Bijdrage begrotingsdebat SZW

Met dank overgenomen van W.P.H.J. (René) Peters i, gepubliceerd op donderdag 21 december 2017.

Inleiding

Daar zat hij dan. Zittend aan tafel in een kaal huurhuis in een West Brabants dorp. Rouwkaarten schrijvend voor zijn stervende vrouw. Diep in de schulden. Een klein sociaal netwerk. Maar gelukkig met een buurman die hem af en toe helpt. Een hoopje ellende. De gemeente, de belastingdienst, de nodige organisaties, allemaal waren het aardige mensen. Iedereen wilde meedenken. Maar als het puntje bij paaltje kwam, gebeurde er niets. Het was een indrukwekkend bezoek.

Op de terugweg in de auto dacht ik aan mijn vader. Die woedend kon worden nadat hij de klantenservice van een bedrijf gebeld had en een keuzemenu kreeg voorgeschoteld. Vier keuzes kreeg hij. Maar zijn probleem zat er niet tussen. Nadat hij wat al te lang geaarzeld had welk nummer in te toetsen, werd de verbinding verbroken. “Ik wil gewoon een mens aan de lijn die mijn probleem oplost.” Als je probleem niet in het keuzemenu past, kan men je niet van dienst zijn.

Wat zijn we toch een bijzonder landje. Aan tafel tussen de rouwkaarten werd me dat weer eens pijnlijk duidelijk. Alles is zo perfect georganiseerd. Wie waar recht op heeft, welke procedures gevolgd moeten worden, het staat allemaal vast. Rechtmatigheid als hoogste goed. Het is niet eens de bedoeling. Maar de mens wordt dikwijls vergeten. Instanties en overheden gedragen zich als de klantenservice waar mijn vader zo kwaad om kon worden. Door de hoorn klinkt een vriendelijke stem. Maar een computer beslist of je geholpen wordt of niet.

Een mens heeft bestaanszekerheid nodig. En perspectief. De mogelijkheid om iets van het leven te maken. We weten het allemaal wel. Naast eten, drinken en een dak boven het hoofd, heeft een mens een arm om zich heen nodig. En een reden om uit bed te komen. De wetenschap houdt het ons al jaren voor. Wie noodgedwongen thuis zit, is vaker eenzaam, leeft ongezonder, is ongelukkiger en zieker dan mensen die meedoen aan de maatschappij. Letterlijk alles is beter dan thuis zitten. Studeren, tijdelijk werken, vrijwillig werken, part time werken, zelfs werk waar je eigenlijk geen zin in hebt. Maar het beste is betaalde arbeid. De wetenschap dat je voor jezelf en de mensen die je lief hebt zorgt, doet goed. En daar moet een mens de kans voor krijgen. Op de een of andere manier lukt het niet mensen die al enige tijd thuis zitten aan de slag te helpen. Ook al investeren we daar miljoenen en miljoenen euro’s in. En zijn er objectief gezien, vacatures genoeg. Mensen willen graag werken. Maar blijkbaar maken we het toch te ingewikkeld.

Loondispensatie

In het regeerakkoord staan maatregelen die moeten helpen deze impasse te doorbreken. Een van die maatregelen is de mogelijkheid tot loondispensatie. Daar is veel over te doen. Op dit moment is de staatssecretaris bezig met het uitwerken en doorrekenen van de plannen. Voor het CDA zijn vijf randvoorwaarden leidend: 1) Het moet voor werkgevers lonend en gemakkelijk zijn mensen in dienst te nemen. 2) Het moet voor werknemers ten alle tijden ook financieel lonend zijn om te gaan werken. 3) Voor werknemers moet de administratieve last niet groot worden. 4) Voor werknemers die vallen onder andere regelingen moeten veranderingen niet gelden. En 5) Voor mensen die niet kunnen werken binnen een reguliere setting, moet passend of beschut werk beschikbaar zijn. En wel veel meer dan nu het geval is.

