34588 - Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 20..

Dit wetsvoorstel werd op 31 oktober 2016 ingediend door de minister van Algemene Zaken, Rutte¹, de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Plasterk², de minister van Defensie, Hennis-Plasschaert³, en de minister van Veiligheid en Justitie, Van der Steur⁴.

Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat het wenselijk is nieuwe regels te stellen met betrekking de taken en bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in het kader van de nationale veiligheid, de coördinatie van de taakuitvoering van deze diensten, de verwerking van gegevens door deze diensten, de nationale en internationale samenwerking van deze diensten, de uitoefening van het toezicht en de behandeling van klachten en de geheimhouding, alsmede in verband daarmee enkele wetten te wijzigen en de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 te vervangen.

Regels met betrekking tot de inlichtingen- en veiligheidsdiensten alsmede wijziging van enkele wetten (Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 20..)

Van deze pagina bestaat een uitgebreide versie met het inleidende gedeelte van de memorie van toelichting, alle documenten in dit dossier, een overzicht van Internetconsultatiedocumenten en reacties, een overzicht van door dit wetsvoorstel gewijzigde wetten, een overzicht van Kamerleden en bewindslieden die bij de behandeling van dit dossier het woord hebben gevoerd en een overzicht van verwante dossiers.

• 1. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 2. 

  Gerenommeerd wetenschapper en libertair politiek commentator, die in 2007 als PvdA'er de overstap maakte naar de landspolitiek. Hij werd toen, in het kabinet-Balkenende IV, minister van OCW. Enigszins flamboyante bewindsman, die een koerswijziging in het onderwijs nastreefde, maar die allereerst onvrede onder leerkrachten en afnemend onderwijspeil moest aanpakken. Als Tweede Kamerlid financieel woordvoerder. Dong in 2012 mee naar het partijleiderschap en werd in Rutte II minister van BZK. Kreeg onvoldoende steun voor de vorming van landsdelen, maar bracht wel een nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdienst tot stand. Voor hij minister werd, was hij directeur van de onderzoekschool van het Nederlands Kanker Instituut en hoogleraar ontwikkelingsgenetica. Sinds 2017 is hij actief in de farmacie en in 2018 werd hij hoogleraar Novel Strategies to Access to Therapeutics aan de UvA. Was columnist van de De Telegraaf.
   
• 3. 

  Jeanine Hennis-Plasschaert (1973) is sinds 2024 speciaal VN-gezant in Libanon. Eerder leidde zij de VN-missie in Irak. Mevrouw Hennis was van 23 maart 2017 tot 13 september 2018 Tweede Kamerlid voor de VVD. Eerder was zij dat van 17 juni 2010 tot 5 november 2012. In 2004-2010 was zij lid van het Europees Parlement en van 5 november 2012 tot en met 3 oktober 2017 minister van Defensie in het kabinet-Rutte II. Zij werkte eerder bij de Europese Commissie in Brussel en Riga en was politiek assistent van wethouder Van der Horst van Amsterdam. Als Europarlementariër hield mevrouw Hennis zich onder meer bezig met transport, justitie en burgerlijke vrijheden, als Tweede Kamerlid met rijksbegroting en Europees en internationaal monetair beleid.
   
• 4. 

  Spreekvaardige en flamboyante VVD'er, die zijn politieke loopbaan verrassend snel zag eindigen na een teleurstellend verlopen ministerschap. Na advocaat en eigenaar van een trainingsopleiding op juridisch gebied te zijn geweest, werd hij in 2010 Tweede Kamerlid. Eerder had hij in de lokale politiek ervaring opgedaan als lid van de gemeenteraden van Warmond en Teylingen. Als Kamerlid hield hij zich met name bezig met strafrecht en criminaliteitsbestrijding en was hij lid van de enquêtecommissie Fyra. Volgde in maart 2015 Opstelten op als minister van Veiligheid en Justitie in het kabinet-Rutte II. Raakte mede door onvoorzichte uitspraken spoedig betrokken bij enkele affaires. De nasleep van de Teevendeal, waarover ook zijn voorganger was gestruikeld, brak hem begin 2017 op.
   
