AO Nederlandse bijdrage aan EU-operatie Sophia - Hoofdinhoud

Spreektekst Han ten Broeke Nederlandse bijdrage aan EU-operatie Sophia

Alleen het gesproken woord geldt

Voorzitter,

We zijn hier bijeen om het voornemen van de regering om bij te dragen aan EU-operatie Sophia te bespreken. Het doel van de missie: het ontwrichten van netwerken van mensensmokkelaars, het trainen van kustwacht en marine en het handhaven van het VN-wapenembargo. En dat doen we met de Zr.Ms. Rotterdam en een Cougar-boordhelikopter.

Voorzitter,

Terwijl de deal met Turkije spectaculaire resultaten laat zien - maar liefst 98% afname van het aantal asielaanvragen ten opzichte van een jaar geleden - staat de vluchtelingenroute tussen Libië en Europa wagenwijd open. Mensensmokkelaars gebruiken de totale wanorde van het land waar niemand het echt voor het zeggen heeft; waar de afgelopen week een moedige Nederlandse journalist, Jeroen Oerlemans, werd vermoord; waar in sommige gebieden ISIS en in andere gebieden generaal Haftar de dienst uitmaken en waar gemiddeld nu al 500 migranten per dag in bootjes worden geladen, in de hoop onderweg te worden opgepikt.

Afgelopen maandag zijn er zelfs meer dan 6000 migranten uit zee gevist, verdeeld over 39 reddingsoperaties. En er staan nog honderdduizenden, hoofdzakelijk uit Afrika, klaar om een bootje te nemen. Ondertussen vangen smokkelaars duizenden euro’s per migrant; migranten die allemaal Libië willens en wetens hebben opgezocht om dat bootje te kunnen nemen.

Voor migranten is Libië helemaal geen onveilig land. Het is een springplank naar Europa, waarbij men de dood trotseert.

Dat we iets moeten doen om Libië te helpen de gevaren en het land onder controle te krijgen staat voor de VVD-fractie buiten kijf. Niet alleen voor Libië, maar vooral ook om onze eigen veiligheid. Dit is de vijver in onze eigen achtertuin en de VS komt daar geen tuinman meer spelen.

Het is voor onze veiligheid en die van onze kinderen dat we Libië niet op z’n beloop kunnen laten. Maar het is de context waarbinnen deze missie opereert die wat de VVD betreft uitermate problematisch is.

De prikkel voor mensensmokkelaars om de Europese schepen die voor onze veiligheid moeten zorgen te misbruiken als een shuttledienst is namelijk enorm. Mensensmokkelaars die bootjes lekprikken en daarmee drenkelingen veroorzaken weten dat wij ons houden aan het internationaal recht dat - bij gebrek aan een veilig land - voorschrijft dat elke drenkeling naar het Europese vasteland moet worden gebracht. En voorzitter, de meeste migranten weten dat ook.

Dus elke boot is een potentiële magneet.

Waar de VVD niet op zit te wachten is dat de Nederlandse bijdrage aan Sophia, die we in de kern - aanpak van mensensmokkel, wapens, olie en training van kustwacht en marine - steunen, uiteindelijk neerkomt op het instandhouden van een perverse, onmenselijke en voor Europa onhoudbare praktijk van uitgelokte mensensmokkel.

Wij wensen bij te dragen aan het trainen van de kustwacht en marine, maar dan wel met het doel Libië in staat te stellen zelf migranten en wapen- en oliesmokkel tegen te gaan.

Welke garantie hebben we nu dat die Nederlandse boot precies dat doet en niet een magneet wordt voor mensensmokkelaars, om daarna als veerdienst te worden misbruikt?

Uit de artikel 100-brief begrijp ik dat ons schip vluchtelingenroutes zal mijden en ook niet in territoriale wateren vaart.

• • 

  Is dat om te voorkomen dat men beschoten wordt? Zo ja, hoe groot is dat risico?

• • 

  Is het ook omdat aan de rand van die territoriale wateren de meeste migranten worden opgepikt?

• • 

  Hoe ver van door ISIS gecontroleerd gebied zal het schip zich bevinden?

• • 

  Welk bereik hebben de raketten van in Libië actieve milities, en hoe zijn onze manschappen hiertegen beschermd?

Graag een toelichting van de minister van Defensie.

En als dan buiten de territoriale wateren de bekende vluchtelingen- of migratieroutes worden gemeden:

• • 

  Hoe kan ik zeker zijn dat we buiten de migratieroutes blijven? Want routes worden door mensensmokkelaars toch ook aangepast aan de ligging van schepen? De mensensmokkelaars zoeken de schepen en niet omgekeerd.

• • 

  Kan de minister van Defensie garanderen dat het schip niet gaat optreden als veerdienst en dus geen migranten naar Europa gaat vervoeren?

• • 

  Kan zij garanderen dat dit schip dus alleen en uitsluitend wordt ingezet als trainingsfaciliteit voor de Libische kustwacht en marine?

• • 

  En als ze dat niet voor de volle 100% kan toezeggen: kan zij dan garanderen dat de Nederlandse missie - die op dat moment een veerdienst is geworden waar de trainingen onder lijden - wordt gestaakt? En dat betekent dus dat de kapitein de opdracht krijgt van de CdS - de red card holder - om de boot onder nationale controle te brengen en de missie te beëindigen.

Daarop aansluitend:

• • 

  Wat wordt er eigenlijk allemaal gedaan om te voorkomen dat de Rotterdam betrokken raakt bij het opnemen van vluchtelingen?

• • 

  Kan de minister tevens garanderen dat, zodra de Rotterdam in zicht lijkt te komen van smokkelaars en migranten, een ander schip binnen Sophia wordt getasked om dit te ondervangen?

Voorzitter,

Wat we eigenlijk - in brede zin - nodig hebben, is een praktijk van het sluiten van migratiedeals met derde landen. Zoals met Turkije, ik sprak er al over. Of zelfs deze week met Afghanistan. Mijn complimenten! Of desnoods bilateraal zoals Spanje dat met Mauritanië heeft gedaan. Wat vindt de minister van Buitenlandse Zaken daar eigenlijk van?

Van deze minister wil ik horen hoe het staat met het voornemen van de Commissie om afspraken te maken met landen als Niger, Nigeria, Senegal, Mali, Ethiopië en Tunesië.

• • 

  Waar staan we met de onderhandelingen? Bespeurt de minister wel voldoende urgentie onder collega’s en in de Commissie zelf?

• • 

  Is hij bereid desnoods de bilaterale weg te overwegen, naar het voorbeeld van de afspraken over het terugnemen van migranten tussen Spanje en Mauritanië?

Want alleen via afspraken met derde landen en landen waar migranten vandaan komen, komen we af van de praktijk op de Middellandse Zee die nu is search, rescue and receive en die moet worden search, rescue and return.

Alleen als we alle elementen durven te betrekken kunnen we ervoor zorgen dat we stabiliteit projecteren, in plaats van dat we instabiliteit importeren.

Dank u wel.

Meer informatie op de site van de Tweede Kamer

Foto: minister van Buitenlandse Zaken Koenders