Mensenrechtenoverleg - Hoofdinhoud
Gisteren debatteerde we uitgebreid met minister Koenders van Buitenlandse Zaken over het mensenrechtenbeleid van dit kabinet. Op de agenda stond de Mensenrechtenrapportage over het jaar 2015, waarin de minister verslag doet van zijn inzet op dit thema. Ik heb aandacht gevraagd voor allerlei zaken, zoals vrouwenrechten en de oorlog in Jemen. Hieronder lees je mijn inbreng:
De onderdrukking van rechten en vrijheden neemt wereldwijd toe; niet alleen ver weg maar ook dichtbij, zelfs in de Europese Unie en de buurlanden. Vaak wordt ter legitimering van deze repressie gesteld dat toenemende onveiligheid daarom zou vragen. Tegen de achtergrond van terreur en migratie is dat niet onbegrijpelijk maar tevens riskant. De SP maakt zich grote zorgen over het gebrek aan respect voor mensenrechten in de wereld en vindt het daarom van groot belang dat mensenrechten een hoeksteen van het buitenlandbeleid van Nederland zijn en blijven. Deelt de minister die opvatting?
Vrouwenrechten krijgen prioriteit in het mensenrechtenbeleid en de SP steunt dat zonder meer, want maar al te vaak zijn vrouwen slachtoffer van geweld en ander onrecht. Het is triest om te zien dat, waar vrouwen eerst een vooraanstaande rol speelden in de strijd tegen onrecht tijdens de Arabische Lente, diezelfde vrouwen nu slachtoffer worden van bruut en dodelijk geweld. Kan de minister ingaan op de ontwikkelingen die hij ziet op het gebied van vrouwenrechten in deze regio? Welke inspanningen levert Nederland om het toenemende geweld tegen te gaan?
Vanuit Nederlandse ngo’s die op deze thema’s actief zijn ontvang ik klachten dat het heel moeilijk is om geld over te maken aan vrouwenorganisaties die onder moeilijke omstandigheden dapper werk verrichten. Dit vanwege maatregelen om financiering van terrorisme tegen te gaan. Bereiken deze klachten de minister ook en wat wordt hierop ondernomen?
Naast vrouwen zijn kinderen een kwetsbare groep in conflict- en postconflict situaties. Kinderen zijn eigenlijk altijd kwetsbaar en daarom is het goed dat er een VN-Kinderrechtenverdrag is. In 2011 is er een klachtenprotocol aangenomen door de VN maar Nederland heeft dat nog niet geratificeerd. Wanneer gaat NL over tot ratificatie?
Dan enkele concrete situaties. De eerste betreft de verwoestende oorlog in Jemen, die alweer ruim anderhalf jaar woedt. Het is overduidelijk dat de militaire coalitie onder leiding van Saudi-Arabië verantwoordelijk is voor het plegen van vele en ernstige oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen in dit conflict. Al meer dan 10.000 mensen zijn omgekomen. In antwoorden op recente vragen van collega Sjoerdsma en mijzelf antwoordt de minister dat het kabinet geen steun heeft uitgesproken voor de interventie in Jemen. Dit in tegenstelling tot enkele andere westerse landen, zoals de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Maar de minister schrijft niet dat hij de militaire campagne van Saudi-Arabië veroordeelt. Ik geef hem graag de kans om dat nu alsnog in heel duidelijke woorden te doen. Is de minister daartoe bereid?
Kan de minister ook ingaan op de diplomatieke ontwikkelingen om te komen tot vrede in Jemen? Keer op keer is dat mislukt. Hoe verklaart de minister dat? Welke partijen liggen er dwars? Hoe kan er meer druk op de strijdende partijen uitgeoefend worden, met name op Saudi-Arabië, zodat serieuze stappen naar vrede worden gezet? Kan de minister, met het oog op VN-Veiligheidsraadresolutie 1325, ook aangeven welke rol vrouwen in dit proces spelen?