• 5. 

  Bijna elf jaar een vooraanstaand en goed aangeschreven Tweede Kamerlid van D66, met grote belangstelling voor digitalisering en cyberveiligheid. Was twee jaar vicefractievoorzitter en tevens enkele keren campagneleider. Voor hij Kamerlid werd directeur van de regio Amsterdam van MKB Nederland. Hield zich in de Kamer dan ook enige tijd bezig met economische onderwerpen, zoals marktordening en mededinging. Later waren zaken waarover hij sprak onder meer mediabeleid, luchtvaart, auteursrecht, Europese zaken, inlichtingendiensten en digitalisering. Als ondervoorzitter van een Kamercommissie over de digitale toekomst zette hij ICT nadrukkelijk op de kaart. Was verder voorzitter van de onderzoekscommissie huurprijzen. Zorgde voor wetgeving om de bijzondere strafbepalingen over majesteitsschennis te schrappen en over verdere zondagsopenstelling van winkels.
   
• 6. 

  Energieke, strijdbare en debatvaardige Brabantse SP-politicus; eerst drie jaar in de Eerste Kamer en daarna, vanaf 2006, ruim veertien jaar in de Tweede Kamer. Was als docent geschiedenis verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en daarna directeur van het wetenschappelijk bureau van de SP, waarvan hij later voorzitter werd. Als Kamerlid woordvoerder op het gebied van het binnenlands bestuur, constitutionele zaken, koninklijk huis, kiesrecht, beloning ambtsdragers, werkwijze van de Kamer, Koninkrijksaangelegenheden en veiligheid. Was tevens lid van het Presidium. Bracht in 2016 een wet over bescherming van klokkenluiders tot stand en had in 2020 succes met een voorstel in eerste lezing over het correctief referendum. Sinds 1 april 2021 is hij hoogleraar 'Erasmiaanse waarden' aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij promoveerde eerder op een studie over het 19-eeuwse conservatisme.
   
• 7. 

  Linda Voortman (1979) is sinds 7 juni 2018 wethouder van Utrecht. Van 17 juni 2010 tot 6 juni 2018 was zij (met een korte onderbreking) Tweede Kamerlid voor GroenLinks. Zij was eerder gemeenteraadslid in Groningen en bestuurder van FNV Schoonmaak. Mevrouw Voortman was in de Tweede Kamer onder meer woordvoerster op het gebied van Volkgezondheid Welzijn en Sport, armoede, schuldhulp, Participatiewet, wonen, emancipatie en integratie, maar hield zich ook met vele andere beleidsterreinen bezig. Zij was verder in 2017-2018 fractiesecretaris en lid van het Presidium van de Tweede Kamer.
   
• 8. 

  Martin Bosma (1964) is sinds 14 december 2023 voorzitter van de Tweede Kamer en sinds 30 november 2006 lid van de Tweede Kamerfractie van de PVV. Hij was in de periode 2004-2006 medewerker van de fractie Groep-Wilders en daarvoor werkzaam in de journalistiek en onder meer mededirecteur van een mediabedrijf. De heer Bosma hield zich als Kamerlid vooral bezig met binnenlandse zaken, hoger en wetenschappelijk onderwijs, media en cultuur. Hij was fractiesecretaris en (tweede) ondervoorzitter van de Kamer. Eerder was hij lid van de onderzoekscommissie onderwijsvernieuwingen.
   
• 9. 

