Tien vragen over CETA - Hoofdinhoud

Wat is CETA?

Het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) is een handelsverdrag tussen de Europese Unie en Canada. Er is over dit verdrag onderhandeld sinds 2009. Het doel is om de economische samenwerking tussen beide partners te versterken, het makkelijker maken om handel te drijven en om het op regels gebaseerde handelssysteem te versterken door gezamenlijk hoge standaarden vast te leggen.

Wat zijn de voordelen van CETA?

Groei en banen, Canada is de tiende economie van de wereld, groter dan Rusland of Turkije. Het is de 12e grootste handelspartner van Europa. Nederland is de tweede grootste investeerder in Canada. CETA zou verschillende economische voordelen hebben:

• • 

  Tarieven worden grotendeels afgeschaft, wat Europese bedrijven jaarlijks 600 miljoen euro scheelt.

• • 

  Europese bedrijven krijgen als eerste toegang tot de openbare aanbestedingenmarkt in Canada, die jaarlijks 30 miljard euro waard is.

• • 

  De drempels om te investeren in Canada worden verlaagd.

• • 

  Importprocedures in Canada worden versimpeld en inzichtelijker. Dit is cruciaal voor kleine bedrijven die niet de tijd en geld hebben om een wirwar aan regels zelf uit te zoeken.

• • 

  Drempels voor de dienstensector worden weggenomen. Dat is bijvoorbeeld belangrijk voor bijvoorbeeld consultants of advocaten, maar ook telecombedrijven, baggeraars, architecten of milieudiensten.

• • 

  Europese autoriteiten mogen testen of Europese producten voldoen aan Canadese eisen, wat exporteren makkelijker en voorspelbaarder maakt.

• • 

  Professionele kwalificaties worden wederzijds erkend en het wordt makkelijker om in Canada aan het werk te gaan. Dit is belangrijk voor bedrijven die werknemers (tijdelijk) willen kunnen uitzenden.

• • 

  Onder CETA worden meer dan 140 Europese producten beschermd in Canada, zoals Parmezaanse kaas en Serranoham.

De Nederlandse regering voorspelt dat CETA jaarlijks 600 miljoen tot 1,2 miljard kan bijdragen aan de Nederlandse economie en dat er vooral kansen liggen voor de Nederlandse logistieke, energie- en watersector.

Waarom is CETA belangrijk

De economische kansen die CETA kan bieden zijn belangrijk, de Nederlandse en Europese economie kan elk steuntje in de rug gebruiken. Het feit dat de Canadezen ook net een akkoord met Aziatische landen hebben gesloten maakt een verdrag met Europa nog belangrijker. Zonder CETA hebben bedrijven in Aziatische landen beter toegang tot de Canadese markt dan Europese bedrijven. Een slechtere concurrentiepositie zou op termijn betekenen dat onze bedrijven uit de Canadese markt worden gedrongen.

Maar CETA gaat over meer dan economische belangen. Door samen met de Canadezen een hoogwaardig verdrag te sluiten kunnen we een voorbeeld stellen voor de rest van de wereld. We leggen de lat hoger. CETA is een ambitieus verdrag dat een open markt garandeert en tegelijkertijd mens, dier en milieu beschermt. Opkomende economieën trekken vaak hun eigen bedrijven voor, of produceren volgens lagere standaarden om snel te kunnen groeien. Dat leidt tot oneerlijke situaties voor Europese bedrijven, kwalitatief slechte producten, slechte werkomstandigheden en schade aan het milieu. Met CETA kunnen we met Canada samenwerken om juist duurzame groei te bevorderen. CETA zou als model moeten dienen voor toekomstige verdragen, vooral met opkomende economieën, om hen te dwingen tot hogere standaarden.

Hoe is CETA tot stand gekomen?

