Debat Nederlandse bijdrage aan strijd tegen ISIS - Hoofdinhoud
Vandaag debatteerde de Tweede Kamer over het kabinetsbesluit een bijdrage te leveren aan de strijd tegen ISIS in Irak.
Kijk hier de afsluitende termijn door Diederik Samsom terug.
Zie ook:
Zie hieronder mijn inbreng in de eerste termijn van het debat.
Voorzitter,
In onze intenties, onze motivatie, om ISIS een halt toe te roepen, verschillen wij vandaag in deze Kamer niet van elkaar. De schok en walging over minderheden die worden opgejaagd, vrouwen die worden verkracht, kinderen die worden geïndoctrineerd en journalisten en andere onschuldige burgers die op middeleeuwse wijze worden afgeslacht, delen wij allen.
ISIS is een ramp voor Irak. Een vloek voor de regio. En als ideologie en terreurbeweging - waar onbegrijpelijk maar waar ook in Europa een bepaalde aantrekkingskracht vanuit gaat - een bedreiging voor onze eigen waarden en open samenleving. De vraag die vandaag voorligt is dus niet of we ISIS moeten bestrijden, maar hoe we ISIS kunnen bestrijden.
Voorzitter,
De PvdA-fractie is van mening dat Nederland volop mee moet doen met de strijd tegen ISIS op basis van een helder mandaat, een duidelijk einddoel en met inzet van de juiste middelen.
Ik wil op basis van deze drie kerncriteria eerst ingaan op het voornemen van het kabinet om een bijdrage te leveren in Irak. Vervolgens stilstaan bij het besluit om op dit moment niet in Syrië te interveniëren. En tenslotte een paar opmerkingen maken bij de financiering van deze missie.
Voorzitter,
De activiteiten van ISIS hebben op dit moment hun zwaartepunt in Irak. Over een volkenrechtelijk mandaat bestaat geen twijfel. Dat wordt door kabinet en door de externe volkenrechtelijk adviseur bevestigt. Net zo essentieel is dat onze inzet onderdeel is van een gedegen plan met een duidelijk einddoel en waarin politieke, militaire, financiële en humanitaire inzet wordt gecombineerd. Een geïntegreerde benadering dus.
Politiek is het succes afhankelijk van het doorvoeren van hervormingen door de Irakezen zelf. Zonder het wegnemen van de onderliggende factoren - het breed gevoelde ongenoegen bij de Soennitische bevolking - kunnen resultaten nooit duurzaam zijn.
Vice versa is de PvdA van mening dat louter inzetten op politieke hervormingen, zonder ISIS ook met militaire middelen te bestrijden - zoals sommige partijen voorstellen - onverstandig is. Het is uiterst naïef en daardoor gevaarlijk om te veronderstellen dat ISIS door middel van dialoog tot het afzweren van het barbaarse extremisme verleid kan worden.
Ik wil de minister van Buitenlandse Zaken vragen hoe hij de voortgang van de politieke hervormingen, richting een inclusieve regering in Bagdad ziet. En in het bijzonder zijn oordeel over het feit dat de sleutelposten voor Binnenlandse Zaken en Defensie nog niet ingevuld zijn.
Militair kunnen de luchtaanvallen van de internationale coalitie alleen succesvol zijn samen met de inzet van Iraakse en Koerdische grondtroepen. De eerste resultaten daarvan hebben we de afgelopen dagen al kunnen zien. Bij de Mosul-dam, in de omgeving van Kirkuk en in het stadje Rabia, aan de Syrische grens. Dat biedt perspectief.
Tegelijkertijd zijn veel operationele details op dit moment nog ongewis. Het campaign plan is nog niet gereed. Dat is begrijpelijk, maar maakt het voor ons wel lastiger om een goed gefundeerd oordeel over veel van de operationele aspecten te geven. Over de precieze locaties en de samenwerking met partners. Over de impact op de inzetbaarheid van Nederlandse militairen en middelen elders.
Dat zijn essentiële kwesties waar we vandaag helaas niet het laatste woord over kunnen wisselen. Ik zou vandaag wel heel scherpe afspraken tussen Kamer en kabinet willen maken dat zodra relevantie informatie beschikbaar komt, deze onmiddellijk met de Kamer gedeeld en besproken wordt. Graag een toezegging op dat punt.
Meer specifiek zou ik het kabinet willen vragen naar het voortzettingsvermogen van de inzet van F16’s. Is voortzetting eventueel mogelijk na de initiële periode van 6 tot 12 maanden? Hoeveel F16’s zijn op dit moment überhaupt operationeel inzetbaar? Hoe verhoudt de inzet van 6 F16’s in Irak zich tot de stelling uit de defensienota dat voor korte missies 8 en voor lange missies 4 toestellen inzetbaar zijn?
Wat betreft de technische, economische of financiële ondersteuning die ISIS in staat hebben gesteld op deze schaal te opereren, heb ik bij ons vorige debat al aangedrongen op een stevig sanctiepakket om individuen en bedrijven die zakendoen met ISIS in kaart te brengen en aan te pakken. Die motie kreeg brede steun.