  Carola Schouten (1977) is sinds 10 oktober 2024 burgemeester van Rotterdam. Zij was minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en viceminister-president in het kabinet-Rutte III en van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 minister voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen en viceminister-president in het kabinet-Rutte IV. Van 18 mei 2011 tot 26 oktober 2017 en van 31 maart 2021 tot 10 januari 2022 was mevrouw Schouten Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Eerder was zij medewerkster financiën en sociale zaken van de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie. Zij groeide op in Giessen in het Land van Heusden en Altena. In de Tweede Kamer hield zij zich onder meer bezig met financieel-economische aangelegenheden, sociale zaken, pensioenen en wonen.
   
• 10. 

  Ockje Tellegen (1974) was van 20 september 2012 tot 18 maart 2022 lid van de Tweede Kamerfractie van de VVD. Vanaf 18 maart 2022 werd zij tijdelijk vervangen wegens ziekteverlof, op 14 oktober 2022 maakte zij bekend niet meer terug te keren als Kamerlid. Mevrouw Tellegen was eerder onder meer beleidsambtenaar en manager Taskforce Iran op het ministerie van Buitenlandse Zaken, ook is zij werkzaam geweest op de ambassade in Berlijn en politiek assistent van staatssecretaris van Atzo Nicolaï geweest. Als parlementariër is Mevrouw Tellegen woordvoerster medisch-ethische vraagstukken en zorg (WMO, WLZ, thuiszorg, PGB) geweest. Ook was zij fractiesecretaris, eerste ondervoorzitter van de Tweede Kamer en voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
   
• 11. 

  Sportieve en muzikale ingenieur in de CDA-Tweede Kamerfractie, die daarvoor bijna twintig jaar werkzaam bij hightechbedrijf ASML. Groeide als zoon uit een Marokkaanse gastarbeidersgezin op in Limburg. In zijn woonplaats Helden raadslid en in 2004 actief bij het voorkomen van verdere escalatie na brandstichting in de plaatselijke moskee. In de zeven jaar dat hij Tweede Kamer zat, hield hij zich bezig met buitenlandse handel, bedrijfsleven, midden- en kleinbedrijf, innovatie, spoor, luchtvaart en Europese Zaken. In 2023 was hij voorzitter van de commissie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
   
• 12. 

  Bedachtzame SGP-afgevaardigde met een onderwijskundige achtergrond. Sprak in de ruim elf jaar dat hij Tweede Kamerlid was dan ook geregeld over onderwijs en was betrokken bij diverse parlementaire initiatieven op dat gebied. Was voor zijn Kamerlidmaatschap onder meer leraar geschiedenis en sectordirecteur op een school en directeur van het Wartburg College, locatie Revius in Rotterdam. Had geruime tijd zitting in zowel de gemeenteraad van Veenendaal als Provinciale Staten van Utrecht. In de Tweede Kamer hield hij zich ook bezig met binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, politie, waterstaat, landbouw, wonen, cultuur en Europese zaken. Belangenbehartiger van de landbouwsector.
   
• 13. 

  Medeoprichter en voorman van DENK, waarvan hij fractievoorzitter en in 2017 lijsttrekker was. Van september 2012 tot november 2014 maakte hij deel uit van de PvdA-fractie, waarna hij, na een conflict, samen met Selcuk Öztürk een tweemansfractie vormde. Werd in Istanbul geboren en groeide op in Maassluis. Was zelfstandig adviseur publieke sector bij adviesbureau 'Beproefd Recept' en in 2008-2012, maart-juli 2018 en maart-december 2022 (tevens) gemeenteraadslid in Rotterdam. Hield zich als Kamerlid onder meer bezig met zorg, buitenlandse zaken, defensie, volksgezondheid, welzijn en sport. Verder was hij voorzitter van de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, een functie die hij kundig vervulde.
   
• 14. 

