Monitor bevolkingsonderzoek darmkanker 2018 (bijlage bij 32793,nr.469) - Hoofdinhoud

Inhoudsopgave

Kerngegevens
Tekst
Hoofddocument
Meer informatie
Parlementaire Monitor

1. Kerngegevens

Officiële titel	Monitor bevolkingsonderzoek darmkanker 2018 (bijlage bij 32793,nr.469)
Documentdatum	20-12-2019
Publicatiedatum	30-12-2019
Nummer	2019D53607
Kenmerk	32793, nr. 469
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

2. Tekst

7.

DETECTIECIJFER 11. INDICATOREN 2018 IN VERGELIJKING MET VOORGAANDE JAREN

2014 2015 2016 2017 2018 monitor bevolkingsonderzoek Advanced adenomen Darmkanker • Bij 20.805 deelnemers werd een advan

Detectiecijfer * Aantal Detectiecijfer * Aantal ced adenoom gevonden, dit komt over Doelgroep

55 t/m 59 jaar 13,3 7.048 1,9 1.015 een met 13,1 per 1.000 deelnemers. Doelgroep 917.883 1.331.892 1.589.184 2.133.216 2.348.535 darmkanker 2018

•

Bij 3.733 deelnemers werd een darmkan

60 t/m 64 jaar 10,1 3.506 1,5 525 ker gevonden, dit komt overeen met 2,3 Aantal uitnodigingen met ontlastingstest 738.141 1.138.640 1.407.497 1.897.624 2.154.616

65 t/m 69 jaar 10,8 3.746 1,9 664 per 1.000 deelnemers. Dekkingsgraad uitnodigingen 81% 90% 94% 95% 99%

70 t/m 74 jaar 13,2 3.464 2,9 759 Respons

Ouder dan 74 28,2 3.041 7,2 770 Non-participanten 9,6% 8,8% 8,4% 7,2% 5,5%

Totaal 13,1 20.805 2,3 3.733 Non-respondenten 19% 18% 18% 20% 22%

*

per 1.000 gescreende personen Aandeel deelname ontlastingstest SAMENVATTING

8.

INCIDENTIE- EN STERFTECIJFER Deelnamegraad 72% 73% 73% 73% 73% In het vijfde jaar van het bevolkingsonderzoek bleef de Het percentage personen dat werd doorverwezen voor Deelnamegraad initiële uitnodiging 62% 63% 63% 62% 61% deelname hoog, ook bij deelnemers die voor een dereen kijkonderzoek van de darm, alsmede het percentage

2013 2014 2015 2016 2017 2018 • De incidentie van darmkanker Deelnamegraad herinneringsuitnodiging 9,2% 10% 10% 11% 12% de keer zijn uitgenodigd. In lijn met het vijfjarige implepersonen met een relevante bevinding (darmkanker en/ Incidentiecijfer darmkanker / 100.000 (ESR) 1 55,5 62,8 65,1 62,1 56,1 * 55,4 * neemt sinds 2016 af. De incidentie

was in 2018 55,4 per 100.000 Deelnametrouw 94% 93% 93% mentatieplan, is eind 2018 in totaal 99% van de beoogde of advanced adenomen) daalde naar verwachting in 2018

Sterftecijfer darmkanker / 100.000 (ESR) 2 19,7 19,0 19,5 19,2 18,3 personen. Uitslag ontlastingstest doelgroep tenminste eenmaal uitgenodigd. Er hebben in opnieuw ten opzichte van de jaren ervoor. Er zijn in

ESR = European standardized rate, incidentie-/sterftecijfer gestandaardiseerd voor de • Het sterftecijfer voor darmkanker Verwijscijfer 7,8% 6,3% 5,4% 5,1% 4,5% totaal 1.589.322 (73%) personen deelgenomen aan het totaal 3.733 (6%) darmkankers en 20.805 (36%) advan

Europese standaardbevolking. * De incidentiecijfers van 2017 en 2018 zijn voorlopige cijfers. van het jaar 2018 was nog niet Kijkonderzoek bevolkingsonderzoek. Van deze personen hadden 71.118 ced adenomen gevonden in 2018.

