Wapenexport - Hoofdinhoud

Vandaag presenteren PvdA en D66 de initiatiefnota "Wapens en Principes: ambities voor een geloofwaardig en geharmoniseerd wapenexportbeleid in Europa". Geconfronteerd met onrust en instabiliteit aan onze buitengrenzen moeten we nog zorgvuldiger zijn bij besluiten om militair materieel te leveren aan andere landen. Ik vind dat de EU niet alleen met één mond moet spreken over waarden als vrede, veiligheid en respect voor mensenrechten, maar daar ook naar dient te handelen. Dat betekent dat lidstaten de controle van hun wapenexport op dezelfde, strikte wijze moeten toepassen. Om de ambitie voor een eenduidig wapenexportbeleid te realiseren dien ik vandaag, samen met mijn D66-collega Sjoerd Sjoerdsma, een nota in met vijf concrete voorstellen.

Het belang van een Europees wapenexportbeleid werd dit jaar pijnlijk duidelijk. Terwijl de Krim geannexeerd werd, wilde Frankrijk twee oorlogsschepen aan de Russische marine slijten. Pas na de ramp met MH-17 en na stevige druk besloten de Fransen de levering voorlopig op te schorten. Het voorval toont de kwetsbaarheid van het Europese buitenlandbeleid en staat helaas niet op zichzelf. Regelmatig staan wapendeals van vele miljoenen euro’s op gespannen voet met veiligheidsbelangen, mensenrechten en Europese eensgezindheid. Zo tekenden enkele lidstaten recent grote militaire contracten met Egypte, terwijl de EU net besloten had tot terughoudendheid in de samenwerking met het Sisi-regime.

Hoewel binnen de EU afspraken bestaan over toetsingscriteria, maakt elke lidstaat nu een eigen afweging. Dat leidt tot situaties waarin sommige landen de criteria minder streng hanteren dan anderen. Op die manier ondermijnen we niet alleen het gelijke speelveld in Europa, maar ook de geloofwaardigheid van ons eigen buitenlandbeleid.

Om dat in de toekomst te voorkomen, doen we vandaag de volgende voorstellen:

• - 

  Oprichting van een Europese wapenexportautoriteit die in geval van conflicterende afwegingen tussen lidstaten als scheidsrechter kan optreden;
• - 

  ‘Right to challenge’: mogelijkheid om besluiten van andere lidstaten tot het verlenen van een wapenexportvergunning te laten toetsen;
• - 

  Openbare consultaties met mensenrechtenorganisaties om meer invulling te geven aan de Europese toetsingscriteria voor wapenexport;
• - 

  Verbetering van controle achteraf zodat ook inzichtelijk wordt wat het eindgebruik van geleverde wapens is;
• - 

  Automatisch bevriezen van leveringen van al gesloten deals indien sprake is van een wapenembargo.

Vandaag overhandigen we de initiatiefnota aan Bert Koenders en Lilianne Ploumen. We vragen beide ministers om zich in Europees verband hard te maken voor een gezamenlijk EU-wapenexportbeleid. Zelf wil ik de komende tijd reacties verzamelen op de nota, van actiegroepen tot de defensie-industrie. Ook ga ik via onze zusterpartijen in andere lidstaten steun zoeken voor de voorstellen. Op die manier maken we samen een vuist voor een beleid dat onze waarden voorop stelt.

Download de initiatiefnota "Wapens en Principes: ambities voor een geloofwaardig en geharmoniseerd wapenexportbeleid in Europa":

Wapens en Principes.pdf (PDF — 135 KB)