  Jeroen Recourt (1970) is sinds 13 juni 2023 lid van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer.
  Hij was sinds 11 juni 2019 lid van de PvdA-Eerste Kamerfractie. In de periode 2010-2017 was hij woordvoerder justitie van de PvdA-Tweede Kamerfractie. Voerde ook jaarlijks het woord over de begroting van de Koning. Voor hij overstapte naar de politiek was hij onder meer rechter in Amsterdam en bij het Gemeenschappelijk Hof van de Nederlandse Antillen en Aruba in Oranjestad (Aruba). Hij huwde in 2016 met zijn toenmalige fractiegenote Sjoera Dikkers. Na zijn Tweede Kamerlidmaatschap werd hij opnieuw rechter. In de Eerste Kamer is de heer Recourt woordvoerder justitie en veiligheid, en koninkrijksrelaties.
   
• 15. 

  Ton Rombouts (1951) was van 9 juni 2015 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor het CDA. In 1996-2017 was hij burgemeester van 's-Hertogenbosch. Eerder bekleedde hij dat ambt in Wouw (1979-1989) en Boxtel (1989-1992). Begon zijn loopbaan als medewerker van de CDA-Tweede Kamer fractie en promoveerde in 1986 op een proefschrift over gemeentelijke herindeling. Verder was de heer Rombouts vier jaar directeur van het Interprovinciaal Overleg. In de Eerste Kamer hield hij zich vooral met justitie en veiligheid en binnenlandse zaken bezig.
   
• 16. 

  Generaal-majoor b.d. der Mariniers, met een grote staat van dienst op het gebied van defensie en veiligheid. Werd in de Eerste Kamer, waarvan hij voor de VVD twaalf jaar deel uitmaakte, dan ook algemeen als autoriteit op dat gebied erkend. Hij was onder meer adviseur van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties op het gebied van vredesoperaties en verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies. In 2011-2015 was hij voorzitter van de vaste commissie voor buitenlandse zaken, defensie en ontwikkelingssamenwerking en daarnaast maakte hij deel uit van onder meer de parlementaire vergaderingen van NAVO en OVSE. Behalve met buitenlandse zaken hield hij zich ook bezig met Koninkrijksrelaties.
   
• 17. 

  Jurist van PvdA-huize, die zesenhalf jaar Eerste Kamerlid was. Werd na haar rechtenstudie advocaat, universitair docent, rechter in Almelo, lid en plaatsvervangend voorzitter van het College bescherming persoonsgegevens, lid van het gemeenschappelijk controleorgaan Eurojust en hoofddocent aan de Academie voor Bestuur, Recht en Veiligheid van de Haagse Hogeschool. In de Eerste Kamer hield zij zich onder meer bezig met justitiële onderwerpen, zoals de Wet forensische zorg en de digitalisering van het procesrecht. Keerde in 2018 terug naar de rechterlijke macht, toen zij rechter werd in het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.
   
• 18. 

  Bestuurder van GroenLinks, die zich als Eerste Kamerlid vier jaar vooral bezighield met buitenlandse zaken, binnenlands bestuur, Grondwet, sociale zaken en mediabeleid. Was voor hij Kamerlid werd werkzaam als communicatieadviseur en hoofd PR, onder meer bij de gemeente Utrecht en de Nederlandse Spoorwegen, en als zelfstandig adviseur en strateeg. Vervulde diverse interim-managementsfuncties (onder andere bij de NPO en het CBS). In 2010-2014 was hij wethouder van verkeer, cultuur en erfgoed van Utrecht en daarna opnieuw zelfstandig adviseur.
   
• 19. 

  Thom de Graaf (1957) is sinds 1 november 2018 vicepresident van de Raad van State. Daarvoor was hij van 7 juni 2011 tot 20 september 2018 Eerste Kamerlid voor D66. Van juni 2015 tot juni 2018 was hij tevens fractievoorzitter. In 2007-2012 was hij burgemeester van Nijmegen en van 1 februari 2012 tot 26 september 2018 was hij voorzitter van de Vereniging Hogescholen. De heer De Graaf werd op jonge leeftijd gemeenteraadslid in Leiden en was daarnaast topambtenaar op Binnenlandse Zaken. In 1994 werd hij Tweede Kamerlid. Hij was lid van de enquêtecommissie IRT. In 1997 volgde hij Wolffensperger op als fractievoorzitter en hij leidde de D66-fractie tijdens paars II en Balkenende I, maar stapte na de verkiezingsnederlaag van 2003 op. Keerde in het kabinet-Balkenende II terug als vicepremier en minister voor Bestuurlijke vernieuwing. Zag in 2005 zijn voorstel voor de gekozen burgemeester stranden in de Senaat en trad toen af.
   
