Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2020 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 35300 VIII - Vaststelling begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2020 i.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2020; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	17-09-2019
Publicatie­datum	17-09-2019
Nummer	KST35300VIII2
Kenmerk	35300 VIII, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2019-

2020

35 300 VIII

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2020

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING Inhoudsopgave

• A. 

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING    3

• B. 

  BEGROTINGSTOELICHTING    4

• 1. 

  LEESWIJZER    4

• 2. 

  BELEIDSAGENDA    8

2.1    Beleidsprioriteiten    8

2.2    Belangrijkste beleidsmatige mutaties    23

2.3    Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven    31

2.4    Meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen    33

2.5    Overzicht risicoregelingen    34

• 3. 

  BELEIDSARTIKELEN    35

3.1    Art.nr. 1 Primair onderwijs    35

3.2    Art.nr. 3 Voortgezet onderwijs    43

3.3    Art.nr. 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie    50

3.4    Art.nr. 6 en 7 Hoger onderwijs    61

3.5    Art.nr. 8 Internationaal beleid    72

3.6    Art.nr. 9 Arbeidsmarkt en personeelsbeleid    77

3.7    Art.nr. 11 Studiefinanciering    81

3.8    Art.nr. 12 Tegemoetkoming studiekosten    93

3.9    Art.nr. 13 Lesgelden    96

3.10    Art.nr. 14 Cultuur    98

3.11    Art.nr. 15 Media    107

3.12    Art.nr. 16 Onderzoek en wetenschapsbeleid    112

3.13    Art.nr. 25 Emancipatie    117

• 4. 

  NIET-BELEIDSARTIKELEN    120

4.1    Art.nr. 91 Nog onverdeeld    120

4.2    Art.nr. 95 Apparaat Kerndepartement    121

kst-35300-VIII-2 ISSN 0921 - 7371 's-Gravenhage 2019

• A. 

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,

I.K. van Engelshoven

De Minister van Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media,

• A. 

  Slob

• B. 

  BEGROTINGSTOELICHTING

• 1. 

  DE LEESWIJZER

De begroting 2020 bevat de volgende onderdelen:

• a. 

  Beleidsagenda;

• b. 

  Beleidsartikelen;

• c. 

  Niet-beleidsartikelen;

• d. 

  Agentschappen die een baten-lasten stelsel voeren;

• e. 

  Verdiepingshoofdstuk;

• f. 

  Bijlagen.

De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media is verantwoordelijk voor Artikel 1 Primair onderwijs, Artikel 3 Voortgezet onderwijs, Artikel 9 Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid en Artikel 15 Media. De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is verantwoordelijk voor de overige artikelen. De verdeling van de beleidsterreinen is vastgelegd in de portefeuilleverdeling van Kabinet Rutte MI1.

Groeiparagraaf

Ten opzichte van de begroting 2019 zijn de volgende wijzigingen doorgevoerd:

• • 

  Bij artikel 11 Studiefinanciering is in tabel 11.2 «Budgettaire gevolgen voor beleid en budgetflexibiliteit» vanaf dit jaar gekozen voor een verhelderende indeling tussen de instrumenten inkomensoverdracht en leningen. In totaal zijn er vier wijzigingen die in de toelichting op de tabel nader worden toegelicht.

• • 

  De budgetverantwoordelijkheid voor de verbetermiddelen voor Caribisch Nederland en de middelen voor de samenwerking met Curagao, Sint Maarten en Aruba is overgegaan van artikel 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie naar artikel 1 Primair Onderwijs. In verband hiermee zijn deze middelen met ingang van 2020 overgeboekt van artikel 4 naar artikel 1.

• • 

  Naar aanleiding van een toezegging van de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is bij artikel 3 Voortgezet onderwijs een overzicht opgenomen van de geschatte uitgaven aan asielzoekerskinderen afkomstig uit DAC-landen voor primair en voortgezet onderwijs tijdens de eerstejaarsopvang.

• • 

  Bij de meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen in het onderdeel Beleidsagenda wordt nader ingegaan op de door het kabinet gestarte «Operatie Inzicht in Kwaliteit».

In juni 2011 is de motie Schouw c.s. ingediend en aangenomen. Deze motie beoogt de landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats te geven in de departementale begrotingen. De Europese Commissie heeft een landenspecifieke aanbeveling gedaan omtrent kansengelijkheid en onderwijs dat opleidt voor een innovatieve arbeidsmarkt (aanbeveling 15). In de beleidsagenda wordt uitgebreid op deze onderwerpen ingegaan.

Informatie in de begroting en andere relevante publicaties

De begroting is een compact document en toegespitst op de financiële informatie. De beleidsagenda presenteert de doelstellingen van de Minister en de beleidsartikelen beschrijven de werking en financiering van de verschillende stelsels met bijbehorende prestatie-indicatoren. Voor een bredere kwantitatieve onderbouwing van de doelen en ambities uit de begroting verwijzen we naar de openbare website OCW in cijfers. Op deze website worden resultaten, de stand van zaken en ontwikkelingen in het OCW-veld met een kwantitatieve toelichting en onderbouwing in beeld gebracht.

Onderstaand schema geeft grafisch een totaalbeeld van welke informatie en verantwoording van het OCW-beleid gedurende een begrotingscyclus aan de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Schematische weergave van de informatie aan de Tweede Kamer gedurende de begrotingscyclus

Hieronder volgt een nadere toelichting bij het schema.

• • 

  Op Prinsjesdag ontvangt de Tweede Kamer de begroting van OCW. Op de website van OCW in cijfers worden onder andere de doelen uit de beleidsagenda en verschillende ingezette beleidsinstrumenten gevolgd, waaronder de Lerarenagenda en de sectorakkoorden in het po en vo. Ook wordt de internationale positie van het Nederlandse onderwijs- en wetenschapsstelsel gevolgd en zijn de belangrijkste onderzoeksresultaten van «Education at a Glance» opgenomen, de jaarlijkse publicatie van de OESO. Daarnaast geeft deze website met de infographic «Onderwijsmonitor» inzicht in de prestaties van het onderwijs. Voor cultuur & media, wetenschap en emancipatie wordt met een beknopte set indicatoren een beeld van de kwaliteit en prestaties gegeven.

• • 

  Begin november 2018 heeft het Sociaal Cultureel Planbureau de publicatie «Het Culturele Leven» uitgebracht. In dit rapport presenteert het Sociaal en Cultureel Planbureau een model voor een periodieke rapportage over dat culturele leven. Dit model is vervolgens in dit rapport toegepast om het culturele leven in de jaren 2012-2017 in kaart te brengen.

• • 

  De Inspectie van het Onderwijs heeft een belangrijke rol in het onderwijsstelsel als toezichthouder, maar ook als leverancier van beleidsinformatie. Jaarlijks verschijnt het Onderwijsverslag, waarin beschreven wordt wat goed gaat en wat er beter kan in het onderwijs. In de Financiële Staat van het Onderwijs wordt verslag gedaan van de financiële staat van de onderwijsinstellingen.

• • 

  Gedurende het jaar wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de begrotingsuitvoering door middel van de 1^e suppletoire begroting (Voorjaarsnota) en de 2^e suppletoire begroting (Najaarsnota).

• • 

  Ook worden gedurende het jaar allerlei beleidsdocumenten zoals actieplannen, beleidsdocumenten, beleidsevaluaties, beleidsdoorlich-tingen naar de Tweede Kamer gestuurd. Wetsvoorstellen worden ter behandeling aangeboden en AMvB's worden voorgehangen. Over verschillende beleidsterreinen worden brieven naar de Tweede Kamer gestuurd, onder andere ter nadere uitwerking van de beleidsagenda en de begroting. Hierover vindt vaak separaat overleg met het parlement plaats. De actieplannen geven voor de verschillende beleidsterreinen een beeld van het beleid. Beleidsdoorlichtingen en andere evaluaties verschaffen inzicht in de effectiviteit van beleid. Daarnaast wordt jaarlijks in de Voortgangsrapportages van de Sectorakkoorden en de Lerarenagenda informatie verschaft over de voortgang op enkele belangrijke prestatie-indicatoren.

• • 

  De derde woensdag in mei is verantwoordingsdag. De Tweede Kamer ontvangt dan het jaarverslag van OCW, en de laatste stand van de voortgang op de begrotingsdoelen en ambities wordt gepresenteerd op de website van OCW in cijfers. Ook wordt het Onderwijsverslag aan de Tweede Kamer toegestuurd.

Onderdelen begroting

• a. 

  Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt per beleidsprioriteit geschetst welke stappen wij willen zetten. Ieder thema dat ingaat op een prioriteit bevat een tabel met indicatoren en streefwaarden. Daarnaast bevat de beleidsagenda een overzichtstabel waarin de belangrijkste budgettaire veranderingen op de OCW-begroting worden weergegeven, de tabellen met intensiveringen en ombuigingen, een tabel met niet-juridische verplichte uitgaven en bestemming, een tabel met de geplande beleidsdoorlichtingen en een overzicht van de risicoregelingen.

• b. 

  Beleidsartikelen

De beleidsartikelen bestaan uit de volgende onderdelen:

• • 

  Algemene doelstelling met een toelichting daarop, met bijbehorende prestatie-indicatoren.

• • 

  Rol en verantwoordelijkheid van de Minister.

• • 

  Tabel met kengetallen die informatie over de sector bevatten.

• • 

  Beleidswijzigingen. Hierin wordt weergegeven welke belangrijke beleidswijzigingen zich komend jaar zullen voordoen. Ook wordt, indien van toepassing, ingegaan op beleidswijzigingen als gevolg van beleidsdoorlichtingen, voor zover de doorlichtingen zijn afgerond.

• • 

  Tabel budgettaire gevolgen van beleid. Deze tabel bevat een vaste indeling in financiële instrumenten volgens de Rijksbegrotingsvoorschriften. In de tabel budgettaire gevolgen van beleid wordt de budgetflexibiliteit van het begrotingsjaar in percentages weergegeven.

• • 

  Toelichting op de instrumenten en budgetflexibiliteit.

• c. 

  Niet-beleidsartikelen

Er zijn twee zogenaamde niet-beleidsartikelen:

• • 

  Op artikel 91 (Nog onverdeeld) wordt een overzicht gegeven van de verdelingen van tijdelijk geparkeerde middelen, zoals de loon- en prijsbijstelling;

• • 

  Op artikel 95 (Apparaat kerndepartement) zijn de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, de apparaatskosten van de inspecties en adviesraden, baten-lastenagentschappen en de ZBO's opgenomen.

• d. 

  Agentschappen die een baten-lasten stelsel voeren

Dit onderdeel bevat de cijfermatige overzichten van de baten-lastenagentschappen 'Dienst Uitvoering Onderwijs' en het 'Nationaal Archief'.

• e. 

  Verdiepingshoofdstuk (zie bijlagen)

In dit onderdeel worden per beleidsartikel de mutaties getoond tussen de stand ontwerpbegroting 2019 en de ontwerpbegroting 2020. De ondergrens voor het toelichten van mutaties wordt bepaald door een zogenoemde staffel. Een aantal mutaties is centraal toegelicht (leerlingen en studentenramingen en studiefinanciering, loonbijstelling, prijsbijstellingen en intensiveringen uit het Regeerakkoord).

• f. 

  Bijlagen

De volgende bijlagen zijn in de begroting opgenomen:

• • 

  Overzicht RWT's en ZBO's;

• • 

  Verdiepingshoofdstuk;

• • 

  Overzicht moties en toezeggingen;

• • 

  Subsidieoverzicht: hier wordt een overzicht weergegeven van alle subsidieregelingen van het ministerie;

• • 

  Evaluatieoverzicht: het overzicht met onderzoeken is opgenomen in één centrale bijlage.

• 2. 

