Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2016 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 34300 VIII - Vaststelling begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2016.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2016; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	15-09-2015
Publicatie­datum	15-09-2015
Nummer	KST34300VIII2
Kenmerk	34300 VIII, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2015–2016

34 300 VIII

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2016

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Blz.

A.       ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL                                                                                     3

B.       BEGROTINGSTOELICHTING                                                                   4

1.       Leeswijzer                                                                                                 4

2.       Beleidsagenda                                                                                          8

3.       De beleidsartikelen                                                                                32

I.               Primair onderwijs                                                                 32

3.               Voortgezet onderwijs                                                           40

4.               Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie                      48 6. en 7. Hoger onderwijs                                                                   58

8.               Internationaal beleid                                                            69

9.               Arbeidsmarkt en personeelsbeleid                                     75

II.             Studiefinanciering                                                                80

12.             Tegemoetkoming studiekosten                                           89

13.             Lesgelden                                                                              92

14.             Cultuur                                                                                   94

15.             Media                                                                                   101

16.             Onderzoek en wetenschapsbeleid                                    107 25. Emancipatie                                                                         112

4.       De niet-beleidsartikelen                                                                      115

91. Nominaal en onvoorzien                                                    115

95. Apparaatsuitgaven                                                             116

5.       Begroting baten-lastenagentschappen                                             119

1.               Dienst Uitvoering Onderwijs                                             119

2.               Nationaal Archief                                                                124

6.

Bijlagen

1.

2. 3. 4. 5.

Rechtspersonen met een Wettelijke Taak en

Zelfstandige Bestuursorganen

Verdiepingshoofdstuk

Moties en toezeggingen

Subsidies

Evaluatie- en overig onderzoek

Blz.

129

129 135 163 209 222

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, M. Bussemaker

Leeswijzer

B. BEGROTINGSTOELICHTING 1. DE LEESWIJZER

De begroting 2016 bevat de volgende onderdelen:

• a. 

  Beleidsagenda;

• b. 

  Beleidsartikelen;

• c. 

  Niet-beleidsartikelen;

• d. 

  Agentschappen die een baten-lasten stelsel voeren;

• e. 

  Verdiepingshoofdstuk;

• f. 

  Bijlagen.

De Minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het groen onderwijs.

Groeiparagraaf

Toezeggingen volgend uit het wetgevingsoverleg begroting 2015 Naar aanleiding van toezeggingen van de Minister van OCW zijn een aantal nieuwe indicatoren opgenomen. De volgende indicatoren zijn additioneel opgenomen in de beleidsagenda 2016: – Aandeel leerlingen dat de referentieniveaus voor taal/rekenen behaalt

(po) – Aandeel studenten dat uitvalt/switcht na 1 jaar (hbo/wo) – Aandeel leraren dat is geregistreerd in het Lerarenregister (po/vo/mbo) – Aandeel scholen dat Vensters volledig heeft ingevuld (po/vo) – Percentage 25–64 jarigen, dat deelneemt aan een leeractiviteit

(mbo/hbo/wo) – Percentage gediplomeerden, dat aangaf dat de opleiding voldoende basis was om te starten op de arbeidsmarkt (mbo/hbo/wo)

Een aantal indicatoren zijn beter in lijn gebracht met de bestuurs- en sectorakkoorden po/vo of gewijzigd door verbeteringen in de bron en/of meetmethoden. In de leeswijzer boven de indicatorentabel worden deze wijzigingen verder toegelicht.

Voor zover mogelijk zijn, op verzoek van de Tweede Kamer, tussenliggende streefwaarden toegevoegd. Bij een aantal indicatoren is «Hoger» opgenomen. Bij deze indicatoren is het niet mogelijk om een realistisch tijdspad in te schatten. De realisatiewaarden van de indicatoren zullen zich niet altijd lineair ontwikkelen, omdat er waarschijnlijk sprake zal zijn van een bepaalde «aanlooptijd», waarna realisatie pas zichtbaar wordt.

De naam van niet-beleidsartikel 95, apparaatskosten is omgezet naar apparaatsuitgaven.

Verdiepingshoofdstuk

Ten opzichte van vorig jaar is een verbetering doorgevoerd in de toelichting op de nieuwe mutaties. De indeling in technische, autonome en beleidsmatige mutaties is komen te vervallen. In de begroting 2016

worden eerst de belangrijkste/politiek relevante mutaties genoemd en toegelicht. Hiermee wordt de informatiewaarde voor de Staten-Generaal vergroot.

Leeswijzer

Informatie in de begroting en andere relevante publicaties

De begroting is een compact document en toegespitst op de financiële informatie. De beleidsagenda presenteert de doelstellingen van de Minister en de bijbehorende prestatie-indicatoren, en de beleidsartikelen beschrijven de werking en financiering van de verschillende stelsels. Voor een bredere kwantitatieve onderbouwing verwijzen we naar de openbare website Trends in Beeld. Onderstaand schema geeft grafisch een totaalbeeld van welke informatie en verantwoording van het OCW-beleid gedurende een begrotingscyclus aan de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Schematische weergave van de informatie aan de Tweede Kamer gedurende de begrotingscyclus

Prinsjesdag

Verantwoordingsdag

Hieronder volgt een nadere toelichting bij het schema.

Op Prinsjesdag ontvangt de Tweede Kamer de begroting van OCW en Trends in Beeld. Op Trends in Beeld monitort de Minister van OCW onder andere de doelen uit de beleidsagenda en verschillende ingezette beleidsinstrumenten, waaronder de Lerarenagenda en de sectorakkoorden in het po en vo.

Eind november komt ook Cultuur in beeld uit. In deze publicatie wordt ingegaan op de veranderingen in het Nederlandse cultuurbeleid. Deze publicatie gaat dieper in op de gevolgen van het beleid en schetst de te verwachten ontwikkelingen in de culturele sector. Daarbij is er bijzondere aandacht voor de bijdrage van cultuur aan de Nederlandse economie en werkgelegenheid, het financieel-maatschappelijk draagvlak, publieksbereik en de financiële verhoudingen tussen subsidieverstrekkers.

De Inspectie van het Onderwijs heeft een belangrijke rol in het onderwijsstelsel als toezichthouder, maar ook als leverancier van beleidsinformatie. In het jaarwerkplan van de Inspectie van het Onderwijs worden voorgenomen werkzaamheden gepresenteerd aan de Tweede Kamer.

Gedurende het jaar wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de begrotingsuitvoering door middel van de 1e suppletoire begroting (Voorjaarsnota) en de 2e suppletoire begroting (Najaarsnota). Ook worden gedurende het jaar allerlei beleidsdocumenten zoals actieplannen, beleidsdocumenten, beleidsevaluaties, beleidsdoorlich-tingen naar de Tweede Kamer gestuurd. Wetsvoorstellen worden ter behandeling aangeboden en AMvB’s worden voorgehangen. Over verschillende beleidsterreinen worden brieven naar de Tweede Kamer gestuurd, onder andere ter nadere uitwerking van de beleidsagenda en de begroting. Hierover vindt vaak separaat overleg met het parlement plaats. De actieplannen geven voor de verschillende beleidsterreinen

Leeswijzer

een beeld van het beleid. Beleidsdoorlichtingen en andere evaluaties verschaffen inzicht in de effectiviteit van beleid.

De derde woensdag in mei is verantwoordingsdag. De Tweede Kamer ontvangt dan het jaarverslag van OCW en de belangrijkste kengetallen van OCW verschijnen op de website www.ocwincijfers.nl. Op deze website worden resultaten, de stand van zaken en ontwikkelingen in het OCW-veld met een kwantitatieve toelichting en onderbouwing in beeld gebracht. Ook wordt het Onderwijsverslag aan de Tweede Kamer toegestuurd. Daarin wordt uitgebreid stilgestaan bij de staat van het onderwijs.

Trends in Beeld

De Minister monitort met Trends in Beeld enerzijds de doelen uit de beleidsagenda. Anderzijds monitort de Minister de voortgang van verschillende ingezette beleidsinstrumenten, waaronder de Lerare-nagenda en de sectorakkoorden in het po en vo. Ook wordt de internationale positie van het Nederlandse onderwijs- en wetenschapsstelsel gevolgd en zijn de belangrijkste onderzoeksresultaten van «Education at a Glance» opgenomen, de jaarlijkse publicatie van de OESO.

De website van Trends in Beeld wordt uitgebreid met een robuust dashboard van indicatoren die samen een goede foto geven van onderwijskwaliteit in brede zin. Dit dashboard wordt afgestemd met de verschillende sectorraden. Het is ontwikkeld naar aanleiding van de moties (Klaver c.s. en Straus/Ypma) om meer inzicht te geven in outcome-criteria voor onderwijskwaliteit en het verzoekonderzoek van de Tweede Kamer aan de Algemene Rekenkamer.

Onderdelen begroting

• a. 

  Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt per beleidsterrein geschetst welke stappen wij willen zetten. Aansluitend is een tabel met indicatoren en bijbehorende streefwaarden passend bij de beleidsambities opgenomen. Daarnaast bevat de beleidsagenda een tabel met de aansluiting ontwerpbegroting 2015 naar 2016, een tabel met de geplande beleidsdoorlichtingen en een overzicht van de risicoregelingen.

• b. 

  Beleidsartikelen

De beleidsartikelen bestaan uit de volgende onderdelen: Algemene doelstelling met een toelichting daarop. Rol en verantwoordelijkheid van de Minister. Beleidswijzigingen. Hierin wordt weergegeven welke belangrijke beleidswijzigingen zich komend jaar zullen voordoen. Ook wordt, indien van toepassing, ingegaan op beleidswijzigingen als gevolg van beleidsdoorlichtingen, voor zover de doorlichtingen zijn afgerond. Tabel budgettaire gevolgen van beleid. Deze tabel bevat een vaste indeling in financiële instrumenten volgens de Rijksbegrotingsvoorschriften. In de tabel budgettaire gevolgen van beleid wordt de budgetflexibiliteit van het begrotingsjaar in percentages weergegeven. Toelichting op de instrumenten en budgetflexibiliteit.

• c. 

  Niet-beleidsartikelen

Er zijn twee zogenaamde niet-beleidsartikelen: Nominaal en onvoorzien; Apparaatsuitgaven.

Leeswijzer

In artikel 95 (Apparaatsuitgaven) worden naast de apparaatsuitgaven van het kerndepartement ook de apparaatskosten van de baten-lastenagentschappen en een aantal ZBO’s en RWT’s zichtbaar. In dit artikel is tevens een tabel opgenomen waarin wordt aangegeven hoe de apparaatstaakstelling wordt verdeeld over kerndepartement, agentschappen en ZBO’s.

• d. 

  Agentschappen die een baten-lasten stelsel voeren

Dit onderdeel bevat de cijfermatige overzichten van de baten-lastenagentschappen «Dienst Uitvoering Onderwijs» en het «Nationaal Archief».

• e. 

  Verdiepingshoofdstuk (zie bijlagen)

In dit onderdeel worden per beleidsartikel de mutaties getoond tussen de stand ontwerpbegroting 2015 en de ontwerpbegroting 2016. De ondergrens voor het toelichten van mutaties is € 2,5 miljoen. Een aantal mutaties is centraal toegelicht (loonbijstelling, prijsbijstelling, intensiveringen, ombuigingen).

• f. 

  Bijlagen

De volgende bijlagen zijn in de begroting opgenomen: Overzicht RWT’s en ZBO’s; Verdiepingshoofdstuk; Overzicht moties en toezeggingen;

Subsidieoverzicht: hier wordt een overzicht weergegeven van alle subsidieregelingen van het ministerie;

Evaluatieoverzicht: het overzicht met onderzoeken is opgenomen in één centrale bijlage.

Beleidsagenda

• 2. 

  BELEIDSAGENDA Beleidsprioriteiten over 2016

Inleiding

Het jaar 2016 staat in het teken van de uitvoering van de plannen die in deze kabinetsperiode zijn gestart en van het Nederlandse EU-voorzitterschap.

Werk in uitvoering

Het Nederlandse onderwijs doet het goed. Onze leerlingen en studenten zijn hoog opgeleid en presteren goed, ook vergeleken met leerlingen in andere landen. Iedere dag werken leraren, schoolleiders en bestuurders hard om het beste uit alle leerlingen te halen. Komend jaar zetten we in op de verdere uitvoering van de maatregelen uit het Regeerakkoord, zoals uitgewerkt in het Nationaal Onderwijsakkoord, de Lerarenagenda en de sectorakkoorden. Komend najaar rapporteren we over de voortgang hiervan. In het vervolg van deze beleidsagenda staan we stil bij de acties die voortvloeien uit deze akkoorden, zoals de professionele ontwikkeling van leraren en de kwaliteitsafspraken in het mbo. Gezamenlijk zorgen we ervoor dat het onderwijs leerlingen en studenten optimaal voorbereidt op de uitdagingen van de toekomst. Dat doen we samen met de Inspectie van het Onderwijs, DUO en al onze partners, zoals scholen en leerkrachten (en hun organisaties), medeoverheden en bedrijven. Ook de samenwerking tussen deze partijen onderling willen we stimuleren. De kracht ligt in de samenleving en bij de instellingen. Zij verdienen ons vertrouwen. Door verdere professionalisering van leraren, schoolleiders en bestuurders kunnen we de kwaliteit van ons onderwijs nog verder verhogen. We willen dat toptalenten zich volledig kunnen ontwikkelen en dat de kwetsbare jongeren een opleiding afronden. We gaan de nieuwe profielen in het vmbo invoeren en zetten in op herkenbaar mbo-onderwijs en het bevorderen van de menselijke maat waardoor leerlingen zich thuis voelen en gekend weten op school. We willen kwaliteitsverbetering en flexibilisering van het onderwijsaanbod bevorderen. In het hoger onderwijs richten we ons op de implementatie van het studievoorschot en de uitvoering van de Strategische Agenda.

Ook op de andere beleidsterreinen is veel in beweging. De uitvoering van de voorstellen uit de Wetenschapsvisie 2025 is in volle gang. De ambities in die visie zijn: de Nederlandse wetenschap is van wereldformaat, is meer verbonden met de maatschappij en het bedrijfsleven én is een broedplaats van talent. De Nationale Wetenschapsagenda zal zijn doorwerking krijgen in de profilering van de universiteiten en de inzet van de tweede geldstroom door NWO. De uitgangspunten in de brief Ruimte voor Cultuur zijn de basis voor het cultuurbeleid in de periode 2017–2020 en voor de samenstelling van de basisinfrastructuur. Cultuur heeft een eigen waarde die niet alleen te vatten is in termen van sociale en economische effecten of verbindingen met andere terreinen. De kwaliteit is altijd het vertrekpunt. Samenwerking en ruimte voor innovatie en profilering zorgen ervoor dat de kracht van cultuur zo zichtbaar mogelijk wordt gemaakt. Op Prinsjesdag 2016 maken we de besluiten bekend voor de basisinfrastructuur in de periode 2017–2020. De nieuwe Mediawet zal per 1 januari 2016 ingaan en het is het eerste jaar van het concessiebeleidsplan. Daarmee moet de publieke omroep zich onderscheiden met een programmering voor een breed en divers publiek die bijdraagt aan de publieke functies informatie, cultuur en educatie.

Beleidsagenda

EU-voorzitterschap

Het tweede thema voor 2016 is het voorzitterschap van Nederland van de Europese Unie. In het voorjaar zal de Europese Commissie een Europese vaardighedenstrategie presenteren met diverse maatregelen om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren. Bij een discussie hierover in de Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport Raad kunnen de uitkomsten van de Nederlandse voorzitterschapsconferentie «Skills for a lifetime» worden betrokken. Hierin zal centraal staan hoe het mbo betekenisvol kan blijven in een veranderende arbeidsmarkt. In 2016 wil de Commissie ook een update presenteren van de ho-moderniseringsagenda van 2011. Deze agenda zal ingaan op prioriteiten zoals internationalisering, mobiliteit, digitalisering en nieuwe vaardigheden. Vooruitlopend hierop zal OCW een voorzitterschapsconferentie organiseren over open en online hoger onderwijs. OCW wil op het gebied van wetenschap en innovatie bijdragen aan het in Europa verder brengen van open science, waaronder open toegang tot publicaties en open onderzoeksdata. Daarnaast zullen de evaluatie van het Zevende Kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling (2007–2013), de randvoorwaarden voor onderzoek en innovatie én grootschalige onderzoeksfaciliteiten prioritaire thema’s zijn.

Op het vlak van cultuur zal OCW zich tijdens het voorzitterschap vooral concentreren op het inrichten en functioneren van onderdelen van de infrastructuur voor cultuurdata en digitaal erfgoed, waaronder het Europese project Europeana. Op mediaterrein zal OCW aandacht schenken aan de verbetering van de positie van het Europese audiovisuele product (waaronder film, drama, documentaire, kinderprogramma’s). Het stimuleren van deze producties is een van de onderdelen van de herziening van de richtlijn Audiovisuele mediadiensten waarvoor de Europese Commissie in 2016 voorstellen zal presenteren. OCW organiseert hierover een voorzitterschapsconferentie. Tot slot zal OCW de agenda gericht op gendergelijkheid en LHBTI-voorstellen van de Europese Commissie actief ondersteunen.

Leeswijzer beleidsagenda

In deze beleidsagenda zullen wij per beleidsterrein schetsen welke stappen wij willen zetten. We beginnen met het onderwijs en gaan daarna in op studiefinanciering, wetenschap, cultuur, media, emancipatie en

Caribisch Nederland. Aan het eind van de beleidsagenda presenteren we een tabel met indicatoren en bijbehorende streefwaarden passend bij de beleidsambities.

• 1. 

  Onderwijs

Samen met alle partners werken we aan de vier doelstellingen van deze kabinetsperiode:

• 1. 

  Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt;

• 2. 

  Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en vakkundige leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat;

• 3. 

  Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties;

• 4. 

  Aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt verbeteren.

Beleidsagenda

1.1 Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt

In de sectorakkoorden hebben we afspraken gemaakt die moeten leiden tot uitdagender onderwijs voor alle leerlingen en studenten en onderwijs dat kan differentiëren, ook met betrekking tot achterstanden. Leerlingen moeten zo goed mogelijk worden uitgedaagd zich optimaal te ontwikkelen. Daarvoor zijn leraren nodig die kunnen inspelen op verschillen tussen leerlingen, die de talenten van leerlingen herkennen en benutten en prestaties van leerlingen zien en waarderen. In het kader van het plan van aanpak Toptalenten 2014–2018 werken ICLON en de Rijksuniversiteit Groningen tot in 2017 aan de uitwerking van een praktische aanpak voor differentiatie in de klas, waar alle leraren profijt van kunnen hebben. Ook kijken we hoe we meer maatwerk mogelijk kunnen maken. Een goed voorbeeld hiervan is de modernisering van de normen onderwijstijd in het voortgezet onderwijs. Door de nieuwe urennorm per opleiding is er veel ruimte voor maatwerk. Hierdoor kan iedere leerling een onderwijsprogramma op maat krijgen waarbij de onderwijstijdnorm niet langer een barrière vormt. Leerlingen in het vo (vmbo, havo, vwo) krijgen vanaf schooljaar 2015–2016 de vermelding cum laude op hun diploma indien ze gemiddeld een 8,0 of hoger halen. Belangrijk thema voor 2016 is de verbetering van de doorlopende leerlijn van het po naar het vo en van het vo naar het mbo, hbo of wo. In het mbo wordt in 2016 de uitvoering van de kwaliteitsplannen voortkomend uit de kwaliteitsafspraken nauwlettend gevolgd en betrokken bij de tussentijdse evaluatie in 2017. In deze plannen besteden we onder meer aandacht aan excellent vakmanschap. In het najaar zullen de resultaten van de monitor inzichtelijk worden. Met indicatoren die passen bij deze beleidsambitie monitoren we de voortgang op de doelstelling ook kwantitatief. Zo volgen we het aandeel leerlingen en studenten dat zich uitgedaagd voelt, het aandeel scholen dat aandacht heeft voor talentprogramma’s en het aandeel scholen dat leerlingen begeleidt in het ontdekken en ontwikkelen van hun talenten.