• 20. 

  Mirjam Bikker (1982) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie. Op 17 januari 2023 volgde zij Gert-Jan Segers op als fractievoorzitter en politiek leider van de ChristenUnie. Daarvoor was zij van 9 juni 2015 tot 31 maart 2021 lid van de Eerste Kamer en in 2019-2021 fractievoorzitter. Mevrouw Bikker was zeven jaar gemeenteraadslid in Utrecht (tevens fractievoorzitter) en beleidsmedewerker van de ChristenUnie-fractie in de Tweede Kamer. In de Eerste Kamer was zij voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Als Tweede Kamerlid houdt zij zich behalve met het algemene politieke beleid bezig met onder meer zorg, justitie en veiligheid, binnenlandse zaken, koninklijk huis, sport en Groningen.
   
• 21. 

  Alexander van Hattem (1983) is sinds 9 juni 2015 Eerste Kamerlid voor de PVV en sinds 16 januari 2024 tevens fractievoorzitter. Hij is verder fractievoorzitter van de PVV in Provinciale Staten van Noord-Brabant. Eerder was hij projectmedewerker bij gemeenten en liep hij stage bij de PVV-Tweede Kamerfractie. In maart 2018 werd hij tot gemeenteraadslid in Den Bosch gekozen. Als Kamerlid houdt hij zich bezig met binnenlandse zaken, koninkrijksrelaties en europese zaken. Hij is voorzitter van de vaste commissie voor Immigratie en Asiel/JBZ-raad.
   
• 22. 

  Linkse bestuurder, die via de PSP en GroenLinks bij de SP terecht kwam. Werkte bij de vakbeweging, was actief op het gebied van openbaar vervoer en in 2005-2010 directeur van Vereniging Milieudefensie. Lange tijd actief in de Amsterdamse gemeentepolitiek en in 1998-2001 namens GroenLinks wethouder van verkeer en sociale zaken. Werd in 2011 SP-lid en in 2015 voor die partij Eerste Kamerlid. Hij hield zich daar vooral bezig met financiën, belastingen, wonen, sociale zaken en binnenlandse zaken.
   
• 23. 

  Christine Teunissen (1985) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. Daarvoor was zij van 12 maart 2019 tot 31 maart 2021 Eerste Kamerlid. Eerder was zij dat van 9 juni 2015 tot 11 oktober 2018. In 2018 verving zij tijdelijk Marianne Thieme als Tweede Kamerlid. Mevrouw Teunissen was persvoorlichter van de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren en een half jaar medewerker van de Eerste Kamerfractie. Verder was zij gemeenteraadslid (fractievoorzitter) in Den Haag. Als Kamerlid houdt zij zich onder meer bezig met klimaat, economie, biodiversiteit, vrijhandelsverdragen, ontwikkelingssamenwerking, buitenlandse zaken, Europese zaken, defensie en onderwijs. Tijdens het verlof van Esther Ouwehand (2022-2023) was zij fractievoorzitter.
   
• 24. 

  Vooraanstaande sociaaldemocrate met Groningse roots, die zeventien jaar actief was als Tweede Kamerlid. Was in twee perioden (december 2016-maart 2017 en april 2022-oktober 2023) fractievoorzitter. Voor zij Kamerlid werd beleidsmedewerker Integraal Veiligheidsbeleid bij het ministerie van BZK. In de Tweede Kamer onder meer woordvoerder asiel en migratie en verkeer en voorts voorzitter van de tijdelijke commissie onderzoek onderhoud en innovatie spoor en korte tijd voorzitter van de buitenlandcommissie. Later hield zij zich bezig met onder meer zorg en Koninkrijksrelaties. Kwam uit een 'rood nest' en eenoudergezin. Stond bekend als een doorzetter.
   
