Referenda over wetten zelden aangevraagd

DEN HAAG (PDC) - De Nederlandse kiesgerechtigden vragen zelden een raadgevend referendum¹ aan, terwijl die mogelijkheid inmiddels al twee jaar bestaat. Sinds de invoering van de Wet raadgevend referendum in juli 2015 zijn er 205 wetten geweest waar een referendum over mocht worden aangevraagd. Dat gebeurde slechts in zeventien gevallen; acht daarvan hadden betrekking op de goedkeuring van een internationaal verdrag. Alleen bij het associatie-overeenkomst met Oekraïne² lukte het een referendum te houden.

Zelfs bij controversiële wetgeving werd vaak geen aanvraag tot een referendum gedaan. Zo leidde de gevreesde Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) ondanks woede bij zzp'ers, niet in een initiatief voor een referendum. Grote binnenlandse wetten haalden een verwaarloosbaar aantal ondertekeningen. Het inleidende verzoek tot de Omgevingswet werd bijvoorbeeld slechts eenmaal ondertekend. Internationale verdragen brachten daarentegen weer wel mensen op de been, zoals de associatie-overeenkomst met Oekraïne en het sociale zekerheidsverdrag met Marokko.

De Wet raadgevend referendum was een initiatief van de PvdA³, D66⁴ en GroenLinks⁵. Voor een inleidend verzoek moet de initiatiefnemer tienduizend handtekeningen verzamelen en die binnen zes weken indienen bij de Kiesraad⁶. Hierna zijn voor de definitieve fase nog eens driehonderdduizend handtekeningen nodig. Die vereisten worden bijna nooit gehaald.

De uitslag van een raadgevend referendum is niet-bindend. Dit in tegenstelling tot een correctief referendum, waarbij de uitslag wel bindend is. Burgers kunnen zich daarmee uitspreken over een reeds door de overheid genomen beslissing, of over een beslissing die de overheid het punt staat te nemen. Voor een correctief referendum is wijziging van de Grondwet noodzakelijk. Een voorstel daartoe is in eerste lezing al aangenomen, en wacht nu op een tweede lezing.

Bron: Staatscourant

• 1. 

  Tussen 1 juli 2015 en 10 juli 2018 maakte de Wet raadgevend referendum (Wrr) het voor Nederlandse burgers mogelijk om een raadgevend referendum aan te vragen over wetten die waren aangenomen. Dit betrof tevens wetten ter goedkeuring van verdragen. Als uiteindelijk ten minste 300.000 kiesgerechtigden een geldig verzoek hadden ingediend, werd een raadgevend referendum uitgeschreven. Het Kabinet-Rutte III besloot de wet in te trekken, omdat het vond dat het raadgevend referendum niet aan de verwachtingen had voldaan. De Eerste Kamer stemde op 10 juli 2018 in met de intrekkingswet.
   
• 2. 

  De Europese Unie en Oekraïne sloten in juni 2014 een associatieovereenkomst (ook wel 'associatieverdrag' genoemd). Het verdrag zorgt voor verregaande politieke en economische samenwerking tussen de EU en Oekraïne. Het verdrag is op 1 september 2017 volledig in werking getreden.
   
• 3. 

  De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 4. 

  Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. De huidige politiek leider is Rob Jetten. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966 door 44 'homines novi', waarvan er 25 eerder bij andere politieke partijen actief waren geweest. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo.
   
• 5. 

  GroenLinks is een progressieve partij, die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. De partij werd opgericht op 24 november 1990 als fusie van de Communistische Partij van Nederland (CPN), de Evangelische Volkspartij (EVP), de Politieke Partij Radikalen (PPR) en de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP). GroenLinks trok samen met de PvdA op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 6. 

  De Kiesraad is een adviesorganisatie op het gebied van kiesrecht en verkiezingen in Nederland.