De negende vrucht van de Geest: zelfbeheersing - Hoofdinhoud

In een paar weken tijd is de wereld om ons heen drastisch veranderd. Het leven is niet zo maakbaar gebleken als we dachten. Het coronavirus leek zo ver weg, in China, in Italië, en toen was het ineens in Brabant en onder ons. De overheid heeft maatregelen genomen die tot voor kort ondenkbaar leken.

En dat kon niet anders: we zagen allemaal de beelden van het zorgpersoneel en de statistieken van de IC’s, we kennen mensen dichtbij of iets verder weg die ernstig ziek zijn geworden, steeds meer mensen vinden de dood door corona. Het is een ongekend heftige tijd. Ook voor mensen die vrezen voor de toekomst van hun bedrijf of hun baan verliezen.

Naast dat grotere leed, is er ook een hoop kleiner leed, waar we allemaal óók mee te maken hebben. Kinderen die niet naar school kunnen, het veel te veel thuis achter een beeldscherm zitten, minimaal reizen en andere mensen ontmoeten, niet naar de stad kunnen omdat de winkels en terrassen gesloten zijn. Herkenbaar? Waarschijnlijk wel. Het hoort allemaal bij de ‘intelligente lockdown’ waar we momenteel in zitten en de vraag is hoe en wanneer we hier stap voor stap uit komen. Ik kijk er in ieder geval reikhalzend naar uit. Zodat ik m’n ouders, familie en vrienden weer kan bezoeken. En onze dochter weer naar school kan gaan.

Ik weet niet hoe jullie het beleven, maar hoewel ik hoop dat die ellendige ziekte zo snel mogelijk over is en niet nóg meer mensen ziek worden of zelfs overlijden, weet ik eerlijk gezegd niet of ik wel terugverlang naar de tijd zoals die vóór corona was. Terug naar de hoogste versnelling van onze economie en samenleving. Die manier van leven gaat ten koste van de schepping, onze naaste en van onszelf.

Het is bijna 3 mei, de dag van earth overshoot day in ons land. Als iedere wereldbewoner zo zou leven zoals wij, dan hebben we begin mei alle grondstoffen gebruikt die de aarde in een jaar kan voortbrengen. Al die grondstoffen gebruiken we in industriële processen om producten te maken die we nodig hebben (of denken nodig te hebben). Daarbij komen CO2 en vervulling vrij en het levert uiteindelijk een boel afval op als we onze spullen weer afdanken. Onze manier van consumeren, werken en leven maakt de schepping en onszelf stuk.

De vraag is of al die consumptiedrift ons welzijn dient. Niet dus. We leven veelal langs elkaar heen in een like-cultuur van Facebook, Instagram en Twitter. Veel mensen kunnen het tempo van onze prestatiemaatschappij niet bijbenen en kampen met stressverschijnselen. Meer dan de helft van de Nederlanders is te dik. De wachtlijsten in de GGZ zijn nog nooit zo lang geweest. Onze manier van leven gaat óók ten koste van onszelf.

Crises - corona, klimaat, stikstof - komen niet uit de lucht vallen en hebben ten diepste iets gemeen: ze ontstaan in een wereld van grenzeloosheid. We willen alles, we willen het nu en we willen het allemaal tegelijk. We overvragen de draagkracht van de aarde, met alle risico’s van dien.

Wetenschappers waarschuwen ons dat zoönosen - ziektes die van dieren op mensen overgaan - ontstaan in een wereld waarin het leefgebied van dieren bedreigd wordt, door boskap, illegale handel en klimaatverandering. Vervolgens verspreiden die virussen zich snel doordat mensen zich mondiaal verplaatsen.

Sommige mensen hebben een rotsvast geloof in techniek. Zij denken dat we onze manier van leven kunnen volhouden en dat de oplossing voor deze crises in de techniek zit. Bijvoorbeeld schonere motoren voor auto’s en vliegtuigen of apps die onze gezondheid in kaart brengen. Ik ben een voorstander van innovatie en denk dat technische oplossingen veel kunnen brengen en vaak nodig zijn, maar ze ontslaan ons niet van de noodzaak óók echte keuzes te maken. Er is ook een sociale verandering nodig. Dat is veel ingewikkelder.

Laat zelfbeheersing het woord van het jaar ná corona zijn. Ben jij bereid dat voor te leven? Het is de negende vrucht van de Geest (Galaten 5 vers 23). Na mooie vruchten zoals liefde, vreugde en vrede, vriendelijkheid en goedheid, komt uiteindelijk ook de negende vrucht: zelfbeheersing. Dat klinkt toch wat ingewikkelder dan de eerste acht. Misschien zit je daar helemaal niet op te wachten: zelfontplooiing en zelfexpressie klinken toch veel leuker dan zelfbeheersing. Onze open samenleving met onbegrensde mogelijkheden nodigt daar ook toe uit.

En toch is dit wat God ons schenkt door Zijn Geest: zelfbeheersing. We hoeven het niet zelf te doen, maar kunnen er op vertrouwen dat Hij dat in ons zal uitwerken. Genieten van genoeg, zodat er ruimte ontstaat om ons te richten op zaken die echt waardevol zijn. Tot eer van God en tot heil van onszelf, Zijn schepping en onze naaste.

(Column voor de website kerkenmilieu.nl)