1 Bron: Nederlandse Kankerregistratie; www.cijfersoverkanker.nl; 2 Bron: CBS

bekend. In 2017 is de sterfte aan (4,5%) personen een ongunstige testuitslag. Aandeel kijkonderzoek na ongunstige ontlastingstest 81% 82% 84% 84% 82%

darmkanker licht gedaald ten op Aandeel intake na ongunstige ontlastingstest 88% 88% 90% 91% 90%

9.

VERGELIJKING TESTKARAKTERISTIEKEN OVER DE TIJD zichte van voorgaande jaren. Aandeel kijkonderzoek na ongunstige ontlastingstest 2018 2017
en intake selectie 99% 99% 99% 99% 98% totaal totaal 1 e ronde 2 e ronde

2014 2015 2016 2017 2018 2016 2017 2018 Opbrengst kijkonderzoek uitgenodigd voor bevolkingsonderzoek 1.080.445 1.105.741 2.186.186 1.939.980

Deelnamegraad 72% 73% 72% 71% 70% 76% 75% 74% Detectiecijfer DK en/of AAD 27,5 28,5 23,1 19,4 15,4 deelgenomen 757.775 831.547 1.589.322 1.415.025

Verwijscijfer 8,3% 6,8% 6,5% 6,0% 4,9% 4,9% 4,8% 4,1% PVW DK en/of AAD 46% 59% 51% 46% 42% deelnamegraad 70% 75% 73% 73%

Detectiecijfer DK per 1.000 5,6 4,6 4,1 3,9 2,9 2,5 2,3 1,9 Reisafstand en doorlooptijden deelnamegraad zonder herinnering 57% 64% 61% 62%

Detectiecijfer DK en/of AAD per 1.000 34,7 29,9 27,0 24,5 18,9 15,9 15,5 12,9 Reisafstand intake kijkonderzoek <40 km 96% 90% 97% 99% 98% verwijscijfer 5,5% 3,6% 4,5% 5,1%

PVW ontlastingstest 8,9% 8,8% 8,2% 8,0% 7,0% 6,6% 6,1% 5,5% Wachttijd intake kijkonderzoek <15 werkdagen 60% 37% 65% 76% 74%  PVW DK en/of AAD 56% 57% 53% 51% 46% 42% 41% 38% Wachttijd kijkonderzoek (na intake) <15 werkdagen 88% 78% 81% 83% 85% deelname kijkonderzoek van de darm 83% 82% 82% 84%

Uitkomsten van de jaren 2014 t/m 2017 zijn opnieuw berekend met de meest recente gegevens. Deze kunnen daardoor afwijken van eerder Indicatoren zijn berekend over de totale (doel)groep per jaar. Bij de interpretatie van de cijfers dienen de diverse uitnodigingrondes PVW DK en/of AAD 45% 37% 42% 46%

gerapporteerde resultaten. en leeftijden van deelnemers in ogenschouw genomen te worden. detectiecijfer DK en/of AAD * 20,3 11,0 15,4 19,4

•

De deelnamegraad in zowel de eerste uitnodigingsronde als de tweede ronde laat een lichte daling zien over de meeste jaren. • De doelgroep omvatte in 2018 ruim 2,3 miljoen personen. Dit is een beoogde stijging van 7,7% ten opzichte van 2017. per 1.000 deelnemers *

•

Het verwijscijfer en het detectiecijfer nemen ook af over de tijd, met name van 2017 naar 2018 is een duidelijk daling waarneembaar.