Zorg voor kwetsbare jongeren staat hoog op de agenda. Zo willen we het aantal uitvallers verder verminderen. Daarom bereiden we in het mbo een wetsvoorstel voor waarin een aanmelddatum voor het mbo van 1 april voorafgaand aan het studiejaar wordt geïntroduceerd. Onderdeel van het wetsvoorstel is ook het registreren van deze aanmeldingen, om leerlingen die zich niet tijdig bij het mbo aanmelden alsnog te begeleiden ter voorkoming van schooluitval. Tevens wordt in dit wetsvoorstel een toelatingsrecht tot het mbo geïntroduceerd, evenals de mogelijkheid voor leerlingen om bij de mbo-opleiding van aanmelding een studiekeuzeadvies te vragen. Het streven is de wetswijziging per 1 januari 2017 van kracht te laten zijn. De regionale meld- en coördinatiefunctie (RMC-functie) wordt verbreed om een sluitend regionaal vangnet voor voortijdig schoolverlaters en kwetsbare jongeren te creëren. Ook het aantal zittenblijvers willen we verminderen. In 2016 zal voor de tweede keer een regeling worden gepubliceerd op basis waarvan scholen in het vo subsidie kunnen aanvragen voor een zomerschool. Daarnaast worden ook alternatieven voor een zomerschool verkend. In het najaar 2015 zal het IBO Effectieve Leerroutes naar de Tweede Kamer worden verzonden. Op basis van de ervaringen met en de effecten van zomerscholen in 2015 en 2016 zal worden bepaald of de middelen die beschikbaar zijn voor de bestrijding van zittenblijven (structureel € 9 miljoen) vanaf 2017 worden toegevoegd aan de lumpsum of de prestatiebox.

Beleidsagenda

Eind 2015 adviseert het Platform Onderwijs 2032 over een toekomstgericht curriculum voor het po en vo. Aan het Platform is een samenhangende visie en koersbepaling gevraagd over hoe leerlingen in het onderwijs moeten worden voorbereid op de toekomst. Welke kennis en vaardigheden zijn nodig voor het vervolgonderwijs en op de toekomstige arbeidsmarkt? Wat is nodig zodat leerlingen volwaardig kunnen participeren in een democratische samenleving? Welke bijdrage moet het onderwijs leveren aan talentontwikkeling en persoonsvorming? Nadrukkelijk zal worden gekeken naar vergelijkbare praktijken in andere landen, zowel binnen als buiten de EU. In 2016 begint de ontwerpfase. In deze fase vindt de vertaling plaats van het advies van het platform naar concrete kerndoelen en eindtermen. Wij willen ook in deze fase samen met leraren en schoolleiders optrekken.

De procedures om nieuwe scholen te beginnen sluiten niet meer aan bij de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Afgelopen juli is een brief naar de Tweede Kamer verzonden met het voorstel om artikel 23 van de Grondwet ruimer te interpreteren, zodat het starten van een school mogelijk is op basis van vernieuwende onderwijsconcepten en relatief nieuwe levensbeschouwingen. Eind 2016 zullen we een wetsvoorstel indienen om het eerste deel van het programma uit te voeren: het begrip «richting» schrappen uit een aantal onderwijswetten en een andere methode invoeren om te toetsen of een school levensvatbaar is en voor bekostiging in aanmerking komt.

Op het terrein van passend onderwijs worden de samenwerkingsverbanden vo, na de invoering van de wetgeving afgelopen jaar, ook verantwoordelijk voor lwoo-pro. Daarvoor ontvangen ze de budgetten voor lichte ondersteuning. In 2016 worden tevens de nieuwe profielen ingevoerd in de bovenbouw van het vmbo. Schoolbesturen maken daarvoor keuzes in hun beroepsgerichte onderwijsaanbod. Docenten in afdelingsvakken worden bijgeschoold in voor hen nieuwe thema’s uit de nieuwe profielen. Vmbo-scholen gaan met mbo-instellingen en bedrijven aan de slag met de regionale inkleuring van hun onderwijsaanbod. Wij ondersteunen de invoering via een gericht programma bestaande uit onder andere regionale netwerkbijeenkomsten, voorbeeldmateriaal en het inzichtelijk maken van het scholingsaanbod.

In de samenleving en in het onderwijs leeft de behoefte aan herkenbaar mbo-onderwijs en aandacht voor de menselijke maat. Momenteel wordt bezien hoe wij dat kunnen faciliteren. Daarbij wordt gedacht aan de mogelijkheid dat mbo-instellingen zich om kunnen vormen naar een gemeenschap van mbo-colleges, met een college-directeur aan het hoofd van elk college. Hiermee willen wij het onderwijskundig leiderschap binnen een instelling versterken. In het najaar van 2015 sturen we hierover een brief naar de Tweede Kamer. Tevens zal in de brief worden ingegaan op het voornemen een samenwerkingsschool in het mbo te introduceren. Hiermee willen we het mogelijk maken dat twee of meer mbo-instellingen samen opleidingen of een cluster van opleidingen aanbieden, zonder dat daarvoor een fusie nodig is. In krimpregio’s bestaat bij mbo-instellingen de behoefte om meer samen te werken met andere mbo-instellingen. Ook in stedelijke regio’s is er een roep om meer mogelijkheden tot samenwerking. Zo wordt versnippering van het onderwijsaanbod voorkomen en zijn er meer mogelijkheden om tot een innovatief onderwijsaanbod te komen.

Beleidsagenda

In 2016 zal worden beoordeeld of de hogescholen en universiteiten de ambities uit de prestatieafspraken op de terreinen onderwijskwaliteit en studiesucces, profilering en valorisatie hebben gerealiseerd. De Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek zal hierover een advies per instelling uitbrengen. Besluitvorming daarover vindt eveneens in 2016 plaats. De evaluatie van het experiment prestatieafspraken en prestatiebe-kostiging hoger onderwijs is een belangrijke basis voor de vormgeving van de nieuw te maken kwaliteitsafspraken. Volgend jaar zal een start gemaakt worden met die evaluatie.

Verder wordt in 2016 voor het hoger onderwijs een start gemaakt met de uitvoering van de Strategische Agenda Hoger Onderwijs 2015–2025 «De waarde(n) van weten». De agenda geeft de koers aan voor het hoger onderwijs voor de komende 10 jaar en staat in het teken van het leveren van een zichtbare impuls aan de kwaliteit van het hoger onderwijs en het onderwijs gerelateerd onderzoek met de middelen die voortkomen uit het studievoorschot. De strategische agenda richt zich op de vraag wat veranderingen in de wereld en in onze samenleving betekenen voor het hoger onderwijs. Een hogeschool of universiteit is een zelfstandige waardengemeenschap die, in verbinding met de maatschappij, getalenteerde jonge mensen in staat stelt om zich te ontwikkelen en persoonlijk te vormen. Het is belangrijk dat studenten zowel kennis en vaardigheden ontwikkelen als dat zij leren om te reflecteren en kritisch te denken, niet alleen over maatschappelijke en wetenschappelijke thema’s, maar ook over wat voor samenleving we willen en vanuit welke waarden we keuzes maken. Om dit te kunnen realiseren hebben we drie thema’s benoemd: onderwijs van wereldformaat, toegankelijkheid, talentonwikkeling en diversiteit, én verbinding met de samenleving. Het kabinet zet in op kleinschalig en intensief onderwijs, talentprogramma’s, onderwijs-gerelateerd onderzoek, en studiefaciliteiten en digitalisering. Ook willen we de samenwerking in de regio verbeteren ten behoeve van een betere doorstroom in het onderwijs en aansluiting op de arbeidsmarkt. De opbrengsten van het studievoorschot komen beschikbaar vanaf 2018. Vooruitlopend hierop is voor de jaren 2015 tot en met 2017 afgesproken met de universiteiten en hogescholen dat zij zelf jaarlijks een voorinvestering doen van € 200 miljoen.

1.2 Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en vakkundige leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

Leraren leveren een belangrijke bijdrage aan de school- en onderwijsontwikkeling. In de Lerarenagenda is aangegeven hoe wij de kwaliteit en aantrekkelijkheid van de lerarenopleidingen willen verhogen. Ook willen wij zittende leraren, zowel starters áls ervaren docenten, in staat stellen zich continu te professionaliseren. De Inspectie van het Onderwijs geeft in het Onderwijsverslag aan dat er een directe relatie is tussen het beheersen van differentiatievaardigheden en de onderwijskwaliteit. We streven er daarom naar dat alle leraren in het po en vo de algemeen didactische en differentiatievaardigheden beheersen. De aanpak om de masterambitie te realiseren zal vergelijkbaar zijn met 2015: we trekken nieuwe doelgroepen aan, we stimuleren een grotere instroom van nieuwe leraren met een masteropleiding en we verhogen het opleidingsniveau van de zittende leraren. Het is aan de leraren en scholen zelf om gebruik te maken van deze instrumenten. Daarom wordt tegelijkertijd gewerkt aan de randvoorwaarden, zoals de kwaliteit van het personeelsbeleid en kennis- en informatie-uitwisseling. Hierbij willen we meerdere bestuurs-

Beleidsagenda

lagen betrekken. Met gemeenten, provincies en (grote) schoolbesturen treden wij in gesprek over regionale behoeften, knelpunten en goede voorbeelden.

Om deze professionalisering van leraren bij te houden wordt in 2016 het wettelijk kader afgerond om van het huidige vrijwillige register een verplicht lerarenregister te maken. Hierbij is een centrale rol weggelegd voor de leraren. Het zijn immers de leraren zelf die via het register vastleggen aan welke eisen een goede leraar moet voldoen. De Onder-wijscoöperatie (OC) neemt de organisatie achter het register voor haar rekening. Zij stelt bijvoorbeeld leraren in staat om met elkaar te werken aan de eerste sets herregistratiecriteria en aan de eisen voor het valideren van professionaliseringsaanbod. Daarnaast organiseert de OC implementatieprojecten op scholen. Deze projecten zijn bedoeld om op schoolniveau inzichten op te leveren die kunnen worden gebruikt voor de landelijke invoering van het verplichte register in 2017. Het wetsvoorstel zelf wordt in 2016 in overleg met de betrokken partijen verder uitgewerkt. Daarmee wordt de basis gelegd voor de administratieve en informatiekundige aspecten van het register. Verder werken we in 2016 aan het vergroten van het aantal vrijwillig registreerde leraren. We streven ernaar dat in 2017 alle leraren zijn geregistreerd in het register. In het najaar van 2015 komen we met een plan van aanpak om onbevoegdheid tegen te gaan. In 2016 nemen we de uitwerking hiervan ter hand met de sector.

Ook wat betreft schoolleiders zetten we in op professionalisering. In het po is de registratie in het schoolleidersregister po in volle gang. Vanaf 1 januari 2016 start er een soortgelijk schoolleidersregister voor het vo en een stichting die het register beheert. Vanaf dan kunnen ook schoolleiders in het vo zich registreren en hun professionaliseringsactiviteiten bijhouden en zichtbaar maken. Schoolleiders worden door hun bestuur gestimuleerd en gefaciliteerd om te werken aan hun bekwaamheid en professionele ontwikkeling. Scholen hebben en gebruiken een degelijk inwerk- en begeleidingsprogramma voor startende schoolleiders dat onderdeel uitmaakt van het strategisch personeelsbeleid. We verwachten van besturen dat ze inzetten op het vergroten van de bekwaamheid van schoolleiders op het gebied van strategisch personeelsbeleid.

Met de extra middelen uit de invoering van het studievoorschot is het mogelijk om circa 4.000 extra docenten aan te nemen in het hoger onderwijs. Deze extra docenten zijn bedoeld om het hoger onderwijs intensiever en kleinschalig te maken, talentprogramma’s te faciliteren en om de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek te versterken. Ook maakt dit het mogelijk meer aandacht te besteden aan bildung, het bevorderen van reflectie en het stimuleren van een ondernemende houding. Dit is van belang voor de kwaliteit, toegankelijkheid en doorstroom van het stelsel. Voor hogescholen en universiteiten is de belangrijkste opdracht vanuit een toekomstgericht personeels- en onderwijsbeleid te blijven werken aan permanente professionalisering van docenten en het scholen van bekwame onderwijsleiders. Om dit te stimuleren worden er bovendien Comenius-beurzen voor docenten en onderwijsleiders ontwikkeld gericht op onderwijsvernieuwing. Aan de universiteiten wordt gevraagd meer waardering te geven aan onderwijs en kennisbenutting door maatschappelijke en economische valorisatie. Daarbij vragen we expliciet aandacht te geven aan het bevorderen van differentiatie van carrières van docenten en onderzoekers. Voor hogescholen geldt dat er meer kwalitatief goede lectoren en onderzoekers

Beleidsagenda

moeten komen die stevig verbonden zijn met de beroepspraktijk en het beroepsonderwijs.

1.3 Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties

Onze doelstelling is te komen tot een duurzame onderwijsverbetering. We willen dat steeds meer scholen op alle indicatoren van kwaliteitszorg voldoende scoren en ook vaker opbrengstgericht werken. Een sectorbrede verbeteraanpak, een cyclus van kwaliteitszorg en een periodieke zelfevaluatie helpen schoolbesturen te komen tot gerichte verbeteracties. Daarbij is het belangrijk een koppeling te leggen tussen de ambities op het gebied van onderwijs, het personeelsbeleid en het financieel beleid. Bovendien kunnen scholen «als kritische vrienden» veel van elkaar leren. Het project «Q voor besturen» (gecoördineerd door de PO-raad) en Vensters PO/VO zullen hen ook komend jaar hierbij helpen. Wijzelf werken in 2016 aan een wetsvoorstel voor de vereenvoudiging van de bekostiging in het po en vo. Met een vereenvoudigd bekostigingsmodel wordt de opbouw van de lumpsum transparanter. Scholen kunnen hierdoor bijvoorbeeld eenvoudiger hun meerjarige inkomsten ramen. Het is verder van belang dat relevante gegevens over scholen openbaar beschikbaar, goed vindbaar en bruikbaar zijn voor ouders, leerlingen en andere betrokkenen. Dat is nu nog onvoldoende het geval. Daarom zetten we de komende periode in op meer transparantie in het onderwijs.

In het mbo wordt met de kwaliteitsafspraken een extra kwaliteitsverbetering bevorderd door instellingen te stimuleren op maat te investeren in hun onderwijs en hun onderwijsopbrengsten te verhogen. De komende jaren worden extra middelen (investeringsbudget en resultaatafhankelijk budget) ter beschikking gesteld en wordt systematisch informatie over de resultaten van individuele instellingen gepubliceerd. In het hoger onderwijs staat het jaar 2016 in het teken van een nieuw accreditatiestelsel. Uit de evaluaties in 2013 bleek dat het huidige stelsel in de kern goed functioneert, maar er zijn ook knelpunten. Met het stelsel worden bijvoorbeeld hoge administratieve lasten ervaren. Afgelopen juni hebben we in een brief aan de Tweede Kamer de contouren geschetst van het accreditatiestelsel dat we willen doorontwikkelen. Daarvoor is een wetswijziging nodig die volgend jaar aan de Raad van State en de Tweede Kamer zal worden aangeboden. Instellingen kunnen zich in 2016 voorbereiden op de pilot in 2017 met instellingsaccreditatie. Opleidingsevaluatie blijft de kern van het nieuwe stelsel.

1.4 Aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt verbeteren

Het jaar 2016 staat in het licht van «werk in uitvoering». We werken verder aan de maatregelen uit de brief «Ruim baan voor vakmanschap» waarmee we ruimte aan instellingen geven om onderwijs innovatief, op de regio gericht en kleinschalig te organiseren. Het experiment «cross overs» wil de flexibilisering van het mbo vergroten door meer ruimte te geven aan samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven op regionaal niveau. Gezamenlijk stellen zij een cross-sectorale kwalificatie samen waarmee sneller ingespeeld kan worden op cross-sectorale beroepen en innovatie. Innovatie is ook de reden voor de herziening van de kwalificatiestructuur. Het wetsvoorstel dat voorligt bij het parlement heeft als beoogde inwerkingtredingsdatum 1 augustus 2016. Instellingen zullen worden ondersteund bij de invoering en de benodigde aanpassing van processen en ICT-systemen.

Beleidsagenda

In 2016 worden de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s ingevoerd in het vmbo. Met deze examenprogramma’s kan flexibel worden ingespeeld op veranderingen in het vervolgonderwijs en de regionale arbeidsmarkt. Nieuwe beroepsgerichte keuzevakken kunnen binnen een jaar worden aangemeld, ontwikkeld, getoetst aan kwaliteitscriteria en geregistreerd, om vervolgens aan leerlingen aangeboden te kunnen worden. Hierbij is het uitgangspunt dat een vo-school bij het ontwikkelen van een beroepsgericht keuzevak het vervolgonderwijs en de regionale arbeidsmarkt betrekt.

Met het Regionaal Investeringsfonds mbo zijn inmiddels vele projecten in gang gezet om innovatieve samenwerking in het beroepsonderwijs en daarmee een betere aansluiting van het onderwijs op de praktijk te bereiken. Meer dan 600 bedrijven, ruim 50 mbo-instellingen en regionale overheden investeren gezamenlijk in innovatief onderwijs. Op basis van de ervaringen wordt de regeling per 2016 aangepast. Voor onderwijsinstellingen is het vanaf schooljaar 2015–2016 ook mogelijk om een gecombineerde leerweg bol-bbl aan te bieden. Tijdens het experiment krijgen studenten eerst les op school (bol) en gaan ze in het tweede deel van de opleiding voornamelijk aan de slag in een leerbedrijf (bbl). Onderzocht wordt of dit de kwaliteit en toegankelijkheid van het beroepsonderwijs en/of de aansluiting op de arbeidsmarkt verbetert.

De uitvoering van het Techniekpact is in volle gang en loopt tot en met 2020. Alle partijen – sociale partners, het onderwijs, de regio’s en de overheid – werken gezamenlijk aan de realisatie van de 22 maatregelen uit het pact. Doel is om voldoende vakbekwame technici op te leiden en te behouden. Het beroepsgerichte examenprogramma van de vijf technische profielen in het vmbo zal worden ingevoerd, evenals het nieuwe vak Informatietechnologie voor vmbo-g/tl leerlingen. Voor diezelfde groep leerlingen zal geëxperimenteerd gaan worden met een nieuw examenvak, namelijk Technologie & Toepassing. In 2016 zal de regionale aanpak verder verfijnd worden. De kracht van de uitvoering van het Techniekpact ligt in de regio. Door maatwerk per technische sector en/of regio kan ingespeeld worden op specifieke arbeidsmarktvraagstukken.

