelbaarder te maken en zodat Kamerleden minder vaak commissiewerk hoeven te onderbreken. Bij stemmingen over een persoon, specifiek de Griffier10, of bij een benoeming voor een positie in een ander overheidsorgaan kan de Voorzitter11 besluiten af te zien van stemming. Dit is mogelijk indien er een aanbeveling is gedaan en de betrokken commissie aan de Voorzitter heeft meegedeeld geen reden te zien om van die aanbeveling af te wijken.
Initiatiefnemers
Er zijn enkele veranderingen doorgevoerd over initiatiefwetsvoorstellen. Zo is besloten dat de eerste ondertekenaar van een initiatiefwetsvoorstel elke wijziging in de samenstelling van de initiatiefnemers doorgeeft aan de Voorzitter. Als er geen initiatiefnemer meer is van een initiatiefwetsvoorstel vervalt zes weken na een mededeling daarover het voorstel (een andere Kamerlid kan het voorstel wel nog overnemen).
De leden Van Meenen12 (D66) en Van der Molen13 (CDA) dienden een motie in om geen nachtelijke vergaderingen meer toe te staan. Deze motie werd verworpen. Ook een reeks amendementen is verworpen, waaronder drie voorstellen van Kamerlid Markuszower14 (PVV) over het beperken van het aantal interrupties, het instellen van een beantwoordingsplicht voor sprekers en een dagelijkse vergadermoment over de regeling van werkzaamheden.
De leden Van Meenen12 (D66) en Özütok15 (GL) dienden een amendement in om de Tweede Kamer te verplichten om hoorzittingen met nieuwe bewindspersonen te gaan houden. Het werd verworpen met de fracties van VVD, CDA, SP, PvdA, ChristenUnie en SGP tegen.
Verder zijn de volgende amendementen bij het voorstel tot herziening aangenomen:
-
-de instelling van een vaste commissie voor Digitale Zaken
-
-de herintroductie van de commissie voor Rijksuitgaven
-
-het bijhouden van een openbaar toegankelijk toezeggingenregister
-
-de controle van Kamercommissies op jaarverslagen
-
-het laten bestaan van de mogelijkheid tot artikelgewijze behandeling van wetsvoorstellen
De plenaire behandeling van de herziening vond plaats op 10 september 2020 en 10 februari 2021. Er is op 25 februari 2021 gestemd over de herziening en de ingediende amendementen. Vier leden stemden tegen het herziene Reglement.
Wat |
waar |
Instelling Commissie voor Digitale Zaken |
Artikel 7.1 1. Er is een vaste commissie voor elk ministerie, met uitzondering van het ministerie van Algemene Zaken. Er zijn ook vaste commissies voor Digitale Zaken, voor Europese Zaken en voor Koninkrijksrelaties |
Herinstelling Commissie voor de Rijksuitgaven |
Artikel 7.2, waarin de controle op de rijksuitgaven is belegd bij de vaste commissie voor Financiën, vervalt. |
Artikel 7.4 Commissie voor de Rijksuitgaven
en doelmatigheid van de inning en besteding van collectieve middelen;
uitoefening van het budgetrecht en de financiële controle van de regering.
onder b, strekken zich mede uit tot grote projecten als bedoeld in artikel 7.37.
