Bijdrage Diederik Samsom aan debat over aanpak Nederlandse jihadstrijders - Hoofdinhoud
We zullen nooit toestaan dat onze fundamentele waarden worden vernietigd door radicale krachten. Dat oergevoel, die strijdbaarheid ziet de PvdA ook terug in het actieprogramma 'integrale aanpak jihadisme'. Je ziet dat in grote vaart werkelijk alles uit de kast is getrokken en oud en nieuw en rijp en groen naast elkaar zijn opgeschreven. Prima. We hebben haast en we hebben alles nodig om deze uitdaging aan te kunnen. Dat zei ik vandaag in het debat over de aanpak van Nederlandse jihadstrijders.
Hieronder mijn volledige bijdrage aan het debat :
Je kunt het zien als je goed oplet. Die jongen die zich afzondert, niet meer optrekt met de groep. De gebaren veranderen, de taal, de haardracht. Als je de signalen kent, en niet wegkijkt, dan kun je er vroeg bij zijn". Mijn collega Ahmed Marcouch legde me al enkele jaren geleden haarfijn uit dat radicalisering niet uit de lucht komt vallen. Het groeit. Op een complexe voedingsbodem van gebrekkig zelfvertrouwen, boosheid over ontwikkelingen elders, verontwaardiging over discriminatie en stigmatisering of frustratie over het uitblijven van vorderingen in het reguliere leven.
Voorzitter, dit debat is al veel gegaan over wat en hoe bij de aanpak van jihadisme. Ik vraag me echter vooral af waarom? Waarom komen mensen tot deze daden? En waarom willen mensen daar in vredesnaam bij horen? Wie denkt er bij het zien van een gemaskerde barbaar die in een middeleeuws decor een hoofd afsnijdt, dat wil ik ook? Wat bezielt de meer dan 100 Nederlandse mannen en vrouwen die afreisden naar de gruwelstaat IS, om daar te strijden tegen alles waar Nederland, het land waar ze opgroeiden, voor staat: vrijheid, vrede en rechtvaardigheid. Om daarna met een zo mogelijk nog verknipter wereldbeeld en god weet welke terroristische vaardigheden weer terug te keren naar Nederland…
Het maakt angstig, verdrietig, kwaad en het maakt strijdbaar. We zullen nooit toestaan dat onze fundamentele waarden worden vernietigd door radicale krachten. Dat oergevoel, die strijdbaarheid ziet de PvdA ook terug in het actieprogramma 'integrale aanpak jihadisme'. Je ziet dat in grote vaart werkelijk alles uit de kast is getrokken en oud en nieuw en rijp en groen naast elkaar zijn opgeschreven. Prima. We hebben haast en we hebben alles nodig om deze uitdaging aan te kunnen.
Daarbij moeten we wel voor één ding waken. We mogen in onze allesverzengende ambitie om de vrije democratische rechtstaat te beschermen, haar niet om zeep helpen. Wie lukraak reisgegevens vastlegt zonder specifieke noodzaak, zoals het kabinet voorstelt, schendt de privacy van teveel goedwillende burgers. Ik vraag het kabinet dus om daarvan af te zien en met een alternatief te komen. Mijn fractie gaat ook niet mee in de verdere beperking van de vrijheid van meningsuiting zoals het CDA voorstelt. En constateert met instemming dat het kabinet dat ook niet doet.
Ik snap overigens heel goed dat dergelijke voorstellen opkomen. Het is een worsteling die we allemaal voelen. Maar bedenk dat een medicijn bij juiste dosering het virus doodt, bij overdosis het lichaam. En onze open vrije democratische samenleving is een kwetsbaar lichaam.
Is dit actieplan dan voldoende? Is dit wat een samenleving kan doen? Nee. Het werkelijke antwoord staat er niet in, omdat het zich niet laat vatten in de wetten, regels, maatregelen en meldpunten. Het is de les die ik jaren geleden van Marcouch kreeg en later als gezinsbezoeker en straatcoach in Amsterdam zelf ervoer. De signalen kennen, niet wegkijken, maar vroeg ingrijpen. Meer dan om maatregelen, gaat het om mentaliteit. Het is de mentaliteit van de schooldirecteur die meteen na de vakantie, niet wacht op de verzuimambtenaar, maar meteen op de fiets springt en op huisbezoek gaat bij de leerlingen die niet op school verschijnen. Of de leraar die het meisje aanspreekt dat de hoofddoek inwisselt voor de niqaab en zich afzondert van haar vriendinnen, waarom is dat? Ik kreeg als gezinsmedewerker ooit een verzoek van een wijkagent om langs de ouders van Munib te gaan. Toen ik vroeg wat Munib dan had gedaan zei hij. "Niks. Maar Munib is 11; hij kan naar het gymnasium. Maar Munib hangt elke week dichter bij het Ecuplein rond. Als hij eenmaal op het Ecuplein belandt komt ie in de klauwen van de Ecupleingroep van jonge criminelen. Iemand moet letterlijk op zijnpad komen en hem de andere kant op sturen". Dat ging over criminaliteit, niet over radicaliseren. Maar de mentaliteit om beide te voorkomen is dezelfde. Het is de mentaliteit van die leraar, die wijkagent, die schooldirecteur. Zij kennen de signalen en kijken niet weg.
Ik zou het kabinet willen vragen om na te denken over het aanvullen van dit actieplan met een aanpak die het Preventieve interventieTeam in Amsterdam als onderdeel van de befaamde top600 aanpak toepast. Heel vroeg signaleren en gedecideerd ingrijpen. Keiharde preventie.
En dan blijft de waarom vraag me pijnigen. Waarom? Waarom kan een conflict elders in de wereld zo gemakkelijke in onze wijken ontvlammen. Waarom is de voedingsbodem voor wederzijds onbegrip of haat nog zo vruchtbaar in Nederland? Waarom loopt de grens tussen wij en zij nog altijd hardnekkig langs etnische of religieuze lijnen?
Het ongemakkelijk antwoord is dat we in Nederland er nog onvoldoende in geslaagd zijn om het wij gevoel los te trekken van afkomst of religie en te vervangen door een wij-gevoel dat is gebaseerd op essentiële kernwaarden zoals vrijheid, tolerantie, emancipatie, vooruitgang en rechtvaardigheid. Als we het Nederlanderschap in deze kernwaarden durven definiëren, waar je ongeacht afkomst of religie voor kunt kiezen en waar je bij kunt horen, dan bouwen we aan een gemene deler die past bij onze open en inclusieve samenleving. Dat indringende gesprek moeten we aan. Overal. Op school, in het buurthuis, in de kerk, in de moskee. Pas dan versterken we de verbindende krachten en creëren we een gemeenschap van alle mensen van goede wil die deze kernwaarden koesteren. Een gemeenschap waarin extremistische krachten geen voet aan de grond kunnen krijgen.