Met de bewindslieden van VWS werken we, tot slot, aan een Zorgpact om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in de zorg te verbeteren. Daarvoor willen we een goede regionale samenwerking stimuleren tussen de zorgsector, het mbo en hbo, en de overheid. Zo kunnen we huidige en toekomstige werknemers zo goed mogelijk voorbereiden op de zorg van de toekomst.

• 2. 

  Studiefinanciering

Per 1 september 2015 is het studievoorschot in het hoger onderwijs ingevoerd. De komende jaren staan in het teken van de uitvoering door DUO, het blijven borgen van een goede voorlichting, het versterken van het financieel bewustzijn van studenten én de monitoring van de kwantitatieve en kwalitatieve effecten op deelname, studiegedrag en het gebruik van voorzieningen. Met het nieuwe stelsel wordt het mogelijk om met de middelen die vrijkomen (oplopend tot maximaal € 1 miljard in 2026) te investeren in de kwaliteit van het hoger onderwijs en aan hoger onderwijs gerelateerd onderzoek, zoals is uitgewerkt in de Strategische Agenda Hoger Onderwijs 2015–2025 «De waarde(n) van weten» uit juli 2015.

Beleidsagenda

Per uiterlijk 1 januari 2017 krijgen ook minderjarige mbo-studenten recht op een studentenreisvoorziening. Dit stelt minderjarige mbo’ers in staat om breder te zoeken naar de meest geschikte opleiding en stage. Voor onderwijsinstellingen in het mbo biedt deze regeling bovendien meer mogelijkheden voor profilering en specialisatie, bijvoorbeeld in techniekstudies. Daarnaast is een taskforce opgericht waarin de OV-bedrijven, de overheid en andere betrokkenen de handen ineen slaan om de rijksuitgaven aan het studentenreisproduct te beperken tot € 850 miljoen vanaf 2020 aflopend naar € 750 miljoen vanaf 2025 door onderwijs en vervoer beter af te stemmen. In het voorjaar van 2016 worden de resultaten aan de Tweede Kamer aangeboden.

• 3. 

  Wetenschap

Europese samenwerking op het terrein van onderzoek en innovatie is van groot belang om als Europa de concurrentie met andere grootmachten in de wereld te kunnen blijven aangaan. Het Europese Horizon 2020-programma is daar een belangrijk instrument voor. Het is belangrijk dat Nederlandse kennispartijen goed meedoen in de projecten die via Horizon 2020 gefinancierd worden. Uit de cijfers over het eerste jaar van Horizon 2020 blijkt dat Nederland de goede score van het vorige programma (het Zevende Kaderprogramma) overtreft. Ruim € 561 miljoen, 7,6 procent van het totaal aan subsidies, is toegezegd aan deelnemers in Nederland. Voor elke euro die Nederland via de afdracht aan de EU-begroting in Horizon 2020-subsidies investeert komt er dus € 1,52 terug.

In de Wetenschapsvisie 2025 heeft de regering drie ambities geformuleerd:

• 1. 

  De Nederlandse wetenschap is van wereldformaat;

• 2. 

  De Nederlandse wetenschap is meer verbonden met de maatschappij en het bedrijfsleven en heeft maximale impact;

• 3. 

  De Nederlandse wetenschap is ook in 2025 een broedplaats voor talent.

De verbinding van de wetenschap met de maatschappij blijkt onder andere uit de meer dan 11.000 vragen die op de website van de Nationale Wetenschapsagenda zijn binnengekomen. Deze vragen zijn ter beoordeling aan wetenschappelijke jury’s voorgelegd en vormen input voor de Nationale Wetenschapsagenda die in november 2015 uitkomt. Vanaf 2016 krijgt de agenda zijn doorwerking in de profilering van de universiteiten en de inzet van de tweede geldstroom door NWO. Verder verschijnt in 2016 de eerste Balans van de Wetenschap en wordt het institutenland-schap integraal geëvalueerd.

• 4. 

  Cultuur

Kunst en cultuur zijn van grote waarde voor de samenleving. Bij het cultuurbeleid staat kwaliteit voorop. Samenwerking en verbinding met de maatschappelijke thema’s wordt aangemoedigd. Kinderen en jongeren krijgen cultuuronderwijs en de kans hun talenten te ontwikkelen. Cultuuronderwijs op school bereikt alle kinderen, ongeacht hun achtergrond. Het programma cultuureducatie met kwaliteit draagt hier aan bij. Samen met private partijen geeft OCW tot en met 2020 een impuls aan het muziekonderwijs in het primair onderwijs.

Beleidsagenda

Bescherming en behoud zijn belangrijke waarden in het erfgoedbeleid. 1 januari 2016 is de beoogde inwerkingtredingsdatum van de Erfgoedwet. De wet harmoniseert bestaande wet- en regelgeving, schrapt overbodige regels en legt de verantwoordelijkheid voor de bescherming van het cultureel erfgoed zoveel mogelijk bij het erfgoedveld zelf. Daarmee spreken we het vertrouwen uit in de sector om de zorg voor ons cultureel erfgoed in de praktijk waar te maken.

Van 1 december 2015 tot 1 februari 2016 kunnen instellingen subsidie aanvragen voor de BIS 2017–2020. Na advisering van de Raad voor Cultuur en afstemming met bestuurlijke partners zullen op Prinsjesdag 2016 de subsidiebesluiten bekend worden gemaakt. Verder zullen we begin 2016 samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken een nieuw kader voor het internationale cultuurbeleid naar de Tweede Kamer sturen waarin we voortbouwen op de conclusies van de evaluatie van het internationaal cultuurbeleid uit 2015. Fondsen, ondersteunende instellingen en andere stakeholders worden betrokken bij de totstandkoming van het beleid.

Het kabinet stimuleert een vitale leescultuur in Nederland met de nieuwe Bibliotheekwet en met de verlenging van de Wet op de vaste boekenprijs. Daarnaast gaan we in 2016 van start met het actieprogramma «Tel mee met taal». In hun samenhang ondersteunen zij de keten van productie, distributie en consumptie van tekst en literatuur.

• 5. 

  Media

In een steeds voller en gevarieerder medialandschap dienen publiek bekostigde media zich meer te onderscheiden op inhoud en kwaliteit. Door het stimuleren van programmering met publieke functies en waarden, en van bewust mediagebruik kunnen we onze doelstelling realiseren: een onafhankelijk, gevarieerd en kwalitatief hoogwaardig media-aanbod dat toegankelijk is voor alle lagen van de bevolking. In 2016 start de nieuwe concessie- en erkenningsperiode van de landelijke publieke omroep. Het streven is om de voorgestelde wijziging van de Mediawet gelijktijdig in werking te laten treden (per 1 januari 2016). Deze wetswijziging stelt een aanscherping van de publieke mediaopdracht voor. De publieke omroep moet zich onderscheiden met programmering voor een breed en divers publiek die bijdraagt aan de publieke functies informatie, cultuur en educatie. De toegang van producenten en andere makers tot de publieke omroep wordt vergroot en de voorgestelde wetswijziging geeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) de mogelijkheid om de koers van de publieke omroep beter te bepalen en te bewaken.

In het Concessiebeleidsplan 2016–2020 omschrijft de NPO hoe hij zijn opdracht in de komende concessieperiode uitvoert, rekening houdend met deze voorgenomen wetswijzigingen. Mede op basis van het concessiebeleidsplan wordt een nieuwe prestatieovereenkomst afgesloten met de NPO voor de periode 2016–2020. Het Commissariaat voor de Media ziet toe op de naleving ervan.

Een ander onderdeel van het genoemde wetsvoorstel is een versterking van de regionale publieke omroepen door invoering van een eenduidige en sterke bestuursstructuur. Er komt een wettelijke bestuurlijke organisatie voor de regionale omroepen: de Stichting Regionale Publieke Omroep (RPO). De RPO wordt met ingang van 1 januari 2016 het samenwerkings-

Beleidsagenda

orgaan voor de uitvoering van de publieke mediaopdracht op regionaal niveau. De RPO zal worden belast met de voorbereidende taken die nodig zijn om per 1 januari 2017 één gezamenlijke financieringslijn, begrotings-en verantwoordingscyclus en een gezamenlijk beleid voor de concessieperiode 2017–2020 te hebben. Hiermee wordt tevens invulling gegeven aan de efficiency taakstelling van € 17 miljoen vanaf 2017.

• 6. 

  Emancipatie

Wij zetten in op het versterken van de economische zelfstandigheid en financiële zelfredzaamheid van vrouwen. Hiervoor zetten we in 2016 de aanpak met «Kracht on Tour» bijeenkomsten voort. Gemeenten kunnen in 2016 met ondersteuning van OCW een eigen «Kracht on Tour» organiseren. Dit traject richt zich op drie doelgroepen: jonge vrouwen die financieel zelfstandig zijn, vrouwen die in deeltijd werken en vrouwen met grote afstand tot de arbeidsmarkt. Aanvullend zal, na de eerdere «arbeiden zorgbijeenkomst» in 2013, begin 2016 een tweede bijeenkomst worden georganiseerd, op verzoek van de Tweede Kamer. Daarbij zullen we samen optrekken met de Minister van SZW en de Staatssecretaris van VWS. De resultaten en ervaringen uit het project «Kracht on tour» en de expertmeeting «Gendersensitief beleid bij gemeenten» zullen worden betrokken bij de voorbereidingen op de tweede «arbeid- en zorgbijeen-komst». Ook continueren we het topvrouwenbeleid om de doorstroom van vrouwen naar de top van bedrijven een extra impuls te geven.

Verder zetten wij in 2016 in op de aanpak voor het vergroten van de bespreekbaarheid van seksuele diversiteit en genderidentiteit in etnische kringen met als doel de sociale acceptatie van LHBT’s in deze kringen te vergroten. In samenwerking met SZW ligt de nadruk op een rolmodellen-aanpak, verbetering van hulpverlening en het verbinden en versterken van initiatieven van het maatschappelijk middenveld. Verder worden 160 «peer educators» ingezet, die zijn opgeleid om taboes bespreekbaar te maken binnen de eigen kring. Sociale media worden benut om bespreekbaarheid van seksuele- en genderdiversiteit binnen de gesloten gemeenschappen op gang te brengen. Tot slot wordt de «empowerment» van de hulpverlening aan bi-culturele LHBT’s voortgezet.

• 7. 

  Caribisch Nederland

De in 2011 vastgestelde Onderwijsagenda voor Caribisch Nederland loopt op 1 augustus 2016 af. Komend jaar zullen we met de scholen afspraken maken over het vervolg op de Onderwijsagenda. De komende jaren zal aandacht nodig blijven voor de verdere verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Dan gaat het om bestuurskracht, financial governance, leraren, taal, leerlingenzorg en onderwijshuisvesting.

De afgelopen periode is duidelijk geworden dat het wenselijk is het bestuurlijk vermogen en de bestuurlijke verhoudingen in Caribisch Nederland verder te ontwikkelen. Met ingang van 1 augustus 2016 zullen daarom de onderdelen van de sectorwetten in werking treden die betrekking hebben op de bestuurlijke en governance aspecten. Dit is een stimulans voor de verdere professionalisering van bestuur en management op de drie eilanden. Ook zal besluitvorming plaatsvinden over de inwerkingtreding van (delen van) wetgeving die bij de transitie was uitgesteld met een termijn van vijf jaar. De conclusies van de interdepartementale Evaluatiecommissie Caribisch Nederland zullen hierbij betrokken worden.

Beleidsagenda

Het parlement zal medio 2016 een overkoepelende rapportage ontvangen over de voortgang van de verbetering van de onderwijskwaliteit opgesteld door de Inspectie van het Onderwijs op basis van haar reguliere toezichtactiviteiten.

Leeswijzer indicatorentabel

In de onderstaande tabel zijn de ambities voorzien van een aantal kwantitatieve doelen. Per indicator zijn bijbehorende streefwaarden opgenomen, passend bij de beleidsambities. Ten behoeve van een consistente monitoring zijn doelen en ambities van de beleidsagenda 2016 zoveel mogelijk overgenomen uit de beleidsagenda 2015. Op de volgende punten is de indicatorentabel gewijzigd:

– Naar aanleiding van toezeggingen aan de Tweede Kamer, is additioneel een aantal indicatoren in de begroting 2016 opgenomen (in laatste kolom aangegeven met T). – Het afgelopen jaar zijn de bestuurs- en sectorakkoorden po/vo nader vormgegeven. Waar nodig zijn de begrotingsindicatoren nu ook in lijn gebracht met de specifieke doelen en ambities uit deze akkoorden. De wijzigingen worden per indicator in een voetnoot toegelicht. – Door verbeteringen afgelopen jaar in de bron en/of de meetmethode zijn de basis- en streefwaarde van enkele indicatoren gewijzigd. De wijzigingen worden per indicator in een voetnoot toegelicht. – Voor zover mogelijk zijn, op verzoek van de Tweede Kamer, tussenliggende streefwaarden toegevoegd. Bij een aantal indicatoren is «Hoger» opgenomen. Bij deze indicatoren is het niet mogelijk om een realistisch tijdspad in te schatten. De realisatiewaarden van de indicatoren zullen zich niet altijd lineair ontwikkelen, omdat er sprake is van een bepaalde «aanlooptijd», waarna realisatie pas zichtbaar wordt. – Naar aanleiding van de beleidsdoorlichting Media (2014) worden de indicatoren voor artikel 15 herzien. Hierbij wordt aangesloten op de prestatieafspraken met de NPO voor de periode 2016–2020, die dit najaar worden afgesloten. In deze rijksbegroting zijn daarom geen indicatoren opgenomen, omdat de prestatieovereenkomst met de NPO nog niet is afgesloten. Wel zijn er nieuwe kengetallen terug te vinden bij het beleidsartikel. Met ingang van de volgende rijksbegroting worden de indicatoren geactualiseerd.

Eindjaar per doelstelling

Per streefwaarde wordt voor zover mogelijk een eindjaar vermeld

(kabinetsperiode of horizon van de betreffende afspraken met de sector).

Het eindjaar en daarmee de tussenwaarde kunnen verschillen per indicator, omdat met verschillende sectoren afspraken zijn gemaakt met een verschillende tijdshorizon:

– Een voorbeeld zijn de indicatoren uit de bestuurs- en sectorakkoorden po/vo. Hiervoor zijn voornamelijk afspraken gemaakt voor het eindjaar 2020. De tussenwaarde is (voor zover mogelijk) opgenomen voor het jaar 2017.

– Bij enkele indicatoren zijn geen streefwaarden of tussendoelstellingen opgenomen. Bij deze indicatoren zijn afspraken op het niveau van de instelling gemaakt, die niet vertaald worden naar een streefwaarde op landelijk niveau. Opgenomen zijn de gerealiseerde landelijke waarden, bedoeld als signalering voor de voortgang op het stelselniveau. Zij dienen als onderbouwing bij de analyse of bijstelling van beleid noodzakelijk is.

Beleidsagenda

Beleidsagenda

Beleidsagenda

Beleidsagenda

Beleidsagenda

Beleidsagenda

1 Aansluiting ontwerpbegroting 2015 naar 2016

Deze financiële paragraaf presenteert conform de rijksbegrotingsvoorschriften de belangrijkste budgettaire veranderingen op de OCW-begroting, zowel voor de uitgaven (tabel 1) als de ontvangsten (tabel 2).

Tabel 1 Belangrijkste beleidsmatige mutaties t.o.v. vorig jaar (uitgaven) (bedragen x € 1 miljoen)

Art.

2015

2016

2017

2018

2019

Tabel 2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties t.o.v. vorig jaar (ontvangsten) (bedragen x € 1 miljoen)

Art.

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2020

Toelichting:

Leerlingen- en studentenontwikkeling

In de begroting is, zoals gebruikelijk, de actuele raming van de leerlingen-en studentenaantallen verwerkt. De referentieraming 2015 wijst uit dat het aantal leerlingen en studenten per saldo lager is dan in de referentieraming 2014. Dit wordt veroorzaakt door demografische ontwikkelingen en nieuwe tel- en stroomgegevens 2014.

Zie het algemene deel van het verdiepingshoofdstuk voor de budgettaire bijstelling per onderwijssector.

Beleidsagenda

Bijstelling autonome raming studiefinanciering Ten opzichte van de begroting 2015 nemen in de begroting 2016 de kaderrelevante uitgaven aan studiefinanciering in 2015 en 2016 toe en vanaf 2017 nemen ze af. Dit is het gevolg van de verwerking van nieuwe realisatiegegevens van DUO. De hogere uitgaven in de eerste jaren doen zich voornamelijk voor bij de basisbeurs en de aanvullende beurs. Er worden in deze jaren naar verwachting meer verstrekte prestatiebeurzen omgezet in een gift dan aanvankelijk geraamd. Deze tegenvaller slaat in latere jaren om in een meevaller, doordat ten opzichte van de eerdere raming het aantal studenten daalt waarvan de prestatiebeurs nog omgezet zal worden in een gift. Bij de ontvangsten (exclusief rente) is er sprake van een meevaller. De uitvoeringsgegevens laten zien dat de ontvangsten uit kortlopende vorderingen enigszins zijn gestegen en deze stijging is naar verwachting structureel. Daarnaast is de ramingssyste-matiek van de lesgeldontvangsten aangepast en worden de verwachte toekomstige indexaties nu meegenomen.

Ramingsbijstelling gewichtenregeling

Het aantal gewichtenleerlingen daalt ten gevolge van de algemene leerlingendaling in het primair onderwijs en vanwege het feit dat het opleidingsniveau van ouders stijgt. Het geraamde budget voor de gewichtenregeling wordt dientengevolge verlaagd.

Ramingsbijstelling onderwijsachterstandenbeleid Het aantal gewichtenleerlingen daalt ten gevolge van de algemene leerlingendaling in het primair onderwijs en vanwege het feit dat het opleidingsniveau van ouders stijgt. Het geraamde budget voor het onderwijsachterstandenbeleid wordt dientengevolge verlaagd.

Ramingsbijstelling subsidies

De raming voor subsidies wordt neerwaarts bijgesteld, vanwege verwachte onderuitputting op het subsidie-instrument.

Ramingsbijstelling 2017–2020

Een incidentele bijstelling van € 94,3 miljoen wordt voor de jaren 2017 tot en met 2020 gecentraliseerd op het artikel nominaal en onvoorzien. Bij de begroting 2017 zal deze worden verdeeld over de verschillende begrotingsartikelen, nadat rekening is gehouden met de budgettaire mutatie op basis van de referentie- en studiefinancieringsraming 2016.

Regeerakkoord D32 tranche 2016

De tranche 2016 van de intensivering D32 Onderwijs en onderzoek uit het

Regeerakkoord Rutte II is overgeheveld van de aanvullende post naar de

OCW-begroting. Deze middelen zijn voor het Nationaal Onderwijsakkoord

(NOA).

Zie het algemene deel van het verdiepingshoofdstuk voor een verdeling van deze middelen over de begrotingsartikelen.

Eindejaarsmarge

In 2014 zijn diverse budgetten niet volledig tot besteding gekomen (in totaal € 126,8 miljoen). Daartegenover zijn eind 2014 twee betalingen gedaan, die eigenlijk in 2015 hadden moeten plaatsvinden (in totaal

€ 184,0 miljoen). De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd met een

brief over technische mutaties bij de jaarafsluiting 2014.