Hetzelfde geldt voor de positief voorspellende waarde. • In 2018 zijn 14% meer personen uitgenodigd dan in 2017; 2.154.616 personen kregen een uitnodiging. • Aan het bevolkingsonderzoek namen 757.775 mannen en 831.547 vrouwen deel. De deelnamegraad is met 73%

•

Een vergelijking van de eerste en tweede ronde laat zien dat de deelnamegraad hoger lag in de tweede ronde, maar dat het ver Verklarende woordenlijst

wijscijfer, het detectiecijfer en de positief voorspellende waarde allemaal afnamen ten opzichte van de eerste ronde. Dit ligt in de lijn in overeenstemming met voorgaande jaren. • In 2018 kreeg 4,5% van de deelnemers een ongunstige uitslag van de ontlastingstest. Deze personen zijn doorge Advanced adenomen (AAD) grote poliepen  Coloscopie kijkonderzoek van de darm  Detectiecijfer aantal deelnemers met een

der verwachting: er zijn minder afwijkingen gevonden in de tweede ronde doordat deze in de eerste ronde reeds gevonden zijn. stuurd voor een kijkonderzoek van de darm. Dit verwijscijfer is lager dan in 2017. afwijking (darmkanker en/of AAD) per 1.000 gescreende personen  DK darmkanker  Intervalkankers een diagnose darmkanker onder

•

In 2018 werd bij 1,5% van de deelnemers een relevante bevinding (darmkanker en/of advanced adenoom) gevondeelnemers die eerder een gunstige uitslag ontvingen. De diagnose vindt plaats tussen de analysedatum van een gunstige FIT en de uit

10.

AANTAL EN PERCENTAGE COMPLICATIES 1 VAN KIJKONDERZOEKEN VAN DE DARM den. nodigingsdatum voor de volgende screeningsronde, twee jaar later (Sanduleanu et al. (2015))  Non-participanten uitgenodigde personen

Mild Matig Ernstig Fataal • De wachttijd voor de intake van het kijkonderzoek van de darm was bij 74% van de deelnemers minder dan 15 die niet hebben deelgenomen en zich daarbij actief hebben afgemeld  Non-respondenten uitgenodigde personen die niet hebben

Perforatie 17 0,027% 8 0,013% 4 0,006% werkdagen. Dit is een lichte daling van de wachttijd ten opzichte van 2017. deelgenomen en zich daarbij niet hebben afgemeld / geen reactie hebben gegeven  Positief voorspellende waarde (PVW) percentage

deelnemers waarbij relevante bevindingen (darmkanker en/of advanced adenomen) gevonden worden ten opzichte van het totaal aantal

Bloeding 148 0,235% 158 0,251% 10 0,016% 1 0,002% deelnemers met een ongunstige testuitslag van de ontlastingstest die een kijkonderzoek van de darm ondergaan  Sensitiviteit gevoe Overig 34 0,054% 10 0,016% 8 0,013% 4 0,006% 12. INTERVALKANKERS ligheid van de test, geschat als het aantal screen gedetecteerde kankers gedeeld door de som van het aantal intervalkankers en screen

Totaal 199 0,317% 176 0,280% 22 0,035% 5 0,008% Uit de eerste analyses blijkt dat er in 2015 ongeveer 875 intervalkankers waren. Daarmee was de sensitiviteit van de gedetecteerde kankers  Verwijscijfer percentage deelnemers met een ongunstige uitslag van de ontlastingstest ten opzichte van het

1 Percentage complicaties is berekend op basis van het totaal aantal kijkonderzoeken van de darm. Het kan voorkomen dat een persoon

FIT test in 2015 ca. 84%. De sensitiviteit is goed vergelijkbaar met die in 2014 (85,5%). totaal aantal deelnemers

meerdere kijkonderzoeken heeft ondergaan. Het totaal aantal kijkonderzoeken van de darm was 62.854 in 2018.

Bron: Complicatieregistratie (DCRE)

Disclaimer: de informatie in deze monitor is zorgvuldig samengesteld. Sinds dit jaar is gebruik gemaakt van een

•

In totaal kregen 199 (0,317%) personen een milde complicatie (ziekenhuisopname < 4 dagen), 176 (0,280%) een matige complicatie nieuwe manier van dataverwerking. Dit kan mogelijk de komende maanden nog tot kleine correcties leiden.

(ziekenhuisopname 4-10 dagen) en 22 (0,035%) personen een ernstige complicatie (ziekenhuisopname > 10 dagen).