De onderhandelingen over CETA zijn in 2009 begonnen, nadat de Europese regeringen unaniem daartoe opdracht hadden gegeven. Dat deden zij door de Europese Commissie een mandaat te geven, wat de leidraad vormt voor de Europese onderhandelaars. Voor en na elke onderhandelingsronde hebben de Europese onderhandelaars teruggekoppeld aan de Handelsministers en het Europees Parlement. Ook zijn er talloze maatschappelijke organisaties geweest die debatten en informatie bijeenkomsten organiseerden. Nationale Parlementen van de lidstaten zijn betrokken via hun minister, die zij altijd ter verantwoording kunnen roepen, en indien nodig bij kunnen sturen.

In 2014 waren de onderhandelingen afgelopen en is de volledige tekst van CETA online gezet en was die voor iedereen beschikbaar. Na het aantreden van de regering Trudeau is het hoofdstuk over investeringsbescherming op initiatief van de EU nog grondig aangepast om het te verbeteren en moderniseren.

Zorgt CETA voor slechtere producten in Europa?

Ook als CETA in werking treedt (of elk ander handelsverdrag) moeten producten die de Europese markt op komen nog steeds voldoen aan Europese standaarden. Canadees vlees dat is behandeld met hormonen mag niet de Europese markt op en GMOs die niet zijn toegestaan in Europa ook niet. In CETA spreken de EU en Canada af dat standaarden niet zullen worden verlaagd en dat er samen zal worden gewerkt om bijvoorbeeld illegale visserij of houtkap tgen te gaan en om de handel in beschermde diersoorten tegen te gaan.

In CETA wordt wel afgesproken dat Canadese autoriteiten in bepaalde sectoren mogen controleren of Canadese producten bedoeld voor de Europese markt ook daadwerkelijk aan de Europese eisen voldoen. Dit geldt ook voor Europese producten die naar Canada worden geëxporteerd. Canada en de EU vertrouwen elkaars controles en op deze manier wordt het veel gemakkelijker voor bedrijven om hun goederen te laten controleren voor de export.

Wat is de rol van het 'regulatory cooperation forum'?

In CETA is afgesproken dat er een regulatory cooperation forum wordt opgericht. Hierin zullen de agentschappen van de EU en Canada op vrijwillige en niet bindende basis overleggen over toekomstige wet- en regelgeving. Zij kunnen dan een advies uitbrengen aan beleidsmakers daarover. Dit zou ertoe moeten leiden dat, waar mogelijk en wenselijk, Europese en Canadese wet- en regelgeving op elkaar aansluit, zodat het makkelijker is vooral voor kleine bedrijven om in beide markten te opereren. Niets van wat de regulatory cooperation forum doet is bindend voor beleidsmakers, regeringen, de Europese Commissie, het Parlement en de Raad zijn en blijven compleet vrij om te doen wat zij willen. Het is altijd belangrijk voor beleidsmakers om goed contact te houden met diegene die de wet uiteindelijk moeten toepassen en uitvoeren.

Het regulatory cooperation forum is alleen toegankelijk voor overheidsfunctionarissen, die bij een regelgevend agentschap werken. Die mensen praten uiteraard wel met belanghebbenden uit het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld en NGOs, zoals ze dat nu ook doen.

Hoe zit het met investeringsbescherming in CETA en de vrijheid van overheden om nieuwe wetten aan te nemen?

Investeringsbescherming is nodig om de termen van dat verdrag te garanderen, zeker met landen waar de rechtsstaat niet volledig functioneert. In Canada is dat natuurlijk niet de grootste zorg, hoewel een internationaal verdrag niet automatisch wordt overgenomen in de Canadese wet en dus niet altijd kan worden gebruikt in een Canadese rechtszaal. De Canadezen maken zich omgekeerd ook weinig zorgen over bijvoorbeeld Nederland of Duitsland. Maar de Canadezen maken zich wel zorgen over andere lidstaten van de EU, zoals Slowakije, Bulgarije of zelfs Italië. En dat is niet zo gek, want ook de bedrijven in die landen zelf maken zich vaak ook zorgen over de rechtsstaat in hun eigen land. Sterker nog, bedrijven uit andere Europese lidstaten gebruiken tot op de dag van vandaag investeringsbeschermingsclausules tegen die lidstaten als ze onteigend worden bijvoorbeeld.