Dit heeft geleid tot een negatieve eindejaarsmarge van € 57,1 miljoen in

2014 en dit wordt in 2015 gecompenseerd uit de middelen die overblijven doordat deze betalingen reeds in 2014 zijn gedaan.

Beleidsagenda

Kasschuiven

Op diverse budgetten vinden kasschuiven plaats omdat middelen in latere

(of eerdere) jaren benodigd zijn. De grootste zijn:

voor de ov-studentenkaart is er sprake van een kasschuif van € 400,0 miljoen uit de jaren 2017 en 2018 naar 2016 voor de optimalisatie van het kasritme van de staat;

voor het actieplan LeerKracht van Nederland worden de maatregelen uit dit actieplan en de dekking ervan met elkaar in evenwicht gebracht. In totaal wordt € 133,7 uit de jaren 2016 en 2017 doorgeschoven naar de jaren 2018 t/m 2020;

door vertraging in het masterplan onderwijshuisvesting in Caribisch Nederland wordt € 27,5 miljoen uit de jaren 2015 en 2016 doorgeschoven naar de jaren 2017-2019.

Generieke digitale infrastructuur

Dit betreft de bijdrage van OCW aan de voorzieningen binnen de generieke digitale infrastructuur (GDI).

Loonbijstelling & prijsbijstelling

De loon- en prijsbijstelling tranche 2015 is uitgekeerd aan de departementen. Zie het algemene deel van het verdiepingshoofdstuk voor de verdeling over de begrotingsartikelen.

Niet-kader relevante mutaties

De raming voor studiefinanciering laat lagere niet-kaderrelevante uitgaven en hogere niet-kaderrelevante ontvangsten zien ten opzichte van de begroting 2015. Dit betreft de doorwerking van de realisaties in 2014. De lagere uitgaven doen zich onder andere voor bij de reisvoorziening en de rentedragende lening. De hogere ontvangsten betreffen aflossingen op leningen: vanwege de lagere rente, wordt het aflossingsdeel in de terugbetalingen groter.

Rente studiefinanciering (ontvangsten)

De raming voor studiefinanciering laat lagere renteontvangsten zien ten opzichte van de in de OCW-begroting 2015 verwerkte raming uit het voorjaar 2014. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat in de raming 2016 de rentevoet voor de komende jaren neerwaarts is bijgesteld.

Overige mutaties

Dit betreft desalderingen van uitgaven en ontvangsten en overboekingen van en naar andere departementen.

Beleidsagenda

Meerjarenplan Beleidsdoorlichtingen

Nieuwe ambities en beleidsdoelen

I. Primair onderwijs

Prestaties van leerlingen en studenten omhoog¹.                                                            √

Doelmatigheid en focus op onderwijs¹.                                                                            √

Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat inclusief.                      √

Brede scholen.

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk.                                       √

• 3. 

  Voortgezet onderwijs

Prestaties van leerlingen en studenten omhoog¹.                                                            √

Doelmatigheid en focus op onderwijs¹.                                                                            √

Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat inclusief.                      √

Brede scholen.

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk.                                       √

• 4. 

  Beroeps en volwasseneneducatie

Prestaties van leerlingen en studenten omhoog¹.                                                            √

Doelmatigheid en focus op onderwijs¹.                                                                            √

Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat.                                      √

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk.                                       √

• 6. 

  Hoger beroepsonderwijs

Prestaties van leerlingen en studenten omhoog¹.                                                            √

Doelmatigheid en focus op onderwijs¹.                                                                            √

Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat.                                      √

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk.                                       √

• 7. 

  Wetenschappelijk onderwijs

Prestaties van leerlingen en studenten omhoog¹.                                                            √

Doelmatigheid en focus op onderwijs¹.                                                                            √

Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat.                                      √

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk.                                       √

• 8. 

  Internationaal beleid³

• 9. 

  Arbeidsmarkt- en Personeelsbeleid

Goed opgeleide en professionele leraren, docenten en schoolleiders¹.                                                                      √

II. Studiefinanciering⁴

Prestaties van leerlingen en studenten omhoog¹.                                                            √

• 12. 

  Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

Zie toelichting²

Zie toelichting²

Zie toelichting²

Zie toelichting²

√

Zie toelichting²

√

i

i

V

V

i

i

i

V

Beleidsagenda

Artikel/ doelstelling

Realisatie

Planning

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Geheel artikel?

• 13. 

  Lesgelden⁵

• 14. 

  Cultuur

Een sterke cultuursector die ondernemend en innovatief is en goed zorgt voor ons erfgoed.

• 15. 

  Media

Het waarborgen van een onafhankelijk, gevarieerd en kwalitatief hoogwaardig media-aanbod.

• 16. 

  Onderzoek en wetenschapsbeleid

• 25. 

  Emancipatie

Het bevorderen van emancipatie.

Afgeronde en eerder toegezegde beleidsdoorlichtingen. 16. Onderzoek- en Wetenschapsbeleid

IBO Wetenschap.

Geen beleidsdoor-lichting⁶

¹  De overkoepelende doorlichting Prestaties leerlingen en studenten omhoog zal worden uitgevoerd met daarin duidelijk herkenbaar de door te lichten beleidsdoelstellingen Doelmatigheid en focus op het onderwijs en Goed opgeleide en professionele leraren, docenten en schoolleiders.

²  In november 2011 heeft het MT-OCW besloten de periodieke beleidsdoorlichtingen niet te richten op de begrotingsartikelen maar juist op de speerpunten van het beleid (artikel overschrijdend) zoals weergegeven in de beleidsagenda van de begroting OCW 2012. In 2014 zijn twee van de vijf onderwijsdoelstellingen doorgelicht de overige drie onderwijsdoelstellingen worden in 2015 doorgelicht. Voor de doorlichtingen na 2015 heeft het MT-OCW in juni 2015 besloten de doorlichtingen weer op artikelniveau uit te voeren.

³  Internationaal beleid, is een restartikel en geen beleidsartikel. Er is dus geen beleidsdoorlichting gepland. Internationaal beleid draagt bij aan de beleidsdoelstellingen op andere artikelen.

⁴  Het studiefinancieringsbeleid is met de invoering van de Wet studievoorschot hoger onderwijs (Stb. 2015, nr. 50) per 1 september 2015 sterk gewijzigd. In 2020 zal er een doorlichting van het gewijzigd beleid plaatsvinden.

⁵  Lesgelden: het doel van het heffen van lesgeld is het genereren van inkomsten voor de financiering van het onderwijs. Dit is een financieel doel. Omdat het hier geen beleidsmatig doel betreft ligt een beleidsdoorlichting niet in de rede.

⁶  In 2014 is er Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) voor het beleidsterrein wetenschap uitgevoerd.

Overzicht van Risicoregelingen

Tabel 1 Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

Art. Omschrijving

Uitstaan-    Geraamd    Geraamd     Uitstaan-    Geraamd    Geraamd Uitstaande Garantie- Totaal de                  te                  te                 de                  te te garanties plafond plafond garanties     verlenen    vervallen    garanties     verlenen     vervallen 2016

2014             2015             2015             2015             2016 2016

14 Indemniteits-regeling 14 Achterborg overeenkomst NRF Bouwleningen aan Academische Ziekenhuizen

351.000 600.000 651.000 300.000 600.000 600.000 300.000 300.000 300.000 247.853          29.000          15.000 261.853          29.000          15.000 275.853 380.000 380.000

239.716

0

4.553 235.163

0

0 235.163

0 235.163

Toelichting:

De Indemniteitsregeling heeft tot doel een bijdrage te leveren aan het realiseren van tentoonstellingen van bijzonder belang of het tentoonstellen van bijzondere bruiklenen in Nederland door het beperken van de verzekeringskosten van musea. De garantstelling van het Rijk voor schade of verlies tot de eerste 30 procent van de verzekerde waarde (indemniteitsgarantie) van kunstwerken, verlaagt de verzekeringskosten van musea. Het risico is ook te verzekeren op de markt, maar de kosten zijn dan hoger, waardoor er minder budget voor tentoonstellingen overblijft. Daarnaast blijkt dat een indemniteitsgarantie ook als internationaal keurmerk fungeert: buitenlandse publieke en private eigenaren van museale objecten hechten aan de garantstelling vanuit het Rijk. Risicobe-

i

V

i

i

V

V

Beleidsagenda

heersende maatregelen betreffen ondermeer dat alleen erkende musea een aanvraag mogen doen op de indemniteitsregeling bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed die deze aanvraag, mede op de aanwezigheid basis van een risico-inventarisatie en -analyse, toetst.

Een bedrag van € 15 miljoen dient als begrotingsreserve voor de indemniteitsregeling waaruit eventuele schadevergoedingen betaald kunnen worden.

Het NRF verstrekt hypothecaire leningen aan monumenteigenaren van rijksmonumenten om restauraties uit te voeren. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen laagrentende hypothecaire leningen uit het revolving fund en aanvullende financieringen om de gehele restauratie-opgave gefinancierd te krijgen. De Achterborgovereenkomst NRF, en de garantie van het Ministerie van OCW, zien alleen toe op de aanvullende financiering. Door deze garantie kan het NRF financiering tegen een lagere rente aantrekken. Deze lagere rente wordt doorgerekend aan de monumenteigenaren zodat deze eigenaren gestimuleerd worden hun monument te restaureren.

Aangezien er een algemeen belang is (gebouwen van nationaal belang) waar een individu lasten van ervaart (hoge onderhoudskosten, beperkte mogelijkheden tot modernisering, dure oplossingen voor bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen), wordt gebruik gemaakt van ondersteunende maatregelen. Door middel van deze regeling wordt cultureel erfgoed in stand gehouden en wordt tegelijkertijd minder gebruik gemaakt van de subsidie die het NRF ook uitbetaalt.

De Achterborg kan in werking treden en tot daadwerkelijke kasverplich-tingen komen, wanneer de eigenaren van Rijksmonumenten op grote schaal niet meer in staat zijn aan de rente- en aflossingsverplichtingen te voldoen en het eigen vermogen van het Nationaal Restauratiefonds is uitgeput. Dit eigen vermogen (voornamelijk vanuit Revolverende Fondsen) is momenteel beduidend hoger dan de uitstaande leningen onder de Achterborg.

Voor de Academische Ziekenhuizen is sinds 1991 de garantieregeling niet meer van kracht, met uitzondering van enkele op dat moment in gang gezette bouwprojecten. Sinds 1996 zijn geen garanties meer verstrekt. Deze leningen hebben gemiddeld een looptijd van 40 jaar. Expiratie van deze leningen zal omstreeks het jaar 2035 volledig hebben plaatsgevonden.

Het Toetsingskader risicoregelingen studievoorschot is toegevoegd als bijlage aan het wetsvoorstel studievoorschot. Bij beleidsmatige wijzigingen van het studievoorschot wordt een nieuw Toetsingskader risicoregelingen opgesteld en aan het parlement gestuurd. In 2020 zal een beleidsdoorlichting van art. 11 Studiefinanciering plaats vinden waarin ook zal worden gekeken naar de risico’s voor de overheid.

Beleidsagenda

Belastinguitgaven

Inkomstenbelasting

Vrijstelling voorwerpen vankunst en wetenschap forfaitair rendement Aftrek kosten monumentenwoning Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten)

Omzetbelasting verlaagd tarief

Boeken, tijdschriften, week- en dagbladen Bibliotheken (verhuur boeken), musea e.d. Kernissen, attractieparken, sportwedstrijden en accommodatie Circussen, bioscopen, theaters en concerten

De beleidsartikelen (artikel 1)

• 3. 

  DE BELEIDSARTIKELEN

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

• 1. 

  PRIMAIR ONDERWIJS

Het primair onderwijs zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving.

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van primair onderwijs dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Indicatoren/kengetallen

Tabel 1.1 Indicatoren

Financieren: De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren: De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Doelstelling/indicator

Basiswaarde (jaartal)

Tussenwaarde¹

(jaartal)

Streefwaarde (jaartal)

Bron²

100% (2020)               SA

0% (2020)                   SA

1 Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt

• a) 

  Alle leerlingen en studenten worden uitgedaagd

Aandeel scholen dat leerlingen begeleidt in het           47% (2015)                 75% (2017)

ontdekken en ontwikkelen van hun talenten³ Aandeel thuiszittende leerlingen dat na drie of meer maanden thuis zit zonder passend onderwijsaanbod⁴

• b) 

  Vergroten studiesucces

Aandeel leerlingen dat de referentieniveaus voor Nog in taal/rekenen behaalt                                                            ontwikkeling

Aandeel zittenblijvers⁶                                                        3% (2013)                    2,70% (2017)

47% (2015)

Nog in ontwikkeling

Niet benoemd⁵

2% (2020)

T SA

2 Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren en ambitieus leerklimaat

• a) 

  Vergroten kwaliteit leraren en schoolleiders

Aandeel leraren met een afgeronde wo-bachelor of hbo-/wo masteropleiding⁷ Aandeel leraren dat de algemeen didactische vaardigheden beheerst⁸ Aandeel leraren dat de differentiatie vaardigheden beheerst⁹

• b) 

  Verbetercultuur

Aandeel leraren dat deelneemt aan peer review

Aandeel leraren dat is geregistreerd in het

Lerarenregister

Aandeel schoolleiders dat is geregistreerd in het schoolleidersregister

en schoolleiders die samen zorgen voor een veilig

De beleidsartikelen (artikel 1)

Doelstelling/indicator

Basiswaarde (jaartal)

Tussenwaarde¹

(jaartal)

Streefwaarde (jaartal)

Bron²

• c) 

  Veilig leerklimaat

Aandeel leerlingen dat zich veilig voelt

95% (2012)

Stabiel of hoger Stabiel of hoger (2017)                          (2020)

3 Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties

Aandeel scholen dat Vensters volledig heeft ingevuld

Aandeel scholen dat op alle indicatoren van kwaliteitszorg voldoende scoort¹²

Aandeel (zeer) zwakke scholen dat zich binnen een jaar verbetert

Oordeel ouders over betrokkenheid

5,3%¹¹ (2014)

Hoger (2016)

100% (2017)

38% (2012–2013) Stabiel of hoger        Hoger (2020)

(2017)

Nog in ontwik-                                               100% (2017–

keling¹³                                                            2018)

Cijfer 7 (2012)            Stabiel of hoger        Hoger

(2017)

SA SA T

¹  De opgenomen tussenwaarden worden definitief in de voortgangsrapportage van het sectorakkoord po en vo (verschijnt in oktober 2015).

²  SA = Sectorakkoord, LA = Lerarenagenda, TS = Toezegging Staatssecretaris, C = opgenomen in verband met consistentie

³  De indicator «Aandeel leraren dat vindt dat de school hen voldoende faciliteiten en ondersteuning biedt om uitdagend onderwijs te kunnen bieden aan toptalenten» uit begroting 2015 is gewijzigd in de nu opgenomen indicator. Deze indicator sluit beter aan op de afspraken in het bestuursakkoord voor de sector po.

⁴  Deze indicator is gewijzigd op basis van het sectorakkoord po en vo. Betrouwbare gegevens op zijn vroegst eind 2015 beschikbaar.

⁵  Deze indicator is nog in ontwikkeling. De streefwaarde wordt nader bepaald op basis van de meting van de eerste verplichte eindtoets in schooljaar 2015/2016.

⁶  Deze indicator betreft alleen basisscholen.

⁷  De indicator en basiswaardes zijn bijgesteld op basis van een nauwkeuriger meetmethode.

⁸  Deze indicator betreft voor de basiswaarde alle leraren en voor de streefwaarde alleen leraren met ten minste 3 jaar werkervaring.

⁹  Deze indicator betreft voor de basiswaarde alle leraren en voor de streefwaarde alleen leraren met ruime ervaring.

¹⁰  Basiswaarde is aangepast naar het aandeel geregistreerde schoolleiders in het schoolleidersregister i.p.v. het aandeel ingeschreven schoolleiders in het register. Het aandeel ingeschreven schoolleiders in het register stijgt en staat inmiddels op 74 procent (2015).

¹¹  Voor het po gaat het om het aandeel scholen dat de decentrale indicatoren uit Vensters PO voor minimaal 80 procent ingevuld heeft. Alle po scholen hebben in principe de centrale indicatoren ingevuld.

¹²  Onder andere regelmatige evaluatie, planmatig werken aan verbetering, kwaliteitsborging. Vooralsnog alleen aandeel bij basisscholen opgenomen. Deze indicator is nog in ontwikkeling.

¹³  De Inspectie van het Onderwijs ontwikkelt de indicator over de verbetertermijn van (zeer) zwakke scholen in het po en vo. In het Onderwijsverslag 2013–2014 worden de gegevens over de absolute aantallen afdelingen dat zich verbetert in een bepaalde termijn gegeven. Voor deze indicator zijn we op zoek naar het percentage van de totale populatie (zeer) zwakke scholen en afdelingen, dus inclusief de scholen en afdelingen die zich nog niet hebben verbeterd. Bij het opstellen van de begroting 2016 waren deze gegevens nog niet beschikbaar. In de voortgangsrapportage Sectorakkoorden po en vo zullen de waardes worden opgenomen.

De indicatoren en kengetallen voor het stelsel van primair onderwijs worden beschreven in Trends in beeld en in het Onderwijsverslag 2013–2014.

Tabel 1.2 Leerlingen primair onderwijs (aantallen x 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

¹  (Sub)totalen geven een kleine afwijking door het afronden van de aantallen.

²  Dit zijn leerlingen op scholen voor varende kinderen en leerlingen op rijdende scholen.

2020

De beleidsartikelen (artikel 1)

¹  De totale uitgaven uit tabel 1.4, exclusief de bijdragen aan agentschappen en ZBO/RWT’s, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 1.2.

²  De bekostiging uit tabel 1.4, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 1.2.

³  De bekostiging uit tabel 1.4, minus de ondersteuningsmiddelen zoals opgenomen in tabel 1.5, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar,

zoals opgenomen in tabel 1.2.

Beleidswijzigingen

De belangrijkste beleidswijzigingen op het terrein van primair onderwijs worden beschreven in de beleidsagenda. Aanvullend op de beleidsagenda wordt hieronder kort ingegaan op het Bestuursakkoord primair onderwijs.

Bestuursakkoord primair onderwijs

Het in 2014 gesloten Bestuursakkoord primair onderwijs heeft als hoofddoel om het aanwezige verbeterpotentieel van het onderwijs ten volle te activeren en duurzame kwaliteitsverbetering, gericht op het onderwijs van de toekomst, te realiseren. Veel scholen zijn in het schooljaar 2014/2015 aan de slag gegaan met de concrete doelstellingen uit het akkoord en zullen zich in 2016 verder inspannen voor de gestelde doelen. In oktober 2015 verschijnt de eerste voortgangsrapportage. In 2016 is circa € 324 miljoen beschikbaar om de doelstellingen van het Bestuursakkoord primair onderwijs extra kracht bij te zetten. Daarvan is circa € 151 miljoen beschikbaar via de prestatiebox. De rest komt vrijwel geheel beschikbaar via de lumpsum.