  BELEIDSAGENDA

2.1  BeleidsprioriteitenInleiding

Het Regeerakkoord gaat uit van individuele vrijheden en een hecht collectief. Dit kabinet investeert in ieders kansen en versterkt dat collectief, onder andere door extra middelen voor onderwijs. Goed onderwijs helpt kinderen en jongeren om hun gaven en talenten te ontwikkelen. Daarmee draagt het op een cruciale manier bij aan de bloei en toekomst van onze samenleving. Onze ambities liggen in de bestrijding van kansenongelijkheid en de stimulering van talent, voldoende en goede docenten met een sterke positie, toponderzoek en krachtig beroepsonderwijs. De positie van Nederlandse onderzoekers in de wereldtop willen we behouden en versterken. Maar ook cultuur en het publieke en private mediabestel verrijken het individu en verbinden de samenleving. Schrijvers, theatermakers, filmers, ontwerpers en beeldend kunstenaars dagen onze verbeeldingskracht uit; dankzij hun beelden en verhalen kunnen we onze eigen voorstelling van de wereld kritisch toetsen en ontwikkelen. Erfgoed, zoals monumenten en musea, laat zien waar we vandaan komen, wat ons heden is en hoe we ons ontwikkelen. Daarom investeert dit kabinet flink in cultuur en erfgoed. Om te bereiken dat iedereen gelijk behandeld wordt en te komen tot LHBTI-acceptatie zetten we onze regenboogmaatregelen uit het regenboogakkoord ook het komende jaar voort.

• 1. 

  Gelijke kansen creëren en talenten tot bloei brengen

¹    Eerste meting (voorafgaande aan de invoering per 01-08-2020) zal najaar 2019 plaatsvinden.

²    Eerste meting (voorafgaande aan de invoering per 01-01-2022) zal naar verwachting najaar 2021 plaatsvinden.

³    De Kamer is op 18 maart jl. geïnformeerd over de nieuwe aanpak van laaggeletterdheid. Onderdeel hiervan is een nieuwe landelijke monitor, die in 2019 samen met gemeenten wordt opgezet.

⁴    Bron: Benchmark mbo 2017, KBA Nijmegen.

⁵    Licht gewijzigde definitie met ingang van 2016/17 (zonder entree-opleidingen). Bron: Benchmark mbo 2017, KBA Nijmegen.

⁶    Bron: DUO. Het betreft mbo-4 gediplomeerden die doorstromen naar het hbo en in het eerste jaar niet uitvallen. De definitie is voorlopig.

⁷    Bron: DUO.

Het is belangrijk dat ieder kind dezelfde kans heeft om zijn of haar talenten tot bloei te brengen. In de Staat van het Onderwijs schrijft de Inspectie van het Onderwijs dat leerlingen en studenten met verschillende sociaaleconomische achtergronden elkaar steeds minder tegenkomen. Dit vermindert de kans op sociale mobiliteit en vergroot de segregatie in het onderwijs. Wij zetten in op het bevorderen van gelijke kansen en sociale cohesie. Via onder meer burgerschapsonderwijs en maatschappijleer worden leerlingen uitgedaagd om begrip te krijgen voor andermans overtuigingen en te reflecteren op het eigen gedrag en de eigen standpunten. Daarnaast nemen wij maatregelen om de kansengelijkheid te vergroten, zoals de verhoging van het aantal uren voorschoolse educatie dat kinderen met een risico op een onderwijsachterstand met ingang van 2020 aangeboden krijgen (zie de eerste indicator in de tabel boven). Andere kinderen zijn gebaat bij een meer geleidelijke overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs. Daarom is een pilot gestart met 10-14-scholen, samenwerkingen tussen basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs. Leerlingen krijgen op deze scholen twee jaar langer de tijd om een niveau te kiezen. Met de pilot doen we onderzoek naar de resultaten, effecten en knelpunten in deze onderwijsvorm. Het onderzoeksbureau Oberon levert de resultaten eind 2020 op. Op basis hiervan informeren wij de Tweede Kamer over het verdere vervolg. Daarnaast vergroten we met de subsidie voor het doorstroomprogramma po-vo gelijke kansen voor iedere leerling.

Met de Gelijke Kansen Alliantie (GKA) zetten wij in op een lokale aanpak van kansenongelijkheid in alle onderwijssectoren. Wij stimuleren samenwerkingsverbanden tussen lokale overheden en scholen en instellingen in het hoger- en middelbaar beroepsonderwijs. In samenwerking met elkaar en/of de gemeente voeren scholen op maat gemaakte interventies uit. Komend jaar zullen wij met gemeenten meerjarige agenda's opstellen. Ons doel is het aantal aangesloten gemeenten te verhogen van 28 naar 50. Daarnaast creëren wij communities rond centrale thema's op het gebied van kansengelijkheid. Scholen kunnen zich daarbij aansluiten om van elkaar te leren. De eerste is recent gestart: deze Community Urban Education richt zich op de professionalisering van docenten in een grootstedelijke context. Leraren worden getraind om les te geven aan een diverse groep leerlingen. Verspreid over Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Tilburg doen 36 scholen (po, vo en mbo) mee.

Met het mbo, vo en gemeenten starten wij dit jaar met een nieuwe ronde regionale afspraken om voortijdig schoolverlaten (vsv) tegen te gaan (zie indicator aantal nieuwe vsv'ers). Daarnaast willen wij dit jaar het succes van eerstejaars mbo-studenten en van mbo-doorstromers in het eerste jaar hbo vergroten. Wij monitoren dit met de indicatoren. Ook het tegengaan van stagediscriminatie is een prioriteit, hier voeren wij een campagne tegen, en wij versterken de (rechts)positie van studenten. Ten slotte zetten we in op de ontwikkeling van de regionale meld- en coördinatiefunctie en reageren binnenkort op de aanbevelingen uit het interdepartementaal beleidsonderzoek naar jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ook in het hoger onderwijs (ho) staat toegankelijkheid en gelijke kansen centraal. We proberen de selectie tot een minimum te beperken. Het is ons doel dat iedere student die dit kan en wil, deelneemt in het hoger onderwijs en de studie met succes afrond.

Vanaf schooljaar 2019-2020 krijgen samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs subsidie voor een onderwijs- en ondersteunings-aanbod voor hoogbegaafde leerlingen. In 2023 zullen we een monitorings-en impactonderzoek afronden naar alle interventies die met deze subsidie worden gedaan. De interventies met grote impact zullen als goede voorbeelden worden verspreid door een Kenniscentrum, dat wij begin 2020 inrichten. In de onderwijszorgbrief en de Kamerbrief Stand van zaken thuiszitters hebben wij een aantal maatregelen aangekondigd om het passend onderwijs voor kwetsbare leerlingen te versterken. Wij werken aan een betere samenwerking tussen onderwijs en zorg en aan een bijbehorende verdeling van financiële middelen. Uiteindelijk moeten zoveel mogelijk kinderen in staat zijn om onderwijs te volgen.

In Nederland hebben verschillende regio's te maken met krimp van leerlingenaantallen, met name in het vo. In 2020 publiceren wij een maatwerkregeling voor dit probleem waarmee scholen het onderwijs in samenwerking met de regio kunnen versterken en meer toekomstbe-stendig kunnen maken. Op de langere termijn komen wij ook met een structurele regeling, waaruit geïsoleerde kleine vo-scholen extra geld kunnen ontvangen. Ook bereiden wij een wetsvoorstel voor dat bestuurders verplicht een regionaal plan onderwijsvoorzieningen te maken. Ook het mbo heeft te maken met krimp van studentenaantallen. In het programma sterk beroepsonderwijs werken we samen met de VO-raad, de Stichting Platforms VMBO en de MBO Raad aan een betere aansluiting tussen vmbo en mbo. Hierbij is het aan scholen in het vo en mbo om een antwoord te formuleren op deze krimp, waarbij wij instellingen faciliteren bij regionale samenwerking. Daarnaast maken wij het wettelijk mogelijk dat vmbo-scholen en mbo-instellingen gezamenlijk doorlopende leerroutes aanbieden. Daarnaast werken we voor het mbo aan een wetsvoorstel voor fusie met behoud van eigenheid.

• 2. 

  Sterke docenten

¹    De eerste uitvraag van deze indicator vindt plaats in augustus 2019.

²    Er is afgesproken met het PO-Front dat hierbij het uitgangspunt comply or explain geldt, een kwalitatieve toelichting op het antwoord kan aangegeven worden. Daarnaast wordt de voortgang rond het thema werkdruk gemonitord in de tussenevaluatie (Q1 2021).

³    Indicator en streefwaarde worden in de loop van 2019 ontwikkeld in samenspraak met de sector; over de voortgang wordt gerapporteerd in het kader van de tussen- en eindevaluatie van de sectorakkoorden.

Goed onderwijs vergt goede leraren. Samen met het werk van dienstbare bestuurders, schoolleiders, onderwijsondersteuners en conciërges maken zij goed onderwijs mogelijk. Het oplopende lerarentekort in het po, vo en mbo vormt hierbij een grote uitdaging. Binnen deze aanpak is ruimte activiteiten in te zetten om specifieke problemen op te lossen, bijvoorbeeld gericht op sommige scholen met een kwetsbare leerlingenpopulatie die moeite hebben om voldoende personeel te vinden. De aanpak hiervan heeft dan ook hoge prioriteit. We werken hard samen met onder meer de sector- en vakorganisaties aan de landelijke tafel lerarentekort¹ om de instroom in de lerarenopleidingen te verhogen, zowel instroom vanuit het onderwijs als zij-instroom uit andere sectoren. Voor 2020 is er € 21,2 miljoen beschikbaar voor de regeling subsidie zijinstroom. Hiervan is € 4 miljoen specifiek bestemd voor zijinstroom van docenten voor beta- en techniekopleidingen in het mbo, gezien de tekorten aan technici op de arbeidsmarkt. Verder proberen we huidige leraren in het onderwijs te houden en mensen aan te trekken met een lesbevoegdheid die nu niet in het onderwijs werken (de stille reserve). Een ander factor in het lerarentekort is dat veel leraren deeltijd werken. Wij ontwikkelen momenteel oplossingen om leraren te stimuleren meer uren te werken.

Omdat de onderwijsarbeidsmarkt sterk verschilt per regio, stimuleren wij een regionale aanpak van het lerarentekort met een subsidieregeling. Om voldoende leraren te kunnen aantrekken, zijn aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden noodzakelijk. Het kabinet heeft daarom € 270 miljoen geïnvesteerd in verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor leraren in het po. Daardoor wordt het beroep van basisschoolleraar aantrekkelijker. In het vmbo en het mbo verkennen we de mogelijkheden om de inzet van hybride docenten te vergroten, in samenwerking met EZK. Als vervolg op het advies Ruim baan voor leraren van de Onderwijsraad ontwikkelen we bovendien plannen om werken in het onderwijs aantrekkelijker te maken. In de Kamerbrief Naar een aantrekkelijke onderwijsarbeidsmarkt geven we een visie op een nieuw bevoegdhedenstelsel en lichten we de aanpak toe.

We werken er naartoe om eind 2020 een ontwerp voor een nieuw bevoegdhedenstelsel klaar te hebben liggen voor po, vo en mbo.

Voor schooljaar 2019-2020 is er € 333,5 miljoen beschikbaar om de werkdruk in het primair onderwijs tegen te gaan. De teams op de scholen beslissen met elkaar over de inzet van dit geld op hun school. Daarnaast heeft de personeelsgeleding van de medezeggenschapsraad hierop instemmingsrecht. Wij monitoren de besteding van de werkdrukgelden met de indicatoren percentage van besturen dat aangeeft dat er binnen het schoolteam een gesprek is gevoerd over de besteding van de werkdrukmiddelen en percentage van besturen dat aangeeft dat de personeelsgeleding van de medezeggenschapsraad ingestemd heeft met het voorstel voor de besteding van werkdrukmiddelen. In 2020 voeren wij een tussenevaluatie uit naar de werkdrukmiddelen en beslissen daarna of bijsturing nodig is.

