Het verschil tussen een socialist en een liberaal - Hoofdinhoud
Wat is het grootste verschil tussen een socialist en een liberaal? Ik kan natuurlijk verschillende partijprogramma’s erbij halen om deze vraag te beantwoorden, maar ik wil hier inzoomen op het fundament. Het fundament wordt wat mij betreft geïllustreerd door het gehanteerde mensbeeld. Daar waar socialisten en liberalen elkaar wellicht wel eens zouden kunnen vinden als het gaat om beleid of doelen, denk ik dat we elkaar nooit zullen vinden in een gedeeld mensbeeld.
‘Als tien- jarig meisje vluchtte ik naar Nederland met mijn moeder nadat mijn vader was vermoord door het politieke regime. Tot mijn achttiende mocht ik hier naar school, daarna hielden de regelingen op. Ik heb zelf mijn vervolgopleiding gefinancierd door hard te werken en vol te houden. Toen trouwde ik met een man die mij na ons huwelijk begon te mishandelen. Voor een tweede keer heb ik moeten vluchten. Wederom werd ik opgevangen door instanties in Nederland. Ik ben nu mijn eigen zaak begonnen en het gaat heel goed met mij. Ik wil hier de dames en heren van de politieke partijen meegeven dat ik vind dat Nederland goed georganiseerd is. Ik wil de overheid danken daarvoor’.
Een persoonlijk verhaal, verteld door een mooie en sterke dame tijdens een verkiezingsdebat georganiseerd door politieke vluchtelingen eerder deze week. Het onderwerp van de avond: ‘Zonder perspectief geen zelfbeschikking’. Een debat waarbij het voor de verandering niet de bedoeling was dat wij, de kandidaatraadsleden, standpunten uit de partijprogramma’s gingen opdreunen, maar waarbij juist de behoefte was aan een diepergaand gesprek over vrijheden, zelfbeschikking en de eigen kracht van het individu. Geen verkiezingsretoriek of holle frasen om achter te schuilen. Geen politieke aanvallen en steken onder de gordel, maar een eerlijk gesprek over hoe de partijen over hele fundamentele zaken denken. Vrijwel iedere partij heeft er namelijk de mond vol van de eigen kracht van het individu. Maar wat betekent dat nou concreet?
En ja, wat er dan in een dergelijk debat gebeurt is opmerkelijk. Dan komen we namelijk bij de kern van de basisbeginselen van een politieke partij of stroming; bij het mensbeeld dat men heeft. Echt kleur bekennen en eerlijk zijn over hoe je over mensen, en inderdaad: je kiezer, denkt.
Socialistische partijen in Nederland hebben zich, waarschijnlijk vanuit een goedbedoeld streven om voor de kwetsbare burger op te komen, het slachtofferdenken eigen gemaakt. Iemand die heftige dingen meemaakt, is een slachtoffer. En eenmaal een slachtoffer, altijd een slachtoffer. Mensen worden daarmee structureel afgeschreven. Inzetten op eigen kracht is volgens deze politieke stroming louter een gevolg van de bezuinigingen, bedacht door andere partijen. Het individu heeft geen of nauwelijks eigen kracht, maar heeft het systeem (lees: een grote overheid) nodig om te overleven. Hetzelfde systeem overigens dat volgens deze partijen de burger onderdrukt en tot, ja, daar zijn we weer, een slachtoffer maakt.
De vertegenwoordiger van de aanwezige socialistische partij tijdens het debat vond dan ook met haar pessimistisch beeld van de capaciteiten en mogelijkheden van de mensen weinig gehoor in een zaal vol sterke politieke vluchtelingen die de heftigste omstandigheden hebben overwonnen en door blijven gaan. Die, net als ik, geloven dat slachtofferschap een keuze is. De socialistische partij presteerde, zelfs na het inspirerende persoonlijke verhaal die met ons werd gedeeld, te blijven hameren op de uitzichtloosheid van het bestaan van vele Amsterdammers. Het afschrijven van mensen is door deze stroming bijna tot kunst verheven.
Ieder mens maakt moeilijke dingen mee. De een meer dan de ander. Er zijn miljoenen kinderen op de wereld die in zeer erbarmelijke omstandigheden geboren worden met aanzienlijk minder kansen op een succesvol leven dan hun leeftijdgenoten elders. Er zijn mensen die geweld en mishandeling meemaken, soms jarenlang. Er zijn mensen die ten prooi vallen aan (zware) criminaliteit. Er zijn mensen die hun geliefden verliezen aan een vreselijke ziekte. Ga zo maar door. De wereld is geen eerlijke plek, zoveel is ons allen duidelijk.
Een stevig vangnet, liberalen noemen het liever een trampoline, vanuit de overheid is voor deze mensen noodzakelijk. Een liberaal zal dit altijd verdedigen. Het gaat er om dat we weten welke obstakels er zijn (interne, externe, culturele etc) en hoe deze overwonnen kunnen worden. Echter, wij liberalen zullen daarbij altijd de kracht van het individu centraal stellen, met erkenning van het feit dat dit voor ieder persoon anders kan zijn. Mijn eigen kracht en wat ik in mijn leven met mijn capaciteiten kan bereiken is een andere dan die van mijn buurvrouw, collega of vriendin. Daar is niets mis mee, we hoeven niet allemaal te streven naar hetzelfde. We worden geboren onder verschillende omstandigheden, met verschillende talenten en gebreken en hebben verschillende ervaringen die ons vormen. Maar we maken allemaal ook zelf de keuze hoe we met deze factoren omgaan, soms bewust, soms onbewust. Ik geloof als liberaal dat wat je ook overkomt, je geen slachtoffer bent, totdat je er zelf voor kiest om slachtoffer van die omstandigheden te worden.
Je bent of slachtoffer of ‘survivor’. Meer smaken zijn er niet. Politieke partijen die mensen bestempelen als zielige slachtoffers, doen deze mensen tekort. Mensen hebben geen overheid nodig die hen vertelt hoe zij moeten (over)leven. Mensen hebben een overheid nodig die zorgt dat ze hulp krijgen wanneer dat echt nodig is en kijkt naar de eigen kracht en mogelijkheden. Dit staat een empatische overheid niet in de weg, integendeel. Juist deze houding toont betrokkenheid met en respect voor de burger.
De problemen van een samenleving kunnen het beste vanuit de zelfstandige kracht van burgers worden aangepakt. Het is niet de taak van politieke partijen om deze kracht te verzwakken of te bagatelliseren vanuit de behoefte om daarmee het eigen bestaansrecht zeker te stellen.