•

Er werden 5 (0,008%) personen met een fatale complicatie geregistreerd (d.w.z. overlijden van een persoon). Uitgave: oktober 2019

•

Voor de milde, matige en ernstige complicaties is het complicatiecijfer gedaald t.o.v. het aantal gemelde complicaties in 2017 De tabellen uit deze monitor zijn terug te vinden op: www.iknl.nl/darmkankermonitor

(0,378% milde complicatie, 0,296% matige complicatie en 0,068% ernstige complicatie. Voor de fatale complicaties is het complica Integraal Kankercentrum Nederland is een onafhankelijk kenniswww.rivm.nl/monitoring-evaluatie-bevolkingsonderzoek-darmkanker

tiecijfer gestegen t.o.v. het aantal gemelde complicaties in 2017 (0,002% fatale complicaties)). en kwaliteitsinstituut voor de oncologische en palliatieve zorg met

de Nederlandse Kankerregistratie als belangrijkste basis. Het bevolkingsonderzoek wordt geregisseerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

INLEIDING 3. VERWIJZINGEN VOOR KIJKONDERZOEK VAN DE DARM 5. POSITIEF VOORSPELLENDE WAARDE ONTLASTINGSTEST

Met het bevolkingsonderzoek naar darmkanker (dikkedarm- en endeldarmkanker) kan darmkanker worden voorkomen door het VERWEZEN VOOR KIJKONDERZOEK VAN DE DARM

detecteren en verwijderen van advanced adenomen (grote poliepen). Daarnaast kan darmkanker in een vroegtijdig stadium (zoals per uitnodigingsronde en leeftijdscategorie

stadium I en II) worden ontdekt waardoor er een betere prognose is. Het bevolkingsonderzoek darmkanker valt onder de regie van

10,0% • Het verwijscijfer steeg met de leeftijd en is hoger voor 60% 60%

het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De monitoring van het bevolkingsonderzoek wordt voor 2018 in opdracht • De positief voorspellende waarde voor darmkanker en

9,0%

van het RIVM verricht door het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Het doel van de monitor is om de kwaliteit van het bemannen dan voor vrouwen. advanced adenomen steeg met toenemende leeftijd. • In totaal werden 41.283 mannen verwezen voor een 50% 50%

8,0%

volkingsonderzoek darmkanker te bewaken en belangrijke trends te signaleren. De monitoring wordt verricht met gegevens die af• Na de eerste uitnodigingsronde daalde de positief

7,0%

komstig zijn uit ScreenIT, het landelijk informatiesysteem voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. Daarnaast zijn complicaties van kijkonderzoek van de darm, waarbij het verwijscijfer 40% 40% voorspellende waarde. In de tweede en derde ronde

6,0%

het kijkonderzoek van de darm (coloscopie) afkomstig uit de Dutch Registration of Complications in Endoscopy (DRCE) en informatie respectievelijk 6,1%, 5,0% en 4,9% bedroeg voor de was de positief voorspellende waarde min of meer

5,0% eerste, tweede en derde ronde. Het aantal vrouwen 30% 30%

omtrent de incidentie van darmkanker uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). In deze monitor worden de resultaten getoond gelijk. 4,0% dat werd verwezen voor een kijkonderzoek van de 38 40 31 36 33 31 44 33 32 44 33 39 32 32

van alle personen die in 2018 zijn uitgenodigd. 20% 20% 3,0% darm was 29.835, en het verwijscijfer bedroeg respec

2,0%

DOELGROEP tievelijk 3,8%, 3,3% en 3,5% voor de eerste, tweede en 10% 10% 1,0%

Het bevolkingsonderzoek is voor mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Zij ontvangen elke twee jaar een uitnodiging. Het derde ronde. 0,0% * * ** * • Het verwijscijfer daalde na de eerste uitnodigings 0% 0% 5 * * 6 5 6 ** 5 6 11 7 7 11 4 * 7 5 6

bevolkingsonderzoek bestaat uit een ontlastingstest die bloed in de ontlasting meet. Bij een ongunstige testuitslag, dat wil zeggen 55 t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar 65 t/m 69 jaar 70 t/m 74 jaar Ouder dan 74 Totaal 1 1 2 2 3 3 1 1 2 2 3 3 1 1 2 2 3 3 1 1 2 2 3 3 1 1 2 2 3 3 1 1 2 2 3 3

