Radiocolumn nummer 95: Politieke cocktail; krimp én groei

Met dank overgenomen van L.J.J. (Lambert) van Nistelrooij i, gepubliceerd op maandag 1 oktober 2018.

Op de universiteit van Nijmegen heb ik demografie, bevolkingswetenschap, als bijvak gestudeerd. In 2010, toen ik met mijn radiocolumns begon, heb ik al eens over de bevolking in Europa gesproken. De grijze golf komt er aan. In Brabant is de aanwas van ouderen de komende jaren groter dan gemiddeld. Ik heb toen gesproken van het samengaan van Ontgroening (minder jongeren) en Vergrijzing (meer ouderen en oudere ouderen).

In 2010 ging het over een krimp in de bevolking. Want als er minder dan 2,1 kind per vrouw wordt geboren, gaat het bevolkingsaantal achteruit. In ons land schommelde het geboortecijfer lang tussen de 1,7 en 1,8. De tijd van de grote gezinnen lag toen al achter ons.

Nu zijn we acht jaar verder. Welnu: het thema is terug van weggeweest. Uit de debatten rond Derde Dinsdag blijkt evenwel dat de zorgen zijn verschoven. Van bevolkingskrimp naar migratie en bevolkingsgroei . Prognoses van het Centraal Plan Bureau komen op een bevolkingsgroei naar 18.4 miljoen. Voor de komende 50 jaar komt men voor Nederland op een groei van 16,7 %, aldus een analyse in de NRC van 22 september. De groei komt vooral door migratie en een licht stijgend geboortecijfer. Kan Nederland dit aan? Premier Rutte heeft de Tweede kamer bij de Algemene Beschouwingen een studie toegezegd naar alle ins en outs van de bevolkingsontwikkeling.

Er zitten inderdaad verschillende kanten aan het samengaan van vergrijzing en bevolkingsgroei. Hierin ligt een forse uitdaging.

  • 1. 
    Allereerst het goede nieuws: de nieuwe ouderen zijn gezonder. Een zilveren economie dient zich met de komst van de babyboomers aan. Kijk maar eens naar enorme stijging in de verkoop van de elektrische fiets en de deelname aan toerisme en recreatie.
  • 2. 
    De gevolgen zijn fors in de stijgende zorgvraag én de krapte op de arbeidsmarkt. Want er gaan de komende tijd twee werknemers met pensioen, en er komt tegelijkertijd maar een jongere op de arbeidsmarkt. Het aantal niet in te vullen vacatures is groot. Nederland trekt veel arbeidsmigranten aan. In Brabant groeit het aantal Oost -Europese werknemers sterk. Waren in 2015 80.000, nu ligt dit aantal al over de 100.000.
  • 3. 
    Er is een tekort aan betaalbare woningen en huisvesting voor de arbeidsmigranten. De provincie Noord-Brabant heeft nu besloten de regie over de huisvesting voor deze migranten naar zich toe te trekken. Problemen rond huisvesting , zoals deze zomer in het dorp Boerdonk waar de bevolking deze huisvesting tegengaat, zijn een teken van toenemende onrust op lokaal niveau.
  • 4. 
    De integratie van de migranten in algemene zin. Het debat in Nederland raakt sterk gepolitiseerd. Terwijl een minderheid de grenzen wil sluiten, richt zich een meerderheid op stevige inburgering en het handhaven van het Nederlandse en Europese rechtsbestel.

Als Europarlementariër kijk ik ook naar het Europese prentje. Dan zien we dat er groeigebieden zijn en dat andere gebieden in bevolking achteruitgaan. Het zijn vooral de Oost -Europese landen, waar de krimp doorzet. Dalende geboortecijfers, gaat daar samen met migratie. Deze cocktail leidt er tot grote verontrusting. Zo verwachten we dat de bevolking in Polen, Kroatië en Roemenië met zo’n kwart achteruit gaat. Oost Europa maakt zich terecht zorgen over de braindrain, het vertrekken van het jonge vitale deel van de beroepsbevolking. De bevolkingsvlucht hakt er in bij de achterblijvende dorpen en steden. Vrijheid van personen en goederen blijft belangrijk, maar wie plukt er de vruchten van? We zien dat behoudende krachten in Oost Europa hiertegen ageren, en er een anti-Europese stemming groeit. De regeringen van Polen en Hongarije varen een nationalistische koers en verhogen de toelagen voor gezinnen met kinderen.

Arbeidsmigratie en de toestroom van migranten van buiten de Unie zullen de politieke agenda in toenemende mate gaan bepalen. Daarbij is het goed niet in zwart-wit denken te vervallen. Een grondige analyse zal zeker van waarde zijn. Immers wij kunnen niet zonder arbeidsmigranten, elders uit de EU. Maar we willen ook geen Europa zijn van de verschillen: van de winners (de groeiers) en dat van de losers (de krimpers). Als woordvoerder voor regionale ontwikkeling zal ik hierbij een belangrijke rol vervullen.

Dat mijn bijvak demografie hierbij goed van pas komt is mooi meegenomen. Graag ga ik hierover me U in gesprek.

Meer over ...