Leraren die effectief werken aan hun ontwikkeling, blijken beter les te geven. Het Lerarenportfolio, dat we in 2020 uitbreiden, ondersteunt hen hierin. Met de Wet beroep leraar willen we ook in 2020 de ontwikkeling en positionering van leraren verstevigen. We gaan actief voorlichten over het professioneel statuut en het belang van professionele ontwikkeling. Leraren krijgen de ruimte om zelf vorm te geven aan de organisatie van de beroepsgroep. In het po en vo hebben we een onderzoek uitgevoerd naar het strategisch personeelsbeleid in de sectoren. Op basis van de resultaten helpen we samen met de sociale partners po-scholen met hun personeelsbeleid. Vo-scholen krijgen ondersteuning vanuit het programma Voortgezet Leren. Daarnaast werken we aan een deugdelijk-heidseis voor strategisch personeelsbeleid. De effecten hiervan moeten zichtbaar worden in de indicatoren strategisch personeelsbeleid po en vo. We zullen nog een indicator² ontwikkelen om de voortgang te monitoren. Via Samen Opleiden werken lerarenopleidingen en scholen intensief samen om leraren op te leiden. Deze opleidingsvorm bereidt leraren beter voor op de praktijk en vergroot de aantrekkelijkheid van de opleiding. Het is onze ambitie om in 2025 alle studenten van lerarenopleidingen op deze manier op te leiden. Om dit te bereiken, voeren wij in 2020 een nieuw gemeenschappelijk kwaliteitskader in en ontwikkelen we een systeem van peer review, zodat instellingen van elkaar kunnen leren.

• 3. 

  Opleiden voor de samenleving van de toekomst

¹    ECBO (2019) «Monitor Sterk Techniekonderwijs; de nulmeting».

²    Zie voetnoot hierboven.

³    Bron: DUO

⁴    Bron: CBS maatwerk. Het gaat om het aandeel werkenden (min. 12 uur per week) van gediplomeerde mbo-uitstromers ruim een jaar na diplo-mering (uitstroom en arbeidsmarktpositie gemeten op 1 oktober).

⁵    Bron: ROA, BVE-Monitor.

⁶    Bron: Onderzoek SBB. De onderzoekspopulatie leerbedrijven in 2016 en 2018 verschillen licht van elkaar.

⁷    Nieuwe cijfers worden in 2020 gepubliceerd.

⁸    Bron: Eurostat, Labour Force survey (LFS).

⁹    Bron: CBS, maatwerk. Het gaat om het aandeel werkenden (min. 12 uur per week) van afgestudeerde hbo-bachelors ruim een jaar na afstuderen (uitstroom en arbeidsmarktpositie gemeten op 1 oktober).

¹⁰    Bron: CBS, maatwerk. Het gaat om het aandeel werkenden (min. 12 uur per week) van afgestudeerde hbo-masters ruim een jaar na afstuderen (uitstroom en arbeidsmarktpositie gemeten op 1 oktober).

¹¹    Bron: ROA, Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt, 2011, 2018 en 2019.

¹²    Bron: ROA, Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt, 2011, 2018 en 2019. De enquête onder wo-afgestudeerden (Nationale Alumni Enquête) wordt tweejaarlijks gehouden, waardoor niet ieder jaar bekend is.

In het Regeerakkoord pleiten wij voor een goede aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Dit blijft één van onze prioriteiten. Er is in Nederland een tekort aan technisch geschoolde werknemers. Daarom maken wij ons hard voor sterk techniekonderwijs. In het vmbo gaan de regio's het plan Sterk Techniekonderwijs uitvoeren. Voor dit plan is € 100 miljoen structureel beschikbaar. Onderzoekers zullen de uitvoering monitoren. In 2019 starten we een evaluatie van het Techniekpact. Deze evaluatie richt zich niet alleen op het behalen van de doelen, maar wordt een bredere verkenning van de belangrijkste thema's, zoals als aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, de PPS'en en regionale verbanden, en de inzet van bedrijfsleven. Daarnaast houden we ook een brede verkenning naar de aansluiting van het huidige onderwijs op de arbeidsmarkt. Zie hiervoor ook de indicator arbeidsmarktrendement, per opleidingsniveau. In het hoger onderwijs wordt na het advies van de commissie Van Rijn de vaste voet van de onderwijsbekostiging eenmalig structureel herijkt, onder andere op basis van het aandeel studenten bètatechniek. Daarbij zullen de technische universiteiten een sectorplan voor de bètatechnische opleidingen opstellen, samen met de algemene universiteiten en hogescholen om te komen tot een betere opleidingscapaciteit, hoger studentsucces en betere aansluiting met de arbeidsmarkt. Daarbij wordt ook samengewerkt met werkgevers en het toeleverend onderwijs.

Wij werken ook het komende jaar nog aan de herziening van het curriculum voor het po en vo, zodat deze blijft aansluiten op de samenleving, arbeidsmarkt en het vervolgonderwijs. Op dit moment is het curriculum overladen. Hierdoor is er niet altijd voldoende tijd om alle onderwerpen voldoende aandacht te geven, en scholen ervaren te weinig ruimte om eigen keuzes te maken. Daarom kiezen we voor een scherper afgebakende kern. Daarnaast versterken we een doorlopende leerlijn van po naar vo. In het najaar van 2019 nemen we een beslissing over de voorstellen van de ontwikkelteams van leraren en schoolleiders en zullen deze vertalen naar onderwijsdoelen.

De systematiek van lumpsum, verantwoording door de besturen, de hoogte van de reserves en de toereikendheid van de bekostiging is onderwerp van politiek en maatschappelijk debat. Dit jaar loopt er daarom een onderzoek naar de doelmatigheid en de toereikendheid van de bekostiging in het funderend onderwijs, waarvan we de uitkomsten in 2020 verwachten.

In de bekostiging van hoger onderwijs (ho) en onderzoek worden na het advies van de commissie Van Rijn vanaf 2020 enkele wissels omgezet. Om de overmatige groeiprikkel op studentenaantallen terug te dringen en meer stabiliteit te brengen in de bekostiging, wordt het aandeel vaste bekostiging groter en de variabele bekostiging kleiner. De reallocatie van variabel naar vast wordt in zowel het hbo als in het wo beleidsrijk ingevuld. Dit betekent dat we rekening houden met het aandeel studenten bètatechniek en het aantal studenten dat switcht van een andere instelling. Met de aanpassingen in de bekostiging wil ik toe naar meer samenwerking en minder concurrentie in onderwijs en onderzoek. Een goede samenwerking tussen instellingen, maar bijvoorbeeld ook tussen instellingen en bedrijfsleven, is van belang voor de student. Hij of zij moet op de juiste plek in het hoger onderwijs terecht komen, zichzelf kunnen ontwikkelen, zijn diploma kunnen halen, en zijn plek op de arbeidsmarkt goed vinden. De Onderwijsraad en de commissie Van Rijn constateren knelpunten in het systeem van hoger onderwijs die deels samenhangen met de beschikbare hoeveelheid middelen en deels met de keuzes die instellingen maken en de transparantie daarvan (waaronder het inzicht in de kosten bij de instellingen). In het najaar van 2019 starten we met de uitvoering van een onderzoek naar de kosten(toerekening) van de instellingen, waarbij we tevens het antwoord proberen te vinden op de vraag of het macrobudget toereikend is om de kwaliteit te realiseren die verondersteld wordt en doelmatig wordt besteed. Daarnaast zijn we een traject gestart om de transparantie en verantwoording door de instellingen te verbeteren, waarbij expliciet aan de orde komt de ontwikkeling van de reserves.

Onderwijsbesturen moeten zich beter verantwoorden over de besteding van onderwijsgeld. In het programma versterking verantwoording zetten we daarom benchmarks op waarin scholen openbaar hun (financiële) verantwoording delen. Bovendien is het mogelijk prestaties van scholen met elkaar te vergelijken. Hierdoor ontstaat er een lerende cultuur en verbetert de informatiepositie van ouders, medezeggenschap en overheden. Daarnaast zorgen we ervoor dat de jaarverslagen van besturen beleidsrijker en toegankelijker worden. Ook zetten wij erop in dat besturen geen onnodig hoge reserves aanhouden. Met de introductie van het instemmingsrecht op hoofdlijnen van de begroting voor de medezeggenschapsraad in het po en vo, versterken we de positie van de medezeggenschap. Wij dienen komend jaar een voorstel in tot aanpassing van de Wet Medezeggenschap Scholen.

Het kabinet staat voor vrijheid van onderwijs tegelijkertijd hoort hierbij de verantwoordelijkheid van scholen om goed onderwijs te verzorgen en zorgvuldig met de gegeven vrijheid om te gaan. Waar dat niet gebeurt, zal er ingegrepen worden. Het huidige instrumentarium wordt daarvoor uitgebreid. Met het wetsvoorstel Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen introduceren we een nieuw systeem voor het starten van een school. Dit systeem biedt meer ruimte voor verschillende identiteiten van scholen, maar stelt tegelijkertijd strakke kaders voor onderwijskwaliteit. Initiatiefnemers voor een nieuwe school maken hun voornemen duidelijk door dit te plaatsen op een portaal, ouders kunnen daar vervolgens hun belangstelling op kenbaar maken. Wij hopen dit portaal in 2020 te lanceren.

Voor het mbo is 2020 het tweede jaar van de nieuwe kwaliteitsafspraken. De instellingen werken naast de drie landelijke speerpunten gelijke kansen, jongeren in een kwetsbare positie en opleiden voor de arbeidsmarkt van de toekomst ook aan speerpunten die samen met regionale belanghebbenden zijn bepaald (zie de indicator Kwalificatiewinst). In 2021 vindt de tussentijdse beoordeling van de voortgang plaats over de periode 2019-2020. Een goede aansluiting van het mbo op de arbeidsmarkt is voor ons een prioriteit. Wij monitoren dit met de indicatoren percentage gediplomeerden dat aangaf dat de aansluiting van de opleiding met huidige functie voldoende/goed was, percentage leerbedrijven dat over vakkennis oordeel (zeer) goed geeft en percentage leerbedrijven dat over beroepsvaardigheden oordeel (zeer) goed geeft. In het najaar van 2019 dienen wij een wetsvoorstel in dat regelt dat mbo-studenten die uitvallen toch een bewijs meekrijgen van arbeids-marktwaarde: een mbo-verklaring. In dat wetsvoorstel regelen wij ook het mbo-studentenfonds en het zwangerschapsverlof. Dit fonds ondersteunt studenten die vertraging oplopen en levert een bijdrage voor onderwijs-benodigdheden aan minderjarige studenten uit minima-gezinnen. Er starten 8 regionale pilots ter uitvoering van de motie Kwint/Özdil om gediplomeerden van de entreeopleiding en mbo-2 te begeleiden bij hun eerste stappen op de arbeidsmarkt. Ook komen er pilots die jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt ondersteunen. Enkele jaren geleden zijn in het mbo de keuzedelen ingevoerd, keuzemodules waarmee studenten hun vakmanschap kunnen verbreden of verdiepen. Keuzedelen geven flexibiliteit. Ze kunnen snel worden ontwikkeld en daarmee wordt ingespeeld op innovaties, maatschappelijke ontwikkelingen en behoeften van de landelijke of regionale arbeidsmarkt. Volgend jaar werken we hieraan verder, zodat de keuzedelen optimaal benut worden en aansluiten bij de flexibilisering en de wensen uit de regio. Daarnaast zijn er weer twee toekenningsrondes voor het regionaal investeringsfonds voor het mbo. Daarmee bevorderen we de aansluiting van het mbo op de arbeidsmarkt. Sinds 2019 kunnen instellingen - naast nieuwe aanvragen -ook subsidie aanvragen voor het opschalen van lopende projecten. Onderwijsinstellingen en bedrijfsleven hebben afspraken gemaakt over een aangescherpte werkwijze waarop zij komen tot een doelmatig opleidingsaanbod. Dit jaar zullen de eerste opleidingen via deze nieuwe werkwijze beoordeeld worden. Komend jaar evalueren we de beleidsregel macrodoelmatigheid. Op basis van deze evaluatie beslissen we dan of deze wet- en regelgeving moet worden aangepast. Ook starten we een experiment met geregionaliseerde beroepsopleidingen. In deze opleidingen is een gedeelte van de opleiding niet landelijk vastgesteld maar regionaal, in samenwerking tussen onderwijsinstelling en het regionale bedrijfsleven. Het is de bedoeling dat deze opleidingen beter aansluiten op de regionale arbeidsmarkt, omdat de bedrijven meedenken over de opleiding en kunnen aangeven waar zij behoefte aan hebben.