  • - 
    Kan de staatssecretaris bevestigen dat aan de bovenstaande randvoorwaarden zal worden voldaan?
  • - 
    Kan de staatssecretaris aangeven wanneer de uitwerking van de plannen gereed zal zijn?
  • - 
    Over loondispensatie bestaan nogal wat misverstanden. Hoe gaat de staatssecretaris in gesprek met sociale partners om de misverstanden uit de weg te helpen?
  • - 
    Hoe gaat de minister monitoren dat er inderdaad 20.000 extra beschutte werkplekken komen? En op welke termijn is dat dan?
  • - 
    En hoe gaat de minister zorgen dat gemeenten die beschutte werkplekken ook opvullen?
  • - 
    Ziet de minister kansen om beschut werk ook in te zetten als instrument en niet puur als voorziening? En op die manier gemeenten in staat te stellen flexibeler trajecten aan te bieden?
  • - 
    Ik krijg signalen dat jongeren die vanuit het praktijkonderwijs tot voor kort rechtstreeks de Wajong instroomden, nu aan het werk gaan met behulp van een PGB. Ziet de staatssecretaris die beweging ook? En zo ja, wat is daarop haar reactie.

Arbeidsmarktdiscriminatie

Als je solliciteert kun je beter een strafblad hebben dan een Arabische achternaam. Die conclusie zou je kunnen trekken op basis van recente onderzoeken. Dat discriminatie op de arbeidsmarkt een probleem is, dat is wel duidelijk. Ik ben blij mee dat het actieplan tegen arbeidsdiscriminatie een vervolg gaat krijgen.

  • - 
    Hoe gaat de staatssecretaris rapporteren over de voortgang en de effecten van het actieplan arbeidsdiscriminatie?
  • - 
    Hoe gaat de minister aantoonbaar meer werk maken van de toegezegde ‘naming and shaming?’

Kinderopvang

Opvoeden is meer dan te eten geven. Het heeft te maken met socialiseren, met ruimte bieden in gebondenheid. Met het bieden van kansen aan kinderen. Met veilig opgroeien tot democratisch burger. Dat kunnen ouders niet alleen. Die opdracht ligt nadrukkelijk ook bij het onderwijs. En ook bij de kinderopvang. Het CDA vindt het belangrijk dat ouders zich kunnen ontplooien. En werken ook loont. Maar ook dat kinderen opgroeien in een veilige en leerrijke omgeving. We zijn blij met extra geld voor kinderopvangtoeslag. We zijn blij dat ouderparticipatiecreches blijven bestaan. En we zijn blij met de verhoging van de kinderbijslag en het kindgebonden budget. We zijn ook blij dat door de harmonisatie met het peuterspeelzaalwerk de kwaliteit van de kinderopvang een grote impuls kan krijgen. Maar we maken ons wel enige zorgen over de aansluiting van de kinderopvang bij het onderwijs.

  • - 
    Het is belangrijk dat onderwijs en kinderopvang goed bij elkaar aansluiten. Regelgeving hindert hier met enige regelmaat. Er is een taskforce opgericht om de samenwerking onderwijs en opvang te vergemakkelijken. Hoe staat het met de opvolging van de adviesen uit het rapport dat zij hebben gemaakt?

Problematische schulden

In Nederland hebben ruim een miljoen mensen moeite om rond te komen. Ruim 400.000 mensen hebben problematische schulden. Dat is een voorzichtige schatting. De cijfers die de Algemene Rekenkamer gebruikt zijn veel hoger. Per jaar helpen we met alle inzet en goede bedoelingen nog geen 10.000 mensen aan een schone lei. Veel ZZP’ers bouwen geen pensioen op. En velen verzekeren zich niet tegen arbeidsongeschiktheid. De huren en zorgkosten zijn sterk gestegen. Armoede onder kinderen is een groeiend probleem en zorgt voor uitsluiting en minder kansen.

De urgentie van een verbeterde schuldenaanpak staat bij alle partijen hoog in het vaandel. Het CDA is blij en ook trots dat eindelijk in een regeerakkoord een ambitieuze paragraaf op dat gebied is opgenomen. Blij dat excessen in kredietverlening worden tegengegaan. Blij dat er een einde komt aan de stapeling van boetes als je niet betalen kunt. (Als mijn dochter Mies voor straf vijftig keer moet opdrukken en ze komt maar tot veertig, hoe veel nut heeft het dan tegen haar te schreeuwen dat ze er nu voor straf honderd moet doen?) Blij dat er uitbreiding komt in mogelijkheden voor betalingsregelingen. Dat incassobureaus worden aangepakt enz.

  • - 
    De staatssecretaris heeft toegezegd met een uitwerking te komen op het gebied van schulden. Mijn vraag is nu: wanneer komt die uitwerking. Graag met een tijdsplan en concrete acties zodat we de voortgang nauwgezet kunnen volgen. Voor mij is de aanpak van schulden het belangrijkste en meest urgente probleem dat deze coalitie aan wil pakken. Ik volg het met zeer grote belangstelling.
  • - 
    Hoe gaat de staatssecretaris de effecten van het beleid monitoren? Graag een reactie van de staatssecretaris.