verzoeken een onderzoek in te stellen, nadat advies bij de commissie is ingewonnen. |
|
Procedurevergadering |
Artikel 7.17 Procedurevergadering
|
Regeling van werkzaamheden |
Artikel 8.8 Regeling van werkzaamheden
|
Gedrag |
Artikel 8.14 Gedrag in de vergadering Ieder lid gedraagt zich in de vergadering op een wijze die getuigt van onderling respect, en die geen afbreuk doet aan de waardigheid van de Kamer |
Stemmingen |
Artikel 8.24 Tijdstippen stemmingen Stemmingen vinden in het algemeen plaats op vaste tijdstippen. |
Besluit zonder stemming |
Artikel 8.37 Besluit zonder stemming Een stemming over een persoon kan achterwege blijven, indien geen van de leden daarom vraagt en het gaat over: a. de benoeming van de Griffier; of b. de benoeming of voordracht van een of meer personen voor een positie in een ander overheidsorgaan, een aanbeveling is gedaan voor de benoeming of voordracht, en de betrokken commissie aan de Voorzitter heeft meegedeeld dat zij geen reden ziet om van die aanbeveling af te wijken. De Voorzitter stelt voor het besluit zonder stemming te nemen. |
Wijziging initiatiefnemers |
Artikel 9.24 Wijziging samenstelling initiatiefnemers
|
Geen initiatiefnemers meer |
Artikel 9.25 Initiatiefwetsvoorstellen zonder initiatiefnemers
|
Spoedige behandeling tweede lezing Grondwet |
Artikel 9.29 Spoedige overweging in tweede lezing
|
Initiatiefvoorstel Grondwet tweede lezing |
Artikel 9.30 Bijzonderheden initiatiefwetsvoorstel tweede lezing
|
Controversiële onderwerpen |
Artikel 11.3 Controversiële onderwerpen
|
Vervallen toekenning debat |
Artikel 12.8 Vervallen toekenning debat
|
Toespraken buitenlandse bezoekers |
Artikel 13.4 Toespraken vergadering door buitenlandse staatshoofden en regeringsleiders De Kamer kan besluiten dat het staatshoofd of de regeringsleider van een ander land wordt uitgenodigd een vergadering bij te wonen om de Kamer toe te spreken. |
Maatregelen tegen bezoekers |
Artikel 15.3 Algemene ontzegging of beperking toegang in verband met buitengewone omstandigheden
kan het Presidium besluiten tijdelijk bezoekers de toegang tot het gebouw van de Kamer of in het bijzonder de tribunes te ontzeggen of deze toegang op andere wijze te beperken.
blijven genodigden en geaccrediteerde journalisten toegang tot het gebouw of de tribunes hebben, voor zover dit naar het oordeel van het Presidium verantwoord is. Het Presidium kan teven toestaan dat andere bezoekers tot het gebouw of de tribunes worden toegelaten.
worden genomen en telkens worden verlengd, en wordt niet langer gehandhaafd dan door het Presidium noodzakelijk wordt geacht in verband met de buitengewone omstandigheden. |
Toezeggingenregister |
Artikel 15.22 Register toezeggingen De griffie houdt een register bij van de door de ministers tijdens openbare vergaderingen van de Kamer en de commissies gedane mondelinge toezeggingen. |
Gedragscode |
Artikel 15.24 Gedragscode De Kamer stelt een afzonderlijke gedragscode voor de leden vast, alsmede een afzonderlijke regeling voor het toezicht op, en de handhaving van, die gedragscode. |
Eens in de 20 tot 25 jaar wordt het Reglement van Orde van de Tweede Kamer grondig onder de loep genomen. Sinds de laatste algehele herziening, in 1994, zijn er tientallen veelal kleine wijzigingen doorgevoerd. Het is dan ook een 'leven document,' dat meegroeit met de tijd. Maar het Reglement dient ook op zijn tijd in het geheel te worden getoetst op actualiteit, consistentie en bruikbaarheid.
Op 13 maart 2018 heeft het presidium een werkgroep ingesteld onder voorzitterschap van Kamerlid Kees van der Staaij (SGP). Het presidium heeft de werkgroep gevraagd om het Reglement van Orde voor een eventuele algehele herziening door te lichten en, indien aanpassing nodig is, concrete voorstellen daartoe te doen. Deze werkgroep stelde vast dat het Reglement zowel qua indeling, formulering en inhoud aan modernisering toe was.
Leden werkgroep-Van der Staaij:
-
-Aukje de Vries16 (VVD)
-
-De Roon17 (PVV)
-
-Geurts18 (CDA)
-
-Sneller (D66)
-
-Van der Lee19 (GL)
-
-Van Nispen20 (SP)
-
-Ploumen21 (PvdA)
-
-Van der Staaij22 (SGP, voorzitter)
-
-Baudet23 (FvD)
Meer informatie
- 1.Nederland heeft een parlementair stelsel met twee Kamers, die echter in hoge mate een zelfde positie hebben. Zo stemmen ze over alle wetsvoorstellen en begrotingen. Wel heeft de Tweede Kamer meer rechten dan de Eerste Kamer. Zij beschikt over het recht van initiatief en het recht van amendement.
- 2.Het Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in de Tweede Kamer. Wie mag wanneer spreken, hoe komt een besluit tot stand, wat zijn de taken van commissies, welke bevoegdheden heeft de voorzitter, aan welke regels moeten bezoekers zich houden: het is allemaal in dit reglement vastgelegd.
