'Amateurisme' Bin Salman zet conflict Midden-Oosten op scherp - Hoofdinhoud

Je kunt maar beter niet te vroeg juichen over de hervormingen die Mohammad Bin Salman doorvoert in Saoedi-Arabië, zegt Marietje Schaake, Europarlementariër voor D66, in BNR Boekestijn en De Wijk. De kroonprins speelt met vuur, zeker met het oog op de stabiliteit in het gehele Midden-Oosten - en met name Libanon.

De nieuw verworven vrijheden voor met name vrouwen zijn slechts een heel klein kruimeltje, zegt Schaake. De kans is bovendien klein dat de prille hervormingen de onrust onder minderheden de kop indrukken. 'Als je in het binnenland zo veel te hervormen hebt, is het levensgevaarlijk om overal om je heen te slaan en te gaan roeren in toch al hele explosieve conflicten. In Libanon is een heel kwetsbare balans tussen verschillende minderheden. Als je daar opeens de premier weghaalt, geef je eigenlijk alleen maar ruimte aan Iraanse belangen.'

Middenklasse

Bin Salman lijkt vooral te beseffen dat de inkomsten dalen door de lage olieprijzen en dat de oliebronnen eindig zijn, zegt Arend Jan Boekestijn. 'De middenklasse was eigenlijk heel kwaad over de corruptie, maar ze hielden hun mond dicht omdat ze al die hand-outs en gratis gezondheidszorg kregen. Nu ze dat niet meer kunnen betalen, zoekt Bin Salman naar een nieuw sociaal contract, via economische hervormingen, bestrijding van de corruptie en ook door sociale hervormingen door te voeren. Maar dat betekent wel dat de wahabitische clerus heel kwaad is.'

Er zal best een 'zekere mate van oprechtheid' in de hervormingen zitten, maar met name in zijn buitenlandse beleid toont Bin Salman zich een amateur, zegt Rob de Wijk. 'Hij ziet dat hij een overwegend jonge bevolking heeft en dat het dus ondoenlijk is om die op deze manier te paaien; hij kan ze niet blijven onderdrukken, dus hij móet iets doen. Het machtsconflict met Iran is vrij logisch, want het zijn twee van de drie zeer belangrijke spelers in dat deel van de wereld. Maar het heeft enorme risico's. Je kunt ook zeggen dat het puur amateurisme is.'

Instabiliteit

De spanningen in het Midden-Oosten, die wat Saoedi-Arabië betreft vooral zijn ingegeven door anti-Iraans sentiment, zijn overal in de wereld merkbaar en voelbaar, zegt Schaake, zelfs tot in de commissies van het Europees Parlement. 'Ook bij een verkiezingsmissie in Kenia voel je de natrillingen van de spanningen in het Midden-Oosten heel duidelijk. Er zijn veel zorgen over meer instabiliteit en terreuraanslagen, dus heel Oost-Afrika kijkt over de Golf naar het Arabisch schiereiland.'

Vooral het conflict rond Libanon is een tikkende tijdbom, meent Schaake. 'Daar zitten zo ontzettend veel Syrische vluchtelingen en als Libanon minder stabiel wordt, gaan we daar ongelofelijk veel last van krijgen: dan kan er weer meer spanning met Israël komen, dan kunnen er weer meer vluchtelingen onze kant op komen. Ik denk dat het Midden-Oosten al kwetsbaar en explosief genoeg is en dat we dit soort conflicten er niet bij kunnen hebben. Ook bij ons in het Europees Parlement zie je best een beetje verschillende kampen.'

Rol van Iran

En juist die variëteit aan perspectieven dreigt alleen maar te verharden, nu de spanning tussen Saoedi-Arabië en Iran oploopt. 'Er zijn mensen die veel vertrouwen hebben in Saoedi-Arabië als stabiliserende factor en kritisch zijn op de Islamitische Republiek Iran. Anderen vinden het juist goed om wat gelijkmatiger met beide landen om te gaan. Ikzelf ben voorstander van de zogenaamde nucleaire deal met Iran, maar ik vind dat de Europese Unie nu te weinig aandacht heeft voor de rol die Iran in de regio speelt.'

Voor de conflicten in Syrië en Jemen lijkt het inmiddels te laat, maar als de Europese Unie nog iets kan ondernemen in het Midden-Oosten, moet het zich volgens De Wijk op Libanon richten. 'Macron heeft daar diplomatiek geïntervenieerd en ik denk dat dat verstandig is. Hier kan de EU of afzonderlijke lidstaten een punt maken en eisen dat het land stabiel blijft. Er gaat ongelofelijk veel geld naar dat land toe, dus je hebt middelen om daar wat te doen.' Een goede optie, zegt Schaake. 'Ook daar moet je kijken hoe je als EU de banden met Iran daarvoor kunt inzetten.'

Luister naar het volledige interview hier.