De investeringsbescherming is met Canada op een compleet nieuwe manier vorm gegeven. Niks in CETA beperkt de vrijheid van overheden om nieuwe wet- en regelgeving aan te nemen. Dat is op verschillende plekken in het verdrag zelf vastgelegd, inclusief in het gedeelte over investeringsbescherming. De investeringsbescherming in CETA is compleet transparant, onafhankelijk en beperkt de reikwijdte tot alleen gevallen waarin bedrijven echt onrechtmatig zijn behandeld, bijvoorbeeld bij onteigening. Ook in Nederland compenseert de overheid een bedrijf bij onteigening. In een handelsverdrag wordt vastgelegd dat tegen buitenlandse bedrijven niet mag worden gediscrimineerd.

Die vergaand hervormde investeringsbescherming in CETA is een springplank om op termijn een internationale oplossing te creëren voor alle verouderde clausules die er wereldwijd bestaan. Europese lidstaten hebben er daar gezamenlijk 1300 van, Nederland meer dan 90. Door samen met de Canadezen een werkende vorm op te zetten, kunnen we een voorbeeld stellen voor andere landen en op termijn een internationaal hof opzetten.

Is de investeringsbescherming in CETA een ‘trojaans paard’ voor Amerikaanse bedrijven?

Bedrijven die gevestigd zijn in Canada, investeren in Europa en daar echte activiteiten hebben (dus geen brievenbusfirma’s) kunnen gebruik maken van CETA en dus ook de investeringsbeschermingsclausule. Dit kan een Amerikaans bedrijf zijn, maar ook uit andere landen, als die bedrijven zijn gevestigd in Canada.

De herziening van de investeringsbeschermingsclausule in CETA betekent echter dat de reikwijdte zeer beperkt is. Het ‘gevaar’ dat een buitenlands bedrijf Nederland zou aanklagen zit juist in de sterk verouderde clausules die we hebben met andere landen. Die zijn zo vaag geformuleerd dat een bedrijf heel gemakkelijk een zaak kan starten. Met een brievenbusfirma in Slowakije, zou een bedrijf misschien al een zaak kunnen starten. CETA is juist een manier om een stap te zetten om die verouderde clausules aan te passen. Nederland is, ondanks de meer dan 90 verdragen die het heeft, nog nooit voor een investeringstribunaal gedaagd.

Heeft CETA ook negatieve effecten?

In handelsonderhandelingen proberen de onderhandelaars de gevoelige sectoren te beschermen. Onder CETA worden tarieven voor de Europese vleessector bijvoorbeeld gehandhaafd. Het totale volume varkensvlees dat Canada naar de EU mag exporteren is slechts 0,3 procent van de jaarlijkse Europese varkensvleesconsumptie.

Toch kunnen er onvoorziene negatieve effecten ontstaan door een handelsverdrag. Die effecten zijn meestal erg lokaal. Nationale overheden moeten daarvoor maatregelen nemen, bijvoorbeeld door compensatie of omscholing.

Hoe nu verder met CETA?

CETA is ondertekend door de Europese Commissie en Raad en door de regering van Justin Trudeau. Nu is het Europees Parlement aan zet. Dat zal naar verwachting vlak voor of na de jaarwisseling stemmen over goed- of afkeuring van CETA. Daarna kan een deel van het verdrag, het deel dat onder Europese bevoegdheid valt (investeringsbescherming valt daar niet onder), in werking treden. Na de stem in het Europees Parlement zullen ook de nationale parlementen van de lidstaten over CETA moeten stemmen. Pas als alle parlementen hebben goedgekeurd kan het volledige verdrag in werking treden.