“De kiezer is de beste kiesdrempel”
DEN HAAG (PDC1) - Bestaat de kloof tussen kiezer en gekozene eigenlijk wel? Zo ja, is het eigenlijk erg dat hij bestaat? Met deze vragen leidde Tom van der Meer2 (hoogleraar Politicologie UvA) het debat in. Hij ging in gesprek over ‘de kloof’ met Jacques Monasch3 (voorman Nieuwe Wegen, afsplitser PvdA), Hero Brinkman4 (lijsttrekker Ondernemerspartij, afsplitser PVV) en Annemarie Kas5 (politieke redactie NRC) onder leiding van Max van Weezel.
Over het algemeen schetste Tom van der Meer gister een vrij rooskleurig plaatje over het functioneren van onze democratie. Met een evenredig kiesstelsel en een goed functionerend openbaar bestuur, ziet hij op de lange termijn geen structurele afname van vertrouwen in de Nederlandse politiek. Maar is er dan helemaal geen kloof tussen kiezer en politiek?
Hero Brinkman en Jacques Monasch zien de kloof wel degelijk. Zij onderstreepten allebei de tegenstelling tussen een groeiende welvaart aan de ene kant en wantrouwen jegens ‘het systeem’ aan de andere. “Dat wantrouwen komt voort uit een gevoel van weinig grip op ondemocratische maatschappelijke organisaties en bijvoorbeeld de VN en de EU.”, aldus Brinkman.
Tom van der Meer sprak vooral van een inhoudelijke kloof: “De meeste partijen die op multicultureel gebied conservatief zijn, zitten economisch gezien rechts.” Dit laat een gat vallen op het electorale veld aan de links-conservatieve kant waar volgens Van der Meer juist één derde van de kiezers zit. Jacques Monasch’ Nieuwe Wegen is één van de weinige links-conservatieve partijen. Hij is voor de verzorgingsstaat maar ook voor een harder immigratiebeleid. Zoals Brinkman het verwoordde: “Dit is de echte sociaal-democratie, als mensen lid zijn van de PvdA moeten ze acuut hun lidmaatschap opzeggen en lid worden van Nieuwe Wegen!”
Annemarie Kas verzuchtte daarop: “Kijk en wij hebben dan het dilemma, hoeveel aandacht besteed je hieraan?” Ze sprak over de angst om een beweging in de samenleving te missen. Als voorbeeld gaf Kas het ‘trauma van 2002’, waarmee ze refereerde aan de opkomst van Pim Fortuyn dat door de landelijke media destijds niet serieus genomen werd.
De nieuwe partij van Hero Brinkman, is een ‘one-issue’ partij. De Ondernemerspartij legt de nadruk op een gunstig economisch klimaat voor ondernemers. En juist in die kleine ‘one-issue’ partijen ziet Tom van der Meer de evenredigheid van het Nederlandse kiesstelsel. Nieuwe partijen en ‘one-issue’ partijen worden opgericht uit onvrede maar geven deze tegelijkertijd een plek en een stem in de politiek. Van der Meer laat daarentegen ook zien hoe de kiezer zelf een kiesdrempel opwerpt: weinig afsplitsers komen uiteindelijk weer in de Tweede Kamer. Van de 32 afsplitsers de afgelopen jaren is het er maar één gelukt: de heer Wilders6.
- 1.De centrale redactie van PDC IA verzamelt en bewerkt informatie voor nieuws- en agendavoorzieningen via diverse media en voor uiteenlopende doelgroepen. Daarbij wordt gebruikgemaakt van zowel digitale als gedrukte bronnen. De centrale redactie biedt behalve een actuele eerstelijnsvoorziening ook veel achtergrondinformatie.
- 2.Tom van der Meer (1980) is hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Van der Meer richt zich in zijn onderzoek op kwesties omtrent het politiek vertrouwen van de burger, burgerparticipatie, kiezersgedrag en ethnische diversiteit en sociale cohesie. Daarnaast heeft Van der Meer veel aandacht voor kwantitatieve methodologie. Hij maakt deel uit van de Staatscommissie parlementair stelsel.
- 3.Kritisch PvdA-Tweede Kamerlid, dat in de aanloop van de verkiezingen van 2017 zijn partij verliet. Was geruime tijd werkzaam op gebied van communicatie en strategie en als zodanig betrokken bij verkiezingscampagnes en adviseur van bedrijven en organisaties. Hij werkte bij het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA en was deelgemeenteraadslid in Amsterdam-De Pijp. Verder was hij eigenaar van een galerie met vestigingen in Moskou en Amsterdam. Als Tweede Kamerlid was hij woordvoerder woningmarkt, cultuur en openbaar vervoer. Stond kritisch tegenover de EU en de lijn van fractievoorzitter Samsom en trachtte tevergeefs zich te mengen in de lijsttrekkersstrijd. Zijn in 2016 opgerichte partij Nieuwe Wegen bleek een doodlopende weg.
- 4.Amsterdamse politieagent, die als PVV-dissident veel van zich deed spreken. Na de verkiezingswinst van de PVV kwam hij in november 2006 in de Tweede Kamer. Als woordvoerder binnenlandse zaken, politie, defensie, maar vooral Koninkrijksrelaties schuwde hij ferme uitspraken niet. Dat zorgde voor spanningen tijdens een delegatiebezoek aan de Antillen. In 2011 PVV-lijsttrekker bij de Statenverkiezingen in Noord-Holland en tot maart 2015 Statenlid. Kwam in 2012 in conflict met Wilders, toen hij kritisch was over organisatie en opereren van de PVV. Hij ging toen in politieke zin zijn eigen weg met nieuwe politieke bewegingen, maar zonder electoraal succes. Keerde daarna terug naar de politie, waarmee hij later echter in conflict kwam en opende later zijn eigen restaurant.
- 5.Annemarie Kas is redacteur bij de Haagse redactie van NRC Handelsblad. Eerder was Kas redacteur voor de sectie binnenlandse zaken, veiligheid en justitie. Kas heeft zowel in haar studie als in het begin van haar carrière zich ook gewijd aan Europese en internationale kwesties.
- 6.Geert Wilders (1963) is sinds november 2006 politiek leider van de PVV. Hij is sinds 25 augustus 1998 (met een korte onderbreking in 2002) Tweede Kamerlid. Aanvankelijk was hij dat voor de VVD, maar op 2 september 2004 werd hij een onafhankelijk Kamerlid. In 2023 was hij voor de zesde keer lijsttrekker. De heer Wilders was medewerker van de afdeling Verdragen bij de Ziekenfondsraad, wetstechnisch medewerker van de Sociale Verzekeringsraad en beleidsmedewerker en speechschrijver van de VVD-Tweede Kamerfractie. In 2010 zat hij enige tijd in de gemeenteraad van Den Haag.