Door een verschuiving van 2021 naar 2020 is er € 11,75 miljoen beschikbaar voor het actieprogramma leven lang ontwikkelen. Hieronder valt een verkenning van een digitaal overzicht van scholingsmogelijk-heden voor volwassenen en een programma flexibilisering in het mbo.

Om meer maatwerk voor volwassenen te creëren zal de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) met de mbo-instellingen verder werken aan het ontwikkelen van certificaten voor beroepsgerichte onderdelen van kwalificaties. Met een indicator houden wij bij hoeveel 25-64 jarigen deelnemen aan een leeractiviteit. Ook starten wij samen met de Minister van SZW pilots praktijkleren. Laaggeletterde volwassenen (taal, rekenen en digitaal) ondersteunen we vanuit het programma Tel mee met taal; het kabinet heeft extra geld beschikbaar gesteld voor de vervolgaanpak vanaf 2020 om het bereik en de effectiviteit verder te vergroten. We blijven ons samen met onze collega-bewindslieden van BZK, EZK, VWS en SZW inzetten voor het stimuleren van de Nederlandse leercultuur met een brede aanpak. Samen maken we onder andere afspraken met sociale partners over hun inzet in arbeidsvoorwaarden en O&O-fondsen.

Scholen en andere onderwijsinstellingen in Caribisch Nederland werken in 2020 aan de uitvoering van de tweede onderwijsagenda Samen werken aan de volgende stap (2017-2020). De onderwijsinstellingen op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba hebben nu allemaal de basiskwaliteit bereikt. De uitvoering van de tweede agenda draagt bij aan een verdere versterking van het onderwijs. Samen met de openbare lichamen ondersteunen we de scholen. Daarnaast werken we samen met de Minister van SZW om de voorschoolse educatie zo goed mogelijk te organiseren genaamd BES(t) for kids. Ondertussen wordt er nagedacht over het vervolg op de huidige onderwijsagenda. De vorm en de inhoud hiervan worden komend jaar bekend.

In het ho is het belangrijk dat het opleidingsaanbod responsief is en snel in kan spelen op veranderingen in de samenleving en op de arbeidsmarkt. Instellingen kunnen daarom tussentijds hun opleidingen aanpassen, experimenteren met tracks, en nieuwe opleidingen starten. Instellingen doen dit volop. Er ontstaan bijvoorbeeld steeds meer brede en interdisciplinaire opleidingen, omdat hier steeds meer behoefte aan is. Daarnaast is er ook behoefte aan flexibelere opleidingen, bijvoorbeeld voor mensen die naast een baan nog onderwijs willen volgen. Dit maken wij mogelijk in het duale en deeltijd hbo-onderwijs in het experiment leeruitkomsten.

Toch zien we dat de aansluiting tussen het ho en de arbeidsmarkt nog verbeterd kan worden. Daarom hebben we de commissie doelmatigheid hoger onderwijs gevraagd de macrodoelmatigheid van het bestaande opleidingsaanbod te analyseren. Daarnaast zullen we in de strategische agenda hoger onderwijs en onderzoek die aan het eind van dit jaar uitkomt, onder meer ingaan op de flexibilisering van opleidingen, de aansluiting van ons opleidingsaanbod op de arbeidsmarkt en op de manier waarop het hoger onderwijs studenten nog beter kan voorbereiden op wat de veranderende samenleving en arbeidsmarkt van hen vraagt.

In Nederland heeft één op de tien huishoudens te maken met problematische schulden en voor één op de vijf huishoudens bestaat het risico om met problematische schulden te maken te krijgen. In het Regeerakkoord spraken wij af dat er meer moet worden ingezet op direct contact met schuldenaren, om escalatie van schulden te voorkomen. Naast een maatschappelijk belang heeft de overheid ook een financieel belang bij het meer persoonsgericht innen van schulden. Een deel van de schulden staat bij DUO uit als studielening, en meer dan 15% van de schuldenaren van DUO heeft momenteel een betalingsachterstand. Daarom gaat DUO op een meer persoonsgerichte manier schulden innen, door zelf proactief contact te zoeken met studenten en oud-studenten die een aanzienlijke betalingsachterstand hebben of dreigen te krijgen. Medewerkers van DUO zoeken samen met de (oud-)student naar een oplossing en kunnen een betalingsregeling op maat voorstellen. DUO heeft in 2018 succesvol geëxperimenteerd met deze aanpak.

• 4. 

  Onderzoek van wereldformaat

¹    Bron: VSNU.

²    VSNU levert de cijfers in najaar 2019.

Nederlandse onderzoekers behoren tot de wereldtop. We willen onze positie behouden en versterken. In de brief Nieuwsgierig en betrokken beschreven wij onze ambities voor het wetenschapsbeleid voor de komende jaren. We streven naar 100% open access in 2020 (het percentage over 2017 is 50%). Dit zou betekenen dat dan alle wetenschappelijke publicaties voor iedereen gratis toegankelijk zijn.

Onderzoek staat in nauwe verbinding met de maatschappij. Komend jaar bouwen we die verbinding uit met de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). De middelen die hiervoor beschikbaar zijn stijgen tot € 130 miljoen. Via de NWA stimuleren we multidisciplinaire samenwerking in de volle breedte van de wetenschap via 25 routes. De gehonoreerde consortia uit de eerste call voor langjarige onderzoeksfinanciering komen volgend jaar op stoom. Voor de onderwerpen die aangedragen zijn door de vakdepartementen zullen in 2020 calls gelanceerd worden op acht onderwerpen, waaronder digitale innovaties en werk, economische veerkracht van vrouwen, encryptie, herstel biodiversiteit en vernieuwing toezicht. Voor de ideeëngenerator voor creatieve, spannende en innovatieve onderzoeksideeën zijn er komend jaar twee aanvraagrondes.

Naar aanleiding van het advies van de commissie Van Rijn hebben we besloten om met ingang van 2020 in totaal € 60 miljoen over te hevelen van de middelen van NWO (tweede geldstroom) naar de universiteiten (eerste geldstroom). Door de middelen niet via NWO te verdelen maar direct aan de universiteiten toe te kennen, neemt de matchingsdruk bij universiteiten af en ontstaat meer vrije financiële ruimte bij hen. De universiteiten werken samen met NWO en de KNAW aan een voorstel om de overheveling op te laten lopen tot € 100 miljoen. Op basis daarvan wordt over de invulling van de resterende overheveling besloten. De prioriteiten uit het Regeerakkoord worden hierbij ontzien en de overheveling moet leiden tot meer samenwerking en profilering. Naar aanleiding van de motie van Meenen onderzoeken we op dit moment of de over te hevelen sectormiddelen voor bèta/techniek ten goede kunnen komen aan de algemene universiteiten.

Ook op Europees niveau zijn wij actief om onze doelen te bereiken. Wij dringen aan op een andere manier van onderzoeksbeoordeling, omdat de huidige focus op citatiescores niet voldoende zegt over de kwaliteit van wetenschap. Wij willen dat er ook aandacht is voor wetenschap met maatschappelijke impact, goede verbinding met onderwijs en academisch leiderschap. Na de Europese Gender Summit in oktober 2019 gaan wij een nationaal actieplan maken voor diversiteit in de wetenschap. Voor de nieuwe Europese begroting legt het Regeerakkoord de nadruk op een modernere Europese begroting die meer is gericht op onderzoek en innovatie. Onze uitgangspunten voor het Europese onderzoeksprogramma Horizon Europe i hebben een duidelijke plek gekregen in het akkoord: Excellentie, impact en open science. In 2020 krijgen wij met de tweejarige Balans van de Wetenschap inzicht in de positie van wetenschap in Nederland ten opzichte van andere landen. Wij blijven ons voor deze lijnen en uitgangspunten inzetten.

Ook onderzoeken we samen met de andere departementen in hoeverre aanvullende maatregelen gewenst zijn met betrekking tot de risico's van ongewenste kennis- en technologieoverdracht in het academisch onderwijs en onderzoek en op welke manier een brede kennisregeling kan worden opgezet.

• 5. 

  Cultuur

¹    Bron: Cultuureducatie met Kwaliteit.

²    Bron: Erfgoedmonitor.

³    Toelichting bij realisatie 2018 en streefwaarde: Als gevolg van een verbetering in de meetmethode is het percentage gebouwde rijksmonumenten in redelijk tot goede staat in 2018 lager dan in 2013. In de meting van 2013 waren alleen rijksmonumenten opgenomen die een abonnement hadden afgesloten bij de Monumentenwacht. Die zijn gemiddeld in betere staat dan de monumenten die niet worden geïnspecteerd. De nieuwe percentages uit 2018 zijn gebaseerd op metingen bij rijksmonumenten waarvoor geen abonnement bij de Monumentenwacht is afgesloten en zijn daardoor representatiever. De komende jaren wordt de meetmethodiek verder verbeterd. Omdat de basis verandert, verandert de streefwaarde ook. De doelstelling van 1% meer rijksmonumenten in redelijk tot goede staat in 2020 blijft echter overeind (dit zijn ca 600 monumenten). In lijn daarmee is de streefwaarde voor 2020 bijgesteld naar 85,5% van de rijksmonumenten in redelijk tot goede staat.

⁴    Zie voetnoot hierboven.

2020 wordt een belangrijk jaar voor ons cultuurbeleid: wij besluiten dan over het cultuurstelsel 2021-2024. Cultuur is van en voor iedereen.

Daarom hebben we in de uitgangspuntenbrief Cultuurbeleid 2021-2024 beschreven hoe andere vormen, nieuwe genres en nieuw publiek een plaats krijgen in het cultuurbeleid. Zo versterken we het draagvlak voor cultuur. Door aandacht voor andere kunstvormen en nieuwe generaties makers bereiken we ook groepen die zich misschien minder aangesproken voelen door wat er nu in schouwburgen, concertzalen en musea te beleven is. Het nieuwe stelsel geven we in samenspraak met medeoverheden vorm. Vanuit regeerakkoordmiddelen investeren we ongeveer € 29 miljoen extra hierin, waarmee de totale intensivering in cultuur uitkomt op € 80 miljoen jaarlijks. Vooruitlopend op deze nieuwe periode komt al structureel extra geld vrij voor de toegankelijkheid van cultuur voor kinderen uit arme gezinnen en personen met een handicap. Daarnaast is er alvast extra geld voor talentontwikkeling en cultuurdeelname in de wijk. Naar aanleiding van de motie Ellemeet-Asscher over de onderhandelingspositie van zzp'ers onderzoeken we hoe experimenteerruimte gecreëerd kan worden, zodat zzp'ers werkzaam in de culturele en creatieve sector collectief kunnen onderhandelen. De behoefte van de sector hangt ook samen met maatregelen voor zzp'ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, in het kader van vervanging van de Wet DBA en de mogelijkheden die de ACM beschrijft in haar «Leidraad tariefafspraken voor zzp'ers in cao's». Ook stellen wij in 2020 een scholingsfonds in en komt er incidenteel geld beschikbaar voor high end tv series en voorstellingen.

Het Nederlands erfgoed krijgt volgend jaar ook een forse financiële impuls. Uit het regeerakkoord wordt € 60 miljoen beschikbaar gesteld voor erfgoed en monumenten. Daarnaast is er € 10 miljoen voor verduurzaming vanuit de reguliere middelen. Ook de digitale toegang en gebruik van erfgoed wordt gestimuleerd. Het is ons streven om 90% van de Nederlandse bevolking met digitaal erfgoed te bereiken en 30% actief te laten participeren. Met het programma Historisch Democratisch bewustzijn wordt extra geïnvesteerd in bezoek aan onze musea en parlement en de toegankelijkheid van onze historische plaatsen. Een commissie onder leiding van James Kennedy adviseert het kabinet in april 2020 over een herijking van de Canon van Nederland. De commissie Pechtold brengt in het najaar van 2019 advies uit over de bescherming van cultureel erfgoed in particulier bezit. We komen volgend jaar met een reactie. Ten slotte moderniseren we de Archiefwet 1995. Hiermee geven we invulling aan de motie Segers om deze wet aan te passen aan de digitale ontwikkelingen en eisen.

