2,5 miljoen laaggeletterden, dat vraagt om meer inzet! - Hoofdinhoud

Er zijn zo’n 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland. Om die gigantisch hoge laaggeletterdheid te bestrijden moeten er ambitieuzer doelen gesteld worden, vindt 50PLUS. Er moet meer inzet worden gepleegd om laaggeletterdheid onder ouderen tegen te gaan en er moet onderzoek komen naar laaggeletterdheid onder zorgmedewerkers.

Mijn inbreng bij het debat over laaggeletterdheid met minister Bussemaker van OC&W:

“De Algemene Rekenkamer heeft gesteld dat er niet 1,3 miljoen laaggeletterden in Nederland zijn, maar ongeveer 2,5 miljoen. Dit komt deels omdat 65-plussers en laaggecijferden in de cijfers niet zijn meegenomen. Minister Bussemaker geeft aan dat zij een betrouwbare indicatie wil geven van laaggeletterdheid en daarom uitgaat van het OESO-onderzoek. De grens van 65 jaar uit dit onderzoek ziet zij hierbij als ‘beperking’. Maar het is echt wel iets meer dan een beperking als het aantal laaggeletterden hiermee bijna verdubbelt. En dat terwijl het beleid zich wel op deze groepen richt, volgens de minister. Betekent dit dat minister Bussemaker bereid is de berekening van de ARK - dus 2,5 miljoen laaggeletterden - te omarmen?

De Rekenkamer concludeert dat de resultaten van het beleid slecht meetbaar zijn. Anders gezegd: het is niet duidelijk of het geld wel effectief en efficiënt wordt ingezet. Natuurlijk is het lastig meetbaar, want niet iedereen zal na één cursus het basisniveau hebben bereikt. Maar minister Bussemaker heeft nu dit doel gesteld op 45.000 laaggeletterden. Dat wil zeggen dat minimaal dit aantal mensen moet deelnemen aan een ‘bewezen effectieve’ cursus. Er is geen langetermijndoel hoeveel mensen het minimumniveau van geletterdheid moeten gaan bereiken, of hoeveel er in elk geval vooruitgang moeten boeken. Daarnaast is dit aantal, gemeten over drie jaar nota bene, nogal bescheiden gezien het aantal laaggeletterden. Er moeten ‘meer ouderen’ bereikt worden, wordt gesteld. Maar hoeveel? Het mag allemaal best wat ambitieuzer, minister! 2,5 miljoen is écht veel! We hebben het over een groot maatschappelijk probleem. Temeer omdat het de samenleving volgens berekening van Stichting Lezen en Schrijven jaarlijks zo’n 556 miljoen euro kost, onder meer aan sociale zekerheid, werkloosheid en gezondheidszorg. Een schril contrast met de 72 miljoen euro die nu gereserveerd staat. Is de minister bereid die ambitie naar boven bij te stellen, inclusief het budget? Dat zal zich maatschappelijk, in alle opzichten, terugbetalen!

Wij horen geluiden dat veel activiteiten vooral gericht zijn op de doelgroep 30 tot 45 jaar. Minister Bussemaker heeft zelf al aangegeven dat laaggeletterdheid onder ouderen een toenemend probleem zal gaan vormen door de vergrijzing. Inmiddels zijn er enkele pilots gaande; kan de minister daar meer over vertellen? Is zij het met 50PLUS eens dat er meer gerichte actie nodig is om laaggeletterdheid onder ouderen te bestrijden?

De aanpak van laaggeletterdheid ligt nu vooral bij gemeenten die daarvoor budget krijgen van het Rijk. Hoe zij dit doen, mogen zij deels zelf bepalen. Maar dat vervalt mogelijk per 2018. 50PLUS vindt dat het budget voor bestrijding van laaggeletterdheid ook na 2018 geoormerkt dient te blijven, om te voorkomen dat de bestrijding van dit probleem ondersneeuwt bij andere vormen van ondersteuning. En dat mag niet gebeuren!

50PLUS vraagt minister Bussemaker scherpere beleidskaders te stellen en voorwaarden te scheppen, aangezien elke gemeente nu het wiel zelf moet uitvinden. Een landelijk probleem heeft landelijke kaders nodig! Bijvoorbeeld bij de werving van vrijwilligers; er bestaan nu wachtlijsten voor cursussen omdat er eenvoudigweg te weinig vrijwilligers zijn! Dat is schrijnend.

Het minimale niveau van geletterdheid is door de overheid vastgesteld op 2F. Dat is één van de eindtermen van het VMBO, of MBO-niveau 2/3. Dat wil zeggen dat met het behalen van het VMBO-diploma verwacht mag worden dat iemand geletterd is. Een toenemend aantal jongeren komt echter laaggeletterd van het vmbo, horen wij. Hier gaat iets goed mis. Ten eerste omdat het aantal laaggeletterden zo weer van onderaf wordt ‘aangevuld’. Maar het roept vooral de vraag op wat er misgaat in het onderwijs. Is dit van te lage kwaliteit? Worden er diploma’s onterecht verstrekt? Hoe kan dit, denkend aan onze niet geringe onderwijsbegroting? Hoort dit niet gewoon tot de kerntaak van het onderwijs? Spreekt u de sector hierop aan? Bent u bereid te onderzoeken hoeveel jongeren laaggeletterd van het VMBO komen?

50PLUS vraagt ook aandacht voor laaggeletterdheid in de zorg. Enkele jaren geleden is uit onderzoek gebleken dat een kwart van de laaggeletterden in de zorg werkt. Laat helder zijn, 50PLUS zet géén vraagtekens bij de zorgende vaardigheden van deze mensen. Integendeel! Maar ook schriftelijke en digitale communicatie zijn van groot belang in de zorg. Heeft de minister meer actuele gegevens over het aantal laaggeletterden in de zorg, of is zij bereid om een nieuw onderzoek hiernaar uit te laten voeren? En, indien dat nodig blijkt, is minister Bussemaker bereid om gericht te ondersteunen bij spoedige maatregelen?”