Europese Raad 1-2 oktober 2020

Op 1 en 2 oktober 2020 hielden de regeringsleiders van de 27-EU landen een speciale EU-Top in Brussel. Voorzitter van de Europese Raad Charles Michel¹ plande de ingelaste conferentie in. Onderwerpen waren de relatie van de EU met onder meer China en Turkije en ook de werking van de interne markt². Zoals gebruikelijk waren ook de voorzitter van de Europese Commissie³ en de Hoge Vertegenwoordiger⁴ bij de bijeenkomst aanwezig.

De bijeenkomst stond aanvankelijk gepland op 24 en 25 september, maar werd door voorzitter van de Europese Raad Charles Michel verplaatst. Eén van zijn beveiligers was positief getest op het coronavirus, waardoor ook Michel in quarantaine moest. Hij bleek zelf uiteindelijk geen corona te hebben.

Zowel met China als met Turkije heeft de EU momenteel een moeizame relatie. China en de EU hebben gezamenlijk grote economische belangen en onderhandelen al jaren over een 'investeringsovereenkomst' met afspraken over een 'gelijk speelveld' op het terrein van wederzijdse handel. Daarnaast heeft de EU moeite met de Chinese behandeling van zowel Hongkong als de Oeigoerse minderheid.

De relatie tussen de EU en Turkije werd in augustus 2020 op scherp gezet door Turkse proefboringen naar gas en olie in de Oostelijke Middellandse Zee, nabij Cyprus, waarbij Turkije oorlogsschepen mee stuurde met een onderzoeksschip. Andere kritiekpunten zijn de mensenrechtensituatie in het land en de uitvoering van de deal uit 2016 tussen de EU en Turkije over de opvang van migranten.

De regeringsleiders bespraken eveneens de situatie in Wit-Rusland na de omstreden presidentsverkiezingen, de vergiftiging van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, en het oplaaiende geweld tussen Armenië en Azerbeidjan.

Verder stond de werking van de interne markt op de agenda, met als thema's industriebeleid en de digitale interne markt, en spraken de 27 regeringsleiders over het voorstel om de uitkering van EU-fondsen te koppelen aan de naleving van rechtstaatsprincipes. Dit zou met name nadelig kunnen zijn voor Polen en Hongarije.

Tot slot werden de regeringsleiders bijgepraat over de stand van zaken rond de Brexit-onderhandelingen.

Digitalisering

De Europese Raad wil een versnelling van de digitale transitie binnen de Unie. Hiervoor zal minimaal 20 procent van de middelen van de instantie voor herstel en veerkracht beschikbaar worden gesteld. Tijdens de EU-top van maart 2021 zal er teruggekomen worden op de thema's eengemaakte markt, industriebeleid en digitalisering.

Rusland

De Europese leiders hebben zich scherp uitgesproken over de vergiftiging van de Russische oppositieleider Aleksej Navalni. Ze roepen Rusland op "volledig mee te werken" met "onpartijdig internationaal onderzoek" door de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW).

Wit-Rusland

De EU stelt sancties in tegen een veertigtal mensen in en rond het regime van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko. De sancties zijn gericht tegen mensen die betrokken zijn bij de vermeende verkiezingsfraude en het ongenadig hard optreden tegen demonstranten en leden van de oppositie. De EU erkent de herverkiezing van Loekasjenko niet en vraagt om nieuwe, eerlijke verkiezingen.

Turkije

Sancties tegen Turkije komen er vooralsnog niet. Voorzitter Charles Michel zei dat de EU de recente voorzichtige toenadering tussen Griekenland en Turkije steunt en riep de twee landen op de dialoog te verdiepen. Turkije en Griekenland zijn de laatste dagen via de NAVO in gesprek met elkaar.

Nagorno-Karabach

De EU roept op tot het onmiddelijk staken van de vijandigheden tussen de betrokken partijen bij het Nagorno-Karabach conflict. Het verlies aan mensenlevens en de gevolgen voor de bevolking worden gezien als onaanvaardbaar. De Europese leiders willen dat Azerbeidzjan en Armenië inhoudelijk gaan onderhandelen.

Extra EU-top over China

Op 16 november 2020 wordt er een extra EU-top gehouden in Berlijn over China. Deze bijeenkomst is ingelast omdat het onderwerp tijdens deze Europese Raad nauwelijks ter sprake is gekomen ondanks dat het wel op de agenda stond.

• 1. 

  Charles Michel (1975) is vanaf 1 december 2019 vaste voorzitter van de Europese Raad. Van 11 oktober 2014 tot en met 27 november 2019 was hij minister-president van België. Hij was leider van de Waalse liberalen en was eerder minister van Ontwikkelingssamenwerking (2007-2011). Charles Michel, zoon van oud-minister en oud-eurocommissaris Louis Michel, werd in 1999 op 23-jarige leeftijd Kamerlid. Hij was verder minister in de Waalse regering en burgemeester van Waver.
   
• 2. 

  De interne markt is de ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal in de Europese Unie is gewaarborgd. Het begrip interne markt heeft alleen betrekking op het vrij verkeer binnen de Unie en niet op de handel met derde landen. Voor de import van goederen van buiten de Europese Unie hanteren de lidstaten een gemeenschappelijk importtarief.
   
• 3. 

  Deze functie wordt sinds 1 december 2019 vervuld door de Duitse Ursula von der Leyen. Zij is de opvolger van de Luxemburger Jean-Claude Juncker.
   
• 4. 

  De Hoge Vertegenwoordiger (HV) geeft de Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Zo moet er meer samenhang in het externe optreden en het buitenlandse beleid van de Europese Unie komen. De HV deelt het podium met de Vaste voorzitter van de Europese Raad. Deze onderhoudt namens de EU de contacten op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders.
   
• 5. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 6. 

  In de Europese Raad, ook wel de Europese top genoemd, komen de regeringsleiders van alle lidstaten van de Europese Unie bij elkaar. Ook de Hoge Vertegenwoordiger is aanwezig bij deze bijeenkomsten en doorgaans ook de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad stelt onder meer de algemene politieke richting van de EU vast.