Voor schuldsanering doen mensen een beroep op de WsnP. Er wordt dan eerst getoetst of er een deugdelijk minnelijk traject is gevolgd. Gemeenten zetten daarvoor vaak private partijen in. In opdracht of mandaat van de gemeente. Dat ging jaren goed. Door een precieze uitleg (sommigen zeggen een foutje) van de wet door sommige rechters mag dat sinds kort vaak niet. En komen mensen niet in aanmerking voor wsnp. De NVVK heeft daarvoor een brief geschreven. Inmiddels in uw bezit.

  • - 
    Wat gaat de staatssecretaris doen om dit foutje zo snel mogelijk te verhelpen?

Maatschappelijke opvang

De afgelopen weken heb ik veel stage gelopen bij maatschappelijke opvang in onder andere Utrecht, Amsterdam, Eindhoven en Oosterbeek. Naast de nodige afstemmingsproblemen met gemeenten en regio’s valt vooral op dat vrijwel iedere cliënt ook financiële problemen heeft. Problemen die soms verergerd worden omdat regelingen niet op elkaar zijn afgestemd. Eigen risico dat betaald moet worden voor de uitkering geregeld is bijvoorbeeld.

  • - 
    Graag een reactie van de Staatssecretaris.
  • - 
    En kan de staatssecretaris in beeld brengen welke concrete problemen er zijn en welke oplossingen zij ziet?

Terug naar de man aan de keukentafel in West Brabant. We hebben het hem wel erg ingewikkeld gemaakt. Net als 180.000 mensen meer, staat hij inmiddels onder schuldenbewind. Kosten 140 euro per maand. Is 25 miljoen euro. Per maand. Dat is 302 miljoen euro per jaar. Betaald door gemeenten en opgelegd door de rechtbank. Hoe veel goedkoper en gemakkelijk zou het zijn als iemand een jaar geleden tegen deze man had gezegd. Moet je horen, ik betaal je vaste lasten. Jij krijgt een paar honderd euro leefgeld. En dat was het. Gemeenten blij, mensen blij en rechtbank blij.

Mijn vraag aan de staatssecretaris:

  • - 
    Mensen raken tussen de wal en het schip. We maken het veel te ingewikkeld. Rechtbank en gemeenten communiceren niet of nauwelijks. Wat gaat de staatssecretaris doen om geld te besparen en mensen beter te helpen.

Bestrijding armoede

Voor de bestrijding van armoede wordt extra geld vrijgemaakt. Dat is mooi. Zeker voor kinderen. Maar het is nog niet zo gemakkelijk er voor te zorgen dat het geld inderdaad op de juiste plaats terecht komt. Gemeenten kregen altijd al geld om armoede te bestrijden. De meeste gemeenten doen ook echt hun best. Maar lang niet alle mensen die in armoede leven melden zich aan het gemeenteloket. En lang niet alle mensen worden door de gemeente gevonden. Niet zo vreemd dus dat lang niet alle gemeenten het geld dat bestemd was voor armoedebestrijding ook daarvoor gebruikten. Er bleef vaak nog het een en ander op de plank liggen.

  • - 
    Hoe gaat de staatssecretaris zorgen dat het aan gemeenten reeds beschikbaar gestelde geld op de juiste manier besteed wordt?
  • - 
    Wanneer komt de staatssecretaris met een plan voor de besteding van de extra middelen?

Van mijn kant tenslotte een crie de coeur. In Den Haag worden alle problemen keurig opgelost binnen de ministeries. Langs beleidslijnen, begrotingen enzovoorts. Op papier althans. Iedere wet of regel is bedacht met een reden en vaak hartstikke logisch. Maar een mensenleven verloopt niet langs de lijnen van ministeriële verantwoordelijkheid. In Oss was het gemakkelijk. Als er zich een probleem voordeed dat niet binnen een afdeling te begrijpen was, haalde ik verschillende ambtenaren bij elkaar. En die kwamen met een voorstel. Hier kan ik dat niet. De man van mijn werkbezoek had te maken met de belastingdienst, werk en inkomen, zorgvragen, justitie en zo nog wat zaken meer. De regels van de ene dienst werkten de andere tegen. Want regels zijn regels. Kamerleden moeten kunnen snappen hoe dat precies gebeuren kan. Maar ik kan concrete vragen over dergelijke situaties nergens kwijt. Bent u, staatssecretaris, voor mij hierover het aanspreekpunt?

Meer over ...