Leeftijdsgroepen ronde. In de tweede en derde ronde was het verwijs 55 t/m 59 jaar 55 t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar 60 t/m 64 jaar 65 t/m 69 jaar 65 t/m 69 jaar 70 t/m 74 jaar 70 t/m 74 jaar Ouder dan 74 Ouder dan 74 Totaal Totaal

een hoeveelheid bloed in de ontlasting die boven de afkapwaarde ligt, wordt de deelnemer uitgenodigd voor een intakegesprek 1e ronde 2e ronde 3e ronde Alle rondes

en volgt er een kijkonderzoek van de darm (coloscopie). De doelgroep bestond in 2018 zowel uit personen die voor het eerst een cijfer min of meer gelijk. Darmkanker Darmkanker Advanced adenomen Advanced adenomen

uitnodiging ontvingen (geboortejaren 1943, 1959, 1961 en 1963) als personen die voor een vervolgronde werden uitgenodigd. 1 e ronde 2 e ronde 3 e ronde alle rondes * Geen deelnemers in deze leeftijdsgroep in deze ronde

55 t/m 59 jaar 22.069 * * 22.069 ** Leeftijdsgroep 65-69 jaar wordt niet gepresenteerd vanwege kleine aantallen (n=9)

1.

TOTAAL SCREENINGSPROCES 2018 60 t/m 64 jaar 1.355 11.120 537 13.012 en omdat deze groep niet tot de uitgenodigde geboortejaren van 2018 behoort.
DOELGROEP 2.348.534 65 t/m 69 jaar 45 7.446 6.725 14.171

70 t/m 74 jaar 857 6.912 5.202 12.971

UITGENODIGD 963.881 836.365 385.940    Ouder dan 74 8.697 153 * 8.850 6. OPBRENGST KIJKONDERZOEK VAN DE DARM

DEELNEMERS 671.751 (69,7%) 618.331 (73,9%) 299.240 (77,5%) Man 19.369 14.802 7.112 41.283   

Vrouw 13.654 10.829 5.352 29.835

ONGUNSTIGE FIT 33.023 (4,9%) 25.631 (4,1%) 12.464 (4,2%)    Totaal 33.023 25.631 12.464 71.118

INTAKE COLOSCOPIE 29.497 (89,3%) 23.145 (90,3%) 11.087 (88.9%) * Geen deelnemers in deze leeftijdsgroep in deze ronde; ** Leeftijdsgroep 65-69 jaar wordt niet gepresenteerd vanwege kleine aantallen (n=45)    25%

en omdat deze groep niet tot de uitgenodigde geboortejaren van 2018 behoort. 28%

26%

32% 32%

ADVIES COLOSCOPIE 27.949 (94,8%) 21.601 (93,3%) 10.342 (94,1%) 39%    E

A E A E A

COLOSCOPIE 27.389 (98,0%) 21.154 (97,9%) 10.084 (97,5%) 4. DEELNAME KIJKONDERZOEK VAN DE DARM 6% D D D       7%

C B 7% C

B C B

DK AAD DK AAD DK AAD 5% 6%

1.920 (7,0%) 10.796 (39,3%) 1.162 (5,5%) 6.813 (32,2%) 651 (6,5%) 3.196 (31,7%) 23% 7% 100,0% • In totaal heeft 82% van de deelnemers met een on 28% 30%

1 E RONDE 2 E RONDE 3 RONDE E 90,0% gunstige ontlastingstest een kijkonderzoek van de

1 e ronde 2 e ronde 3 e ronde

80,0% darm ondergaan. De deelname aan een kijkonderzoek

2.

