Memorie van toelichting - Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2016 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota) - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 34485 B - Wijziging begroting gemeentefonds 2016 (Voorjaarsnota).

34 485 B Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2016 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2016 te wijzigen.

Het begrotingsartikel wordt in onderdeel B. van deze memorie van toelichting toegelicht.

Wetsartikel 3

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering c.a. en de aanvullende uitkeringen is opgenomen.

Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet, hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,

R.H.A. Plasterk

De Staatssecretaris van Financiën,

E.D. Wiebes

• B. 

  Begrotingstoelichting

Leeswijzer

Bij de eerste suppletoire begroting ligt de nadruk niet op de beleidsprioriteiten, zoals in de ontwerpbegroting 2016, maar op de mutaties ten opzichte van deze ontwerpbegroting. De terugkoppeling over het gevoerde beleid in relatie tot de beleidsprioriteiten, zal centraal staan in de financiële verantwoording over 2016.

De indeling van deze suppletoire begroting is als volgt. Paragraaf 1 start met het beschrijven van de beleidsmutaties. Kort zal worden toegelicht wat de omvang en de reden van de uitgavenmutaties is. Vervolgens wordt in paragraaf 2 (“het beleidsartikel”), ingegaan op de “budgettaire gevolgen van beleid”. Deze paragraaf geeft inzicht in de integrale uitgaven die samenhangen met de hoofdbeleidsdoelstelling. Hierin worden de veranderingen op artikelonderdeel-niveau belicht. Tot slot staan in paragraaf 3 en 4 respectievelijk een overzicht van de integratie-uitkeringen en een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen.

• 1. 

  Het beleid

Overzicht uitgavenmutaties

In de onderstaande overzichtstabel B1 wordt een overzicht gegeven van de mutaties die zich in de periode vanaf de ontwerpbegroting 2016 tot en met de eerste suppletoire begroting 2016 hebben voorgedaan in de uitgaven. De weergegeven mutaties worden onder de tabel afzonderlijk toegelicht.

Toelichting op de beleidsmutaties:

1a t/m 1d) Wijziging betalingsverloop algemene uitkering, decentralisatie-uitkeringen en integratie-uitkeringen 2015

Bij Jaarverslag en Slotwet 2015 is vastgesteld hoe de in 2015 gerealiseerde uitbetalingen voor de algemene uitkering (AU), de integratie-uitkering sociaal domein (IUSD), de overige integratie-uitkeringen (IU) en decentralisatie-uitkeringen (DU) aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de 2e suppletoire begroting 2015 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat er in totaal lagere uitbetalingen zijn gedaan dan bij Najaarsnota 2015 werden verwacht. Het gaat hierbij om een verschil van € -40.067.000 voor de algemene uitkering, € -305.000 voor de integratie-uitkering sociaal domein, € -247.000 voor de decentralisatie-uitkeringen en € -3.000 voor de overige integratie-uitkeringen. Voor een verklaring van deze verschillen wordt verwezen naar de Slotwet (Kamerstukken II 2015-2016, 34 475 B, nrs. 3 en 4). Bij Voorjaarsnota 2016 worden de algemene uitkering met € 40.067.000, de integratie-uitkering sociaal domein met € 305.000, de decentralisatie-uitkeringen met € 247.000 en de integratie-uitkeringen met € 3.000 opwaarts bijgesteld.

2) Overloop 2015/2016 kosten Financiële-verhoudingswet

In 2015 is het budget Kosten Financiële verhoudingswet niet geheel tot besteding gekomen. Op basis van een afspraak gemaakt met het ministerie van Financiën wordt daarvan € 1.000.000 aan de begroting voor 2016 toegevoegd.

3a en b) Accres tranche 2015

Het definitieve accres over het begrotingsjaar 2015 wordt berekend op basis van de stand van het Financieel Jaarverslag Rijk en wordt verwerkt in deze 1e suppletoire begroting 2016 van het gemeentefonds. Voor 2015 wordt het accres ten opzichte van de ontwerpbegroting 2016 verhoogd met € 49,555 miljoen. Het totale accres voor 2015 wordt daarmee € -90,863 miljoen. Daarnaast wordt de structurele doorwerking van het accres 2015 verwerkt in deze 1e suppletoire begroting 2016 van het gemeentefonds. Dit is het verschil tussen het geboekte accres 2015 in de ontwerpbegroting 2016 (€ -140,418 miljoen) en het definitieve accres uit het Financieel Jaarverslag Rijk 2015 (€ -90,863 miljoen).

