Film & Debat: The Dictator - Hoofdinhoud

Het aantal dictaturen in de wereld neemt de laatste jaren af, maar de opbouw van een volwaardige democratie is vaak een lang en moeizaam proces. Wat is er nodig om de overgang van dictatuur naar democratie tot een succes te maken? Oude machten blijken vaak op allerlei manieren toch invloed uit te oefenen, en een democratisch bestuur bouw je niet in één dag op.

In de film The Dictator van komiek Sacha Baron Cohen doet de dictator Aladeen er alles aan om te voorkomen dat zijn land in democratische handen valt. De film laat ook zien hoe dun de scheidslijn soms is tussen een dictatuur en een zogenaamde democratische rechtsstaat, ook al lijken deze twee soorten regimes lijnrecht tegenover elkaar te staan. En dan is er ook nog de rest van de wereld die zich met het land bemoeit.

Voorafgaand aan de film werd op vrijdag 11 september een inleiding gegeven door professor André Gerrits i over de vraag waar een dictatuur ophoudt en democratie begint, hoe moeilijk het is om een democratie te ontwikkelen en of andere landen iets kunnen betekenen bij zo'n overgang.

Dit evenement werd mede mogelijk gemaakt dankzij Filmhuis Den Haag, het Montesquieu Instituut en ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat en is onderdeel van de Nacht van de Dictatuur.

De komedie The Dictator gaat over de fictieve Oost-Afrikaanse dictator Aladeen, gespeeld door Sacha Baron Cohen. Na de dood van zijn dictatoriale vader wordt Aladeen ineens leider van het Afrikaanse oliestaatje Wadiya. Hij vertrekt naar New York om de VN toe te spreken en krijgt te maken met oppositie tegen zijn leiderschap.

Doordat situaties uit de realiteit aan bod komen, zoals situaties rond Iran, oliebelangen, generaal Khaddafi, internationale machtsverhoudingen en wat democratie op papier zou moeten inhouden, wordt duidelijk dat die realiteit soms absurder is dan wat Cohen neerzet als Aladeen. Maar Cohen houdt de toon te allen tijde luchtig.

"Poetin is het enige prominente lid van de Russische elite die kan zeggen dat hij een democratisch mandaat heeft. Zelfs in een volstrekt dictatoriaal systeem speelt het democratische element van 'het gekozen zijn' een belangrijke rol."

In tegenstelling tot de tijd van de Koude Oorlog is het tegenwoordig steeds lastiger onderscheid maken tussen democratieën en dictaturen. Er is geen enkele machthebber meer die niet claimt democratisch te zijn. Zowel Rusland als China zeggen inmiddels een eigen soort democratie te hebben. Vaak is het politiek bestel erg autoritair, maar de samenleving redelijk vrij. Dit leidt tot zowel elementen van democratie als dictatuur.

De meeste semi-democratische en dictatoriale staten lijken in ieder geval in geen enkel opzicht op liberale democratieën. Een democratie die het individu centraal stelt wordt door Rusland en China gezien als een georganiseerd hedonisme. Volgens Gerrits beschouwen deze landen de liberale democratie als leeg en materialistisch. Poetin noemt zichzelf ook wel de hoeder van de echte menselijke waarden. Het toont aan dat mogendheden elkaar niet langer beconcurreren op basis van ideologie, maar op basis van een andere kijk op menselijk samenleven.

The Dictator is volgens Gerrits een geestige film over de leider van het virtuele rijke oliestaatje Wadiya die op een gegeven moment besluit om bepaalde 'democratische' elementen in te voeren. De mogelijke schadelijke kanten daarvan komen ook aan bod in een grondwet die in de film wordt op- en ook weer wordt afgevoerd - een mooi voorbeeld waarin westerse denkbeelden een spiegel wordt voorgehouden.

Gerrits vond het jammer dat de film niet dieper in gaat op de bemoeienis van het westen op Wadiya. Wat hem betreft kan dat voor een volgende film een mooie leidraad zijn.

Film & debat is een samenwerking tussen Filmhuis Den Haag, het Montesquieu Instituut, Internationaal Perscentrum Nieuwspoort en ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat.

Deze film & debat was onderdeel van een breed programma rond de Nacht van de Dictatuur. De Nacht van de Dictatuur is als tegenhanger van de VN Dag voor de Democratie (15 september) in het leven geroepen om op een andere manier stil te staan bij de betekenis van democratie en rechtsstaat. De Nacht van de Dictatuur wordt dit jaar voor de vijfde keer georganiseerd.