DEELNAMEGRAAD 70,0% van de darm was in de derde uitnodigingsronde iets Advanced adenoom (AAD) Geserreerde of hyperplastische poliep 60,0% lager ten opzichte van de eerste en tweede ronde. Colorectaal carcinoom (CRC) Geen poliepen of tumoren
50,0% • Het percentage mannen dat deelnam aan een kijk Non-advanced adenoom (NAAD)

100,0% • In 2018 zijn voor het eerst personen voor de derde keer uitge 40,0% onderzoek van de darm is vergelijkbaar met het per Deelnemers werden ingedeeld naar de meest ernstige afwijking die bij het kijkonderzoek gevonden werd.

90,0% nodigd. Ook in deze ronde was de deelname hoog, namelijk 30,0% centage vrouwen.

80,0% 78%. De deelnamegraad steeg bij iedere vervolgronde. 20,0% • Van alle personen met een ongunstige test die een • In 2018 werden onder de deelnemers van de ontlastingstest in totaal 3.733 (6%) darmkankers en 20.805 (36%)

70,0% • De deelname was in alle rondes hoger bij vrouwen dan bij man 10,0% intake gesprek hebben gehad en het advies voor het advanced adenomen gevonden.

60,0% nen. Bij mannen bedroeg de deelnamegraad respectievelijk 0,0% * * ** *

55 t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar 65 t/m 69 jaar 70 t/m 74 jaar Ouder dan 74 Totaal kijkonderzoek hebben gekregen, heeft bij 98% ook • In de eerste ronde werd tijdens het kijkonderzoek van de darm bij 1.920 (7%) van de deelnemers darmkanker

50,0% 67%, 72% en 76% voor de eerste, tweede en derde ronde. Bij Leeftijdsgroepen daadwerkelijk het kijkonderzoek plaatsgevonden. gevonden en bij 10.796 (39%) van de deelnemers een advanced adenoom. Deze percentages daalden licht

40,0% vrouwen waren deze percentages respectievelijk 73%, 76% en 1e ronde 2e ronde 3e ronde Alle rondes naar respectievelijk 5% en 32% in de tweede ronde, en 6% en 32% in de derde ronde.

30,0% 79%.

1 e ronde 2 e ronde 3 e ronde alle rondes • In alle rondes was het percentage patiënten waarbij geen poliepen of tumoren werden gevonden tussen

20,0% • In de eerste uitnodigingsronde was de deelname met 70% het 25%-28% en het percentage patiënten met geserreerde of hyperplastische poliepen tussen 6%-7%.

10,0% hoogst onder personen van 55 t/m 59 jaar en 70 t/m 74 jaar. 55 t/m 59 jaar 18.723 * * 18.723 Het percentage patiënten waarbij een non-advanced adenoom werd gevonden steeg van 23% in de eerste

0,0% 60 t/m 64 jaar 1.091 9.315 435 10.841

Man Vrouw Totaal • In zowel de tweede als de derde ronde was de deelname het ronde, naar 28% in de tweede ronde, tot 30% in de derde ronde.

hoogst onder personen van 65 t/m 74 jaar. Deze percentages 65 t/m 69 jaar 31 6.167 5.496 11.663

1e ronde 2e ronde 3e ronde Alle rondes waren respectievelijk 75% en 78%. 70 t/m 74 jaar 686 5.560 4.153 10.399

•

Van de uitgenodigde personen hebben in totaal 119.768 (5%)

1 e ronde 2 e ronde 3 e ronde alle rondes Ouder dan 74 6.858 112 * 6.970 personen zich actief afgemeld (non-participant).

Man 319.331 294.002 144.442 757.775 Totaal 27.389 21.154 10.084 58.627 • Van de personen die in een vorige screeningsronde hadden

Vrouw 352.420 324.329 154.798 831.547 deelgenomen, hebben 854.287 (93%) personen opnieuw deel* Geen deelnemers in deze leeftijdsgroep in deze ronde; ** Leeftijdsgroep 65-69 jaar wordt niet gepresenteerd vanwege kleine aantallen (n=31)

Totaal 671.751 618.331 299.240 1.589.322 genomen in de daaropvolgende ronde in 2018. en omdat deze groep niet tot de uitgenodigde geboortejaren van 2018 behoort.

Totaal aantal kijkonderzoeken van de darm in 2018 is 62.854 (meerdere onderzoeken per persoon zijn mogelijk).