Europese Raad 30 augustus 2014
Op 30 augustus 2014 kwam de Europese Raad1 bijeen om te praten over de verdeling van Europese topfuncties. Tijdens de Europese top in juli 20142 lukte het namelijk niet om daarover een besluit te nemen.
Tijdens de top heeft de Europese Raad de Poolse premier Donald Tusk3 verkozen tot nieuwe voorzitter. De conservatief-liberaal Tusk is de eerste Oost-Europeaan die een Europese toppositie zal bekleden. Hij zal op 1 december Herman Van Rompuy4 opvolgen. De plaats van Catherine Ashton5 (Hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands en veiligheidsbeleid6) zal worden overgenomen door de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, de 41-jarige sociaaldemocrate Federica Mogherini7. Mogherini treedt samen met de gehele nieuwe Commissie aan op 1 november.
Overige agendapunten
Na een ingelaste toespraak van de Oekraïense president Porosjenko8, werd tijdens de top besloten met spoed nieuwe sancties tegen Rusland voor te bereiden. Dit in een poging om inmenging van Rusland in het conflict in Oost-Oekraïne te stoppen.
Verder sprak de Europese Raad zijn bezorgdheid uit over de situatie in het Midden-Oosten. Naast de zorgelijke ontwikkelingen in Libië, Syrië en Gaza was vooral Irak onderwerp van gesprek. Besloten werd over te gaan tot humanitaire hulp. Ook schaart de EU zich achter de beslissing van een aantal lidstaten om militair materieel te leveren om de opmars van IS-strijders het hoofd te bieden. De Raad heeft de lidstaten opgeroepen de sancties tegen IS uit te breiden.
Naar aanleiding van de actuele economische cijfers die duiden op een zwak economisch herstel, besloten de Europese leiders om op 7 oktober in een extra top in Italië bij elkaar te komen om zich te buigen over banen (met name voor jongeren), groei en investeringen. Voor de eurolanden zal er ook nog een aparte top komen.
Voorzitter van de Europese Raad
De Europese Raad kiest de vaste voorzitter van de Europese Raad met gekwalificeerde meerderheid9. Deze mag op het moment van benoeming geen nationale politieke functie vervullen. De vaste voorzitter van de Europese Raad wordt benoemd voor een termijn van tweeënhalf jaar. De voorzitter van de Europese Raad mag één keer worden herkozen.
Herman van Rompuy4 werd voor de eerste keer gekozen in november 2009, en werd herkozen in maart 2012. Zijn huidige mandaat verloopt op 1 december 2014.
Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid
De Europese Raad benoemt met gekwalificeerde meerderheid van stemmen en in overleg met de nieuwe Commissievoorzitter de Hoge Vertegenwoordiger voor het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid. Dat is een post binnen de Europese Commissie, maar de Hoge Vertegenwoordiger zit ook de Raad Buitenlandse Zaken10 voor, één van de raden van de Raad van Ministers. De Hoge Vertegenwoordiger wordt benoemd voor een termijn van vijf jaar. Er is geen limiet aan het aantal keer dat een persoon Hoge Vertegenwoordiger mag zijn.
De Europese regeringsleiders benoemden Catherine Ashton5 als Hoge Vertegenwoordiger in november 2009. Zij zal aftreden wanneer de termijn van de huidige Commissie afloopt op 31 oktober 2014.
Benoeming eurocommissarissen
Op de top is ook de verdeling van posten binnen de Europese Commissie ter sprake gekomen. Ieder land wilde een zo zwaar mogelijke post krijgen. De verdeling van portefeuilles is inzet van onderhandelingen tussen de lidstaten. Officieel stelt de nieuwe Commissievoorzitter Juncker11 de uiteindelijke Commissie samen. Hiertoe zal hij begin september met alle kandidaat-eurocommissarissen een sollicitatiegesprek hebben.
Juncker heeft zelf ook nog een aantal wensen. Een mogelijk struikelblok voor Juncker bleek het geringe aantal vrouwen dat is gekandideerd door de lidstaten. Juncker wil minstens negen vrouwen in de Commissie en voorafgaande aan de top kwam hij op vijf. Sommige fracties in het Europees Parlement hebben gedreigd om tegen de instelling van de nieuwe Commissie te stemmen als er niet genoeg vrouwen in zitten. De stelligheid van het dreigement verschilt per fractie.
- 1.De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
- 2.Op 16 juli 2014 kwam de Europese Raad bijeen om te praten over de verdeling van Europese topfuncties. Tijdens de Europese top in juni 2014 besloten de regeringsleiders van de lidstaten om Jean-Claude Juncker bij het Europees Parlement voor te dragen als nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Op 15 juli heeft het Parlement ingestemd met de voorgestelde kandidaat. De Europese leiders hebben Herman van Rompuy gevraagd om voorbereidende gesprekken te houden voor de verdeling van andere topfuncties.
