Europa keert zich alsnog tegen Iran - Hoofdinhoud
De Europese Unie gaat waarschijnlijk weer sancties instellen tegen Iran. Vandaag bespreken de ministers van buitenlandse zaken een voorstel dat Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië vrijdag hebben rondgestuurd en dat is ingezien door persbureau Reuters.
Het idee is om betrokkenen bij de oorlog in Syrië en bij het ballistische raketprogramma van Iran te straffen. Zij mogen dan bijvoorbeeld niet meer naar Europa reizen en eventuele bankrekeningen in Europa worden bevroren.
De EU komt hiermee tegemoet aan de Amerikaanse president Trump. Hij dreigt regelmatig met opzegging van de nucleaire deal die Teheran en de internationale gemeenschap in 2015 sloten. Iran beperkte toen zijn kernprogramma in ruil voor een einde aan zware economische sancties. Trump wil strenger controleren of Iran zich wel aan de restricties houdt. Ook moet Iran stoppen met de bouw van intercontinentale raketten.
Hakken in het zand
Aanvankelijk zette de EU juist de hakken in het zand als Trump kritiek uitte op de onder Obama gemaakte afspraken. In oktober 2017 schreven Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië in een gezamenlijke verklaring dat Iran zich netjes aan de deal houdt, in tegenstelling tot wat Trump beweerde. De drie landen maakten zich toen al wel zorgen over het raketprogramma, maar volgens EU-buitenlandcoördinator Federica Mogherini waren nieuwe sancties geen optie. “We hebben de sancties beëindigd, zoals afgesproken in de nucleaire deal. Daar houden we ons aan.”
Vorige week pleitte het Europees Parlement al voor strafmaatregelen vanwege Iran’s steun aan Assad in Syrië. Een van de initiatiefnemers was D66-Europarlementariër Marietje Schaake. “Het is goed als de sancties er komen, maar helaas lijkt het nu alsof Europa dit doet omdat Trump het wil.”
Maar, zo zegt Schaake ook, de vrees dat Trump zonder Europese medewerking aan nieuwe sancties de nucleaire deal opzegt, kan het aarzelende Italië misschien wel over de streep trekken.
Brede steun
Het lastige voor Europa is namelijk dat Trump brede steun heeft binnen zijn kabinet en de Republikeinse Partij voor een harde lijn richting Iran. Als Trump bijvoorbeeld kritiek uit op de Navo, kunnen Europese landen voor een tegengeluid terecht bij defensieminister en voormalig Navo-generaal James Mattis. Maar Mattis werd in 2013 door Obama uit het leger gezet omdat hij Iran te hard wilde aanpakken.
De Amerikaanse druk zorgt er dan ook mede voor dat Europa nu sancties instelt, zegt VVD-Europarlementariër Hans van Baalen. “Men onderkent dat het vervelend is als de VS en Europa echt uit elkaar drijven. Dan zou Europa enorme bedragen moeten uitgeven om zonder Amerikaanse militaire bijstand voor zijn eigen veiligheid te zorgen.”
De nieuwe Europese sancties zijn een diplomatieke overwinning voor de VS. Zij markeren een keerpunt in de relatie tussen de EU en Iran. Na het nucleaire akkoord van 2015 hoopten beide partijen op hernieuwde vriendschap en een lucratieve handelsrelatie. De ministers Bert Koenders (buitenlandse zaken) en Henk Kamp (economische zaken) togen richting Teheran, net als veel van hun Europese collega’s.
Naïeve hoop
De Europese Commissie was rond de jaarwisseling ook nog zeer terughoudend met kritiek toen het regime in Teheran protesten neersloeg. Maar nu is de ontluikende vriendschap tussen Brussel en Teheran toch omgeslagen in een klimaat waarin sancties worden ingesteld.
De hoop op een goede relatie met Iran was eigenlijk ook naïef, zo denkt Van Baalen. “Het is een schurkenstaat die ernstige misdaden pleegt. Men dacht dat de samenleving door het akkoord en oplevende handel opener zou worden, maar het regime grijpt keihard in als zijn positie in gevaar komt.”