Dan de erbarmelijke mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië. De SP heeft samen met anderen al vaak aangedrongen op meer inzet op mensenrechten in Saudi-Arabië en het is een goede zaak dat nu soms rechtszaken kunnen worden bijgewoond. De vraag is nu wat dit oplevert. Welk beeld heeft de minister van processen in dit land? Komt dat ook maar in de buurt van een eerlijk proces? En wat wordt er gedaan met de bevindingen? Verder valt me in de Mensenrechtenrapportage op dat de bestedingen uit het Mensenrechtenfonds in Saudi-Arabië ver achterblijven bij die in andere landen. Waarom is dat? Ligt Saudi-Arabië dwars? Ziet de minister mogelijkheden deze uitgaven te verhogen? Ik begrijp dat er één project uit het Mensenrechtenfonds is gefinancierd in Saudi-Arabië. Kan de minister dat project toelichten?
Turkije had al een probleem op het vlak van mensenrechten maar na de couppoging is dat enorm verslechterd. Is er nog wel goed zicht op de ontwikkelingen aangezien nu ook de pers is gemuilkorfd? Wat levert het werk van de Raad van Europa en de EU op als het gaat om druk op Turkije? Waarom staat Turkije niet op het lijstje van landen dat de mensenrechtenambassadeur gaat bezoeken?
Mijn volgende punt gaat over straffeloosheid in Guatemala. Ik doel dan op de ontwikkelingen rondom het proces tegen oud-president Rios Montt. Hij werd veroordeeld tot tachtig jaar gevangenisstraf wegens genocide en misdaden tegen de mensheid, maar die veroordeling werd later vanwege procedurefouten naar de prullenmand verwezen. Inmiddels is er een impasse ontstaan. Nederland heeft in het verleden steun gegeven aan de strijd tegen straffeloosheid in Guatemala en de vraag is wat de minister nu nog kan doen. Sommige ngo’s pleiten voor meer steun aan rechters in Guatemala. Is dat een optie voor de minister?
Dan de situatie in Papua, Indonesië. De onderdrukking door de Indonesische autoriteiten gaat er alsmaar door. Nederland draagt bij aan training van Indonesische politie in deze regio. Bij Papua organisaties zijn er zorgen dat Nederlandse politietraining bijdraagt aan de instandhouding van de repressie. Kan de minister daar op ingaan? Wat de toegankelijkheid van het gebied betreft, heeft de Indonesische president vorig jaar beperkingen voor journalisten na tientallen jaren opgeheven. Maar ik begrijp dat de praktijk weerbarstig is en het nog steeds vrijwel onmogelijk is de provincie te bezoeken. Welke ontwikkelingen ziet de minister op dit gebied? Het is van groot belang dat journalisten, maar zeker ook mensenrechtenorganisaties, toegang tot deze regio verkrijgen. Kan deze kwestie aangekaart worden tijdens de aanstaande economische missie naar Indonesië?
Dan heb ik nog een vraag over de Internationale Commissie voor Vermiste Personen (ICMP), dat sinds kort in Den Haag gehuisvest is en sinds enkele jaren opereert op verdragsbasis. De minister heeft eerder in duidelijke bewoordingen steun uitgesproken voor het werk van deze commissie, niet in de laatste plaats vanwege het werk naar aanleiding van de genocide in Srebrenica. Door oorlogen en grote vluchtelingenstromen neemt het aantal vermiste personen ondertussen in rap tempo toe. Er zouden alleen al tienduizend vermiste minderjarige asielzoekers zijn in Europa, vooral als gevolg van de vluchtelingenstroom uit Syrië. En in Egypte zitten tienduizenden tegenstanders van het regime in de gevangenissen, stelt Amnesty International. Familie weet vaak van niks.
Uit een gesprek met de Internationale Commissie begrijp ik dat meer werk verricht zou kunnen worden als de financiering een meer structureel karakter krijgen. Ik vraag de minister in te gaan op Nederlandse steun voor de ICMP en op de vraag of financiering op structurele basis plaats kan vinden. En geven recente oorlogen etc. niet aanleiding om na te denken over het verhogen van de financiering van het werk van de ICMP? Graag een reactie.
Tenslotte heb ik nog een vraag over de behandeling van de Falun Gong beoefenaars in China, die hard onderdrukt worden. Er zijn aanhoudende berichten over orgaanroof bij gevangen genomen Falun Gong aanhangers. Een recent onderzoek concludeert dat de werkelijke orgaanroof vele malen hoger is dan eerder gedacht, namelijk vele tienduizenden gevallen per jaar. Kan de minister hierop reageren? Deelt de minister de wens van Amnesty International dat er onafhankelijk onderzoek moet komen naar deze berichten?