• 6. 

  Media

¹    Bron: Terugblik NPO; Verificatie Commissariaat voor de Media.

²    De niet-behaalde afspraak is ten dele gerealiseerd.

Onafhankelijke, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige media zijn onmisbaar. Het belang van goede onderzoeksjournalistiek blijft onverminderd groot, de media vervullen een onontbeerlijke rol in onze maatschappij en democratie. We zetten daarom ook in 2020 in op de versterking van (onderzoeks)journalistiek, met nadruk op de regionale en lokale journalistiek. Wij stimuleren (onderzoeks)journalistieke producties, investeringen in professionalisering en talentontwikkeling en innovatie van de journalistieke infrastructuur in Nederland.

In samenwerking met het Ministerie van BZK, de VNG en de NLPO (Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen) werken we het advies uit over de organisatie en financiering van lokale publieke omroepen van de Raad voor cultuur en Raad voor het openbaar bestuur. Voor 2020 is er een subsidieregeling ingesteld voor de regionale publieke media-instellingen. Deze vervangt de eerdere regeling B van de Frictiekostenregeling regionale publieke media-instellingen 2016-2019. Met deze subsidie investeren we in projecten gericht op toekomstgerichte innovatie en op samenwerking lokale, regionale en landelijke media.

De landelijke publieke omroep staat voor de uitdaging om toekomstgerichte keuzes te maken en zijn rol in de samenleving te bestendigen. De ontwikkelingen in de mediasector vragen daarom; media-gebruikers kijken niet meer alleen lineair maar ook wanneer het hen uitkomt en steeds meer online, er zijn allerlei nieuwe grote spelers op de markt en verdienmodellen veranderen. De NPO zal het komende jaar verdere invulling geven aan de Prestatieovereenkomst 2017-2020. In de visiebrief over de toekomst van het publieke omroepbestel staan de ambities van dit kabinet. We gaan de maatregelen uit de visiebrief uitwerken in overleg met de NPO, omroepen en betrokken partijen, omdat de keuzes die we gemaakt hebben van grote invloed kunnen zijn op hen en op de landelijke publieke omroep als geheel. Publieke en private mediapartijen werken ondertussen samen op verschillende vlakken om Nederlandse media-gebruikers ook in de toekomst een goed en gevarieerd media-aanbod te geven.

• 7. 

  Emancipatie

¹    Bron: LHBT monitor (SCP).

²    Bron: Bedrijvenmonitor topvrouwen 2017.

³    Cijfers worden eind september 2019 gepubliceerd.

Met de regenboogmaatregelen die wij aankondigden in het Regeerakkoord zetten wij in op het bevorderen van gelijke behandeling van LHBTI'ers. Wij doen dit vooral door het aanpassen van wetgeving en door te werken aan LHBTI'ers in het onderwijs.

Hierbij wordt ingezet op het versterken van juridische en feitelijke gelijke behandeling van mannen, vrouwen en LHBTI's. Het gaat hier om wijziging van artikel 1 Grondwet, verbod op trans- en intersekse discriminatie, het waar mogelijk beperken van onnodige geslachtsregistratie en een regeling voor deelgezag en draagmoederschap.

Zo heeft de Eerste Kamer onlangs het voorstel voor aanpassing van de Algemene Wet Gelijke behandeling met een specifiek verbod op trans- en intersekse discriminatie aangenomen. Door de modernisering van de transgenderwet wordt de verplichte deskundigenverklaring afgeschaft en wordt de procedure geslachtswijziging aangepast, ook voor intersekse personen.

Verder hebben wij drie samenhangende thema's waar we actief beleid op maken: arbeidsmarkt, sociale veiligheid en acceptatie, én genderdiversiteit en gelijke behandeling. Bij de maatregelen bouwen we voort op de resultaten van de Beleidsdoorlichting 2014-2018 In 2020 evalueren we het functioneren van de strategische allianties.

Op de arbeidsmarkt streven we naar een gelijk inkomen tussen mannen en vrouwen en voldoende vrouwen in hoge functies. We nemen extra maatregelen om het aantal vrouwen in hoge functies te laten toenemen (indicator Arbeidsmarktpositie van vrouwen in hoge functies groter of gelijk aan 30%). Dit najaar presenteren wij na het verschijnen van het SER-advies «Diversiteit in de top» de maatregelen die wij hiervoor willen nemen. Een andere prioriteit is de economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid van vrouwen. Het is belangrijk dat genoeg vrouwen werken en ook voldoende uren maken, zodat zij financieel zelfstandig zijn. Bij onze projecten voor onder andere laagopgeleide vrouwen werken we samen met de Minister van SZW, gemeenten en het UWV aan het verkleinen van de achterstanden van vrouwen op de arbeidsmarkt. Om te zorgen dat vrouwen meer uren kunnen werken proberen we een gelijke verdeling te bereiken van zorg, zoals het huishouden, zorg voor kinderen, en mantelzorg. Voor meer sociale veiligheid werken we samen met gemeenten in een lokale aanpak. Het aantal gemeenten dat zich gaat inzetten voor Veilige Steden hebben we kunnen uitbreiden. Bijzondere aandacht hebben we voor preventie van geweld tegen vrouwen. Om meer genderdiversiteit te bereiken, willen we het bewustzijn van professionals en organisaties vergroten. Nog steeds kiezen meisjes minder vaak voor een technische opleiding. Om hierop vooruitgang te boeken, willen we bereiken dat jongeren niet begrensd worden door genderstereotypen en zich vrij voelen om in hun onderwijsloopbaan eigen keuzes te maken. We ondersteunen hen bijvoorbeeld met de alliantie werk.en.toekomst. Internationaal zetten we in op meer gendergelijkheid door naleving van het CEDAW-verdrag (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women). Met ons emancipatiebeleid dragen we ook bij aan de uitvoering van internationale afspraken, zoals de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) en het VN-Vrouwenrechtenverdrag. Verder vindt in 2020 het 25ste jubileum plaats van de Beijing Declaration and Program of Action (BPoA). BPoA is een omvattend beleidsraamwerk en actieplan om gendergelijkheid en mensenrechten voor vrouwen en meisjes te realiseren. Nederland zal deelnemen aan de Commission on the Status of Women (CSW), het High Level Special Event en andere bijeenkomsten ter viering van Beijing+25.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Deze financiële paragraaf presenteert conform de rijksbegrotingsvoorschriften de belangrijkste budgettaire veranderingen op de OCW-begroting, zowel voor de uitgaven (tabel 1) als de ontvangsten (tabel 2).

Ook bevat deze paragraaf tabellen die een overzicht geven van alle intensiveringen en ombuigingen (tabellen 3 t/m 8).

Tabel 1 Belangrijkste beleidsmatige mutaties (uitgaven) (bedragen x € 1 miljoen)

Tabel 2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties (ontvangsten)(bedragen x € 1 miljoen)

Toelichting:

Leerlingen- en studentenontwikkeling

In de begroting is de actuele raming verwerkt van de leerlingen- en studentenaantallen, en de raming van de kaderrelevante uitgaven aan studiefinanciering. Uit de Referentieraming 2019 blijkt dat het aantal leerlingen en studenten per saldo hoger is dan de in de begroting 2019 verwerkte aantallen; samen met de studiefinancieringsraming leidt de Referentieraming tot een tegenvaller op de begroting van € 70,8 miljoen in 2020 aflopend naar € 57,9 miljoen in 2023. De leerlingen- en studentenaantallen vallen hoger uit dan verwacht, met uitzondering van het voortgezet onderwijs waar de aantallen lager zijn. De studiefinancieringsraming leidt tot een meevaller. Deze is deels zichtbaar in de uitgaven en deels in de ontvangsten. De meevaller wordt onder andere veroorzaakt door lagere uitgaven op de omzetting van lening naar gift bij de bol in het mbo. Ook is er een bijstelling naar beneden op de uitgaven aan het ov. De per saldo tegenvaller op de leerlingen- en studentenraming en studiefinancieringsraming wordt door het Kabinet structureel generaal gecompenseerd. Hierdoor kunnen de onderwijsinstellingen structureel gecompenseerd worden voor de groei in leerlingen en studenten ten opzichte van de raming in het vorige jaar. Gepaard hiermee voeren wij per 2019 de mbo-systematiek in het hoger onderwijs. Hiermee verminderen wij de onrust in de begrotingscyclus. Een afwijking van het geraamde aantal studenten wordt voortaan in het ho met één jaar vertraging doorgerekend naar de ho-budgetten en de budgetten in het lopende begrotingsjaar worden niet aangepast. Hierdoor hoeft er niet meer in het lopende jaar onder tijdsdruk te worden omgebogen als er sprake is van een tegenvaller. Dit sluit aan bij de wijze waarop de leerlingenaantallen budgettair worden verwerkt in het mbo. Dit heeft als gevolg dat er in het lopende jaar voor het ho geen mee- of tegenvaller op de OCW-begroting plaatsvindt.

Onderhoud en vervangingen ICT DUO

Om de taken van DUO uit te kunnen blijven voeren, zijn investeringen nodig in onderhoud en vervanging van de ICT-systemen. Het gaat om een bedrag van € 20,7 miljoen in 2020 oplopend naar € 49,1 miljoen in 2030. Deze investeringen worden in deze begrotingswet gedekt. Voor 2020 worden de benodigde bedragen hiertoe op het instrument «bijdrage aan agentschappen» van de artikelen gezet, voor 2021 en verder zijn de middelen gereserveerd op artikel 91 «nog onverdeeld». DUO werkt momenteel aan de implementatie van de aanbevelingen uit de doorlichting. De ordentelijke implementatie van deze aanbevelingen is voorwaardelijk voor het aanwenden van de gereserveerde middelen tot en met 2024.

Invullen openstaande taakstelling

In de begroting 2019 was een taakstelling op Artikel 91 (Nog onverdeeld) geparkeerd, beginnend in 2020 met € 114,4 miljoen, oplopend tot € 160,9 miljoen in 2023. Deze taakstelling was het gevolg van de tegenvaller op de leerlingen- en studentenontwikkeling en studiefinanciering in 2018. Deze taakstelling wordt in deze begroting structureel ingevuld door de inzet van lpo.

Inzet LPO voor taakstelling en DUO

Het grootste deel van de loon- en prijsontwikkeling (lpo) wordt uitgekeerd aan de sectoren: € 882,6 miljoen. Het restant van de lpo, € 148,3 miljoen, zetten we structureel in voor de openstaande taakstelling en het onderhoud en vervanging van de ICT-systemen bij DUO. Dit gaat om een deel van de lpo op onderwijs, onderzoek en de apparaatskosten. Als gevolg hiervan ontvangen de onderwijs- en onderzoeksectoren vanaf 2019 nog steeds meer geld, maar worden zij niet volledig gecompenseerd voor inflatie. Onder dit niet uitgekeerde deel van de lpo valt de prijsbijstelling op de onderwijsbekostiging (behalve die van artikel 1 (Primair onderwijs)), en de meeste loon- en prijsbijstelling op de andere begrotingsinstru-menten (bijvoorbeeld subsidies). Ook de prijsbijstelling over het apparaat van OCW en de agentschappen wordt ingehouden. Het grootste deel van de lpo op de OCW-begroting is echter wel uitgekeerd. Dit geldt voor alle loonontwikkeling op de onderwijsbekostiging, de loonontwikkeling op de loonsom van de apparaatskosten van de onderzoeksinstituten, de lpo op cultuur en media en de loonontwikkeling op de studiefinanciering. Daarnaast wordt de loonbijstelling op het apparaat en de agentschappen uitgekeerd.