De beleidsartikelen (artikel 1)

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 1.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Verplichtingen

Waarvan garantieverplichtingen

9.558.272 9.966.503 9.957.395 9.898.237 9.863.695 9.794.448 9.747.953

3.000

Totale uitgaven

Waarvan juridisch verplicht (%)

9.674.957 9.966.503

9.957.395 9.898.237 9.863.695 9.794.448 9.747.953

99,4%

¹ Dit bedrag is inclusief een budget van € 0,3 miljoen voor de implementatie van de kwaliteitsverbetering VVE

Budgetflexibiliteit

Van het totale budget voor artikel 1 is in 2016 99,4 procent juridisch verplicht.

Bekostiging: Het beschikbare budget in 2016 is voor 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de lumpsum bekostiging aan de schoolbesturen en de samenwerkingsverbanden. Hieraan ten grondslag liggen de regelingen personele bekostiging en materiële instandhouding. Het moment waarop de juridische verplichting wordt

De beleidsartikelen (artikel 1)

aangegaan vindt plaats voorafgaand aan het (school)jaar waarop de bekostiging betrekking heeft.

Subsidies: Het beschikbare budget in 2016 is voor 65,3 procent juridisch verplicht. Dit verplichte deel betreft de subsidies die voorafgaand aan het jaar van verstrekking worden vastgelegd. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht en wordt ingezet voor beleidsprioriteiten van het kabinet, waaronder digitalisering van het onderwijs, pesten en de herijking van het curriculum (Onderwijs2032). Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget juridisch wordt verplicht. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.

Opdrachten: Het beschikbare budget in 2016 is voor 28,5 procent juridisch verplicht. Het gaat hierbij onder andere om de uitvoering van de bovenwettelijke werkloosheidsregeling voor onderwijspersoneel. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht en betreft beleidsprioriteiten van het kabinet waaronder projecten in het kader van voor- en vroeg-schoolse educatie (VVE). Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget juridisch wordt verplicht.

Bijdrage aan agentschappen: Het budget in 2016 is voor 100 procent juridisch verplicht. Op basis van de managementafspraken tussen het bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s: Het budget in 2016 is voor 100 procent juridisch verplicht. Het gaat hier om bijdragen aan het Vervangings- en Participatiefonds en het UWV. Op basis van een beheersovereenkomst worden de middelen voorafgaand aan het jaar waarop de bijdragen betrekking hebben verplicht.

Bijdrage aan medeoverheden: Het budget in 2016 is voor 100 procent juridisch verplicht. Het moment waarop de juridische verplichting wordt aangegaan vindt plaats voorafgaand aan het kalenderjaar waarop de specifieke uitkering betrekking heeft.

Bijdrage aan sociale fondsen: Het beschikbare budget in 2016 is voor 0 procent juridisch verplicht. Het betreft een bijdrage aan VWS voor het realiseren van combinatiefuncties op basis van de bestuurlijke afspraken tussen OCW, VWS en de VNG. Deze bijdrage wordt door VWS jaarlijks overgeboekt naar het Gemeentefonds.

Toelichting op de financiële                   Bekostiging

instrumenten                                           Het Rijk verstrekt schoolbesturen lumpsumbekostiging voor de personele kosten en materiële instandhouding. Deze bekostiging is grotendeels gebaseerd op het aantal leerlingen en de gemiddelde leeftijd van leraren. Daarnaast wordt via de groeibekostiging en de directie- en de kleinescho-lentoeslag rekening gehouden met de groei en grootte van de school. Met de groeibekostiging is circa € 50 miljoen gemoeid, met de directietoeslag circa € 200 miljoen en met de kleinescholentoeslag circa € 125 miljoen. Tot slot wordt in de bekostiging rekening gehouden met een aantal specifieke kenmerken van leerlingen in het kader van het onderwijsachterstandenbeleid waar in totaal circa € 300 miljoen mee is gemoeid. Dit betreft de «gewichtenregeling» en de «impulsregeling».

De beleidsartikelen (artikel 1)

In onderstaande tabel zijn de ondersteuningsmiddelen opgenomen die naast de basisbekostiging beschikbaar zijn voor de lichte en zware ondersteuning. Lichte ondersteuning betreft grotendeels middelen die naar de samenwerkingsverbanden po gaan en deels middelen die rechtstreeks naar de speciale scholen voor basisonderwijs gaan (sbao). Bijdragen voor de zware ondersteuning zijn voor de samenwerkingsverbanden po en vo en het (voortgezet) speciaal onderwijs ((v)so), waaronder de clusters 1 en 2. Sinds de invoering van «passend onderwijs» besluiten de samenwerkingsverbanden (clusters 3 en 4) over de plaatsing van leerlingen in het (v)so.

De tabel laat zien hoe de ondersteuningsmiddelen worden verdeeld.

Tabel 1.5 Ondersteuningsmiddelen (bedragen x € 1 miljoen)

2016                      2017                      2018                      2019                      2020

Lichte ondersteuning – swv-en po en sbao

Zware ondersteuning – Clusters 1 en 2

Zware ondersteuning – Samenwerkingsverbanden primair onderwijs                                                                                   525                        525                        525                        525                        525

Zware ondersteuning – Samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs¹                                                                            535                        535                        535                        535                        535

Totaal ondersteuningsmiddelen artikel 1                                        1.650                     1.645                     1.645                     1.640                     1.640

¹ Samenwerkingsverbanden vo is inclusief een gedeelte dat rechtstreeks naar de WEC scholen gaat onder andere bestemd voor onderwijs in gesloten jeugdzorg en justitiële inrichtingen en betreft alleen de middelen die op artikel 1 staan.

Bekostiging Caribisch Nederland

Het Rijk verstrekt bekostiging aan de schoolbesturen in Caribisch Nederland. Het betreft de schoolbesturen op de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.

Prestatiebox

Voor het realiseren van de afspraken in het bestuursakkoord met de PO-Raad ontvangen de schoolbesturen extra middelen via de prestatiebox. Deze middelen zijn bedoeld om een impuls te geven aan het realiseren van de doelstellingen op het gebied van uitdagend onderwijs, vernieuwing en digitalisering, de brede aanpak onderwijsverbetering, professionalisering van scholen en de doorgaande ontwikkellijnen. Deze middelen komen daarnaast ook ten goede aan de afspraken die zijn gemaakt in het «Techniekpact 2020» en het «Bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs».

Aanvullende bekostiging

Naast de reguliere bekostiging ontvangen de schoolbesturen middelen voor specifieke doeleinden. De aanvullende bekostiging voor 2016 bestaat uit de kosten voor tweetalig onderwijs en de pilot peuters. Het budget voor georganiseerd overleg- en vakbondsfaciliteiten werd in 2015 nog als aanvullende bekostiging verstrekt. Vanaf 2016 wordt dit budget aan de reguliere bekostiging toegevoegd.

Subsidies

Om verschillende beleidsdoelstellingen te behalen, worden subsidies verstrekt (zie de subsidiebijlage voor het totaaloverzicht). De belangrijkste subsidies zijn de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten, de Regeling Nederlands onderwijs in het buitenland, en de subsidies voor «Basis voor presteren» («School aan Zet» en «Bèta en Techniek»). Daarnaast wordt voor humanistisch vormend en godsdienstonderwijs

De beleidsartikelen (artikel 1)

subsidie verstrekt. De Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten voorziet in diverse hulpmiddelen zodat deze leerlingen met goed gevolg onderwijs (van basis- tot en met hoger onderwijs) kunnen volgen. Voor de implementatie van het Bestuursakkoord primair onderwijs worden middelen verstrekt ten behoeve van een brede aanpak voor duurzame onderwijsverbetering en voor het project «Beter en slimmer leren met ict».

Opdrachten

Dit betreft de middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken, onder andere voor passend onderwijs, voor- en vroeg-schoolse educatie (VVE) en de uitvoeringskosten van de bovenwettelijke werkloosheidsregeling voor onderwijspersoneel.

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van de bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft hier het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor begrotingsartikel 1.

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

De stichtingen Vervangingsfonds en Participatiefonds ontvangen middelen voor het beheren van de vervangings- en werkloosheidsuitgaven in het primair onderwijs. De kosten die het Vervangings- en Participatiefonds vergoeden worden gedekt uit de premies die schoolbesturen afdragen. Daarnaast ontvangt de stichting Vervangingsfonds middelen voor het arbeidsomstandighedenbeleid, (ziekte)verzuimbeleid en re-integratiebeleid (AVR-taken) in de sector primair onderwijs. Het UWV ontvangt middelen voor de uitvoering van de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten.

Bijdrage aan medeoverheden

Gemeenten ontvangen middelen voor onderwijsachterstandenbeleid. Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid bestaat uit meerdere instrumenten, waaronder voor- en vroegschoolse educatie, schakelklassen en zomerscholen.

Bijdrage aan sociale fondsen

Aan het Gemeentefonds worden jaarlijks middelen ter beschikking gesteld ten behoeve van de «Impuls brede scholen» en «Sport en cultuur» (combinatiefuncties).

Tabel 1.6 Overzicht Specifieke Uitkering (bedragen x € 1 miljoen)

2015              2016              2017              2018              2019              2020

Ontvangende partij(en)

Gemeenten die onderwijsachterstandsleerlingen hebben

(som schoolgewichten is op 1-10-2009 groter dan 0).                   361,6            361,8            351,8            331,8            321,8            311,8

Korte omschrijving uitkering

• a) 

  Onderwijsachterstandenbeleid 2011–2014 (op basis van de Wet Oké). Besluit van 23.08.2010: € 261 miljoen voor gemeenten met onderwijsachterstands-leerlingen (n.a.v. de som van de schoolgewichten in de desbetreffende gemeente).

1.

De beleidsartikelen (artikel 1)

2015              2016              2017              2018              2019              2020

• b) 

  Plus de aanvulling door het wijzigingsbesluit van 28.11.2011: € 70 miljoen voor de G37 in 2012; vanaf 2013: € 95 miljoen.

c)         Plus de aanvulling door het wijzigingsbesluit van 30.10.2013: € 4,7 miljoen voor G86 vanaf 2013 en de verlenging van de periode tot en met 2015.

De beleidsartikelen (artikel 3)

Artikel

Algemene doelstelling

• 3. 

  VOORTGEZET ONDERWIJS

Het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een voorgezet onderwijsstelsel dat zodanig functioneert, dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Indicatoren/kengetallen

Tabel 3.1 Indicatoren

Financieren:

De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het voortgezet onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren:

De Minister stimuleert specifieke onderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren:

De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de onderwijskwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Doelstelling/indicator

Bron²

1 Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt

• a) 

  Alle leerlingen en studenten worden uitgedaagd

Aandeel toptalentleerlingen dat zich vaak of bijna altijd 56% (2014) verveelt omdat de lesstof te makkelijk is of omdat hij/zij eerder klaar is dan de rest³ Aandeel scholen dat aandacht heeft voor toptalenten in de vorm van uitdagend aanbod of talentprogramma’s

Aandeel thuiszittende leerlingen dat drie of meer maanden thuis zit zonder passend onderwijsaanbod⁵

• b) 

  Vergroten studiesucces

Aandeel zittenblijvers

SA

SA

SA

SA

2 Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren en schoolleiders die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

• a) 

  Vergroten kwaliteit leraren en schoolleiders

Aandeel lessen dat wordt gegeven door daartoe bevoegde en benoembare leraren⁷ Aandeel leraren met een afgeronde          vo hbo of wo masteropleiding⁸                        Bovenbouw vwo⁹

84,1 (2013)

33% (2013) 53% (2013)

96% (2016)

100% (2017)

40% (2017)            50% (2020)

Hoger (2017) 80–85% (2020)

SA

SA, LA SA, LA

De beleidsartikelen (artikel 3)

Doelstelling/indicator

Basiswaarde (jaartal)

Tussen-waarde¹

(jaartal)

Streefwaarde (jaartal)

Bron²

Aandeel leraren dat de algemeen didactische vaardigheden beheerst

Aandeel leraren dat de differentiatie vaardigheden beheerst

• b) 

  Verbetercultuur

Aandeel leraren dat deelneemt aan peer review Aandeel leraren dat is geregistreerd in het Lerarenre-gister (po/vo/mbo)

• c) 

  Veilig leerklimaat

Aandeel leerlingen dat zich veilig voelt betreft alle leraren 74% (2013)

Betreft alle leraren 32% (2013)

63% (2014) 7,9% (2014)

93% (2012)

86% (2017)

40% (2017)

81% (2017) 20% (2016)

Stabiel of hoger (2017)

Betreft de leraren met tenminste 3 jaar werkervaring 100% (2020) Betreft de leraren met ruime ervaring 100% (2020)

100% (2020) 100% (2017)

Stabiel of hoger

(2020)¹⁰

Aandeel scholen dat Vensters volledig heeft ingevuld Aandeel scholen dat opbrengstgericht werkt

Aandeel zwakke afdelingen dat zich binnen twee jaar verbetert

Aandeel zeer zwakke afdelingen dat zich binnen één

jaar verbetert

Aantal voortijdig schoolverlaters (vo/mbo)

94% (2014)

47%¹¹

(2012–2013) Nog in ontwik-keling¹²

Nog in ontwikkeling¹²

41.800 (2009)

Hoger (2016) 100% (2017)

77% (2017)

25.000 (2014/2015)

100% (2020)

100% (2017-2018)

100%

(2017-2018) 25.000 (2015/2016)

SA, LA

SA, LA

LA, T SA, LA, T

3 Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties

SA, T SA

SA

SA

4 Aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt verbeteren

Aandeel leerlingen in de beroepsgerichte leerweg van het vmbo dat kiest voor techniek

23% (2012)

28% (2016)

30% (2017)

¹  De opgenomen tussenwaarden worden definitief in de voortgangsrapportage van het sectorakkoord po en vo (verschijnt in oktober 2015).

²  SA = Sectorakkoorden, LA = Lerarenagenda, T = Toezegging Minister & Staatssecretaris, C = Opgenomen in verband met consistentie.

³  De indicator «Aandeel leerlingen dat zich uitgedaagd voelt in het onderwijs» is gewijzigd. Deze indicator en streefwaarde sluit beter aan bij de vraagstelling uit de peiling in 2014.

⁴  Het voorheen genoemde percentage van 68 procent wordt niet meer gehanteerd. Dit percentage was het resultaat van een meting onder scholen gericht op het aanbod voor hoogbegaafde – en excellente leerlingen in het VWO; het beleid uit het (oude) bestuursakkoord VO. Het toptalenten-beleid, zoals opgenomen in het sectorakkoord po en vo, is verbreed.

⁵  Deze indicator is gewijzigd op basis van het sectorakkoord po en vo. Betrouwbare gegevens op zijn vroegst eind 2015 beschikbaar.

⁶  De basiswaarde (5,9 procent) is gecorrigeerd i.v.m. een nauwkeuriger meetmethode. Hiermee is de streefwaarde 3,9 procent geworden.

⁷  Om eenduidigheid te creëren tussen de afspraken in het sectorakkoord vo en de begroting, is de indicator aangepast. De waardes zijn gelijk gebleven aan de voorgaande begroting.

⁸  De indicator en basiswaardes zijn bijgesteld op basis van een nauwkeuriger meetmethode

⁹  Voor de bovenbouw vwo betreft dit het aandeel leraren met een wo-masteropleiding.

¹⁰  De streefwaarde is gewijzigd ten opzichte van de begroting 2015 om een realistischer beeld te geven i.v.m. haalbaarheid van de doelstelling.

¹¹  Dit betreft het aandeel afdelingen dat adequaat fase 1 doorloopt (meten en analyseren van behaalde resultaten van leerlingen).

¹²  De Inspectie van het Onderwijs ontwikkelt de indicator over de verbetertermijn van (zeer) zwakke scholen in het po en vo. In het Onderwijsverslag 2013-2014 worden de gegevens over de absolute aantallen afdelingen dat zich verbetert in een bepaalde termijn gegeven. Voor deze indicator zijn we op zoek naar het percentage van de totale populatie (zeer) zwakke scholen en afdelingen, dus inclusief de scholen en afdelingen die zich nog niet hebben verbeterd. Bij het opstellen van de begroting 2016 waren deze gegevens nog niet beschikbaar. In de voortgangsrapportage Sectorakkoorden po en vo zullen de waardes worden opgenomen.

T

De beleidsartikelen (artikel 3)

Tabel 3.2 Kengetallen (aantallen/bedragen x 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

¹  op de teldatum. Ten behoeve van de nadere verdeling in de diverse schoolsoorten zijn de leerlingen uit de brugklassen toebedeeld. Bron: DUO

²  De totale uitgaven uit tabel 3.3, exclusief de bijdragen aan baten-lastendiensten (DUO) en ontvangsten, gedeeld door het aantal ingeschreven leerlingen op 1 oktober van het voorgaand jaar, zoals opgenomen in tabel 3.2.

Beleidswijzigingen

De belangrijkste beleidswijzigingen op het terrein van het voortgezet onderwijs worden beschreven in de beleidsagenda. Het in 2014 gesloten sectorakkoord voortgezet onderwijs heeft als hoofddoel te komen tot professionele scholen, die zich voortdurend verbeteren en werken aan uitdagend onderwijs afgestemd op de behoefte van de leerling. Veel scholen zijn in het schooljaar 2014/2015 aan de slag gegaan met de doelstellingen uit het akkoord en scholen zullen zich in 2016 verder inspannen voor de gestelde doelen. Bijvoorbeeld dat leerlingen meer worden uitgedaagd en minder blijven zitten, dat steeds meer scholen aantoonbaar opbrengstgericht werken en dat het aantal masteropgeleide docenten toeneemt. In oktober 2015 verschijnt de eerste voortgangsrapportage.

In 2016 lopen de middelen uit de regeling Prestatiebox VO, zoals vastgelegd in het sectorakkoord VO, op naar ruim € 201 miljoen. Om zittenblijven te voorkomen, is er structureel € 9 miljoen beschikbaar. Dit bedrag is en wordt in 2015 en 2016 als aparte subsidie verstrekt. In 2015 was deze subsidie beschikbaar voor zomerscholen. Door leerlingen die dreigen te blijven zitten in de gelegenheid te stellen om gedurende de zomervakantie «bij te spijkeren», hoeft een deel van die leerlingen niet een heel jaar over te doen. Voor 2016 wordt weer een subsidieregeling gepubliceerd, waarmee naast zomerscholen ook vergelijkbare voorzieningen in andere vakanties (voorjaars- of meivakantie) bekostigd kunnen worden om zittenblijven te voorkomen. Daarna zal bezien worden of het beschikbare bedrag vanaf 2017 kan worden bekostigd via de prestatiebox of de lumpsum.