- 3.De vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken (DiZa) richt zich op de veelheid van digitale ontwikkelingen die zich aandienen. Voorbeelden zijn nieuwe technologieën als kunstmatige intelligentie, algoritmen, Big Data, robotica, het Internet of Things en de cloud. De commissie heeft als doel overzicht te creëren en voor verbinding te zorgen in de behandeling van digitale dossiers op de diverse beleidsterreinen. Ook wil zij de regie nemen op een aantal overstijgende thema’s die zich breed in de samenleving manifesteren en die diep ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van mensen.
- 4.Deze Tweede Kamercommissie heeft als taak de controle op de juiste besteding door de regering van de begrotingsmiddelen. De commissie adviseert ook andere vaste commissies bij vraagstukken op het gebied van de begroting en de verantwoording.
- 5.In de door de Tweede Kamer opgestelde gedragscode zijn de bestaande integriteitsregels voor Kamerleden gebundeld. Het doel is vergroting van de bekendheid met de inhoud van de bestaande integriteitsregels en de toepassing ervan vanzelfsprekender te maken. Er is tevens een regeling aangenomen over het toezicht op en de handhaving van de regels.
- 6.Khadija Arib (1960) was vanaf 19 mei 1998 tot 4 november 2022, met een onderbreking van 30 november 2006 tot 1 maart 2007, lid van de Tweede Kamer voor de PvdA. Van 13 januari 2016 tot 7 april 2021 was zij voorzitter van de Tweede Kamer. Mevrouw Arib is van Marokkaanse afkomst en kwam op haar vijftiende naar Nederland. Zij was voor zij Kamerlid werd onder meer waarnemend hoofd en senior-beleidsmedewerker Maatschappelijke Opvang en Gezondheidszorg van de gemeente Amsterdam. In de Tweede Kamer hield zij zich bezig met gezondheidszorg, medisch-ethische vraagstukken, bestrijding van mensenhandel en zedenwetgeving. Zij was voorzitter van de algemene commissie voor Jeugdzorg en gedurende korte tijd van de tijdelijke commissie corona.
- 7.Tijdens commissievergaderingen komen Tweede Kamerleden in kleinere groepen (commissies) bijeen. Geregeld worden zij hierbij vergezeld door ministers en staatssecretarissen. De voornaamste taak is het bespreken van beleid en wetsvoorstellen. Tweede Kamercommissies bepalen zelf wanneer zij vergaderen.
- 8.Een tweeminutendebat is een debat in de plenaire vergadering van de Tweede Kamer, waarbij iedere fractie slechts eenmaal twee minuten het woord krijgt over een verslag van een (mondeling) commissiedebat of schriftelijk overleg. De aanvrager van het debat krijgt als eerste het woord. In principe kan alleen wie aan het commissiedebat of schriftelijk overleg heeft deelgenomen, het woord voeren in een tweeminutendebat.
- 9.Moties zijn uitspraken van de Tweede of Eerste Kamer, die door één of meer Kamerleden worden voorgesteld. Een motie wordt vaak gebruikt om een conclusie van een debat of een actiepunt voor een minister (of staatssecretaris) vast te leggen. Moties komen veel voor bij de bespreking van regeringsnota's en -notities in de Tweede Kamer.
- 10.De hoogste ambtenaar bij de Tweede Kamer is de griffier. Hij of zij heeft de leiding over de organisatie van de Kamer. Sinds 1815 zijn er zeventien griffiers geweest in de Tweede Kamer. Na het vertrek van Simone Roos in 2022 was Geert Jan Hamilton interim-griffier. Op 19 december 2023 werd Peter Oskam zijn opvolger. De langstzittende was D. Veegens, die 34 jaar griffier was.
- 11.De voorzitter leidt de vergadering van de Tweede Kamer. In het Reglement van Orde staat welke bevoegdheden van toepassing zijn. Daarnaast vertegenwoordigt de voorzitter de Kamer naar buiten toe, bijvoorbeeld in contacten met buitenlandse parlementen. De voorzitter heeft een coördinerende rol tijdens de eerste fase van de kabinetsformatie.
- 12.Paul van Meenen (1956) is sinds 13 juni 2023 fractievoorzitter van de D66-Eerste Kamerfractie. Daarvoor was hij van 20 september 2012 tot 7 juni 2023 lid van de Tweede Kamer. Hij was eerder bestuursvoorzitter van een groep van tien scholen voor voortgezet onderwijs in de regio Den Haag. Daarvoor was de heer Van Meenen leraar wiskunde en rector. Hij was verder fractievoorzitter van D66 in de gemeenteraad van Leiden. Hij was onderwijswoordvoerder van zijn fractie en hield zich ook bezig met kinderopvang. Verder was hij voorzitter van de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid en lid van het Presidium.