In 2020 wordt € 148,3 miljoen ingehouden, oplopend tot € 149,2 miljoen in 2024 en verder. Deze lpo is voldoende om de openstaande taakstelling structureel te dekken en om onderhoud en vervangingen van de ICT-systemen bij DUO tussen 2019 en 2024 te dekken. Omdat het kasritme van de problematiek niet aansluit met dat van de dekking is intertem-porele compensatie toegepast.

Daarnaast wordt vanaf 2024 de lpo-tranche 2018 op de intensiveringsmid-delen ingezet. Deze tranche is vorig jaar ingezet ter dekking van de problematiek in 2019-2023, en kan nu structureel worden ingezet voor 2024 en verder.

Ontvangen loon- en prijsbijstelling

Het Kabinet besloot dit voorjaar opnieuw loon- en prijsontwikkeling (lpo) uit te keren over de departementale begrotingen, ter compensatie van stijgende lonen en prijzen. De lpo-tranche 2019 die OCW uitkeert aan de sectoren bedraagt in 2020 € 882,6 miljoen. Alle verplichte lpo wordt uitgekeerd. Een klein deel van de lpo wordt ingehouden ter dekking van de openstaande taakstelling en voor onderhoud en vervangingen van de ICT-systemen bij DUO.

Overheveling RA-middelen van de Aanvullende Post Er zijn diverse Regeerakkoordmiddelen aan de OCW-begroting toegevoegd. Deze zijn toegelicht in de 1^e suppletoire begrotingswet 2019.

Intensivering Bèta-techniek

Het Kabinet heeft structureel € 41 miljoen vrij gemaakt voor bèta-techniek. Deze middelen worden ingezet ter demping van de herverdeeleffecten van de herziening van de bekostiging in het hoger onderwijs, naar aanleiding van het advies van de commissie Van Rijn (€ 9 miljoen in het hbo en € 28 miljoen in het wo). Hierdoor gaat geen enkele instelling erop achteruit. Daarnaast wordt er € 4 miljoen beschikbaar gesteld voor zijinstroom van docenten voor bèta- en techniekopleidingen in het mbo, gezien de tekorten aan technici op de arbeidsmarkt.

Aanvullende middelen mediavisiebrief

Het Kabinet maakt structureel € 40 miljoen vrij om de publieke omroep te compenseren voor minder reclame-inkomsten. Dit is toegelicht in de brief over de visie toekomst publiek omroepbestel die op 14 juni 2019 naar de Tweede Kamer is verstuurd. Daarnaast is er voor de periode 2019 tot en met 2021 totaal € 15 miljoen beschikbaar gesteld voor de versterking van de samenwerking tussen regionale en lokale publieke omroepen.

Intensivering Praktijkleren

Dit betreft een overboeking van de aanvullende post ter uitvoering van de motie Heerma om de sectoren landbouw, horeca en recreatie de komende vijf jaar tegemoet te komen met een investering in de scholing van werknemers. Deze stimulering vindt plaats via een tegemoetkoming in de loonkosten voor bbl-stageplekken.

Continueren Fiscale scholingsaftrek (overboeking naar Financiën)

Dit betreft een overboeking naar het Ministerie van Financiën. De fiscale regeling aftrek van scholingsuitgaven wordt nog een jaar langer dan oorspronkelijk beoogd gecontinueerd. Daarom wordt het bedrag dat in 2020 gereserveerd staat bij OCW voor een uitgavenregeling ter vervanging van de aftrek van scholingsuitgaven overgeboekt naar de begroting van het Ministerie van Financiën ter compensatie van derving van fiscale inkomsten.

Kasschuiven (loopt door in 2024)

Op diverse budgetten vinden kasschuiven plaats. Ter optimalisatie van het kasritme van de staat wordt een deel van de verplichting aan de vervoersbedrijven voor de OV-studentenkaart voor 2021 vooruitbetaald in 2020. Andere kasschuiven zijn bijvoorbeeld een schuif naar voren op de werkdrukmiddelen primair onderwijs en een schuif naar achter op de middelen van het regionaal investeringsfonds.

Niet-kaderrelevante mutaties

De raming voor studiefinanciering laat lagere niet-kaderrelevante uitgaven zien voor 2019 en verder, ten opzichte van de raming die in de OCW-begroting 2019 verwerkt is.

Overige mutaties

Dit betreft desalderingen van uitgaven en ontvangsten en overboekingen van en naar andere departementen.

Rente studiefinanciering

De raming voor studiefinanciering laat lagere renteontvangsten zien dan de in de OCW-begroting 2019 verwerkte raming. Conform de begrotingsregels worden mutaties in de renteontvangsten generaal verwerkt.

Tabel 3 hieronder geeft een overzicht van alle intensiveringen op de OCW-begroting, sinds de start van het kabinet Rutte III en tabel 4 doet dat voor de ombuigingen. Tabel 5 geeft een saldo van tabel 3 en 4 weer.

In tabellen 6 t/m 8 worden de investeringen, ombuigingen en het saldo ervan uitgesplitst per sector weergegeven. Daarbij dient er rekening mee gehouden te worden dat een deel van de middelen per sector op begrotingsartikel 95 (Apparaat kerndepartement) belanden.

Tabel 6 Intensiveringen per sector

Tabel 8 Saldo intensiveringen en ombuigingen per sector

2.3 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

opdrachten (€ 100)

2.4 Meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen

¹    Internationaal beleid is een restartikel en geen beleidsartikel. Er is dus geen beleidsdoorlichting gepland. Internationaal beleid draagt bij aan de beleidsdoelstellingen op andere artikelen.

²    Lesgelden: het doel van het heffen van lesgeld is het genereren van inkomsten voor de financiering van het onderwijs. Dit is een financieel doel. Omdat het hier geen beleidsmatig doel betreft ligt een beleidsdoorlichting niet in de rede.

Zie ook de bijlage «Overzicht evaluaties- en overig onderzoek».

Zie ook de Tabel realisatie beleidsdoorlichtingen.

Inzicht in Kwaliteit

Er is een breed gedragen behoefte om meer inzicht te krijgen in de resultaten die bereikt worden met de besteding van publiek geld. Om dat te bevorderen heeft het kabinet de Operatie Inzicht in Kwaliteit opgestart. Centraal daarin staat vergroting van kennis over maatschappelijke waarde, doelmatigheid en doeltreffendheid. Het programma kent twee trajecten:

• • 

  (Evaluatie-) initiatieven die in het kader van het programma worden uitgevoerd en waarover op gezette tijden aan de Tweede Kamer wordt gerapporteerd;

• • 

  Versterken van het onderliggende evaluatiestelsel.

OCW levert een bijdrage aan beide trajecten met als doel: evalueren, leren en beter beleid. De beleidsdoorlichting hoger onderwijs «nieuwe stijl» uit 2019 is een voorbeeld van deze nieuwe manier van evalueren waarbij de evaluatie is ingebed in de voorbereiding van de komende strategische agenda hoger onderwijs.

2.5 Overzicht risicoregelingen

De Achterborg kan in werking treden en tot daadwerkelijke kasverplichtingen komen, wanneer de eigenaren van rijksmonumenten op grote schaal niet meer in staat zijn aan de rente- en aflossingsverplichtingen te voldoen en het eigen vermogen van het Nationaal Restauratiefonds is uitgeput. Dit eigen vermogen (voornamelijk vanuit Revolverende Fondsen) is momenteel ruim voldoende voor de dekking van de uitstaande leningen onder de Achterborg.

• 3. 

  DE BELEIDSARTIKELEN

3.1 Art.nr. 1. Primair onderwijs

• A. 

  Algemene doelstelling

Het primair onderwijs zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van primair onderwijs dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Financieren: De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren: De Minister vult zijn verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Kengetallen

2015    2016    2017    2018    2019    2020    2021    2022

Kengetal

IS    44%    48%    49%

3    Aandeel startende leraren dat een begeleidingsprogramma heeft gevolg³    79%    83%    84%

4    Aandeel leerlingen dat zich veilig voelt⁴    -    97%    -    97%

¹    Bron: Leerplichttellingen; de cijfers betreffen schooljaar 2014-2015 tot en met 2017-2018.

²    Bron: 2016: College voor Toetsen en Examens. De opgenomen cijfers betreffen het in de CvTE-rapportage 2016-2017 opgenomen bijgestelde aandeel basisschoolleerlingen in schooljaar 2015-2016. Dit is het eerste schooljaar met verplichte rapportage. 2017 en 2018: Kamerstuk 31.293 nr. 422. De opgenomen cijfers betreffen het aandeel basisschoolleerlingen in schooljaar 2016-2017 (bijgesteld t.o.v. CvTE-rapportage 2016-2017) en in schooljaar 2017-2018.

³    De cijfers over 2018 worden in het najaar van 2019 in de loopbaanmonitor bekend gemaakt.

⁴    Bron: ITS monitor naar Sociale Veiligheid; dit kengetal wordt tweejaarlijks gemeten.

Tabel 1.2 Leerlingen primair onderwijs (aantallen x 1.000)

¹    In verband met de nieuwe bekostigingssystematiek onderwijsachterstanden, is de onderverdeling naar gewichtenleerlingen met ingang van teldatum 1-10-2019 vervallen.

²    Dit zijn leerlingen van de rijdende scholen en van de school voor varende kleuters.

³    (Sub)totalen geven een kleine afwijking door het afronden van de aantallen.

Tabel 1.3 Uitgaven per leerling (bedragen x € 1.000)

• C. 

  Beleidswijzigingen

In 2020 worden maatregelen genomen om de kansengelijkheid te vergroten, door onder andere het verhogen van het aantal uren voorschoolse educatie dat kinderen met een risico op een onderwijsachterstand krijgen. Daarnaast worden maatregelen genomen om het lerarentekort terug te dringen, zoals het ontwerpen van een nieuw bevoegdhedenstelsel. Om de verantwoording over besteding van onderwijsgeld te verbeteren, is het programma versterking verantwoording gestart. De belangrijkste wijzigingen op het terrein van het primair onderwijs worden nader toegelicht in de beleidsagenda. In 2020 zal daarnaast de eindevaluatie van het bestuursakkoord PO plaatsvinden. Met het bestuursakkoord is vanaf 2014 gewerkt aan een kwaliteitsverbetering op vier hoofdlijnen: talentontwikkeling door uitdagend onderwijs, het ontwikkelen van een brede aanpak voor duurzame onderwijsverbetering, professionele scholen en doorgaande ontwikkellijnen.

• D. 

  Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 1.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1.000

Budgetflexibiliteit

Van het totale budget voor artikel 1 is voor 2020 99,7 procent juridisch verplicht.

Bekostiging: Het beschikbare budget in 2020 is voor 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de lumpsumbekos-tiging aan de schoolbesturen en de samenwerkingsverbanden. Hieraan ten grondslag liggen de regelingen personele bekostiging en materiële instandhouding. Het moment waarop de juridische verplichting wordt aangegaan vindt plaats voorafgaand aan het (school)jaar waarop de bekostiging betrekking heeft.

Subsidies: Het beschikbare budget in 2020 is voor 71,1 procent juridisch verplicht. Dit verplichte deel betreft de subsidies die voorafgaand aan het jaar van verstrekking worden vastgelegd. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.

Opdrachten: Het beschikbare budget in 2020 is voor 58,0 procent juridisch verplicht. Het gaat hierbij onder andere om de uitvoering van de bovenwettelijke werkloosheidsregeling voor onderwijspersoneel.

Bijdrage aan agentschappen: Het budget in 2020 is voor 100 procent juridisch verplicht. Op basis van de managementafspraken tussen het bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdrage aan ZBO's en RWT's: Het budget in 2020 is voor 100 procent juridisch verplicht. Het gaat hier om bijdragen aan het Vervangings- en Participatiefonds en het UWV. Op basis van een beheersovereenkomst worden de middelen voorafgaand aan het jaar waarop de bijdragen betrekking hebben verplicht.

Bijdrage aan medeoverheden: Het budget in 2020 is voor 100 procent juridisch verplicht. Het moment waarop de juridische verplichting wordt aangegaan vindt plaats voorafgaand aan het kalenderjaar waarop de specifieke uitkering betrekking heeft.