De beleidsartikelen (artikel 3)

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 3.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 3 (bedragen x € 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Verplichtingen

Waarvan garantieverplichtingen

7.486.937

39.139

7.720.600

2.850

7.579.547 7.542.207 7.450.629 7.465.553 7.349.007

Totale uitgaven

Waarvan juridisch verplicht (%)

Bekostiging

Hoofdbekostiging

Bekostiging voortgezet onderwijs lumpsum

Bekostiging lichte ondersteuning

Bekostiging Caribisch Nederland

Prestatiebox

Regeling prestatiebox voortgezet onderwijs

Aanvullende bekostiging

Regeling aanvullende bekostiging maatschappelijke stage in het VO

Tijdelijke regeling subsidiëring experimenten leergang vmbo-mbo2

Regeling IGVO (Internationaal

Georiënteerd Voortgezet Onderwijs)

Regeling leerplusarrangement,

nieuwkomers en eerste opvang vreemdelingen

Regeling visueel gehandicapten

Regeling bekostiging kenniscentra voor leerwerktrajecten vmbo

Regeling functiemix VO Randstadre- gio’s

Convenanten met RMC-regio’s

7.315.883 7.578.227

7.157.951

6.855.763

6.276.935

566.334

12.494

149.854

149.854 152.334

48.425

18.600

3.505

80.382 1.300

7.409.386

7.090.630

6.492.131

582.398

16.101

175.900

175.900 142.856

0

0

3.200

78.020

0

122

7.574.452

99,9%

7.445.589

7.084.338

6.473.351

598.566

12.421

201.295

201.295 159.956

0

0

3.200

78.020

0

7.571.832 7.541.214 7.453.203 7.349.007

250

61.386

0

7.459.222

7.072.442

6.464.514

595.456

12.472

226.824

226.824 159.956

0

0

3.200

78.020

0

250

61.386 17.100

7.431.590

7.042.778

6.441.689

588.603

12.486

228.856

228.856 159.956

0

0

3.200

78.020

0

250

61.386 17.100

7.343.000

6.954.157

6.361.674

580.011

12.472

228.887

228.887 159.956

0

0

3.200

78.020

0

250

61.386 17.100

7.238.699

6.849.842

6.266.901

570.469

12.472

228.901

228.901 159.956

0

0

3.200

78.020

0

250

61.386 17.100

250

61.386 17.100

Subsidies

– Stichting Kennisnet (basissubsidie)

PO, VO, MBO – ICT-projecten – Beter presteren (Scholen aan Zet en

Platform Beta en Techniek) – Onderwijs Bewijs – Regionale verwijzingscommissies

VO¹ –        Pilots zomerscholen²

– Overige projecten

Opdrachten

– In- en uitbesteding

Bijdragen aan agentschappen

– Dienst Uitvoering Onderwijs

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

– ZBO: College voor Toetsen en

Examens – SLOA: onderwijs ondersteunende instellingen PO/VO/MBO (incl.

examens)

51.025

71.187

54.590

39.507

38.911

39.532

39.639

56.341

55.297

39.922

40.943

39.035

39.033

39.033

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

– GRAZ (ECML) en PISA

196

196

238

238

238

238

248

248

248

248

248

248

248

248

De beleidsartikelen (artikel 3)

¹  Het budget voor de Regionale verwijzingscommissies is per 1-1-2016 overgeheveld naar het budget voor de «bekostiging lichte ondersteuning».

²  Dit bedrag wordt in 2015 en 2016 als aparte subsidie verstrekt. Daarna zal worden bezien of het beschikbare budget vanaf 2017 wordt bekostigd via de prestatiebox of de lumpsum.

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de financiële instrumenten

Van het totale budget voor artikel 3 is voor 2016 99,9 procent juridisch verplicht.

Bekostiging:

Het beschikbare budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de betalingen aan schoolbesturen en samenwerkingsverbanden. Hieraan ten grondslag liggen de wet voor voortgezet onderwijs, onderliggende besluiten en uitvoeringsregelingen. Het moment van juridisch verplichten vindt plaats voorafgaand aan het kalenderjaar waarop de bekostiging betrekking heeft.

Subsidies:

Van het beschikbare budget is in 2016 90 procent juridisch verplicht. Dit deel betreft de subsidies die voorafgaand aan het jaar worden vastgesteld. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget juridisch wordt verplicht. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.

Opdrachten:

Van het beschikbare budget is in 2016 ruim 85 procent juridisch verplicht. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht, bijvoorbeeld voor communicatie over wetswijzigingen. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget juridisch wordt verplicht

Bijdrage aan agentschappen:

Het budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. Op basis van managementafspraken tussen bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s:

Het budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. Dit betreft de bijdrage aan het College voor Toetsen en Examens en de onderwijs ondersteunende instellingen (SLOA). Op basis van overeenkomsten worden de middelen voorafgaand aan het komende jaar verplicht.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties:

Van het beschikbare budget in 2015 is 100 procent juridisch verplicht. Dit betreft de bijdragen aan de eerdergenoemde internationale organisaties.

Bekostiging

Bekostiging voortgezet onderwijs lumpsum

Het voortgezet onderwijs kent een lumpsumbekostiging voor de reguliere uitgaven. De schoolbesturen ontvangen van de rijksoverheid een bedrag voor de personele en materiële kosten. Hiermee worden de schoolbesturen in staat gesteld om (onderwijs)personeel aan te stellen en overige arbeidsvoorwaarden te vervullen en te voorzien in de kosten van de

De beleidsartikelen (artikel 3)

materiële instandhouding van scholen. De lumpsumbekostiging is voornamelijk gebaseerd op het aantal leerlingen en de schoolsoort.

Bekostiging lichte ondersteuning

Met de landelijke budgettering van lwoo/pro is vanaf 2014 het bedrag per leerling lwoo/pro gesplitst in een deel basisbekostiging en een deel bekostiging lichte ondersteuning. In deze bekostiging lichte ondersteuning is ook begrepen het budget voor het regionaal zorgbudget.

Bekostiging Caribisch Nederland

Het Rijk verstrekt sinds 10 oktober 2010 bekostiging aan schoolbesturen in Caribisch Nederland. Het betreft de schoolbesturen op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Prestatiebox

Met ingang van 1 januari 2015 is de Regeling Prestatiebox Voortgezet Onderwijs financieel en inhoudelijk aangepast op basis van het eerdergenoemde Sectorakkoord.

Het bedrag voor 2016 bedraagt ruim € 201 miljoen, een verhoging ten opzichte van 2015 met zo’n € 25 miljoen. Deze verhoging heeft met name betrekking op meer inzet op het bieden van uitdagend onderwijs voor elke leerling en op meer en beter gekwalificeerde masteropgeleide leraren, zoals in het sectorakkoord is afgesproken.

Het budget voor de prestatiebox betreft ruim 2,8 procent van de totale (hoofd)bekostiging.

Aanvullende bekostiging

Leerplusarrangement VO, nieuwkomers VO en eerste opvang vreemdelingen

De regeling «leerplusarrangement VO, nieuwkomers VO en eerste opvang vreemdelingen» bestaat uit drie onderdelen: Leerplusarrangement: scholen komen bij een bepaald percentage leerlingen uit achterstandswijken in aanmerking voor aanvullende bekostiging van het Leerplusarrangement.

Nieuwkomers: de aanvullende bekostiging is bestemd voor leerlingen die op enige teldatum korter dan een jaar, dan wel één tot twee jaar in Nederland zijn en die vreemdeling zijn volgens de Vreemdelingenwet 2000.

Eerste opvang vreemdelingen: dit onderdeel van de regeling kent twee peildata, namelijk 1 april en 1 oktober. De aanvullende bekostiging is bestemd voor vreemdelingen die op een van de twee peildata als daadwerkelijk schoolgaand staan ingeschreven en die korter dan één jaar in Nederland verblijven.

Regeling IGVO (Internationaal Georiënteerd Voortgezet Onderwijs) De beleidsregel IGVO geeft aan op welke wijze scholen een aanvraag kunnen doen voor erkenning en bekostiging van een opleiding voor internationaal georiënteerd voortgezet onderwijs, hoe dat onderwijs moet worden ingericht en op welke wijze de Minister dit onderwijs bekostigt. De financiële middelen bij deze regeling betreffen de toeslag die scholen per leerling per jaar ontvangen. Daarnaast worden leerlingen IGVO bekostigd als havo- en vwo leerlingen conform het bekostigingsbesluit Wet Voortgezet Onderwijs.

De beleidsartikelen (artikel 3)

Functiemix vo Randstadregio’s

Aanvullend op de in de lumpsum op te nemen beloningsmaatregelen zijn in het aktieplan LeerKracht van Nederland afspraken gemaakt over de versterking van de functiemix in de zogenaamde Randstadregio’s. Hier kennen scholen een grotere beloningsachterstand ten opzichte van de marktsector, een grotere arbeidsmarktproblematiek en (een optelsom van) grootstedelijke problemen. De middelen worden op grond van een ministeriële regeling in aanvulling op de lumpsum verstrekt aan instellingen in deze regio’s.

Convenanten met RMC-regio’s

In het Regeerakkoord «Bruggen slaan» is afgesproken het aantal voortijdig schoolverlaters verder terug te brengen naar maximaal 25.000 in 2016. Om deze doelstelling te realiseren, zijn in 2012 meerjarige prestatiegerichte convenanten afgesloten voor de periode 2012–2015. De partners van deze convenanten zijn scholen in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijsonderwijs, de contactgemeenten van de 39 RMC-regio’s en het rijk. Op basis van de Regeling regionale aanpak voortijdig schoolverlaten en de Regeling prestatiebox ontvangen de onderwijsinstellingen een vaste vergoeding en een (variabele) prestatiesubsidie. De variabele vergoeding wordt per jaar vastgesteld aan de hand van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters. Toekenning vindt plaats als één of meer procentuele vsv-normen is behaald.

Subsidies

Voor het stimuleren en realiseren van diverse beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt (zie voor het totaaloverzicht bijlage 10: Subsidies). De belangrijkste hiervan zijn de subsidies voor Stichting Kennisnet, voor het programma «School aan Zet», voor het stimuleringsprogramma van het Platform Bèta en Techniek en voor de pilots zomerscholen.

Stichting Kennisnet ondersteunt onderwijsinstellingen bij het benutten van ICT. «School aan Zet» is een programma dat ondersteuning biedt aan besturen en scholen in het voortgezet onderwijs bij de implementatie van de door OCW en de VO-raad vastgestelde beleidsprioriteiten. Met het stimuleringsprogramma 2012–2015 van het Platform Bèta en Techniek wordt verder geïnvesteerd in het vergroten van de aandacht voor bètatechniek in onder andere het voortgezet onderwijs. Onderdeel hiervan zijn de programma’s uit het «Techniekpact», met als doel om de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector te verbeteren via een betere samenwerking tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven.

Opdrachten

Onder deze post vallen middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken. Bijvoorbeeld de monitor sociale veiligheid en de monitor experiment regelluwe scholen.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

De beleidsartikelen (artikel 3)

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

ZBO: College voor Toetsen en Examens

Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) zorgt voor uitvoerende werkzaamheden met betrekking tot de centrale examens in het reguliere voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs, de volwasseneneducatie, de staatsexamens voor het voortgezet onderwijs en voor Nederlands als tweede taal (NT2). Het CvTE is verantwoordelijk voor de invoering van de digitale examens en de verwachte diagnostische tussentijdse toets. Daarnaast is het CvTE regievoerder over de examenketen en heeft zij een regierol voor de centrale eindtoets po. In die hoedanigheid heeft zij de taak om namens de overheid de kwaliteit van al deze toetsen en examens te waarborgen en te zorgen voor een vlekkeloze (digitale) afname.

SLOA: Onderwijs ondersteunende instellingen primair-, voortgezet- en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

Op 1 januari 2014 is de wet SLOA 2013 (Stb. 2013, 438) in werking getreden. De wet biedt de wettelijke grondslag voor subsidiering van de wettelijke taken van stichting Cito en SLO. Ze ontvangen samen bijna € 40 miljoen voor toets- en examenontwikkeling (incl. diagnostische tussentijdse toets) en normering alsmede leerplanontwikkeling.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Onder deze post vallen bijdragen aan de internationale organisaties European Centre for Modern Lanquages (ECML) en Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) ten behoeve van PISA.

Het ECML geldt in Europa en daarbuiten als hét expertisecentrum voor het talenonderwijs. Door deelname hieraan blijft Nederland op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen op dit terrein.

De internationale bijdrage aan OECD is een voorwaarde voor deelname aan het PISA project, waardoor één keer in de drie jaar kan worden gemeten hoe de prestaties van 15-jarigen zich ontwikkelen op het gebied van wiskunde lezen en «science».

De beleidsartikelen (artikel 4)

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

• 4. 

  BEROEPSONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE

Het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zorgen ervoor dat deelnemers hun talenten maximaal kunnen ontplooien en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Deelnemers worden voorbereid op passend vervolgonderwijs en/of een positie op de arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

De Minister is verantwoordelijk voor een middelbaar onderwijsstelsel dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele deelnemers en bij de behoeftes van de maatschappij. De bve-sector omvat het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en de volwasseneneducatie. Het middelbaar beroepsonderwijs heeft een belangrijke maatschappelijke en economische functie. Het is een belangrijke leverancier van werknemers voor de arbeidsmarkt. Ook is het een schakel tussen het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs en het hoger beroepsonderwijs.

Financieren: De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het middelbaar onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van aanvullende bekostiging, subsidies, en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, kwaliteitsafspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren: De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Indicatoren/kengetallen

Tabel 4.1 Indicatoren

Doelstelling/indicator

Sector

Basiswaarde (jaartal)

Tussen-waarde¹

(jaartal)

Streefwaarde (jaartal)

Art.nr.

Bron²

1 Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt

2 Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren en schoolleiders die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

Aandeel leraren dat is                  po/vo/mbo          7.9% (2014)               20% (2016)                 100% (2017)               1, 3 en SA, LA,

geregistreerd in het                                                                                                                                                              4                 T

Lerarenregister

¹  De opgenoemen tussenwaarden worden definitief in de voortgangsrapportage van het sectorakkoord po en vo (verschijnt in oktober 2015).

²  SA = Sectorakkoorden, LA = Lerarenagenda, T = Toezegging Minister en Staatssecretaris, C = Opgenomen in vreband met consistentie.

³  Onder andere regelmatige evaluatie, planmatig werken aan verbetering, kwaliteitsborging, vooralsnog alleen aandeel bij basisscholen opgenomen. Deze indicator is nog in ontwikkeling.

4

C

4

De beleidsartikelen (artikel 4)

Tabel 4.2 Kengetallen

Indicator

2015

2016

2017

2018

2019

2020

¹ De onderwijsuitgaven per student zijn berekend door de middelen voor het instrument bekostiging te delen door het ongewogen aantal mbo-studenten uit de referentieraming 2015

Beleidswijzigingen

Voor de voorgenomen maatregelen wordt verwezen naar de beleidsagenda hiervoor. De voorstellen zijn een verdere verdieping en verbreding van de ingezette koers en geven een impuls aan kwaliteitsverbetering van de mbo-opleidingen. Door verschillende trends zal de dynamiek op de arbeidsmark steeds groter worden en het mbo zal responsiever moeten worden om deze veranderingen een plek te kunnen geven in het onderwijs.

Ook zal 2016 het jaar zijn waarin de herziene kwalificatiestructuur verplicht in werking treedt en de keuzedelen een plek krijgen in het mbo. Zo kan de inhoud van het mbo-onderwijs sneller inspelen op veranderingen binnen het bedrijfsleven en in de samenleving. Per augustus 2015 heeft de stichting Samenwerking beroepsonderwijs en bedrijfsleven (SBB) de taken ten aanzien van de kwalificatiestructuur en beroepspraktijkvorming die zijn overgeheveld van de kenniscentra overgenomen. Zo wordt de organisatie van de kwalificatiestructuur en beroepspraktijkvorming gestroomlijnd. Dit is noodzakelijk om vernieuwingen in het beroepsonderwijs mogelijk te maken.

2016 zal ook het jaar worden waarin vervolgstappen worden gezet om het onderwijs responsiever te maken voor de veranderende arbeidsmarkt en tegelijkertijd herkenbaar voor studenten en het bedrijfsleven.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 4.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 (bedragen x € 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

De beleidsartikelen (artikel 4)

¹ Dit is inclusief verbetermiddelen Caribisch Nederland. Zie overzicht rijksuitgaven Caribisch Nederland van het BES-fonds.

Budgetflexibiliteit

Van het totale budget voor artikel 4 is in 2016 99,7 procent juridisch verplicht.

Bekostiging

Het beschikbare budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de betalingen aan mbo-instellingen (inclusief Caribisch Nederland). In de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) en het Uitvoeringsbesluit WEB (UWEB) zijn de bepalingen, bedragen en percentages opgenomen op basis waarvan de rijksbijdrage en aanvullende bekostiging via regelingen wordt berekend.

Subsidies

Van het beschikbare budget is in 2016 95 procent juridisch verplicht. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget wordt verplicht. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.

Opdrachten

Van het beschikbare budget is in 2016 75 procent juridisch verplicht. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget wordt verplicht.

Bijdragen aan baten/lastendienst

Het budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. Op basis van managementafspraken tussen bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdragen aan medeoverheden

De middelen voor Caribisch Nederland voor 2016 zijn voor 95 procent verplicht. Het gaat om incidentele investeringen en voorzieningen in Caribisch Nederland die (nog) niet uit de lumpsum bekostigd kunnen worden. De rest van de middelen die onder medeoverheden vallen zijn voor 100 procent verplicht in 2016.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Het budget voor 2016 is voor 100 procent juridisch verplicht. Deze middelen zijn grotendeels bestemd voor de uitvoering van de wettelijke taken van SBB en de ontwikkeling van centrale examinering taal en rekenen door Cito en het College voor Examens.

Toelichting op de financiële                   Bekostiging

instrumenten

Hoofdbekostiging

Bekostiging roc’s en vakinstellingen

De rijksbijdrage die de mbo-instellingen ontvangen, is gebaseerd op de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). In deze wet is een aantal maatregelen uit het actieplan «Focus op vakmanschap» opgenomen. Deze maatregelen zijn per 1-8-2014 in werking getreden (Stb 2013, 288). Ook is de basis gelegd voor aanpassing in van het bekostigingsmodel. Deze aanpassingen zijn nader uitgewerkt in het Uitvoeringsbesluit WEB (Stb 2014, 142). De nieuwe bekostigingssystematiek is voor het eerst toegepast voor het bekostigingsjaar 2015. Het landelijk budget dat beschikbaar is voor het beroepsonderwijs wordt verdeeld in een budget voor entreeopleidingen en een budget voor de niveaus 2 t/m 4. Voor de entreeopleidingen wordt het budget verdeeld over de instellingen naar rato van het aantal ingeschreven studenten. Voor de niveaus 2 t/m 4 naar rato van het aantal ingeschreven studenten en het aantal afgegeven diploma’s van elke instelling. De mate waarop een student meetelt, is afhankelijk van de leerweg (bol of bbl), de opleiding (c.q. prijsfactor van de opleiding) en het aantal verblijfsjaren in het mbo. De mate waarop een diploma meetelt is afhankelijk van het niveau en of de student al eerder een mbo-diploma heeft behaald. Voor de jaren 2015 tot en met 2018 is nog voorzien in een overgangsbekostiging om te zorgen voor een geleidelijke overgang naar het nieuwe bekostigingsmodel.

Bekostiging Caribisch Nederland

In Caribisch Nederland wordt op alle drie de eilanden middelbaar beroepsonderwijs (mbo) aangeboden. Op de bovenwindse eilanden wordt alleen een beperkt aantal opleidingen op niveau 1 en 2 aangeboden. Op Bonaire worden op alle mbo-niveaus (1–4) opleidingen aangeboden. Deze middelen zijn bedoeld om de instellingen in Caribisch Nederland via lumpsumbekostiging te financieren voor de studenten die middelbaar beroepsonderwijs volgen.