4) Accres tranche 2016

Het accres 2016 is onderdeel van de normeringssystematiek. Als gevolg van mutaties in de netto gecorrigeerde rijksuitgaven wordt het accres 2016, ten opzichte van de stand miljoenennota 2016, verlaagd met € 117,226 miljoen.

5) Nationale gebiedsontwikkelingen (decentralisatie-uitkering)

De gemeente Veldhoven ontvangt € 9,5 miljoen ten behoeve van de herstructurering van het bedrijventerrein De Run Oost en de verbetering van de ontsluitende weginfrastructuur aldaar. De decentralisatie-uitkering wordt in twee gelijke tranches à € 4,75 miljoen verstrekt in 2015 en 2016.

6) Ondersteuning raadsman Loppersum (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een overheveling naar het gemeentefonds ten behoeve van de gemeente Loppersum voor de ondersteuning die de gemeente Loppersum biedt aan de Raadsman. Het betreft het jaar 2016.

7) Regiospecifiek Pakket Zuiderzeelijn (decentralisatie-uitkering)

In 2016 wordt aan het gemeentefonds € 6,418 miljoen toegevoegd ten gunste van de gemeente Assen in verband met het Regio Specifiek Pakket (RSP) Zuiderzeelijn.

8) Bevolkingsdaling (decentralisatie-uitkering)

Naar aanleiding van de evaluatie is besloten de krimpmaatstaf in de algemene uitkering niet te continueren (Kamerstukken II 2014-2015, 34 000 B, nr. 29). De middelen gaan vanaf 2016 over naar de decentralisatie-uitkering Bevolkingsdaling die ten goede komt aan de 9 krimpregio’s.

9) Buurtsportcoaches (decentralisatie-uitkering)

Voor 2016 hebben 373 gemeenten een aanvraag ingediend voor de Brede impuls combinatiefuncties. De ministeries van VWS en OCW dragen hiertoe gezamenlijk € 58 miljoen bij en de gemeenten dragen zorg voor de organisatie van de cofinanciering.

10) LHBT (decentralisatie-uitkering)

De gemeente Amsterdam ontvangt een eenmalige bijdrage van € 50 duizend van het ministerie van OCW voor het organiseren van de Europride 2016.

11) Link2work (decentralisatie-uitkering)

Met deze overboeking wordt uitvoering gegeven aan de inzet van Link2work in de gemeenten Eindhoven en Rotterdam. De middelen zullen verdeeld over twee jaar (2015 en 2016) via een decentralisatie-uitkering naar betrokken gemeenten gaan. Het gaat daarbij om € 37,5 duizend per jaar per gemeente voor Eindhoven en Rotterdam.

12) Versterking veiligheidsketen (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage aan de tien meest betrokken

gemeenten om uitvoering te kunnen geven aan de plannen zoals uiteengezet in de Kamerbrief “Versterking Veiligheidsketen” d.d. 27 februari 2015. Het gaat in totaal om € 4,9 mln voor 2016.

13) Wmo (decentralisatie-uitkering)

Het bedrag van de decentralisatie-uitkering is verhoogd naar aanleiding van de afronding van de HHT-aanvragen 2016.

14) PGB trekkingsrechten (integratie-uitkering sociaal domein)

De integratie-uitkering is per saldo neerwaarts bijgesteld in verband met pgb-trekkingsrechten (bijdrage van gemeenten in de uitvoeringskosten van de Sociale Verzekeringsbank, compensatie voor de kosten van herindicaties en compensatie van meerkosten).

15) Referendum (algemene uitkering)

Gemeenten ontvangen een vergoeding voor het organiseren en uitvoeren van het referendum over de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne op 6 april 2016. Het kabinet

heeft een bedrag van in totaal € 30 miljoen ter beschikking gesteld dat aan de algemene uitkering wordt toegevoegd.

16) Beter benutten (decentralisatie-uitkering)

In het kader van het programma Beter Benutten ontvangen de gemeenten Utrecht en Leeuwarden bijdragen.