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken: Het beschikbare budget in 2020 is 0 procent juridisch verplicht maar wel 100 procent bestuurlijk verplicht. Het betreft een bijdrage aan het gemeentefonds voor het realiseren van combinatiefuncties op basis van de bestuurlijke afspraken tussen OCW, VWS en de VNG.

• E. 

  Toelichting op de financiële instrumenten

Bekostiging

Het Rijk verstrekt schoolbesturen lumpsumbekostiging voor de personele kosten en materiële instandhouding. Deze bekostiging is grotendeels gebaseerd op het aantal leerlingen. Daarnaast wordt via de groeibekos-tiging en de directie- en de kleinescholentoeslag rekening gehouden met de groei en grootte van de school. Met de groeibekostiging is circa € 60 miljoen gemoeid, met de directietoeslag circa € 230 miljoen en met de kleinescholentoeslag circa € 130 miljoen. Tot slot wordt in de bekostiging rekening gehouden met een aantal specifieke kenmerken van leerlingen in het kader van het onderwijsachterstandenbeleid ((speciaal) basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs) waar circa € 345 miljoen mee is gemoeid.

Voor de aanpak van werkdruk in het primair onderwijs was er al € 99 miljoen in 2018 en per 2019 € 237 miljoen structureel beschikbaar gekomen aan Regeerakkoordmiddelen. Op 6 maart 2019 besloot het kabinet om het geld voor het terugdringen van werkdruk eerder beschikbaar te stellen. Vanaf schooljaar 2019/2020 tot en met 2022/2023 is daarmee ruim € 333 miljoen beschikbaar, dat is € 220 per leerling voor de aanpak van werkdruk. Per schooljaar 2023/2024 stijgt dit, als de uitkomsten van de geplande evaluatie in 2020 voldoen aan bepaalde voorwaarden, naar een bedrag van structureel € 430 miljoen.

In onderstaande tabel zijn de ondersteuningsmiddelen opgenomen die naast de basisbekostiging beschikbaar zijn voor de lichte en zware ondersteuning. Lichte ondersteuning betreft grotendeels middelen die naar de samenwerkingsverbanden po gaan en deels middelen die rechtstreeks naar de speciale scholen voor basisonderwijs gaan (sbao). Bijdragen voor de zware ondersteuning zijn voor de samenwerkingsverbanden po en vo en het (voortgezet) speciaal onderwijs ((v)so), waaronder de clusters 1 en 2. Sinds de invoering van «passend onderwijs» besluiten de samenwerkingsverbanden (clusters 3 en 4) over de plaatsing van leerlingen in het (v)so.

De tabel laat zien hoe de ondersteuningsmiddelen worden verdeeld.

Tabel 1.5 Ondersteuningsmiddelen (bedragen x € 1 miljoen)

¹ Samenwerkingsverbanden vo betreft alleen de middelen die op artikel 1 staan en is inclusief een gedeelte dat rechtstreeks naar de WEC scholen gaat onder andere bestemd voor onderwijs in gesloten jeugdzorg en justitiële inrichtingen.

Bekostiging Caribisch Nederland

Het Rijk verstrekt bekostiging aan de schoolbesturen in Caribisch Nederland. Het betreft de schoolbesturen op de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.

Prestatiebox

Voor het realiseren van de afspraken in het Bestuursakkoord met de PO-Raad ontvangen de schoolbesturen extra middelen via de prestatiebox. Deze middelen zijn bedoeld om een impuls te geven aan het realiseren van de doelstellingen op het gebied van uitdagend onderwijs, vernieuwing en digitalisering, de brede aanpak onderwijsverbetering, professionalisering van scholen en de doorgaande ontwikkellijnen. Deze middelen komen daarnaast ook ten goede aan de afspraken die zijn gemaakt in het 'Techniekpact 2020' en het 'Bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs'. Het Bestuursakkoord loopt in 2020 af. Op basis van de eindevaluatie in 2020 wordt bepaald wat er vervolgens met die middelen gebeurt.

Aanvullende bekostiging

Naast de reguliere bekostiging ontvangen de schoolbesturen middelen voor specifieke doeleinden. De aanvullende bekostiging voor 2020 bestaat uit de kosten voor tweetalig onderwijs, de regeling tegemoetkoming vervangingskosten voor schoolleiders die een opleiding volgen, bewegingsonderwijs en hoogbegaafdheid.

Subsidies

Om verschillende beleidsdoelstellingen te behalen, worden subsidies verstrekt (zie de subsidiebijlage voor het totaaloverzicht). De grootste subsidies zijn de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten (€ 23,2 miljoen) en de Regeling Nederlands onderwijs in het buitenland (€ 12,6 miljoen). De Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten voorziet in diverse hulpmiddelen zodat deze leerlingen met goed gevolg onderwijs (van basis- tot en met hoger onderwijs) kunnen volgen. Voor de implementatie van het Bestuursakkoord PO worden middelen verstrekt ten behoeve van een brede aanpak voor duurzame onderwijsverbetering en voor het project 'Beter en slimmer leren met ict' en externe connecti-viteit. Daarnaast worden er onder andere subsidies verstrekt voor humanistisch vormend en godsdienstonderwijs, onderwijs aan zieke leerlingen, het aanpassen van lesmateriaal ten behoeve van visueel gehandicapte en dyslectische leerlingen en het ontwikkelen van de (adaptieve) eindtoets.

Opdrachten

Dit betreft de middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken, onder andere voor passend onderwijs, voor- en vroeg-schoolse educatie (VVE) en de uitvoeringskosten van de bovenwettelijke werkloosheidsregeling voor onderwijspersoneel. In 2020 worden overboekingen uitgevoerd naar artikel nr. 16 (Onderzoek en wetenschapsbeleid) van uitgaven voor onderzoeken uitgevoerd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) voor passend onderwijs, onderwijsachterstanden, voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en werkplaatsonderzoeken en daarnaast kosten voor de ontwikkeling van de (adaptieve) eindtoets.

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van de bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft hier het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor begrotingsartikel 1.

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

De stichtingen Vervangingsfonds en Participatiefonds ontvangen middelen voor het beheren van de vervangings- en werkloosheidsuitgaven in het primair onderwijs. De kosten die het Vervangings- en Participatiefonds vergoeden worden gedekt uit de premies die schoolbesturen afdragen. Het UWV ontvangt middelen voor de uitvoering van de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten.

Bijdrage aan medeoverheden

Gemeenten ontvangen middelen voor onderwijsachterstandenbeleid. Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid bestaat uit meerdere instrumenten, waaronder voor- en vroegschoolse educatie, schakelklassen en zomerscholen.

Op artikel 4 waren middelen gereserveerd voor het verder verbeteren van de kwaliteit van het gehele onderwijs in Caribisch Nederland tot een naar Nederlandse maatstaven aanvaardbaar niveau. Een groot gedeelte van het budget is bestemd voor de verbetering van de onderwijshuisvesting. Daarnaast is er voor samenwerking met Curagao, Sint Maarten en Aruba structureel een budget beschikbaar, bestemd voor het bevorderen van voorzieningen in de regio, mede ten behoeve van de inwoners van Caribisch Nederland. Deze verbetermiddelen voor Caribisch Nederland en de middelen voor de samenwerking met Curagao, Sint Maarten en Aruba zijn met ingang van 2020 in verband met het overdragen van de budgetverantwoordelijkheid overgeboekt naar artikel 1. Hierbij gaat het om een bedrag van € 16,1 miljoen voor 2020 aflopend naar € 12 miljoen in 2024. (Zie ook de toelichting in het algemene deel van deze begroting).

Tabel 1.6 Overzicht Specifieke Uitkering (bedragen x € 1 miljoen)

2019    2020    2021    2022    2023    2024

Ontvangende partij(en)

Diverse gemeenten¹    462.328    492.391    492.391    492.391    492.391    492.391

Korte omschrijving uitkering

Het betreft de specifieke uitkeringen op onderwijsachterstandenbeleid.

¹ Gemeenten met ten minste één achterstandskind dat binnen de 15% doelgroep onderwijsachterstanden beleid valt.

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

Jaarlijks worden aan het Gemeentefonds middelen (€ 11,7 miljoen) ter beschikking gesteld ten behoeve van de «Brede impuls combinatie-functies». Vanuit artikel 14 (Cultuur) wordt ook een bijdrage geleverd van € 1 miljoen; dit maakt de totale bijdrage van OCW € 12,7 miljoen. Het doel van deze impuls is onder andere sport-, beweeg- en cultuuronderwijs op en rond scholen versterken.

Zoals beschreven bij het onderdeel «bijdrage aan medeoverheden», ontvangen gemeenten in Europees Nederland middelen via een specifieke uitkering voor het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden. OCW levert vanaf 2020 via het programma «BES(t) 4 kids» ook op Caribisch Nederland een bijdrage aan het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden, alvorens de kinderen op school komen. Het programma «BES(t) 4 kids» is een samenwerking tussen SZW, VWS, BZK en OCW en gericht op het versterken van de kinderopvang (inclusief voorschoolse educatie) en de buitenschoolse voorzieningen in Caribisch Nederland.

3.2 Art.nr. 3. Voortgezet onderwijs

• A. 

  Algemene doelstelling

Het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een voortgezet onderwijsstelsel dat zodanig functioneert, dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Financieren:

De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het voortgezet onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren:

De Minister stimuleert specifieke onderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren:

De Minister vult zijn verantwoordelijkheid voor de onderwijskwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Kengetallen

¹    Het percentage betreft de vo leerlingen excl. vso leerlingen.

²    de cijfers betreffen schooljaar 2014-2015 tot en met 2017-2018. Dit betreft het aantal leerlingen dat >3 maanden niet naar school gaat, gebaseerd op de leerplichttelling. Niet bekend is of een passend aanbod voor onderwijs en/of zorg is gedaan.

³    Bron: DUO, gemeten over het schooljaar 2017-2018.

⁴    Examenmonitor 2018 VO.

⁵    Bron: IPTO en CentERdata.

⁶    De cijfers over 2018 worden in het najaar van 2019 in de loopbaanmonitor bekend gemaakt.

⁷    Bron: Praktikon monitor naar Sociale Veiligheid.

⁸    Dit kengetal wordt eens in de twee jaar gemeten.

⁹    Bron: DUO.

Tabel 3.2 Leerlingen voortgezet onderwijs

¹    Vanaf de begroting 2020 wordt het bedrag per leerling berekend door de totale uitgaven, exclusief de bijdragen aan agentschappen en ZBO's/ RWT's, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar in plaats van door het aantal ingeschreven leerlingen op 1 oktober van het voorgaand jaar. In het primair onderwijs wordt dezelfde systematiek gehanteerd.

²    De totale uitgaven uit tabel 3.4, exclusief de bijdragen aan agentschappen en ZBO's/RWT's, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 3.2.

³    De bekostiging uit tabel 3.4, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 3.2.

⁴    De bekostiging uit tabel 3.4, minus de ondersteuningsmiddelen opgenomen in tabel 3.5, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 3.2.

• C. 

  Beleidswijzigingen

De belangrijkste wijzigingen op het terrein van het voortgezet onderwijs worden beschreven in de beleidsagenda.

In 2020 starten pilots en vakvernieuwingstrajecten om een praktijkgerichte component in de nieuwe vmbo-leerweg vorm te geven. In deze pilots kunnen scholen aan de slag met de ontwikkeling van de nieuwe leerweg, onderzoeken welke aanpassingen in inventaris en welke materialen dit vraagt en gericht inzetten op scholing van personeel.

• D. 

  Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 3.3 Budgettaire gevolgen van beleid art. 3 (bedragen x € 1.000)

¹ Vanaf 2018 is het beschikbare budget bekostigd via de prestatiebox.

Budgetflexibiliteit

Van het totale budget voor artikel 3 is voor 2020 99,3 procent juridisch verplicht.

Bekostiging

Het beschikbare budget voor 2020 is 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de betalingen aan schoolbesturen en samenwerkingsverbanden. Hieraan ten grondslag liggen de wet voor voortgezet onderwijs, onderliggende besluiten en uitvoeringsregelingen. Het moment van juridisch verplichten vindt plaats voorafgaand aan het kalenderjaar waarop de bekostiging betrekking heeft.