Bekostiging vavo

Sinds 1 januari 2013 wordt het vavo rechtstreeks door OCW bekostigd. In 2013 en 2014 op basis van de overgangsbekostiging. Vanaf het bekostigingsjaar 2015 wordt het nieuwe bekostigingsmodel toegepast (Stb 2014, 148). Voor de verdeling van de beschikbare middelen wordt gebruik gemaakt van drie maatstaven, namelijk het aantal ingeschreven studenten, het aantal vakken dat door studenten met een voldoende is afgesloten en het aantal afgegeven diploma’s. Voor de jaren 2015 en 2016 is nog voorzien in een overgangstraject om te zorgen voor een geleidelijke overgang naar het nieuwe model.

Prestatiebox

Kwaliteitsafspraken

Vanaf 2015 worden integrale kwaliteitsafspraken gemaakt met instellingen. De kwaliteitsafspraken bestaan uit drie delen:

De beleidsartikelen (artikel 4)

Per 2015 is de eerste tranche van de kwaliteitsafspraken in werking getreden, die betrekking heeft op kwalitatieve afspraken waarbij mbo-instellingen hun verbeterambities ten aanzien van de onderwijskwaliteit formuleren in een kwaliteitsplan. De volgende thema’s staan hierbij centraal: professionele ontwikkeling van het onderwijzend personeel (waaronder examenfunctionarissen), taal en rekenen, kwaliteit van de beroepspraktijkvorming, excellent vakmanschap, vsv en kwetsbare jongeren en studiewaarde. Het integrale kwaliteitsplan en de maatregelen die daarin opgenomen zijn, staan in dienst van de opgave van het mbo: de drievoudige kwalificering, nodig voor een goede aansluiting op de arbeidsmarkt en een goede aansluiting op het hoger beroepsonderwijs. Aan de instellingen wordt voor de kwalitatieve afspraken een investeringsbudget beschikbaar gesteld. Daartoe zijn een aantal bestaande regelingen gebundeld.

Naast een resultaatafhankelijke beloning voor voortijdig schoolverlaten worden vanaf 2016 mbo-instellingen die goede resultaten laten zien op het gebied van studiewaarde beloond. OCW ontwikkelt in samenwerking met de MBO Raad en het georganiseerd bedrijfsleven (beide vertegenwoordigd in de Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven) een valide indicator voor de kwaliteit van de bpv die een rechtmatige bekostiging toelaat vanaf 2017.

Via www.kwaliteitsafsprakenmbo.nl worden per instelling de (kwantitatieve) resultaten transparant gemaakt.

Aanvullende bekostiging

Schoolmaatschappelijk werk in het mbo

Voor schoolmaatschappelijk werk worden jaarlijks middelen aan het mbo-veld ter beschikking gesteld. Met deze middelen kunnen instellingen voor de studenten, die dit tijdelijk nodig hebben, snel en adequaat hulpverlening inschakelen. Hierdoor wordt het risico op uitval van deze student verkleind.

Regionaal investeringsfonds mbo

Met het Regionaal investeringsfonds mbo, onderdeel van het Techniekpact, zal in de periode 2014 tot en met 2017 € 100 miljoen beschikbaar worden gesteld voor duurzame publiek-private samenwerking (pps) in het beroepsonderwijs. Mbo-instellingen, bedrijfsleven en bijvoorbeeld regionale overheden kunnen samen een aanvraag indienen. Die aanvraag moet bijdragen aan een betere aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt. Bovendien moeten bedrijfsleven en, bij voorkeur, regionale overheden in de desbetreffende regio de subsidie aanvullen met een financiële bijdrage.

Salarismix mbo Randstadregio’s

Aanvullend op de in de lumpsum op te nemen beloningsmaatregelen zijn in het actieplan LeerKracht van Nederland afspraken gemaakt over de versterking van de salarismix in de zogenaamde Randstadregio’s. Hier kennen scholen een grotere beloningsachterstand ten opzichte van de marktsector, een grotere arbeidsmarktproblematiek en (een optelsom van) grootstedelijke problemen. De middelen worden op grond van een ministeriële regeling in aanvulling op de lumpsum verstrekt aan instellingen in deze regio’s.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Plusvoorziening/Programmagelden regio’s

Op grond van de Regeling regionale aanpak voortijdig schoolverlaten ontvangt iedere RMC-regio middelen voor een regionaal programma vsv met als doel het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. De Regeling regionale aanpak voortijdig schoolverlaten is een bundeling van de voormalige vsv-onderwijsprogramma’s en de subsidie Plusvoorzieningen voor overbelaste jongeren.

Subsidies

Voor het stimuleren en realiseren van verscheidene beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt (zie voor het totaaloverzicht bijlage 4: Subsidies).

Subsidieregeling praktijkleren

De subsidieregeling praktijkleren heeft tot doel het stimuleren van werkgevers tot het bieden van praktijkleerplaatsen en werkleerplaatsen en is een compensatie voor de kosten die een werkgever maakt voor begeleiding in de praktijk van de leerling/student.

De regeling wordt vooral gericht op de groep jongeren in een kwetsbare positie waar bijvoorbeeld jeugdwerkloosheid een groot probleem is, studenten die een opleiding volgen in sectoren waarin knelpunten in de personele voorziening worden verwacht en wetenschappelijk personeel dat onmisbaar is voor onze kenniseconomie.

Actieplan Tel mee met Taal

Ter ondersteuning van de aanpak van laaggeletterdheid wordt in 2016 € 7 miljoen beschikbaar gesteld als bijdrage aan het actieplan «Tel mee met Taal 2016–2018» dat door de ministeries van OCW, SZW en VWS wordt uitgevoerd en gefinancierd. Activiteiten in dit kader worden door nader aan te wijzen partijen uitgevoerd. Onderdeel van de bijdrage van € 7 miljoen betreffen de € 5 miljoen die als gevolg van de motie Ypma c.s. structureel zijn toegevoegd aan het budget voor de aanpak van laaggelet-terdheid.

Loopbaanoriëntatie (LOB)

LOB gelden worden voornamelijk geïnvesteerd in ondersteuning van mbo-instellingen zodat zij (aanstaande) mbo-studenten beter kunnen begeleiden bij hun studieloopbaan, studiekeuzes en persoonlijke bewustwording en ontwikkeling. Loopbaanoriëntatie moet het risico op uitval en switchgedrag beperken.

ROC Leiden

In het kader van de problematiek rondom ROC Leiden zal in totaal een

(maximale) financiële bijdrage van € 40 miljoen beschikbaar gesteld worden. Dit bedrag zal in tranches verstrekt worden en komt uit het macrobudget. De korting, van twee keer € 20 miljoen, zal in 2016 en 2017

plaatsvinden.

Sectorplan mbo-hbo techniek 2011–2016

Dit betreft middelen voor het sectorplan mbo-techniek en het sectorplan hbo-techniek. Hiermee worden de centers of expertise in het hbo en de centra voor innovatief vakmanschap in het mbo gefinancierd (eerste generatie). Deze centra, die met cofinanciering van bedrijven tot stand komen, zijn gericht op toponderwijs, toponderzoek en innovaties in het bedrijfsleven.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Overige projecten

Hieronder vallen posten zoals internationalisering en kwaliteitsbeleid.

Opdrachten

Dit betreft middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken.

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Bekostiging SBB

Vanaf 1 augustus 2015 zijn de wettelijke taken van de kenniscentra overgedragen aan de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (ZBO). De SBB ontvangt middelen om de wettelijke taken uit te voeren, waarmee wordt bijdragen aan het primaire proces van het beroepsonderwijs. Hiertoe behoort het ontwikkelen en onderhouden van de kwalificatiestructuur. Tevens werft en accrediteert de SBB leerbedrijven, zorgt voor voldoende praktijkplaatsen en bevordert de kwaliteit van de praktijkplaatsen. De samenwerking van onderwijs en bedrijfsleven binnen één organisatie biedt mogelijkheden voor een nieuwe, frisse manier van werken die bijdraagt aan kwalitatief goed beroepsonderwijs met opleidingen die up-to- date zijn en voldoende, goede stageplaatsen.

College voor Toetsen en Examens

Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) is een ZBO die verantwoordelijk is voor de examens rekenen en taal in het beroepsonderwijs en staatsexamens Nederlands als tweede taal.

Bijdrage aan medeoverheden

Caribisch Nederland

Deze middelen worden ingezet voor het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs in Caribisch Nederland tot een naar Nederlandse maatstaven aanvaardbaar niveau. Een groot gedeelte van het budget is bestemd voor de verbetering van de onderwijshuisvesting. Daarnaast is er voor samenwerking met Curaçao, Sint Maarten en Aruba structureel een beperkt budget beschikbaar, bestemd voor het bevorderen van voorzieningen in de regio, mede ten behoeve van de inwoners van Caribisch Nederland.

RMC’s

Dit is de bekostiging van de rmc-functie van 39 rmc-regio’s. De rmc-functie heeft tot taak met de vsv’ers van 18 jaar en ouder uit vo en mbo contact te leggen en hen zoveel mogelijk terug te begeleiden naar school of naar een combinatie van school en werk.

Educatie

Met ingang van 1 januari 2015 wordt het educatiebudget – in elk geval tot en met 2017 – per specifieke uitkering verstrekt aan samenwerkende gemeenten binnen een regio (via de contactgemeente). Hierbij wordt de verplichte besteding bij roc’s afgebouwd en wordt het mogelijk voor

De beleidsartikelen (artikel 4)

gemeenten maatwerk te bieden voor de diverse doelgroepen van de volwasseneneducatie.

Tabel 4.4 Overzicht Specifieke Uitkering (bedragen x € 1 miljoen)

2015

2016

2017

2018

2019

2020

• 1. 

  Ontvangende partij(en)

Gemeenten

Korte omschrijving uitkering

Regionale meld- en coördinatiecentra voortijdig schoolverlaten. De RMC-functie heeft tot taak met de niet meer kwalificatieplichtige dreigende vsv’ers uit VO en MBO contact te leggen en het zoveel mogelijk terug te begeleiden naar school en/of werk. De daarvoor beschikbare middelen worden over de RMC- regio’s verdeeld volgens een verdeelsleutel die is vastgelegd in het «Besluit regionale meld- en coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten». Het bedrag per regio wordt uitgekeerd aan de RMC-contactgemeente van de regio.

Vindplaats regelgeving

Artikel 8.3.2 van de Wet educatie en beroepsonderwijs

32,6

32,6

32,6

32,6

32,6

32,6

• 2. 

  Ontvangende partij(en)

Gemeenten

Korte omschrijving uitkering

Sinds 1 januari 2009 maakte het educatiebudget onderdeel uit van het Participatiebudget, een specifieke uitkering voor gemeenten. Met ingang van 1 januari 2015 wordt het educatiebudget per specifieke uitkering verstrekt aan de samenwerkende gemeenten binnen een regio (via de contactgemeente). Hierbij wordt de verplichte besteding bij roc’s binnen een aantal jaren afgebouwd en wordt het mogelijk voor gemeenten maatwerk te bieden voor de diverse doelgroepen van de volwasseneneducatie.

Vindplaats regelgeving

Wijzigingswet Wet participatiebudget, enz. (invoeren specifieke uitkering educatie en vervallen verplichte besteding educatiemiddelen bij regionale opleidingencentra)

56,2

56,2

56,2

56,2

56,2

56,2

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

6 EN 7. HOGER ONDERWIJS

Het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek zorgt dat studenten en (wetenschappelijk) personeel hun talenten en onderzoekend vermogen maximaal kunnen ontwikkelen. Het leidt hen op voor een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en ambities van individuele studenten en (wetenschappelijk) personeel, en bij de behoefte van de maatschappij.

Financieren: De Minister financiert het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek door bekostiging van de onderwijsinstellingen. Mede hierdoor wordt de toegankelijkheid van het hoger onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen via de bekostiging, en de inzet van andere instrumenten, zoals prestatieafspraken, bestuurlijke afspraken, voorlichting en wet- en regelgeving.

Regisseren: De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van hoger onderwijs vult de Minister in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving. De kwaliteit van de individuele opleidingen in het hoger onderwijs wordt bewaakt met het accreditatiestelsel. Dit is belegd bij de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving van wettelijke voorschriften en op de recht- en doelmatigheid. Zij ziet ook toe op de kwaliteit van het stelsel van hoger onderwijs, waaronder ook het accreditatiestelsel.

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Indicatoren/kengetallen

Tabel 6.1 Indicatoren

Doelstelling/indicator

Basiswaarde (jaartal)

Tussenwaarde (jaartal)

Streefwaarde (jaartal)

Bron¹

1 Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt

• a) 

  Alle leerlingen en studenten worden uitgedaagd

Percentage studenten dat tevreden is over uitdagend onderwijs

• b) 

  Vergroten studiesucces

Bachelor studiesucces (n+1) van herinschrijvers na het eerste jaar

Uitval in het eerste jaar

Switchen na het eerste jaar

2      Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren en schoolleiders die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

• a) 

  Vergroten kwaliteit leraren en schoolleiders                             2011                             2013                             2016

Aandeel hbo-docenten met een afgeronde                    66,2%                          72,2%                          80%

master- of PhD-opleiding

3      Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties

Studenten-tevredenheid                                                     2011                             2014                            ³

hbo: 65,6% wo: 80,1%

hbo: 69,9% wo: 81,4%

4 Aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt verbeteren

Aandeel afgestudeerden bètatechniek incl.                    2012                             2014                             2016

snijvlakopleidingen                                                              hbo: 18%                    hbo: 18%                    hbo: 19%

wo: 21%                      wo: 22%                      wo: 22%

Percentage 25-64 jarigen (mbo/ho) dat deelneemt 16,6% (2010)               17,4% (2013)              20%

aan een leeractiviteit (Leven Lang Leren)                                                                                                 (2020)

Percentage gediplomeerden dat aangaf dat de             hbo⁴: 72% (2013)       hbo⁴: 72% (2014)       hoger opleiding voldoende basis was om te starten op          wo⁵: 56% (2011)        wo⁵: 57% (2013)        hoger de arbeidsmarkt

¹  T = Toezegging Minister & Staatssecretaris, C= Opgenomen in verband met consistentie.

²  Hier geen landelijk streefdoel omdat er prestatieafspraken per instelling zijn gemaakt. Zie verder de brief van 21 april 2015 over de voortgang van de prestatieafspraken.

³  Hier geen landelijk streefdoel omdat niet met alle instellingen over deze indicator prestatieafspraken zijn gemaakt en bovendien deze afspraken per instelling zijn gemaakt.

⁴  Bron: Vereniging Hogescholen, factsheet «Feiten en cijfers: HBO-Monitor 2014». De indicator betreft de antwoord categorieën «voldoende/goede aansluiting op de arbeidsmarkt». De HBO-Monitor wordt jaarlijks uitgevoerd.

⁵  Bron: VSNU, factsheets WO-Monitor 2011 en 2013. De indicator betreft de antwoord categorieën «in sterke/zeer sterke mate». De WO-Monitor wordt eenmaal in de twee jaar uitgevoerd.

C

T

T

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Tabel 6.2 Kengetallen

(aantallen x 1.000)

2014/15         2015/16         2016/17         2017/18         2018/19         2019/20

2020/21

¹ De onderwijsuitgaven per student zijn berekend in nominale prijzen zonder de collegegeldontvangsten, en aantal studenten conform de Referentieraming 2015 (overeenkomstig tabel 6.2, onder 1; omgerekend naar kalenderjaren).

Overige indicatoren en kengetallen voor het stelsel hoger onderwijs zijn opgenomen in het Onderwijsverslag 2013–2014 en in Trends in Beeld.

Beleidswijzigingen

De wijzigingen in het kader van de doorontwikkeling van het accreditatiestelsel en de prestatieafspraken worden beschreven in de beleidsagenda. Aanvullend hierop wordt hieronder nog op een aantal specifieke beleidswijzigingen ingegaan.

Strategische agenda

In juli 2015 is de Strategische Agenda Hoger Onderwijs 2015–2025 «De waarde(n) van weten» uitgekomen. Deze strategische agenda geeft de koers aan voor het hoger onderwijs voor de komende 10 jaar en staat in het teken van het leveren van een zichtbare impuls in de kwaliteit van het hoger onderwijs en het onderwijsgerelateerd onderzoek met de middelen die voortkomen uit het studievoorschot. Voor de drie thema’s (1)

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

onderwijs van wereldformaat, (2) toegankelijkheid, talentonwikkeling en diversiteit, en (3) verbinding met de samenleving, staan beleidslijnen voor de komende jaren beschreven. In de strategische agenda wordt een aantal bestedingsrichtingen voorgesteld voor de middelen die vanaf 2018 vrijkomen dankzij de invoering van het studievoorschot. Er wordt ingezet op kleinschalig en intensief onderwijs, talentprogramma’s, onderwijs-gerelateerd onderzoek, en studiefaciliteiten en digitalisering. Daarnaast wordt er een aantal landelijke prioriteiten gestimuleerd: onderwijsbeur-zenprogramma, onderzoek naar het hoger onderwijs, voorzetting van de regeling Open en Online Onderwijs en experimenteren met regelvrije zones voor onderwijsinnovatie. En er wordt ingezet op het verbeteren van de samenwerking in de regio ten behoeve van een betere doorstroom in het onderwijs en aansluiting op de arbeidsmarkt. Vooruitlopend daarop is voor de jaren 2015 t/m 2017 afgesproken met de universiteiten en hogescholen dat zij zelf jaarlijks een voorinvestering doen van € 200 miljoen. In 2016 wordt er een start gemaakt met de uitwerking van de strategische agenda.

Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen

Op grond van het innovatieartikel in de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) wordt aan instellingen in het hoger onderwijs experimenteerruimte geboden, gericht op versterking van de flexibiliteit en vraaggerichtheid van het deeltijd hoger onderwijs. Dit gebeurt in een experiment vraagfinanciering en in pilots flexibilisering. Instellingen kunnen zich tot medio oktober 2015 aanmelden voor het experiment met vraagfinanciering en de pilots gericht op flexibilisering. De eerste lichting studenten gaat van start in 2016. In 2016 is voor het experiment en de pilots tezamen € 21,4 miljoen beschikbaar aan additionele middelen.

Internationalisering

Het nieuwe Holland Scholarship is een van de instrumenten om meer Nederlandse studenten naar het buitenland en meer internationale topstudenten naar Nederland te krijgen. Vanaf het collegejaar 2015/2016 zijn er jaarlijks 768 beurzen beschikbaar voor Nederlandse studenten om een deel van hun studie, die ze aan een Nederlandse hogeschool of universiteit volgen, in het buitenland te volgen. Daarnaast zijn er ook 768 beurzen beschikbaar voor internationale studenten die een volledige studie in Nederland willen volgen. Het scholarshipprogramma is een belangrijk instrument in het proces van internationalisering, waarin het verwerven van kennis, vaardigheden en beroepscompetenties, alsook de persoonlijke ontwikkeling en «Bildung» van studenten centraal staan. Het programma draagt eveneens bij aan de profilering van het Nederlandse hoger onderwijs in de wereld. Het programma wordt de komende jaren doorontwikkeld en wil in de toekomst ook andere partijen (zoals het bedrijfsleven) betrekken.

