Tijd voor solidariteit, tijd voor Europese obligaties - Hoofdinhoud

De coronacrisis zorgt ervoor dat taboes in hoog tempo worden doorbroken. Na jaren van ‘schwarze Null’ laat Duitsland de overheidsschuld flink oplopen.

In de VS wordt er gesproken over ‘helikoptergeld’ van tweeduizend dollar per persoon. Hoe heftiger de crisis wordt, des te groter en radicaler de plannen van economen om onze economie te ondersteunen. Ook politiek is er een gevoel van urgentie. Bondskanselier Merkel stelde dat Duitsland voor „een historische taak” staat, president Macron zei dat de Fransen “in oorlog” zijn tegen het coronavirus.

Toch is het in Europa voorlopig ieder voor zich. Wat we nu echter nodig hebben is hetzelfde als in oorlogstijd: radicale solidariteit tussen bevriende landen. In een digitale samenkomst kunnen de Europese regeringsleiders donderdag laten zien dat het ze ernst is en coronacrisisleningen opzetten.

Net als in oorlogstijd is er een situatie van massale mobilisatie. Mensen met essentiële beroepen als verpleegkundigen, artsen, politieagenten en supermarktmedewerkers zijn volop in touw, terwijl het merendeel van de bevolking juist naar het thuisfront wordt gedirigeerd.

Welke schade brengt de coronacrisis toe aan onze economie?

Tegelijkertijd moet al worden nagedacht over demobilisatie. Welke schade brengt de coronacrisis toe aan onze economie? Vallen door de strijd tegen het virus gezonde bedrijven om, waardoor waardevolle banen verdwijnen, zodat het mensen niet meer lukt het leven op te pakken na corona? Overheden proberen net als in oorlogstijd de economie grotendeels zelf draaiende houden. Er is brede consensus over de wijze waarop dit moet gebeuren. Tot ons arsenaal behoren het garanderen van lonen, deeltijd-WW, financiële steun voor zzp’ers en mensen met nul-urencontracten, en het verlenen van uitstel van belastingen en kredieten voor bedrijven.

Duitsland heeft al 500 miljard euro aan leningen beschikbaar gesteld voor bedrijven, Italië geeft 600 euro aan iedere zelfstandige ondernemer, en veel Spanjaarden hoeven voorlopig hun rekening voor gas, elektriciteit en water niet te betalen. Economen schatten dat landen tot wel 10 procent van hun bruto nationaal product (bnp) beschikbaar moeten stellen aan extra overheidsuitgaven om de economie overeind te houden.

Het virus houdt zich niet aan geografische grenzen, maar is voor ons hele continent een gevaar.

Europa is in haar gevecht tegen de economische gevolgen van de coronacrisis even sterk als haar zwakste schakel. Het virus houdt zich niet aan geografische grenzen, maar is voor ons hele continent een gevaar. Een tweede uitbraak in het buitenland kan zo naar Nederland overslaan. Net zo schaadt een economische crisis in andere EU-landen ook de Nederlandse economie langdurig. Het is daarom ook in ons belang dat landen als Italië, Spanje en België deze crisis goed doorstaan.

Voor hun extra overheidsuitgaven zoeken landen in principe financiering op de financiële markten. Uit angst voor een schuldencrisis zouden die sommige landen wel eens voor hoge rentes kunnen plaatsen. Daarom bepleiten wij dat Europese landen dit geld gezamenlijk ophalen, om voor elk land genoeg fondsen te garanderen.

Tot nu toe waren deze Europese obligaties taboe, maar alleen zo kunnen we samen deze crisis te boven komen.

Dat kan via gezamenlijke crisisleningen waarvan we de opbrengsten besteden daar waar ze het hardst nodig zijn. Die uitgaven zijn duidelijk aanwijsbaar en af te spreken: de zorgsector, inkomensondersteuning voor werknemers en zelfstandigen en belastinguitstel aan bedrijven. Deze crisisleningen of euro-obligaties, in het Engels ook wel eurobonds, worden niet opgeteld bij de nationale schulden, maar zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Tot nu toe waren deze Europese obligaties taboe, maar alleen zo kunnen we samen deze crisis te boven komen.

De coronacrisislening geeft uiting aan de solidariteit die de huidige crisis van ons vraagt. Met een fonds van 10 procent van het bnp van de eurozone, 1500 miljard euro, kunnen we onze gezondheidssystemen ondersteunen en de ergste economische schok opvangen. Via gezamenlijke obligaties kunnen we dit bedrag ophalen uit de financiële markt tegenover een minimale prijs. De rente op veilige staatsobligaties is immers laag, en wat is er veiliger dan het geheel van alle eurolanden?

Italië, Nederland, Spanje of Duitsland: we hebben met hetzelfde probleem te kampen en moeten vergelijkbare ingrepen doen.

Toch lijkt er in Berlijn en Den Haag nog twijfel te zijn. Net zoals tijdens de kredietcrisis zijn regeringen bang dat Europese actie verhindert dat landen met grote schulden hervormingen doorvoeren. In de huidige situatie raakt dit argument kant noch wal. Italië, Nederland, Spanje of Duitsland: we hebben met hetzelfde probleem te kampen en moeten vergelijkbare ingrepen doen.

Na een mislukte Eurotop vorige week moest de Europese Centrale Bank te hulp schieten om de stijgende kosten van onder andere Italiaanse obligaties tegen te gaan. Met een opkoopprogramma van 750 miljard euro is deze stijging inderdaad een halt toegeroepen. Voor nu. Het ECB-programma laat veel vragen onbeantwoord. Zo is het onduidelijk of de ECB de politieke wil en juridische macht heeft om interne regels aan te passen die verhinderen dat ze te veel van de obligaties van één land in handen heeft. Zonder aanpassingen van deze regels loopt de ECB snel tegen haar limieten aan.

Met haar actie compenseert de centrale bank het gebrek aan handelingsvermogen bij onze regeringsleiders. Dit is niet alleen een democratisch tekort, maar ook ontoereikend. Politiek handelen blijft noodzakelijk. Het is dus de hoogste tijd dat de Duitse en Nederlandse kabinetten de solidariteit tonen die de situatie vergt. Dat kan door de coronacrisislening te ondersteunen. Hiermee kan Europa het heft in eigen handen nemen en zowel de coronagezondheidscrisis als de economische crisis overtuigend de baas zijn.