- 13.Harry van der Molen (1980) was van 23 maart 2017 tot 17 januari 2023 Tweede Kamerlid voor het CDA. In 2021 werd hij twee keer enige tijd tijdelijk vervangen vanwege ziekte. De heer Van der Molen was in 2014-2017 wethouder van Leeuwarden. Daarvoor was hij onder meer voorzitter van het CDJA en hoofd marketing en communicatie van ROC Friese Poort. De heer Van der Molen hield zich als Tweede Kamerlid onder meer bezig met hoger onderwijs, wetenschapsbeleid en infrastructuur en waterstaat. Vanaf 2023 is hij directeur marketing, communicatie en public affairs bij Firda, een instelling voor middelbaar beroepsonderwijs in Friesland.
- 14.Gidi Markuszower (1977) is sinds 23 maart 2017 lid van de Tweede Kamerfractie van de PVV. In 2015-2017 was hij Eerste Kamerlid. De heer Markuszower was directeur van VAT-it, een internationale onderneming op het gebied van teruggave van b.t.w. Eerder was hij adviseur van de VVD en woordvoerder van Likoed Nederland. In de Eerste Kamer was hij voorzitter van de vaste commissie voor Immigratie en Asiel en JBZ-zaken. Als Tweede Kamerlid houdt de heer Markuszower zich voornamelijk bezig met europese zaken. Hij is verder fractiesecretaris en lid van het Presidium.
- 15.In de periode 2017-2021 Tweede Kamerlid voor GroenLinks, na eerder in 2006 al acht weken als invalster te zijn opgetreden. Geboren in Turkije en afkomstig uit een groot gezin. Was vicevoorzitter van GroenLinks en bestuurder van FNV Bondgenoten in de luchtvaartsector en zat tevens vijf jaar in de gemeenteraad van Amsterdam. Later wethouder en bestuurder van Stadsdeel Amsterdam-Oost. Hield zich als Kamerlid vooral bezig met binnenlandse zaken (kiesrecht, constitutionele zaken, binnenlands bestuur), emancipatie en Koninkrijksrelaties. Maakte zich sterk voor gelijke beloning van mannen en vrouwen en voor het tegengaan van discriminatie op grond van sekse en herkomst. In 2021-2022 was zij wethouder in Beverwijk.
- 16.Aukje de Vries (1964) is sinds 6 december 2023 lid van de VVD-Tweede Kamerfractie. Eerder was zij dat van 8 november 2012 tot 10 januari 2022. Van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 was zij staatssecretaris Toeslagen en Douane in het kabinet-Rutte IV. Mevrouw De Vries was in 2011-2012 lid van Provinciale Staten van Fryslân (fractievoorzitter VVD) en daarvoor negen jaar gemeenteraadslid in Leeuwarden. Zij was voorts afdelingsmanager beleidsontwikkeling en projecten bij de gemeente Boarnsterhim. Mevrouw De Vries is voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp en woordvoerder rijksbegroting, internationaal monetair beleid, financiële markten, Koninkrijksrelaties en Wadden.
- 17.Raymond de Roon (1952) is sinds 30 november 2006 lid van de Tweede Kamerfractie van de PVV. Hij was advocaat-generaal bij het Amsterdamse Gerechtshof. Eerder was hij onder meer officier van justitie in Zutphen en van 2010 tot 2013 gemeenteraadslid in Almere. In 2023-2024 was hij tevens Statenlid in Zeeland. De heer De Roon houdt zich in de Tweede Kamer met name bezig met buitenlandse zaken. Hij was voorzitter van de commissies voor Veiligheid en Justitie en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en is nu voorzitter van de commissie voor Defensie.
- 18.Jaco Geurts (1970) was van 20 september 2012 tot 10 mei 2023 Tweede Kamerlid voor het CDA. Hij was eigenaar van een varkenshouderij in Kootwijkerbroek. Tevens was hij fractievoorzitter van het CDA in de gemeenteraad van Barneveld. De heer Geurts was als Kamerlid woordvoerder infrastructuur, ruimtelijke ordening en Omgevingswet en eerder van landbouw. Van juni 2019 tot januari 2022 was hij fractiesecretaris en in 2022 werd hij voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Was in 2023-2024 waarnemend burgemeester van Maasdriel en in 2025 in Culemborg. Nu is hij burgemeester van Bunschoten.
