Stop dit doormodderen van de Europese Unie

Begin deze maand presenteerde Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, vijf scenario's voor de toekomst van de EU. Zogenaamd om zaterdag 25 maart een open discussie te voeren met de regeringsleiders, maar in werkelijkheid beperkt Juncker de discussie juist. Alle aangeprezen scenario's leiden tot meer macht voor Brussel en het enige scenario dat de macht van Brussel beperkt, heeft Juncker al gediskwalificeerd.

Voorstellen om de fundamentele weeffouten van de Europese Unie aan te pakken doet Juncker niet. Dat is een gemiste kans, want een alternatief voor de huidige Europese Unie is hard nodig. In het kort zijn de opties: 'doormodderen', 'enkel een interne markt', 'een EU met kopgroepen', 'meer samenwerking op minder onderwerpen', en - de grote sprong vooruit - 'de federale Unie'.

Ongelijkheid

Geen van de scenario's maakt een einde aan de fundamentele problemen in de EU, waarin de belangen van het grootbedrijf en de financiële sector boven die van burgers en lokale gemeenschappen gaan. Noch de toenemende economische ongelijkheid in de eurozone, noch het opkomen van partijen en regeringen die zich ronduit afkeren van de Europese Unie, wordt benoemd, laat staan gezien als een probleem. De wetenschap dat Juncker de komende maanden met aanvullende plannen zal komen - over onder meer defensie, een Europese minister van Financiën en eigen Europese belastingen - maakt in één klap helder waar hij naartoe wil: nog meer macht voor Brussel.

Het is opvallend dat in de toekomstschets (het witboek) geen zelfkritische houding te vinden is ten opzichte van het functioneren van de Europese instellingen. De Europese Commissie is momenteel het enige orgaan dat initiatiefrecht heeft, en trekt steeds meer beleidsterreinen naar zich toe. De Europese Centrale Bank koopt enorm veel schulden op en legt daarover nauwelijks verantwoording af. Beide instituties maakten bovendien deel uit van de trojka die Griekenland op het randje van de afgrond bracht. De eurocrisis sluimert ondertussen voort en verdeelt Zuid- en Noord-Europa meer en meer.

Zowel het begrotingsbeleid als de toegang tot de interne markt laat zien dat het om neoliberale belangen gaat in plaats van sociale en democratische waarden. De sluipende stap via het begrotingsbeleid naar een politieke unie met nog meer bevoegdheden voor de Europese instituties, is ongewenst en onnodig.

Nieuw verdrag

Het is tijd voor een nieuw verdrag met meer ruimte en macht voor de lidstaten. Daarin moeten ten minste vier zaken geregeld worden. De huidige politieke Commissie brengen we terug tot een uitvoerend orgaan. De strenge begrotingsregels verdwijnen van tafel. Landen krijgen de mogelijkheid beperkingen te stellen aan de interne markt (zoals het kunnen invoeren van werkvergunningen). En er vindt geen bevoegdheidsoverdracht naar Brussel meer plaats zonder de bevolking per referendum te raadplegen. Bovendien wordt er actief toegewerkt naar een plan B voor de euro - een onhoudbare munt, die een sociale EU keihard in de weg staat.

Het is goed dat Juncker de discussie over de toekomst van Europa is gestart, maar daar horen wel andere smaken bij dan de vijf opties die hij op tafel heeft gelegd. In plaats van binnen de lijntjes te kleuren, moet er een verdrag komen dat lidstaten lucht geeft om paal en perk te stellen aan negatieve consequenties van het huidige beleid. Dat maakt de Europese Unie niet zwakker, maar juist sterker.

Dit artikel verscheen op 24 maart in het Nederlands Dagblad

• 1. 

  Politiek leider van de SP en lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2010, 2012 en 2017. Hij begon zijn loopbaan als onderwijzer en was wethouder van Boxmeer en voorzitter van de SP in Noord-Brabant. Werd op 30 november 2006 Tweede Kamerlid en was aanvankelijk woordvoerder verkeer en waterstaat. In 2010 volgde hij Agnes Kant op als fractievoorzitter. Was veel gemoedelijker dan zijn voorgangers Marijnissen en Kant. Kon zijn partij niet naar een herhaling van het succes in 2006 leiden, ook omdat hij in debatten wel eens werd afgetroefd. Niettemin een alom gewaardeerd strijdbaar politicus. In de periode 2018-2020 was hij waarnemend burgemeester van Heerlen en daarna tot juni 2021 in Alkmaar. Sinds 1 december 2021 is de heer Roemer commissaris van de Koning in Limburg.
   
• 2. 

  Dennis de Jong (1955) was van 14 juli 2009 tot 2 juli 2019 lid van het Europees Parlement. Namens de SP maakte de heer De Jong deel uit van de Confederale Fractie Europees Unitair Links/Noords Groen Links. Hij was lid van de commissies interne markt en consumentenbescherming en begrotingscontrole. De heer De Jong promoveerde in 2000 op een proefschrift over vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en was bijna zeven jaar adviseur op Buitenlandse Zaken voor mensenrechten en 'goed bestuur'. Hij was eerder onder meer diplomaat, ambtenaar op diverse ministeries en medewerker van zowel de Europese Commissie als van de Nederlandse vertegenwoordiging bij de EU in Brussel. In 2009 en 2014 was hij lijsttrekker van de SP bij de Europese verkiezingen.