• 25. 

  Tweede Kamerlid dat in de periode 2017-2021, na voor de Partij voor de Dieren gekozen te zijn, voor een eigen weg koos. Was medewerker van de PvdD-raadsfracties in de gemeenten Utrecht en 's-Gravenhage en van de fracties in Eerste en Tweede Kamer. Was zelf Statenlid in Utrecht. In juli 2019 kwam het tot een breuk met haar partij, onder meer omdat zij vond dat menselijke nood te weinig aandacht kreeg. In de periode mei-augustus 2020 vormde zij een groep met de van 50PLUS afgescheiden Henk Krol. Daarna was zij opnieuw een eenvrouwsfractie. Viel toen op door haar onbevangen optreden, bijvoorbeeld in debatten over de zorg in coronatijd. Was lid van de commissie die de affaire met de kinderopvangtoeslag onderzocht. Nam in 2021 zonder succes met haar nieuwe partij Splinter deel aan de Kamerverkiezingen, maar werd in 2022 wel raadslid in Woerden.
   
• 26. 

  Voorman van 50PLUS, die een niet onopgemerkte loopbaan als Tweede Kamerlid had. Was enige jaren voorlichter van de VVD-Tweede Kamerfractie en later oprichter en hoofdredacteur van 'De Gay Krant' en een bekend voorvechter van homorechten. Zo zette hij zich in voor opstelling van het huwelijk. Vanaf 2011 boegbeeld van 50PLUS en een jaar lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant. Werd in september 2012 Tweede Kamerlid en fractievoorzitter van 50PLUS en bleef dat, met een onderbreking in 2013-2014, tot mei 2020. Was in 2014 ook raadslid in Eindhoven. Populair bij zijn eigen achterban, maar ook betrokken bij conflicten in zijn fractie en partij. In mei 2020 kwam het zelfs tot een breuk, waarna hij korte tijd als Kamerlid optrok met Femke Merel van Kooten. Eindigde echter als eenling en behaalde in 2021 met zijn Lijst Henk Krol geen zetel. Was bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023 kandidaat voor BVNL (Belang van Nederland).
   
• 27. 

  Kathalijne Buitenweg (1970) is sinds 1 juni 2021 staatsraad in de Afdeling advisering van de Raad van State. Zij was van in 2017-2021 Tweede Kamerlid voor GroenLinks en toen vicefractievoorzitter en woordvoerster justitie, politie en veiligheid. Van 1999 tot 2009 was mevrouw Buitenweg lid van het Europees Parlement. Daar zette zij zich met name in voor het tegengaan van discriminatie en een sterkere Europese justitiesamenwerking. In 2004 was zij lijsttrekker bij de Europese verkiezingen. Eerder was mevrouw Buitenweg actief in internationale jongerenorganisaties. Verder is zij medewerkster geweest van de fracties in Europees Parlement en Tweede Kamer. In de jaren 2010-2016 was zij docent en promovenda aan de Universiteit van Amsterdam. Zij was voorts lid van het College voor de Rechten van de Mens.
   
• 28. 

  Drie jaar de voorman van DENK en zes jaar Tweede Kamerlid. Was, zelf van Marokkaanse afkomst, acht jaar actief voor het Samenwerkingsverband van Marokkanen in Nederland. Bekleedde verder managementfuncties bij de directie Vastgoed, bij de Rijksgebouwendienst en bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en werkte daarvoor bij de gemeente Amersfoort en in het bedrijfsleven. Hield zich als Kamerlid behalve met algemeen beleid bezig met economische zaken en klimaat, wonen, justitie en financiën en was lid van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. Eén van de aanjagers van genoegdoening voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire en spreekvaardig strijder tegen discriminatie.
   