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 6.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 6 Hoger beroepsonderwijs (bedragen x € 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Verplichtingen

Waarvan garantieverplichtingen

2.961.392 2.855.915 2.848.076 2.817.116

26.789            17.383

2.821.507 2.806.786 2.838.628

Totale uitgaven

Waarvan juridisch verplicht (%)

2.732.897 2.796.444 2.823.794 2.839.039

99,99%

2.815.174 2.821.817 2.838.628

Bekostiging

Hoofdbekostiging

Onderwijsdeel hbo

Deel ontwerp en ontwikkeling

Bekostiging flexibel hoger onderwijs voor volwassenen (Leven Lang

Leren)

Bekostiging experimenten open bestel

Bekostiging postinitiële masteroplei- dingen hbo Prestatiebox

Onderwijskwaliteit en studiesucces,

en profilering

Subsidies

Regeling stimulering Bèta/techniek Overig

Opdrachten

Uitbesteding¹

Bijdragen aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

NWO: Praktijkgericht onderzoek hbo NWO: Promotiebeurs voor leraren Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO)²

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Stichting Studiekeuze 123³

2.688.138      2.741.946      2.770.700      2.788.403

2.518.043      2.565.126      2.585.882      2.595.693

2.445.854      2.490.042      2.496.001      2.510.315

69.201            69.531 69.202           69.149

2.537

4.069

19.195

14.745

2.763.995

2.563.409

2.483.963

69.149

10.297

2.770.541

2.562.168

2.482.716

69.155

10.297

2.786.556

2.573.003

2.494.951

69.155

8.897

Ontvangsten

2.615

1.213

1.213

1.213

1.213

1.213

1.213

¹  Vanaf 2016 opgenomen onder opdrachten artikel 7 wo (zie tabel 6.4)

²  Tot 2016 opgenomen onder bijdragen aan ZBO’s/RWT’s artikel 7 wo (zie tabel 6.4)

³  Vanaf 2016 opgenomen onder bijdragen aan (inter)nationale organisaties artikel 7 wo (zie tabel 6.4)

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Tabel 6.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 7 Wetenschappelijk onderwijs (bedragen x € 1.000)

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Verplichtingen

Waarvan garantieverplichtingen

4.293.686 4.198.381 4.142.227 4.106.165 4.106.380 4.094.582 4.121.930

Totale uitgaven

Waarvan juridisch verplicht (%)

Bekostiging

Hoofdbekostiging

Onderwijsdeel wo

Onderzoeksdeel wo

Deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek

Bekostiging flexibel hoger onderwijs voor volwassenen (Leven Lang

Leren)

Prestatiebox

Onderwijskwaliteit en studiesucces, en profilering

Subsidies

Subsidieregeling Sirius programma Subsidieregeling Libertas Noodfonds 3TU’s samenwerking Open en online onderwijs Overig

Opdrachten

Uitbesteding¹

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO)²

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Organisaties conform tabel 6.5³

4.152.113 4.186.589

4.115.685

3.986.790 1.641.970 1.730.563

614.257

4.154.933

4.020.150 1.663.473 1.738.779

617.567

4.160.209

99,96%

4.131.818

3.990.020 1.636.333 1.733.463

618.019

4.140.781 4.106.366 4.105.994 4.123.050

4.114.661

3.965.872 1.614.750 1.730.499

618.968

4.080.045

3.924.274 1.571.994 1.730.580

620.597

4.079.756

3.917.115 1.563.249 1.730.678

622.085

4.096.812

3.929.598 1.574.187 1.730.678

623.630

Ontvangsten

10.426

16

16

16

16

16

16

¹  Vanaf 2016 inclusief opdrachten artikel 6 hbo (zie tabel 6.3)

²  Vanaf 2016 opgenomen onder bijdragen aan ZBO’s/RWT’s artikel 6 hbo (zie tabel 6.3)

³  Vanaf 2016 inclusief bijdragen aan (inter)nationale organisaties artikel 6 hbo (zie tabel 6.3)

Budgetflexibiliteit artikel 6

Van het totale budget voor artikel 6 is voor 2016 99,99 procent juridisch verplicht.

Bekostiging: Het beschikbare budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de bekostiging van hogescholen voor onderwijs, onderzoek en prestatiebekostiging. Hieraan ten grondslag liggen de WHW, het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 en de Regeling financiën hoger onderwijs. Het moment van juridisch verplichten vindt plaats voorafgaand aan het jaar waarop de bekostiging betrekking heeft. Aan de bekostiging van postinitiële masteropleidingen hbo en die voor flexibel hoger onderwijs voor volwassenen liggen afzonderlijke regelingen ten grondslag.

Subsidies: Het beschikbare budget voor 2016 is voor 91 procent juridisch verplicht. Dit deel betreft met name de verplichtingen die voortvloeien uit de Regeling stimulering Bèta/techniek.

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Budgetflexibiliteit artikel 7

Bijdrage aan agentschappen: Het budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. Op basis van managementafspraken tussen bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s: Het budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. Het betreft de bijdrage aan NWO voor praktijkgericht onderzoek hbo en de promotiebeurs voor leraren en de bijdrage aan de NVAO. De middelen worden in het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar verplicht.

Van het totale budget voor artikel 7 is voor 2016 99,96 procent juridisch verplicht.

Bekostiging: Het beschikbare budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de bekostiging van universiteiten en academische ziekenhuizen voor onderwijs, onderzoek en prestatiebekostiging. Hieraan ten grondslag liggen de WHW, het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 en de Regeling financiën hoger onderwijs. Het moment van juridisch verplichten vindt plaats voorafgaand aan het jaar waarop de bekostiging betrekking heeft. Aan de bekostiging van flexibel hoger onderwijs voor volwassenen ligt een afzonderlijke regeling ten grondslag.

Subsidies: Van het beschikbare budget is in 2016 94 procent juridisch verplicht. Dit deel betreft de financiering van de verplichtingen die voortvloeien uit de Subsidieregeling Open en online onderwijs, de afstudeerregeling en het Instellingsbesluit Reviewcommissie hoger onderwijs en onderzoek.

Opdrachten: Van het beschikbare budget is voor 2016 3 procent juridisch verplicht op grond van in 2015 of eerder gesloten overeenkomsten. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht om de beleidsprioriteiten van het kabinet verder te ondersteunen.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties: Het budget voor 2016 is 100 procent juridisch verplicht. Dit betreft de bijdragen aan United Nations University (UNU), Europees Universitair Instituut Florence (EUI), Stichting EP-NUFFIC, Stichting Handicap en Studie, Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF, Interstedelijk Studentenoverleg (ISO), Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) en Stichting Studiekeuze 123. De middelen worden in het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar verplicht.

Tabel 6.5 Middelen organisaties¹ (bedragen x € 1.000)

2016

2017

2018

2019

2020

United Nations University (UNU)

Europees Universitair Instituut Florence (EUI)

Stichting EP-NUFFIC

Stichting Handicap en Studie

Stichting voor Vluchteling Studenten UAF

Interstedelijk Studentenoverleg (ISO)

Landelijke Studenten Vakbond (LSVb)

Stichting Studiekeuze123 (SKI123)

Totaal

23.794

21.631

21.631

21.631

21.631

¹ In deze tabel zijn de organisaties vermeld en de bedragen waarop de bijdragen ten hoogste kunnen worden vastgesteld. Voor zover geen andere juridische grondslag van toepassing is, vormt deze begrotingsvermelding de wettelijke grondslag als bedoeld in artikel 4:23, derde lid, onder c, van de Algemene Wet Bestuursrecht voor de subsidieverlening aan deze subsidieontvangers.

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Toelichting op de financiële                    Bekostiging

instrumenten                                            De bekostiging van het hoger onderwijs en onderzoek bestaat uit de hoofdbekostiging en de middelen voor onderwijskwaliteit en studiesucces, en profilering (prestatiebox). De postinitiële masteropleidingen hbo, en het experiment vraagfinanciering en de pilots flexibilisering in het kader van flexibel hoger onderwijs voor volwassenen worden afzonderlijk bekostigd.

Hoofdbekostiging

Universiteiten (wo) en hogescholen (hbo) ontvangen bekostiging voor onderwijs en onderzoek. De rijksbijdrage wordt jaarlijks aan de universiteiten en hogescholen toegekend als een lumpsum. De rijksbijdrage is gebaseerd op de WHW. In het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 en de Regeling financiën hoger onderwijs zijn de bepalingen, bedragen en percentages opgenomen op basis waarvan de rijksbijdrage wordt berekend.

Onderwijsdeel (hbo en wo)

Universiteiten en hogescholen ontvangen een rijksbijdrage vanwege onderwijs. De rijksbijdrage is gebaseerd op de nominale studieduur van de opleiding en het volgen en succesvol afronden van één bachelor- en één masteropleiding. Het onderwijsdeel bestaat uit:

• a. 

  een studentgebonden deel: gebaseerd op het aantal ingeschreven bekostigde studenten en graden (diploma’s), er zijn drie bekostigingsniveaus (laag, hoog en top),

• b. 

  een onderwijsopslag in bedragen: bedragen op basis van afspraken voor kwaliteit, kwetsbare opleidingen en bijzondere voorzieningen, en

• c. 

  een onderwijsopslag als percentage.

Deel ontwerp en ontwikkeling (hbo) en Onderzoeksdeel (wo) Hogescholen ontvangen een rijksbijdrage vanwege ontwerp en ontwikkeling (praktijkgericht onderzoek). Universiteiten ontvangen een rijksbijdrage vanwege het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. Het onderzoeksdeel wo is gebaseerd op:

• a. 

  een studentgebonden deel: gebaseerd op het aantal bekostigde graden,

• b. 

  een deel promoties: gebaseerd op het aantal promoties leidend tot een proefschrift en het aantal ontwerpcertificaten,

• c. 

  een voorziening onderzoek in bedragen: bedragen op basis van afspraken over onder andere sectorplannen en zwaartekracht, en

• d. 

  een voorziening onderzoek in percentages.

In de Wetenschapsvisie 2025: keuzes voor de toekomst zijn een tweetal maatregelen aangekondigd ten aanzien van het onderzoeksdeel wo;

de invloed van de promotieparameter wordt gemaximeerd op 20

procent en;

het werken met driejarige gemiddelden. Beide maatregelen zullen worden uitgewerkt via het Uitvoeringsbesluit WHW en zullen inwerkingtreden vanaf het bekostigingsjaar 2017.

Deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek (wo) De bekostiging van het onderwijs en onderzoek bij de acht academische ziekenhuizen loopt via de universiteiten. Hier kunnen studenten geneeskunde onderwijs volgen en praktijkervaring opdoen. De rijksbijdrage bestaat uit een deel dat is gebaseerd op het aantal ingeschreven

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

studenten en graden, een procentueel deel en een bedrag vanwege rente en afschrijving (voor huisvesting).

Bekostiging flexibel hoger onderwijs voor volwassenen (hbo en wo) De middelen worden ingezet voor de bekostiging van het experiment vraagfinanciering en pilots flexibilisering. Doel van het experiment vraagfinanciering is om kennis op te doen over de effecten van vraagfinanciering in de vorm van vouchers, in combinatie met meer mogelijkheden voor flexibiliteit op de vraaggerichtheid van het aanbod deeltijd hoger onderwijs, de deelname van volwassenen daaraan en de aantallen gediplomeerden. Doel van de pilots flexibilisering is te onderzoeken of verruiming van bestaande kaders bijdraagt aan de totstandkoming van een onderwijsaanbod dat flexibeler is en beter aansluit op de kenmerken en behoeften van volwassenen, met behoud van de kwaliteit van het onderwijs. Instellingen kunnen zich tot medio oktober 2015 aanmelden voor het experiment met vraagfinanciering en de pilots gericht op flexibilisering. De eerste lichting studenten gaat van start in 2016. De evaluatie van zowel de pilots als het experiment vindt in 2021 plaats; het experiment vraagfinanciering kent daarnaast een tussenevaluatie eind 2018.

Bekostiging postinitiële masteropleidingen hbo De middelen zijn beschikbaar voor de afwikkeling van de tijdelijke financiering van (eerder goedgekeurde) arbeidsmarktrelevante hbo-masters in prioritaire gebieden.

Prestatiebox: Onderwijskwaliteit en studiesucces en profilering (hbo en wo)

Voor de periode 2013 tot en met 2016 ontvangen hogescholen en universiteiten prestatiebekostiging op basis van individuele prestatieafspraken. Deze prestatieafspraken gaan over versterking van onderwijskwaliteit en studiesucces, profilering en valorisatie. In het Besluit Experiment prestatiebekostiging hoger onderwijs is bepaald hoe de omvang van de prestatiebekostiging per instelling wordt vastgesteld. Bij het niet behalen van de overeengekomen prestaties op zeven indicatoren voor onderwijskwaliteit en studiesucces in 2015, kan de instelling in de periode 2017–2020 (deels) gekort worden op het budget voor onderwijskwaliteit en studiesucces. In 2016 wordt bepaald of de instellingen de voor 2015 afgesproken prestaties hebben gerealiseerd.

Subsidies

Subsidieregeling stimulering Bèta/techniek (hbo)

Hiermee wordt de ontwikkeling van drie Centres of Expertise (CoE’s) hbo gefinancierd, naast de zeventien CoE’s waarvan de ontwikkeling gefinancierd wordt uit de middelen voor profilering. De CoE’s, die met cofinanciering van bedrijven en instellingen tot stand komen, zijn gericht op toponderwijs, toponderzoek en innovaties. Uitgangspunt hierbij is 25 procent financiering uit het werkveld, 25 procent van onderwijsinstellingen en 50 procent profileringsbekostiging. De middelen worden via het Platform Bèta Techniek beschikbaar gesteld aan de CoE’s.

Open en online hoger onderwijs (hbo en wo)

De stimuleringsregeling Open en online hoger onderwijs is bedoeld om (zoals aangekondigd in de visiebrief) instellingen, passend bij hun profiel, te laten experimenteren met verschillende vormen van open en online onderwijs. Dit draagt bij aan de onderwijskwaliteit, de toegankelijkheid

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

van onderwijs(materiaal) voor bijvoorbeeld de doelgroep Leven Lang Leren, het studiesucces van studenten, internationalisering en de (internationale) reputatie van Nederlandse instellingen. SURF adviseert de Minister over de projectaanvragen en ondersteunt de instellingen tijdens de uitvoering van de projecten. In 2015 is de eerste tranche met elf projecten van start gegaan onder begeleiding van SURF. Deze instellingen hebben maximaal € 100.000 aangevraagd en matchen dit zelf met ten minste hetzelfde bedrag. Daarnaast voert SURF een Kennisagenda uit, gericht op het opdoen, ontwikkelen en delen van kennis over open en online onderwijs in de Nederlandse context. De resultaten van de projecten van de instellingen zijn hiervoor belangrijke input.

Overig (hbo en wo)

Bij dit financiële instrument zijn afzonderlijk voor de sectoren hbo en wo overige toekenningen opgenomen die gelijk dan wel kleiner zijn dan € 1 miljoen. Het gaat hier om middelen die deels juridisch en deels bestuurlijk verplicht zijn bijvoorbeeld op basis van de afstudeerregeling en het Instellingsbesluit Reviewcommissie hoger onderwijs en onderzoek, alsmede om toekenningen die gedurende de uitvoeringsjaren op ad hoc basis worden toegekend.

Opdrachten

Uitbesteding (hbo en wo)

Voor de beleidsontwikkeling worden opdrachten verstrekt voor het uitvoeren van diensten. Het gaat hierbij met name om opdrachten voor beleidsgericht onderzoek.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor deze begrotingsartikelen.

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

NWO

Praktijkgericht onderzoek hbo: Van hogescholen wordt verwacht dat zij een centrale rol in de Nederlandse en internationale kennisinfrastructuur vervullen. Voor praktijkgericht onderzoek hebben hogescholen direct toegang tot de competitieve onderzoekgeldstroom voor het hbo bij het NWO; het RAAK-programma (voormalige Regeling bevordering kennisfunctie hogescholen). Vanaf 2014 wordt vanuit het Regeerakkoord Rutte II extra geïnvesteerd in het praktijkgericht onderzoek:

in 2014 is de eerste tranche van € 3 miljoen structureel beschikbaar gekomen,

in 2015 de tweede tranche van € 7 miljoen structureel,

en vanaf 2018 is er nog een oploop gereserveerd van structureel € 3

miljoen die nog beschikbaar moet komen.

Promotiebeurs voor leraren: Leraren in het po, vo, mbo en hbo worden in staat gesteld om onderzoek te verrichten dat uitmondt in een proefschrift. Jaarlijks kan via NWO aan circa 60 leraren een nieuwe beurs worden verstrekt.

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) De NVAO is als onafhankelijke, binationale accreditatieorganisatie opgericht door de Nederlandse en Vlaamse overheid en geeft een deskundig en objectief oordeel over de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen. In deze begroting is de bijdrage opgenomen die de Nederlandse overheid rechtstreeks aan de NVAO vergoedt voor de uitvoering van haar taken.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Organisaties conform tabel 6.5

Het betreft hier de (structurele) bekostiging van organisaties die beleidsmatig prioritaire taken uitvoeren, ofwel activiteiten uitvoeren die betrekking hebben op de belangenbehartiging van studenten, ofwel taken uitvoeren die voortkomen uit verdragsrechtelijke verplichtingen.

Ontvangsten

Bij de ontvangsten is een raming opgenomen voor terugvorderingen bij instellingen en andere subsidieontvangers, bijvoorbeeld als gevolg van eindafrekeningen op in eerdere jaren toegekende subsidies.

De beleidsartikelen (artikel 8)

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

• 8. 

  INTERNATIONAAL BELEID

Bevorderen van internationale samenwerking en uitwisseling ter ondersteuning en versterking van de kwaliteit van onderwijs, cultuur en wetenschap en ter verdere ontwikkeling van internationale competenties van lerenden, docenten, kunstenaars en wetenschappers.

Stimuleren: Bij het uitvoeren van de algemene doelstelling ligt de nadruk op het zoveel mogelijk stimuleren en ondersteunen van instellingen en burgers om zich op een internationale omgeving voor te bereiden. Daartoe zorgt de Minister vanuit haar stelselverantwoordelijkheid voor de benodigde internationaal-bestuurlijke randvoorwaarden, bijvoorbeeld door afspraken te maken over wederzijdse beroepserkenning, kwaliteitszorg en grensverkeer en door de uitwisseling van best practices. De Minister opereert hierbij binnen multilaterale kaders als de Europese Unie, OESO en de Unesco en andere – vaak daarbij aangesloten – organisaties, alsmede via bilaterale contacten, verdragen, Memorandums of Understanding, etc. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van stimuleringsmaatregelen in de vorm van fondsen en beurzen en worden faciliterende en uitvoerende instanties gefinancierd, zoals EP-Nuffic, Neth-ER en het Duitsland Instituut Amsterdam. De bevordering van internationale samenwerking is ondersteunend aan de beleidsdoelstellingen van OCW. De voorgenomen activiteiten zijn daarom voor een belangrijk deel opgenomen in de betreffende beleidsartikelen.

Indicatoren/kengetallen

Beleidswijzigingen

Indicatoren voor internationaal beleid worden beschreven op de website Trends in Beeld.

De website Trends in Beeld biedt informatie over de indicatoren over o.a. het programma Erasmus+, maar ook de prestaties van de beroepsbevolking worden internationaal vergeleken in het kader van het «Programme for International Assessment of Adult Competencies» (PIAAC).

De belangrijkste wijzigingen op het terrein van internationaal beleid worden beschreven in de beleidsagenda.

De beleidsartikelen (artikel 8)

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Tabel 8.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 8 (bedragen x € 1.000)