- 19.Tom van der Lee (1964) is sinds 23 maart 2017 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor GroenLinks en sindsdien maakt hij deel uit van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Hij was hoofd voorlichting en politiek strateeg van GroenLinks en in die functie adviseur van Paul Rosenmöller en Femke Halsema. In 2009 werd hij campagne-directeur bij Oxfam Novib. De heer Van der Lee was voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen. Hij is financieel woordvoerder van de fractie van GroenLinks-PvdA.
- 20.Michiel van Nispen (1982) is sinds 2 april 2014 lid van de Tweede Kamerfractie van de SP. Hij was daarvoor medewerker justitie van die fractie. Hij woont in Breda. Als Tweede Kamerlid houdt hij zich eveneens bezig met het justitiebeleid en daarnaast is hij woordvoerder sportbeleid. De heer Van Nispen is lid (en sinds 2024 voorzitter) van het Presidium en van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening en voorzitter van de tijdelijke commissie Grondrechten en Constitutionele Toetsing.
- 21.Lilianne Ploumen (1962) was van 23 maart 2017 tot 22 april 2022 Tweede Kamerlid voor de PvdA. Van 14 januari 2021 tot en met 12 april 2022 was zij fractievoorzitter en bij de verkiezingen van 2021 lijsttrekker. Van 5 november 2012 tot 26 oktober 2017 was mevrouw Ploumen minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet-Rutte II. Eerder was zij van 6 oktober 2007 tot 22 januari 2011 voorzitter van de PvdA. Daarvoor was mevrouw Ploumen onder meer werkzaam bij Plan International, Mama Cash en Cordaid. Bij laatstgenoemde organisatie was zij directeur in de periode 2004-2007. In de Tweede Kamer was zij tevens woordvoerster buitenlandse zaken en zorg (cure).
- 22.Kees van der Staaij (1968) is sinds 1 juni 2024 staatsraad bij de Afdeling advisering van de Raad van State. Hij was van 19 mei 1998 tot 6 december 2023 Tweede Kamerlid voor de SGP. De heer Van der Staaij was in 2010-2023 politiek leider van de SGP. Hij was eerder adjunct-chefjurist bij de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. In de Tweede Kamer hield hij zich onder meer bezig met algemene politiek onderwerpen, veiligheid en justitie, buitenlandse zaken, Koninklijk Huis en volksgezondheid, welzijn en sport. Hij zat verder een werkgroep voor die de herziening van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer voorbereidde en in 2021 een werkgroep over versterking van de positie van de Tweede Kamer. Bij zijn vertrek was hij de nestor van de Kamer.
- 23.Thierry Baudet (1983) is fractievoorzitter van Forum voor Democratie (FVD) in de Tweede Kamer. Hij is lid van de Tweede Kamer sinds 23 maart 2017, met een onderbreking van drie maanden in 2025. De rechtsfilosoof Baudet is publicist, journalist en opiniemaker. Hij was oprichter-directeur van Popup University en voorzitter van de denktank Forum voor Democratie en daarna partijvoorzitter. Als eurokritische denker was hij betrokken bij Burgerforum EU en bij de campagne voor een raadgevend referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Van 6 februari tot 29 maart 2023 was hij tevens Statenlid in Noord-Holland.
- 24.Een Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in een vergadering, bijvoorbeeld van de Tweede en Eerste Kamer en van de ministerraad. Het gaat dan bijvoorbeeld om de wijze van besluitvorming, de volgorde van spreken door aanwezigen en het vastleggen van besluiten. Het reglement wordt door de organisatie waarvoor het van toepassing is zelf vastgesteld.
- 25.Het herziene reglement van orde uit 2021 kent een lange voorgeschiedenis. Kort nadat in 1815 de Tweede Kamer in het leven was geroepen, werd een eerste reglement van orde vastgesteld. In het nog beperkte reglement (20 artikelen) werd de gang van zaken in de Kamer geregeld, zoals de wijze van behandeling van wetsvoorstellen en de taken van de voorzitter.
- 26.Er is in de Nederlandse politiek regelmatig aandacht voor de integriteit van Kamerleden en bewindslieden. Vaak gaat het hierbij om (vermeende) vermenging van politieke en zakelijke belangen, maar ook schending van geheimhouding, het in aanraking komen met justitie of een opgerakeld verleden.