Paul Tang over de Staat van de EU: Democratie is essentieel element Europees model - Hoofdinhoud

Voorzitter,

‘We zijn Europa vergeten te verdedigen’ roept Emmanuel Macron in z’n Sorbonne-toespraak uit. Er zijn inderdaad te weinig, te weinig nationale politici die durven te spreken over en voor Europese samenwerking. Ik zou graag Mark Rutte aan het rijtje van visionaire politici hebben toegevoegd. Maar ja, de toespraak was in Berlijn en in het Engels en leek daarmee niet bedoeld voor het Nederlandse publiek. Bovendien, het was een herkenbaar VVD-verhaal: veel markt en weinig democratie. Dat is precies het Europa waaraan mensen een groeiende en gloeiende hekel hebben. Zij hebben niks met de achterkamertjes, de bureaucratie en concurrentiedwang.

Veel markt. Digitaal, diensten, kapitaal. Terwijl de misstanden van de markt nog steeds veel aandacht vragen van het Europees Parlement. Gebrek aan privacy op en groeiende macht van digitale platforms, schijnconstructies op arbeidsmarkt, wankele banken, belastingontwijking, om maar een paar van de misstanden te noemen.

Het zal niet verrassen: laat ik belastingontwijking nader bespreken. Het onderliggende probleem is dat de winstbelasting volstrekt verouderd is; het komt uit een tijd dat Philips nog gloeilampen maakte en in Eindhoven was. Het gevolg is dat de tarieven van de winstbelasting steeds verder dalen. Nu liggen er twee voorstellen om dat fundamenteel te veranderen. De eerste is een gemeenschappelijke grondslag voor de winstbelasting waarbij de spelregels veranderen en niet langer bedrijven maar landen bepalen waar bedrijven winst maken en belasting betalen. Het Europees Parlement steunt met ruim tweederde meerderheid dit voorstel, maar ook bedrijven als Heineken en Wolters-Kluwer zijn constructief. De tweede is een omzetbelasting op de tech-giganten, omdat in internationaal verband een oplossing niet zal komen. De vraag is welke positie het Nederlandse kabinet betrekt op deze twee fundamentele en gezichtsbepalende onderwerpen. Gaat Nederland door als belastingpiraat en trekt het gezamenlijk op met andere belastingpiraten als Ierland en Malta? Of durft Nederland te hervormen, te moderniseren en gaat constructief aan tafel zodat er dit jaar een besluit kan vallen!?

Veel markt en weinig democratie. In de Berlijn-toespraak is geen voorstel te vinden om Europa democratischer te maken. Het is daarmee een keuze voor politieke achterkamers, waarbij parlementen op afstand staan, en voor een bureaucratisch Brussel, dat vervolgens klachten krijgt over te veel regels, te veel geld én te veel niet nagekomen afspraken. Voor dat Europa van Mark Rutte zou ik in mei 2019 ook niet naar de stembus gaan.

Europa moet politiek zijn. Daarmee zijn voorstellen van D66 interessanter. Ik citeer “Daarom willen we minder veto’s, een steviger mandaat voor het Europees Parlement en de Europese Commissie, Europese kieslijsten bij Europese verkiezingen, een meer democratische Europese senaat ter vervanging van de raad en uiteindelijk een gekozen voorzitter.” Is er iets van die voorstellen die het kabinet gaat overnemen?

Democratie is een essentieel element in het Europese model waarop we trots mogen zijn en dat we moeten uitdragen, in en buiten Europa. Vandaag is de top in Varna. Top is eigenlijk niet het goede woord. Het is meer een fotomoment waarbij Erdogan kan laten zien dat hij nog steeds welkom is in de EU. Het is daarmee een gemiste kans van de Europese Unie om invloed uit te oefenen op de ernstige afbraak van de Turkse democratie. De PvdA zou graag een principiële, harde houding tegenover Erdogan zien, maar tegelijk inzetten op programma’s die de Turkse bevolking helpen. Laten we de democraten in de Turkse samenleving niet in de steek laten. Ik hoop van harte dat ook het Nederlandse kabinet dit onderschrijft.