• 29. 

  Harry van der Molen (1980) was van 23 maart 2017 tot 17 januari 2023 Tweede Kamerlid voor het CDA. In 2021 werd hij twee keer enige tijd tijdelijk vervangen vanwege ziekte. De heer Van der Molen was in 2014-2017 wethouder van Leeuwarden. Daarvoor was hij onder meer voorzitter van het CDJA en hoofd marketing en communicatie van ROC Friese Poort. De heer Van der Molen hield zich als Tweede Kamerlid onder meer bezig met hoger onderwijs, wetenschapsbeleid en infrastructuur en waterstaat. Vanaf 2023 is hij directeur marketing, communicatie en public affairs bij Firda, een instelling voor middelbaar beroepsonderwijs in Friesland.
   
• 30. 

  Malik Azmani (1976) is sinds 2 juli 2019 lid van het Europees Parlement voor de VVD, waarvoor hij lijsttrekker was. Hij maakt deel uit van de fractie Renew Europe. De heer Azmani was van 17 juni 2010 tot 7 juni 2019 Tweede Kamerlid voor de VVD. Hij werkte als procesvertegenwoordiger bij de IND in Zwolle en was lid van de directie van de IND in Rijswijk. Hij was gemeenteraadslid in Ommen van 2010 tot 2014. Van 2013 tot 2016 was hij tevens lid van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa. De heer Azmani was als Kamerlid onder meer woordvoerder asiel, migratie. In 2014-2018 was hij voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken. In het Europees Parlement houdt hij zich bezig met justitie en veiligheid, migratie en buitenlandse zaken.
   
• 31. 

  Thierry Baudet (1983) was van 23 maart 2017 tot 13 januari 2025 fractievoorzitter van Forum voor Democratie (FVD) in de Tweede Kamer. De rechtsfilosoof Baudet is publicist, journalist en opiniemaker. Hij was oprichter-directeur van Popup University en voorzitter van de denktank Forum voor Democratie en daarna partijvoorzitter. Als eurokritische denker was hij betrokken bij Burgerforum EU en bij de campagne voor een raadgevend referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Van 6 februari tot 29 maart 2023 was hij tevens Statenlid in Noord-Holland.
   
• 32. 

  Veelzijdig en vasthoudend Tweede Kamerlid van de ChristenUnie in de jaren 2017-2021 en 2022-2023. Zette zich als Groningse onder meer in voor de gedupeerden van de aardbevingen en zat in de parlementaire enquêtecommissie naar de aardgaswinning. Was voor zij Kamerlid werd Statenlid (fractievoorzitter) in Groningen en juridisch adviseur bij Capital Tool Company, een bedrijf dat zich richt op financiering van kleine en middelgrote bedrijven in o.a. ontwikkelingslanden en opkomende economieën. Eerder deed zij onderzoek bij Kenniscentrum Europa Decentraal. Woordvoerder op diverse terreinen, zoals regiobeleid, infrastructuur, milieu, mediabeleid, binnenlandse zaken (constitutionele zaken), Koninkrijksrelaties, justitie en veiligheid en Europa.
   
• 33. 

  Kajsa Ollongren (1967) was van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 minister van Defensie in het kabinet-Rutte IV. Daarvoor was zij minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het kabinet-Rutte III. In dat kabinet was zij namens D66 tevens viceminister-president. Mevrouw Ollongren was van 18 juni 2014 tot 26 oktober 2017 wethouder van Amsterdam en in september 2017 werd zij daar waarnemend burgemeester. In 2011-2014 was zij secretaris-generaal van het ministerie van Algemene Zaken. Eerder was zij plaatsvervangend secretaris-generaal op dat ministerie en daarvoor onder meer plaatsvervangend directeur-generaal economische politiek en directeur integratie en strategie op het ministerie van Economische Zaken.