Een sterke krijgsmacht, en het toegenomen belang daarvan - Hoofdinhoud
Afgelopen week sprak ik met leden van de Tweede Kamer over de Defensiebegroting 2016. Tijdens de begrotingsbehandeling vorig jaar stelden we vast dat er sprake was van een verontrustende nieuwe realiteit. Verontrustend omdat 2014 het jaar was waarin de veiligheidssituatie zowel aan de Europese oost- als zuidgrenzen ernstig verslechterde. Verontrustend omdat ook onze samenleving aan de effecten daarvan bloot staat. De gebeurtenissen die daarop volgden tonen aan dat die onrust niet even overwaait of aan ons voorbij trekt. Integendeel.
Minister Jeanine Hennis-Plasschaert
De terroristische dreiging is substantieel en daarmee reëel. De migratiestromen zijn groots en stellen ook onze samenleving voor enorme uitdagingen. Het machtspolitieke denken en doen van Rusland, zowel in de eigen regio als daarbuiten, is een bron van grote zorg en spanning. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Dan de vraag: what’s next? Wat zeggen we over vijf jaar? Over tien jaar? Zijn we er dan - als internationale gemeenschap - in geslaagd het tij te keren? Of is de veiligheidssituatie nog verder verslechterd? Met alle gevolgen voor de vrijheid en welvaart die gedurende decennia in dit deel van de wereld zijn opgebouwd. Er staat veel op het spel. Deze begrotingsbehandeling ging dus ergens over.
Houvast
Steeds meer mensen zijn zich er terecht van bewust dat Defensie een belangrijk houvast is in een wankele wereldorde. Een basisgarantie waarmee niet lichtzinnig kan worden omgesprongen, waarvan de polis zorgvuldig actueel moet worden gehouden en de premiebetaling niet in het slop mag raken. Niet voor niets kondigde dit kabinet in de vorige begroting een ‘trendbreuk’ aan. En in de begroting 2016 werd die opwaartse lijn voortgezet. Met het extra geld voor Defensie wordt vooral de basisgereedheid, het fundament, van de krijgsmacht versterkt. Maar zoals ik vaker heb betoogd: we zijn er nog niet. En dus heeft het kabinet al eerder onderstreept dat de versterking van de krijgsmacht berust op een meerjarig perspectief. Met andere woorden: ook de komende jaren zijn er nog belangrijke stappen te zetten. En dan is het interessant om even nader in te zoomen op de strategische opgaven voor Nederland.
Strategische opgaven
De 1e hoofdtaak van Defensie, die de collectieve verdediging in NAVO-verband omvat, heeft onmiskenbaar stevig aan belang gewonnen. Zo zal er op de krijgsmacht langdurig een groter beroep worden gedaan in het kader van de zogenaamde geruststellingsmaatregelen. Ook stelt de NAVO hogere eisen aan de beschikbaarheid, gereedheid, paraatheid en verplaatsbaarheid van de Nederlandse militaire eenheden. Meer dan in de afgelopen twee decennia moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid van een crisis in het kader van Artikel 5. En in dat geval is een omvangrijk beroep op de krijgsmacht waarschijnlijk. Daarop moeten wij dan wel voldoende zijn voorbereid.
Waakzaamheid blijft overigens ook geboden als het gaat om de bescherming van het Caribisch deel van ons Koninkrijk. Dit stelt eisen aan de militaire aanwezigheid in die regio, en zo ook aan de mogelijkheden om deze aanwezigheid binnen korte tijd te versterken.
Nederland heeft voorts groot belang bij stabiliteit aan de randen van Europa. Dichtbij maar ook verder weg. Hiervoor is zowel conflictbeslechting (fast security) als stabiliteitsbevordering (slow security) hard nodig. Het gaat hier in alle gevallen om zaken van lange adem. Om een opgave die ongetwijfeld ook met tegenslagen gepaard gaat. Quick fixes zijn er niet. Let wel, inzet van de krijgsmacht in het kader van de internationale rechtsorde dient op directe wijze de belangen van de Nederlandse samenleving. Bijvoorbeeld als het gaat om het veiligstellen van handelsbelangen en het tegengaan van terroristische dreigingen of een te hoge migratiedruk.
Ook mogen we niet voorbij gaan aan het feit dat Nederland een belangrijk knooppunt in de wereld is. Een knooppunt van goederen, personen en data. Daaraan danken we voor een groot deel onze welvaart. De veiligheid van het ‘knooppunt Nederland’, en dus van onze fysieke en digitale aanvoerlijnen (flow security), is dan cruciaal. Cruciaal voor onze economie, voor de stabiliteit van onze samenleving. Vooral in het digitale domein doen zich in rap tempo nieuwe uitdagingen voor. Behalve een bron van welvaart en creativiteit is dit domein immers ook het strijdtoneel geworden van staten, misdaad en terrorisme. Minder zichtbaar maar de gevolgen kunnen vernietigend zijn. We moeten er dan ook voor zorgen dat ons land een ‘safe place to do business’ blijft. Een veilige plek om te werken, te wonen en te communiceren.
En dan heb ik het - in meer algemene zin - nog niet eens gehad over het toenemend beroep op de krijgsmacht in het kader van de nationale taak.
Sterke krijgsmacht
Duidelijk is dat we het ons niet kunnen veroorloven om blind te zijn voor de veranderingen om ons heen, voor het toegenomen belang van een sterke krijgsmacht. De toestand in de wereld laat dit simpelweg niet toe. Onze defensie-inspanning is uiteindelijk een afgeleide van wat Nederland in de wereld wil betekenen. Waar we voor staan. Onze identiteit. Onze waarden. Onze belangen.
Nederland is een modern land, dat vooral kwaliteit wil afleveren. We hebben een betrekkelijk grote economie en, om met de woorden van oud-minister van Buitenlandse Zaken Josef Luns te spreken, een ‘groot buitenland’ waarvan we afhankelijk zijn.
Nederland is dus een land dat in zekere zin kwetsbaar is, maar zeer zeker ook een land dat in staat is om te verbinden. Een land dat de bevordering van de international rechtsorde van oudsher hoog in het vaandel heeft staan, al dan niet gestimuleerd door welbegrepen eigenbelang.
Bij zo’n land hoort een sterke krijgsmacht. Voorwaarts gaan we.
J.A. Hennis-Plasschaert
Minister van Defensie
November 2015