5 voor 12 voor Iran deal - Hoofdinhoud

Buitenlandse zaken Iran Ondanks zware beperkingen van online meningsuiting in Iran, besloot de Iraanse opperste leider Khamenei, in Trumpiaanse stijl, er wat stevige tweets tegenaan te gooien. Nu Trump de stekker uit het diplomatieke akkoord over Iran's nucleaire programma heeft getrokken, zijn alle ogen op Europa gericht. Het akkoord is een zeldzaam diplomatiek succes waar ook China en Rusland onderdeel vanuit maken. Het verifiëren van het nucleaire programma in de Islamitische Republiek is de Europese regeringen veel waard. Dat is terecht. Meer onrust in het Midden-Oosten zou een ramp zijn voor mensen daar en kan nieuwe vluchtelingenstromen op de been brengen. Toch moeten Europese leiders zich niet in een 'kamp' met de Iraniërs laten duwen. Het is vooral belangrijk om onze eigen belangen, onafhankelijk van Trump of Kahmenei, te behartigen. Dat belang is het voorkomen van een Iraans nucleair wapen, het voorkomen van meer onrust in het Midden-Oosten, het zelf bepalen welke sancties van toepassing zijn op Europese bedrijven, en het blijven aankaarten van een brede agenda, waarbij het aanpakken van mensenrechtenschendingen bovenaan staat. Vanochtend ontmoetten de Europese ministers van Buitenlandse Zaken elkaar in Brussel tijdens de Raad Buitenlandse Zaken. Nu Amerikaanse sancties tegen Iran opnieuw worden ingevoerd, eisen de Iraniërs compenserende maatregelen. De Europese landen krijgen van Teheran tot aanstaande donderdag om de voorstellen klaar te hebben. Anders zal Teheran, naar eigen zeggen, “het programma voor uraniumverrijking terugbrengen naar industrieniveau.” Dat zou het definitieve einde van het akkoord betekenen. Europa heeft eerder al tegen Iran gezegd de volledige compensatie van de economische schade niet te kunnen garanderen. Dat zou de wereld op zijn kop zijn. Maar na unaniem besluit van de Europese regeringsleiders in Sofia kondigde voorzitter Juncker op 18 mei wel aan dat de Europese Commissie een mechanisme gaat activeren dat Europese bedrijven moet beschermen tegen de werking van Amerikaanse sancties, ook over Amerikaanse grenzen heen. Hierdoor kunnen Europese bedrijven zaken blijven doen in Iran. Dat beperkt de economische schade ook daar. Het zogenaamde ‘blokkadestatuut’ verbiedt Europese bedrijven om gevolg te geven aan de Amerikaanse sancties en eventuele uitspraken van Amerikaanse rechtbanken. Dat het zo ver moet komen geeft ook aan hoezeer de trans-Atlantische relatie onder druk staat. Dat is alleen al in het voordeel van de Iraanse machthebbers, die het 'Westen' graag zwart maken en liefst zien mislukken. Het is goed dat Europese leiders, in tegenstelling tot president Trump, wel hun verantwoordelijkheid nemen om de deal overeind te houden. Het onderstreept niet alleen onze geloofwaardigheid, maar geeft ons ook de mogelijkheid om met het regime in Teheran in gesprek te blijven over belangrijke andere kwesties. Zo worden mensenrechten in Iran nog altijd op grote schaal geschonden. Later deze week neemt het Europees Parlement een resolutie aan over EU-burgers met dubbele nationaliteit, die vaak zonder eerlijk proces vastzitten in Iran en door het regime worden ingezet als politieke pionnen. Slechts één van de vele problemen. Ook op het gebied van persvrijheid en vrouwenrechten is de situatie abominabel, zoals we hebben gezien met de arrestaties van leiders in de anti-hijab protesten eerder dit jaar. Naast mensenrechten moeten de Europese leiders de agressieve politieke en militaire rol die Iran speelt in de regio blijven aankaarten. De EU moet niet terugdeinzen voor het instellen van nieuwe sancties voor de verwoestende acties van Iran in Syrië. Het Europees Parlement riep in maart opnieuw op tot gerichte sancties op Iraniërs die verantwoordelijk zijn voor aanvallen op onschuldige Syrische burgers. Het perverse effect van het terugtrekken van de Amerikaanse handtekening onder het nucleaire akkoord, is dat het redden van de deal de ruimte voor andere onderwerpen overschaduwt, en de Europese leiders in een 'kamp' met Teheran dreigt te duwen. Dat zijn allebei ontwikkelingen die het Europese belang niet dienen. Hopelijk houden de Europese leiders de Iraanse bevolking in gedachten, die de onzekerheid over hun toekomst voelen toenemen, en in Europa een partner moeten vinden die zich over hun rechten en vrijheden ontfermt.