Ik weet het niet zo zeker - Hoofdinhoud

Sommige mensen weten precies hoe de wereld in elkaar zit. Ze weten met zekerheid te vertellen dat windmolens op subsidie draaien. Dat het nooit rendabel zal kunnen worden. Dat we nu eenmaal overgeleverd zijn aan olie en gas en dat het naïeve luchtfietserij is om te denken dat we daar los van kunnen komen. Of dat we beter kunnen wachten tot de techniek zo ver is dat het ooit wel zal kunnen maar dat we nu vooral pragmatisch moeten zijn en voor de korte termijn moeten kiezen voor bijvoorbeeld betaalbaar schaliegas. En elke keer dat het met die techniek even tegen zit, meten ze het breed voor je uit, ook al is het betekenisloos in verhouding tot de miljarden waarmee fossiele brandstoffen worden gesteund.

Sommige mensen weten precies wat anderen drijft. Ze kunnen voor je uittekenen dat mensen met een uitkering luie wezens zijn die liever op de bank gaan zitten zappen als je ze niet zou dwingen om een tegenprestatie te leveren voor de samenleving. Dat mensen uiteindelijk niet te vertrouwen zijn en dat je daarom veel scherper moet controleren op fraude, want gratis geld is immers veel te verleidelijk. Dat het beter voor mensen met een uitkering is als ze geestdodend werk doen in een zogenaamd werkervaringstraject van wasknijpers maken. En elke keer dat er iemand voor € 15.000 heeft gefraudeerd, halen ze hun gelijk, ook al valt het in het niet bij de miljoenen die door topverdieners worden onttrokken aan de belastingen.

Sommige mensen weten precies hoe je de vluchtelingenstroom doet opdrogen. Ze hebben een helder verhaal van muren om Europa, alle bootvluchtelingen afzetten op het strand van Libië, en opvang in de regio. Ze vertellen dat al die vluchtelingen of getraumatiseerd en dus gevaarlijk ontplofbaar zijn of ordinaire gelukszoekers die beter in hun eigen land kunnen helpen aan de wederopbouw. Dat ons land bovendien vol is en dat we het geld hard nodig hebben voor onze ouderen en gehandicapten. En elke keer dat er op het strand in Griekenland een Syrische jongeman een smartphone - god betere het - blijkt te hebben of dat er in een overvol asielzoekerscentrum een gevecht uitbreekt, bewijzen ze voor wie het horen wil dat zij het al die tijd al bij het rechte eind hadden.

Sommige mensen weten precies waarom in onze tijd geweld zo vaak een Islamitisch jasje draagt. Ze kennen de Koran nog beter dan Mohamed zelf en kunnen je precies de Soera’s reciteren die geweld legitimeren. Ze kunnen uitleggen waarom dat echt anders is dan bijbelteksten met een vergelijkbare inhoud en ze weten dat alleen moslims die dat helemaal letterlijk nemen echte moslims zijn. En elke keer dat een gewelddadige fanatiekeling met de eeuwigheid voor ogen het leven van anderen opoffert aan zijn misplaatste idealen, zijn ze er als de wiedeweerga bij om - het schuim op de mond - te zeggen dat alle anderen wegkijken en bijna medeplichtig zijn.

Ik weet dat allemaal niet zo zeker. Ik weet dat er ook een ander verhaal is en dat vind ik vaak overtuigender. Met zon, wind en water komen we een heel eind, maar ik weet niet zeker hoe snel we van onze fossiele verslaving af kunnen komen en of we bereid zijn daar de prijs voor te betalen. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen zich heel graag willen inzetten voor de mensen om hen heen als je ze motiveert en ruimte geeft, maar ik weet niet zo goed wat je moet met de profiteurs, die er immers altijd ook zijn. Ik denk dat ieder weldenkend mens zou proberen oorlog en armoede te ontvluchten en op zoek zou gaan naar een beter leven, maar ik weet niet zo goed hoe we de drama’s op de Middellandse Zee moeten voorkomen. En ik denk dat elke religie - van de Islam in het Midden-Oosten tot het Boeddhisme in Myanmar of Sri Lanka kan aanzetten tot vrede en tot geweld en dat het altijd aan mensen zelf is om te kiezen hoe ze hun religieuze inspiratie gestalte geven. Maar ik heb niet altijd een goed antwoord op de one-liners en zwart-wit-redeneringen die bij elk Allahu Akbar het einde van de beschaving zien.

Ik vind die positieve verhalen overtuigender, maar ik lees ook de negatieve berichten. Die wil ik serieus nemen omdat je alleen dan aan echte oplossingen kunt werken. Maar eerlijk gezegd heb ik geen zin me voortdurend te moeten verzetten tegen het cynisme van die sommige mensen. Ik kan niet zo goed tegen de verlekkerde manier waarop die sommige mensen reageren op het afschuwelijke en ingewikkelde nieuws dat we bijna dagelijks langs zien komen. Want wat ik wel weet, is dit: dat woede en bitterheid opwekkende cynisme is in elk geval geen oplossing. Daarvoor hebben we uiteindelijk toch dat positieve verhaal nodig.