- 3.Donald Tusk (1957) was van 1 december 2014 tot 1 december 2019 de vaste voorzitter van de Europese Raad. In november 2007-september 2014 was hij minister-president van Polen. Tusk was medeoprichter en leider van het conservatief-liberale (maar bij de christendemocratische Europese Volkspartij aangesloten) Burgerplatformum. Hij leidde als premier een coalitie van zijn partij en de Poolse Boerenpartij (PSL). Eerder was hij lid van het Lagerhuis en van de Senaat.
- 4.Herman Van Rompuy (1947) was van 1 december 2009 tot 1 december 2014 vaste voorzitter van de Europese Raad. Hij begon zijn werkzaamheden op 1 januari 2010. Hij werd op 19 november 2009 in die functie voor tweeënhalf jaar gekozen door de Europese Raad en op 1 maart 2012 herbenoemd. Van 30 december 2008 tot 25 november 2009 was Van Rompuy minister-president van België. Hij begon zijn loopbaan bij de Nationale Bank en vervulde daarna diverse politieke functies. Zo was hij staatssecretaris, senator, voorzitter van de CVP, viceminister-president en minister van Begroting, en Kamervoorzitter. Van Rompuy is lid van de Vlaamse christendemocratische partij CD&V. Hij leidde in 2008-2009 een kabinet van christendemocraten, liberalen en Waalse socialisten. Sinds 1 september 2015 is hij voorzitter van het European Policy Centre.
- 5.Barones Catherine (Cathy) Ashton of Upholland (1956) was van 1 december 2009 tot 1 november 2014 Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlands en Veiligheidsbeleid. Zij was in de Commissie-Barroso II tevens eerste vicevoorzitter. In 2008 volgde zij Peter Mandelson op als eurocommissaris voor handel. Barones Ashton leidde in de jaren tachtig projecten voor arbeidsparticipatie van gehandicapten. Daarna was zij voorzitter van de Gezondheidsautoriteit in Hertfordshire. In 1999 werd zij voor Labour lid van het Hogerhuis. Barones Ashton was onderstaatssecretaris van onderwijs, constitutionele zaken en justitie. In mei 2008 werd zij leider van Labour in het Hogerhuis.
- 6.De Hoge Vertegenwoordiger (HV) geeft de Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Zo moet er meer samenhang in het externe optreden en het buitenlandse beleid van de Europese Unie komen. De HV deelt het podium met de Vaste voorzitter van de Europese Raad. Deze onderhoudt namens de EU de contacten op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders.
- 7.Federica Mogherini (1973) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 Hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands en defensiebeleid van de EU en lid van de Commissie-Juncker. Zij was in 2014 minister van Buitenlandse Zaken van Italiė. Mevrouw Mogherini is lid van de Democratische Partij (DP) en werd in 2008 Kamerlid. Zowel in de Kamer als in de staf van DP-voorzitter Renzi hield zij zich bezig met buitenlands beleid, Europese zaken en defensie. Sinds 2020 is zij rector van het College of Europe.
- 8.Petro Porosjenko is sinds 7 juni 2014 president van Oekraïne, te midden van een periode van grote onrust in het land. Na de val van het communisme wist Porosjenko snel via een investeringsmaatschappij een reeks bedrijven op te kopen. De zware industriële bedrijfsonderdelen zou hij later verkopen, de snoep- en chocoladeafdelingen behield hij, evenals zijn televisiemaatschappij. Het leverde hem de bijnaam de 'chocoladekoning' op, en het maakte hem miljardair. Porosjenko stortte zich eind jaren negentig op de politiek. Hij was jarenlang lid van het parlement, was hoofd van de centrale bank en bekleedde twee maal een ministerspost alvorens hij een gooi deed naar het presidentschap in 2014.
- 9.De Raad van Ministers kan met gekwalificeerde meerderheid een voorstel aannemen wanneer 55% van het aantal lidstaten, met een minimum van vijftien, vóór stemt. Ook moet in de lidstaten die voor zijn, ten minste 65% van de totale bevolking van de Europese Unie wonen. Met het huidige aantal lidstaten (27) betekent 55% dat minimaal vijftien lidstaten voor moeten stemmen.
- 10.De raadsformatie Buitenlandse Zaken (RBZ) bestaat uit de ministers van buitenlandse zaken, defensie en/of ontwikkelingssamenwerking. Deze Raad is verantwoordelijk voor het externe optreden van de Europese Unie en vergadert minstens elke maand, ook informele bijeenkomsten zijn mogelijk. Namens Nederland sluit doorgaans minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) aan.
- 11.Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
- 12.De Europese Unie kent verschillende organen, die allen een topfunctie met veel macht met zich meebrengen. Deze functies zijn zeer gewild en de benoeming van personen op deze functies is van vele politieke omstandigheden afhankelijk. Hoewel de benoemingen van Europese topfuncties een juridische grondslag hebben in Europese verdragen, is er bij vacatures toch altijd weer sprake van een carrousel waarbij vele belangen een rol spelen.