17) Faciliteitenbesluit opvangcentra (decentralisatie-uitkering)

Het Faciliteitenbesluit opvangcentra voorziet uitkering aan gemeenten die opvang bieden aan asielzoekers die nog niet in de GBA hoeven te worden Ingeschreven. Het betreft een nabetaling over 2014, 2015 en de betaling van 2016.

18) Erfgoed en ruimte (decentralisatie-uitkering)

Vanuit de beleidsnota Visie Erfgoed en Ruimte (Kiezen voor Karakter) kent het ministerie van OCW € 369 duizend toe aan een aantal gemeenten.

19) VSV Programmagelden RMC (decentralisatie-uitkering)

Conform afspraak tussen het ministerie van OCW en de gemeente Amsterdam ontvangt deze gemeente een bijdrage met betrekking tot continuering van haar beleid ten aanzien van voortijdig schoolverlaters afkomstig uit het Caribische deel van het Koninkrijk.

20) Projectstimuleringsregeling V (decentralisatie-uitkering)

In het kader van de Interreg Projectstimuleringsregeling V, ontvangen elf gemeenten een eenmalige bijdrage van elk € 23.750.

21) Actieplan luchtkwaliteit (decentralisatie-uitkering)

In het kader van het actieplan Luchtkwaliteit, ontvangt de gemeente Rotterdam een eenmalige bijdrage van € 8 miljoen.

22) Bodemsanering (decentralisatie-uitkering)

Op basis van het Convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020 ontvangt een vijftal gemeenten een bijdrage van het ministerie van IenM.

23) Kracht on tour (decentralisatie-uitkering)

Voor het organiseren van een bijeenkomst “Kracht on Tour” ontvangen 6 gemeenten een bijdrage van het ministerie van OCW.

24) Nazorg (ex) gedetineerden (decentralisatie-uitkering)

Het ministerie van SZW financiert een onderzoek naar de gegevensuitwisseling tussen gemeenten met betrekking tot de nazorg voor (ex) gedetineerden. De gemeente Rotterdam fungeert als opdrachtgever van het onderzoek.

25) Jaarconferentie Techniekpact (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage van het ministerie van EZ aan de gemeente Rotterdam voor de jaarconferentie Techniekpact.

26) Vierkant voor werk (decentralisatie-uitkering)

De gemeente Emmen ontvangt een bijdrage van het ministerie van EZ bijdrage in het kader van de Commissie economische structuurversterking ‘vierkant voor werk’.

27) Weerbaar opvoeden (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage in het kader van de pilot weerbaar opvoeden, 1e fase, aan de gemeenten Roosendaal, Culemborg, Delft,

Nijmegen en Maastricht.

28) Kenniscentrum handhaving en naleving (VNG)

Het ministerie van SZW draagt in 2016 een bedrag van € 3,5 miljoen bij aan de bekostiging van het Kenniscentrum Handhaving & Naleving van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Daarnaast draagt het

ministerie in 2016 voor een bedrag van € 0,15 miljoen bij aan de uitvoering van het Programma ROAG.

29) IPSV (decentralisatie-uitkering)

Conform toezegging aan de gemeente Utrecht gedaan bij brief van 15 oktober 2015.

30) Afschaffing ouderbijdrage jeugdzorg (integratie-uitkering sociaal domein)

Als gevolg van het afschaffen van de ouderbijdrage jeugdzorg worden gemeenten gecompenseerd voor gederfde inkomsten door verhoging van het macrobudget Jeugd.

31a en b) Loon- en prijsbijstelling 2016

Dit betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2016 voor de integratie-uitkering sociaal domein en de integratie-uitkering Wmo/huishoudelijke verzorging.

32) Algemeen Wmo 2015 (integratie-uitkering sociaal domein)

In het bestuurlijk overleg van 25 april 2016 tussen de VNG en het ministerie van VWS is overeengekomen dat voor het jaar 2016 een bedrag van € 2,3 miljoen aan het budget Wmo 2015 van de integratie-uitkering sociaal domein wordt toegevoegd.