Subsidies

Van het beschikbare budget is in 2020 31,9 procent juridisch verplicht. Dit deel betreft de subsidies die voorafgaand aan het jaar worden beschikt. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.

Opdrachten

Van het beschikbare budget in 2020 is 23,1 procent juridisch verplicht. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht, bijvoorbeeld voor de ondersteuning van (zeer) zwakke scholen.

Bijdrage aan agentschappen

Het budget voor 2020 is 100 procent juridisch verplicht. Op basis van managementafspraken tussen bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

Het budget voor 2020 is 100 procent juridisch verplicht. Dit betreft de bijdrage aan het College voor Toetsen en Examens en de onderwijs ondersteunende instellingen (SLOA). Op basis van overeenkomsten worden de middelen voorafgaand aan het komende jaar verplicht.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Het beschikbare budget in 2020 is nog niet juridisch verplicht. Dit betreft de bijdragen aan de genoemde internationale organisaties.

• E. 

  Toelichting op de financiële instrumenten

Bekostiging

Het voortgezet onderwijs kent een lumpsumbekostiging voor de reguliere uitgaven. De schoolbesturen ontvangen van de Rijksoverheid een bedrag voor de personele en materiële kosten. Hiermee worden de schoolbesturen in staat gesteld om (onderwijs)personeel aan te stellen en overige arbeidsvoorwaarden te vervullen en te voorzien in de kosten van de materiële instandhouding van scholen. De lumpsumbekostiging is voornamelijk gebaseerd op het aantal leerlingen en de schoolsoort. Daarnaast wordt in de bekostiging rekening gehouden met bepaalde groepen leerlingen (leerplus, eerste opvang nieuwkomers en Internationaal Georiënteerd Voortgezet Onderwijs (IGVO)) en de regeling functiemix VO Randstadregio's vanwege randstedelijke problematiek. Met het leerplusarrangement is circa € 49 miljoen gemoeid, met de eerste opvang nieuwkomers circa € 38 miljoen, met de functiemix VO Randstadregio's circa € 65 miljoen en met IGVO circa € 5 miljoen.

In onderstaande tabel zijn de ondersteuningsmiddelen opgenomen die naast de basisbekostiging beschikbaar zijn voor de lichte ondersteuning. Vanaf 1 januari 2016 is de bekostiging van de lichte ondersteuning aan samenwerkingsverbanden geïntegreerd in het kader van passend onderwijs. Deze bekostiging bestaat uit twee delen: een budget voor leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) en praktijkonderwijs (pro) en een budget voor regionale ondersteuning. De ondersteuningsbekostiging wordt verrekend met het budget voor lwoo en pro van het samenwerkingsverband. In de onderstaande tabel zijn de ondersteuningsmiddelen opgenomen die naast de basisbekostiging hiervoor beschikbaar zijn.

Daarnaast is in het Regeerakkoord «Vertrouwen in de toekomst» opgenomen dat het groen onderwijs wordt overgeheveld naar OCW. Met ingang van 2018 wordt het groen (voortgezet) onderwijs via artikel 3 bekostigd.

Bekostiging Caribisch Nederland

Het Rijk verstrekt sinds 10 oktober 2010 bekostiging aan schoolbesturen in Caribisch Nederland. Het betreft de schoolbesturen op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Prestatiebox

Voor het realiseren van de afspraken in het (geactualiseerde) sectorak-koord met de VO-raad ontvangen de schoolbesturen extra middelen via de prestatiebox. Deze middelen zijn bedoeld om een extra impuls te geven aan het realiseren van de doelstellingen op het gebied van uitdagend onderwijs voor de leerlingen, de brede vormende taak van het onderwijs, regionale samenwerking, scholen als lerende organisaties, strategisch personeelsbeleid en verantwoording. Het sectorakkoord loopt in 2020 af. Op basis van de eindevaluatie in 2020 wordt bepaald wat er vervolgens met die middelen gebeurt.

Aanvullende bekostiging

Resultaatafhankelijke bekostiging vroegtijdig schoolverlaters (vsv) voor vo-scholen

VO-scholen ontvangen resultaatafhankelijke bekostiging tot en met het schooljaar 2019/2020 op basis van de regeling resultaatafhankelijke bekostiging vsv vo. Voor de aanpak van vsv zie artikel 4 Beroepsonderwijs en volwasseneducatie.

Subsidies

Voor het stimuleren en realiseren van diverse beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt (zie voor het totaaloverzicht bijlage:

Subsidies). De belangrijkste hiervan zijn de subsidies voor stichting Kennisnet en kansengelijkheid. Stichting Kennisnet ondersteunt onderwijsinstellingen bij het benutten van ICT. De subsidie voor kansengelijkheid wordt onder andere gebruikt voor doorstroomprogramma's po-vo en doorstroomprogramma's vmbo-havo en vmbo-mbo. Daarnaast is er een subsidie beschikbaar voor de versterking van het techniekonderwijs op het vmbo en krijgen het Laks en de stichting School en Veiligheid ook een subsidie.

Opdrachten

Onder deze post vallen middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken. De belangrijkste hiervan is een opdracht voor het ondersteuningsprogramma voor zeer zwakke scholen.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

ZBO: College voor Toetsen en Examens

Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) zorgt voor uitvoerende werkzaamheden met betrekking tot de centrale examens in het reguliere voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie. Daarnaast zorgt het CvTE voor de staatsexamens voor het voortgezet onderwijs en voor Nederlands als tweede taal (NT2). Dit geldt ook voor Caribisch Nederland. Het CvTE is verantwoordelijk voor de invoering van de digitale examens. Daarnaast is het CvTE regievoerder over de examenketen en heeft zij een regierol voor de centrale eindtoets po. In die hoedanigheid heeft zij de taak om namens de overheid de kwaliteit van al deze toetsen en examens te waarborgen en te zorgen voor een vlekkeloze (digitale) afname.

SLOA: Onderwijs ondersteunende instellingen primair-, voortgezet- en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

Op 1 januari 2014 is de wet SLOA 2013 in werking getreden. De wet biedt de wettelijke grondslag voor subsidiëring van de wettelijke taken van stichting Cito en SLO. Ze ontvangen samen ruim € 41,2 miljoen voor toets- en examenontwikkeling en normering alsmede leerplanontwikkeling.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Onder deze post vallen bijdragen aan de internationale organisaties European Centre for Modern Languages (ECML) en Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) ten behoeve van PISA.

Het ECML geldt in Europa en daarbuiten als hét expertisecentrum voor het talenonderwijs. Door deelname hieraan blijft Nederland op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen op dit terrein.

De bijdrage aan OECD is een voorwaarde voor deelname aan het PISA-project, waardoor één keer in de drie jaar kan worden gemeten hoe de prestaties van 15-jarigen zich ontwikkelen op het gebied van wiskunde, lezen en «science».

Bijdrage aan ODA

Onderstaande tabel is opgenomen naar aanleiding van een toezegging van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.⁶

3.3 Art.nr. 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

• A. 

  Algemene doelstelling

Het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zorgen ervoor dat studenten hun talenten maximaal kunnen ontplooien en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Studenten worden voorbereid op passend vervolgonderwijs en/of een positie op de arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van middelbaar onderwijs dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele studenten en bij de behoeftes van de maatschappij. De sector beroepsonderwijs en volwasseneneducatie (bve) omvat het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en de volwasseneneducatie. Het middelbaar beroepsonderwijs heeft een belangrijke maatschappelijke en economische functie. Het is een leverancier van werknemers voor de arbeidsmarkt en draagt zorg voor dat studenten adequaat worden voorbereid op deelname aan de maatschappij. Ook is het een schakel tussen het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs en het hoger beroepsonderwijs.

Financieren: De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het middelbaar onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van aanvullende bekostiging, subsidies, en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, kwaliteitsafspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren: De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in, via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Kengetallen

% tevreden over school en studie    62%³

¹    Bron: ROA

²    Bron: JOB-monitor. Dit kengetal wordt twee jaarlijks gemeten

³    Vanwege een ander vraagstelling over de tevredenheid is het cijfer voor 2018 niet vergelijkbaar met eerder jaren en wordt deze niet getoond.

¹    (Sub)totalen geven een kleine afwijking door het afronden van de aantallen.

²    De onderwijsuitgaven per student zijn berekend door de middelen voor het instrument bekostiging te delen door het ongewogen aantal mbo-studenten uit de referentieraming 2019. Vanaf 2018 zijn ook de studenten die groen onderwijs volgen meegenomen in deze berekening, want vanaf 2018 staan ook alle middelen voor groen mbo-onderwijs op dit artikel.

Toelichting:

In 2022 dalen de onderwijsuitgaven per student naar € 8.100 en in 2023 stijgen de onderwijsuitgaven per student naar € 9.100. Dit komt doordat het resultaatafhankelijk budget voor 2022 van € 200 miljoen doorgeschoven is naar 2023. Dit is conform de afspraken in het Bestuursakkoord mbo 2018-2022. Uitbetaling van het resultaatafhankelijk budget kan pas plaatsvinden in 2023 na de eindbeoordeling van de Kwaliteitsafspraken mbo 2019-2022 door de onafhankelijke adviescommissie kwaliteitsafspraken. Zonder deze kasschuif van € 200 miljoen zijn de gemiddelde onderwijsuitgaven per student in 2022 en 2023 € 8.600.

• C. 

  Beleidswijzigingen

Met de mbo-sector is het «Bestuursakkoord 2018-2022 Trots, vertrouwen en lef» afgesloten. Het Bestuursakkoord bevat de gezamenlijke ambities voor het mbo. Voortbouwend op de uitgangpunten uit het bestuursakkoord hebben alle mbo-instellingen eind 2018 een kwaliteitsagenda ingediend die moeten leiden tot een duidelijke verbetering voor studenten en de regionale partners van de instelling. Studenten en docenten en externe stakeholders (bedrijfsleven, regionale overheden, andere onderwijsinstellingen) zijn actief betrokken geweest bij het opstellen en de uitvoering van de kwaliteitsagenda. Daarbij is er aandacht voor drie landelijke speerpunten: onderwijs dat voorbereidt op de arbeidsmarkt van de toekomst, gelijke kansen in het onderwijs (waaronder goede doorlopende leerlijnen) en jongeren en (jong)volwassenen in een kwetsbare positie. De kwaliteitsagenda's zijn in het voorjaar 2019 door de Minister goedgekeurd.

OCW werkt aan het versterken van de randvoorwaarden voor een leven lang ontwikkelen. Dit doet OCW samen met andere departementen, sociale partners, onderwijsinstellingen en andere stakeholders. Een van de randvoorwaarden waar aan wordt gewerkt is een digitaal overzicht dat inzichtelijk maakt welke scholingsmogelijkheden een individu heeft. Om meer maatwerk voor volwassenen te creëren zal de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) met de mbo-instellingen verder werken aan het ontwikkelen van certificaten voor beroepsgerichte onderdelen van kwalificaties. Ook worden samen met het Ministerie van SZW pilots praktijkleren gestart.

Ook in 2020 zijn er weer twee toekenningsrondes voor het regionaal investeringsfonds mbo (RIF). Via het RIF wordt de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt bevorderd. Sinds 2019 kunnen instellingen - naast nieuwe aanvragen - ook subsidie aanvragen voor het opschalen van lopende projecten.

In het licht van de daling van de studentenaantallen zal werk worden gemaakt van een helder en duidelijk wettelijk kader, waarbinnen instellingen zelf antwoorden kunnen formuleren op de uitdagingen van deze daling. Hierbij wordt onder meer werk gemaakt van de fusie met behoud van eigenheid en zal worden gekeken naar het verstevigen van de positie van het specialistisch (groen) beroepsonderwijs (met hierbij nadrukkelijk aandacht voor de versterking van de koppeling tussen vmbo en mbo).

• D. 

  Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 4.3 Budgettaire gevolgen van beleid art. 4 (bedragen x € 1.000)