Gisteren publiceerde Foreign Policy een nieuwe onderzoeksrapportage - “The Case Against Qatar” - waarin het uitgebreid uiteenzet hoe vanuit Doha, via zogenaamde “middle man”, maar onder de discretie van de regering, tientallen miljoenen ingezameld en overgemaakt worden naar extremistische groeperingen in Syrië en Irak. Herkend het kabinet het in het artikel geschetste beeld? Welke initiatieven hebben Nederland en de EU de afgelopen weken ondernomen om het aanpakken van de steunpilaren van ISIS nu echt tanden te geven?
Humanitair is de situatie al desastreus en is de kans aanwezig dat de stroom vluchtelingen op korte termijn alleen maar zal toenemen. De PvdA steunt daarom de keuze van het kabinet om uit het nieuwe Dutch Relief Fund extra geld vrij te maken voor opvang in de regio.
Toch blijft de internationale gemeenschap achter de feiten aanlopen. Het is buitengewoon schrijnend en beschamend dat het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties deze week bekend moest maken dat voedselrantsoenen in oktober met 40 procent omlaag gaan wegens een tekort aan fondsen. Hoe is dit mogelijk? Komen andere landen wel genoeg over de brug? Komen zij hun toezeggingen na? De PvdA zou graag zien dat het kabinet zich inspant om binnen EU- en VN-verband andere landen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid.
Voorzitter,
De berichten uit Syrië blijven ons schokken. Met name de strijd rond de stad Kobani en de enorme vluchtelingenstroom richting Turkije baren ons grote zorgen. Zoals berichten uit de burgeroorlog die al tot zo veel doden, gewonden en ontheemden heeft geleid, ons al drie-en-een-half jaar enorme zorgen baren.
Hoewel ik dus het volste begrip kan opbrengen voor de motivatie van hen die pleiten voor acties in Syrië, vind ik dat we de plicht hebben om een eigen, weloverwogen afweging te maken. Een afweging op basis van dezelfde criteria als bij Irak: Is er een helder mandaat, hebben we een duidelijk einddoel en beschikken we over de juiste middelen?
Voorzitter,
Het is misschien een pijnlijke, maar wel een eerlijke conclusie: voor alle drie de criteria is het antwoord op dit moment ‘nee’, dat is niet het geval. De PvdA steunt dan ook de keuze van het kabinet om nu geen bijdrage te leveren aan militair ingrijpen in Syrië. We waarderen de heldere bijdrage van de minister-president bij de VN die terecht stelde dat Nederland “strikte opvattingen” heeft over “de noodzaak van een volkenrechtelijk mandaat” bij een militaire bijdrage.
Wel heeft het ons verbaasd dat tijdens de VN-week, in het bijzonder tijdens de speciale sessie van de Veiligheidsraad o.l.v. president Obama, niet gesproken is over de mandaatkwestie. Het was de spreekwoordelijke olifant in de kamer die wat ons betreft benoemd had moeten worden. Ook volkenrechtelijk adviseur Nollkaemper stelde eerder deze week “dat het Nederland zou passen (…) ook actief bij te dragen aan het zoeken naar een juridische basis voor de actie in Syrië”. Graag een reactie op die uitspraak.
Blijft natuurlijk dat ook een gedeelde visie op een “post-ISIS Syrië” ontbreekt. Heeft ingrijpen met luchtaanvallen niet pas kans van slagen wanneer de gematigde Syrische oppositie getraind en bewapend follow-up vanaf de grond kan geven? Als het al lukt, welke andere terreurgroep neemt de plaats van ISIS mogelijk in? De gedachte dat het Assad-regime zou kunnen profiteren van de acties tegen ISIS is cynisch en misselijkmakend.
Zonder de indruk te willen wekken dat een eenvoudige oplossing voor het oprapen ligt, zouden wij ook op dit terrein een pro-actievere opstelling, vooral ook van de EU, willen zien. Omdat de huidige situatie om een discussie over de toekomst van Syrië vraagt. Omdat het al veel langer knaagt en we lastige keuzes niet eindeloos voor ons uit kunnen blijven schuiven.
Tot slot de financiering van de missie. Die zou, om het voorzichtig te stellen, aan kracht kunnen winnen. Door aanspraak te maken op toekomstige HGIS-fondsen is één van de belangrijkste en complexe Nederlandse militaire operaties feitelijk een missie op de pof.
In een veranderende wereld, waarin Europa omgeven wordt door een ring van instabiliteit, wordt de toekomstige ruimte voor onze internationale inzet - militair, diplomatiek en met ontwikkelingssamenwerking - nog verder beperkt. Terwijl we weten dat de kans levensgroot is dat de komende jaren op alle terreinen van het internationaal beleid extra inspanningen te verwachten zijn. De inzet in Irak en Syrië vraagt om een lange adem. Andere brandhaarden blijven zich aandienen.
Graag een reactie hierop. Meer specifiek: graag een toezegging dat het kabinet bereid is zich te buigen over een structurele oplossing voor deze problematiek.
Ga terug naar overzicht Kamervragen & debatten.