33) Green Deal (decentralisatie-uitkering)

Ter uitvoering van de Green Deal-afspraken met de gemeente Utrecht wordt in 2016 een bedrag van € 55.000 toegevoegd aan het gemeentefonds. Dit betreft de derde tranche van de betaling voor het project met betrekking tot de CO2 footprint, businesscases verduurzaming Utrechtse bedrijven en het WKO-loket Energie Bodem.

34a en b) Compensatie centrumgemeenten beschermd wonen (integratie-uitkering sociaal domein)

In het bestuurlijk overleg met de VNG van 19 november 2015 is het nieuwe verbeterde verdeelmodel ter verdeling van het budget beschermd wonen 2016 vastgesteld. Centrumgemeenten waarbij het verbeterde verdeelmodel voor 2015 tot een hoger budget zou hebben geleid en waarbij dat verschil ten opzichte van de uitkomst van het huidige model meer dan 5% bedraagt, worden gecompenseerd voor het verschil boven de 5%.

35) Plafond BTW-compensatiefonds

De ontwikkeling van het BTW-compensatiefonds en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Bij ontwerpbegroting 2016 werd de ruimte onder het plafond voor 2015 geraamd op € 137,6 miljoen. Bij de definitieve afrekening blijkt deze ruimte met € 1,8 miljoen toegenomen, met als gevolg een hogere toevoeging aan de algemene uitkering.

36) Voorschoolse voorziening peuters (decentralisatie-uitkering)

Conform bestuurlijke afspraken met de VNG zetten gemeenten zich in om een financieel toegankelijk aanbod te doen aan peuters zonder recht op kinderopvangtoeslag die nu niet naar een voorschoolse voorziening gaan. Het Rijk stelt daarvoor structureel € 60 miljoen beschikbaar aan gemeenten via een decentralisatie-uitkering.

37) Compensatie eigen bijdrage Wmo huishoudelijke verzorging (integratie-uitkering)

Met de VNG is afgesproken dat gemeenten worden gecompenseerd voor het mislopen van de eigen bijdrage voor huishoudelijke hulp, woningaanpassing en hulpmiddelen aan Wlz cliënten die thuis wonen.

• 2. 

  Het beleidsartikel

In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.

Toelichting

Mutaties 1e suppletoire begroting

Verplichtingen

In dit wetsvoorstel wordt voorgesteld de begroting van de verplichtingen van het gemeentefonds voor het jaar 2016 met € 322.206.000 te muteren en te brengen op € 27.660.937.000. De mutaties worden hieronder in tabel B3 opgesomd. De toelichting bij de mutaties die onderdeel vormen van het totaalbedrag dat in deze tabel is vermeld is reeds gegeven in § 1.

Uitgaven

In dit wetsvoorstel wordt voorgesteld de begroting van de uitgaven van het gemeentefonds voor het jaar 2016 met € 362.856.000 te muteren en te brengen op € 27.701.587.000. Deze mutatie wordt hieronder in tabel B4 toegelicht. De mutaties die plaatsvinden met betrekking tot de verplichtingen zijn ook van toepassing op de uitgaven. Er zijn echter nog vier mutaties, die wel effect hebben op het uitgavenbedrag 2016, maar niet op het verplichtingenbedrag 2016. Het gaat om de ‘wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2015’, de ‘wijziging betalingsverloop integratie-uitkering sociaal domein 2015’, de ‘wijziging betalingsverloop decentralisatie-uitkeringen 2015’ en de ‘wijziging betalingsverloop overige integratie-uitkeringen 2015’. De toelichting bij de mutaties die onderdeel vormen van het totaalbedrag dat in deze tabel is vermeld is reeds gegeven in § 1.

Ontvangsten

Sinds de invoering van de Financiële-verhoudingswet zijn de uitgaven en de ontvangsten op grond van artikel 4 van die wet over ieder uitkeringsjaar aan elkaar gelijk. Ten opzichte van de oorspronkelijke vastgestelde begroting van het gemeentefonds voor 2016 worden de ontvangsten, analoog aan de uitgaven, met € 362.856.000 gemuteerd en gebracht op € 27.701.587.

• 3. 

  Integratie-uitkeringen

In tabel B5 is een overzicht opgenomen van de integratie-uitkeringen.

• 4. 

  Decentralisatie-uitkeringen

In tabel B6 is een overzicht opgenomen van de decentralisatie-uitkeringen.