Rechts-populistische partijvorming

Er zijn diverse initiatieven geweest om 'rechts' van de VVD¹ een partij op te richten. Die pogingen zijn sinds 2000 sterk toegenomen, maar waren - uitgezonderd de PVV² - niet succesvol. En voor de PVV geldt als bijzonderheid dat het geen partij is in de strikte zin van het woord, maar een politieke beweging zonder leden. De PVV was tot nu wel veruit het meest succesvol. De kans bestaat dat Forum voor Democratie³ de rol en positie van de PVV gaat overnemen.

Het electorale 'gat' rechts van de VVD werd al in de jaren vijftig ontdekt. Daarna volgde een reeks initiatieven, waarbij haast altijd spoedig ruzies ontstonden. Hoewel succes daardoor vrijwel uitbleef, zorgt het gevaar van een rechts alternatief er wel steeds voor dat de VVD in programmatisch opzicht rekening houdt met de levende wensen aan de rechterzijde.

Min of meer als opvolger van de Katholiek Nationale Partij⁴, de partij die zich in de periode 1948-1950 fel tegen het Indonesiëbeleid had verzet, werd in 1955 de Nationale Oppositie Unie opgericht. Eén van de voormannen was Hendrik Koekoek⁵.

Uit protesten tegen de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (en de daarmee samenhangende heffingen) richtte Hendrik Koekoek⁵ in 1958 de Boerenpartij⁶ op. Spoedig werd dat een 'rechts-populistische' partij, die ook stedelingen aansprak. In 1963⁷ behaalde de Boerenpartij drie zetels in de Tweede Kamer en bij de Staten- en gemeenteraadsverkiezingen in 1966 boekte de Boerenpartij flinke winst. Dat succes wist zij echter slechts beperkt vast te houden doordat conflicten ontstonden, met name toen leden in opspraak kwamen vanwege een NSB-verleden.

In 1967⁸ werd de Boerenpartij met zeven zetels niettemin één van de winnaars van de verkiezingen. In 1968 leidden ruzies tot een splitsing, waarna er twee BP-fracties kwamen: onder leiding van Koekoek en Harmsen⁹. De versplintering zette zich daarna nog voort. In 1971¹⁰ zakte de Boerenpartij naar één zetel. De verkiezingen van 1972¹¹ brachten echter weer winst. De partij haalde toen drie zetels. De rol van de Boerenpartij was desondanks ook toen marginaal en in 1981 verdween de partij uit de Kamer.

De LSP¹² werd in 1963 opgericht door de Gorinchemse burgemeester mr. L.R.J. ridder van Rappard. De partij moest een rechts-liberaal alternatief worden voor de VVD. De partij hamerde onder meer op 'fatsoen.' Verder was de partij tegen toelating van buitenlandse werknemers, wilde zij ontwikkelingssamenwerking verminderen en moest misbruik van sociale zekerheid strenger worden aangepakt. In 1963 haalde de LSP bij de Tweede Kamerverkiezingen 0,3 procent van de stemmen. In 1963 deed tevens het rechtse Economisch Appèl mee aan de verkiezingen.

In 1967⁸ zag Van Rappard af van deelname aan de verkiezingen. Hij was in 1971¹⁰ echter wel weer lijsttrekker, toen van Nederlands Appèl. Die partij haalde bijna 0,4 procent van de stemmen.

Zowel aan de verkiezingen van 1967 als van 1971 deden diverse afsplitsingen van de Boerenpartij mee. In 1967 waren dat de Noodraad (0,6 procent van de stemmen) en de Lijst-Voogd (minder dan 0,1 procent); in 1971 ging het om Binding Rechts van Boer Harmsen (0,2 procent), Democraten 2000, partij voor de gewone man (0,1 procent) en de lijst-Van Velsen (minder dan 0,1 procent).

In de jaren zeventig waren aan de uiterste rechterzijde de Nederlandse Volksunie en de Centrumpartij¹³ te vinden. Die laatste partij keerde zich tegen het minderhedenbeleid, maar had ook sympathie voor het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. In 1982 werd Hans Janmaat¹⁴ namens de CP tot Tweede Kamerlid gekozen. Na een conflict in de partij richtte Janmaat in 1984 de Centrumdemocraten¹⁵ op, die in 1989¹⁶ en 1994¹⁷ zetels behaalden (in 1994 zelfs drie).

Vanuit partijen die op lokaal niveau politiek actief waren, werd in 1999 Leefbaar Nederland¹⁸ opgericht. Belangrijkste initiatiefnemer daarvan was de Hilversumse oud-PvdA-senator Jan Nagel¹⁹. De partij was niet in alle opzichten 'rechts.' Zij keerde zich vooral tegen de bestuurscultuur in sommige (grote) gemeenten en was voor vormen van directe democratie (referenda).

De komst van Pim Fortuyn²⁰ als lijsttrekker voor de verkiezingen van 2002 leek wel in sommige opzichten een 'verrechtsing' in te houden. Fortuyn had uitgesproken meningen over onder meer de multiculturele samenleving en de islam. Na omstreden uitspraken daarover, brak Leefbaar Nederland met Fortuyn, die vervolgens met een eigen lijst kwam. Leefbaar Nederland haalde daarna bij de verkiezingen van 2002 'slechts' twee zetels. Lijsttrekker was de Amsterdamse officier van justitie Fred Teeven²¹.

De door Fortuyn geleide lijst (LPF²²) behaalde in 2002 een ongekend succes bij de Tweede Kamerverkiezingen: 24 zetels. De moord op Fortuyn ruim een week voor de verkiezingen, leidde ertoe dat de 'partij' tamelijk stuurloos in de Tweede Kamer kwam. Nadat de LPF regeringspartij was geworden, deed zich een reeks incidenten en ruzies voor, waarbij Kamerleden zich afsplitsten en nieuwe partijen oprichtten. Zo kwam Winny de Jong²³ met conservatieven.nl. Geen van de afsplitsingen had succes.

De LPF zelf viel bij de verkiezingen van januari 2003 terug naar acht zetels en zou daarna verder in verval raken. Pogingen van anderen (Herman Heinsbroek²⁴, Marco Pastors²⁵, Joost Eerdmans²⁶, Hilbrand Nawijn²⁷) om met een eigen partij een 'doorstart' te maken, mislukten.

In 2004 bepleitten de Kamerleden Geert Wilders²⁹ en Gert-Jan Oplaat³⁰ een rechtsere koers van de VVD. Zo moest er een strenger asielbeleid komen en diende het budget voor ontwikkelingssamenwerking gehalveerd te worden. De kwestie van een mogelijk EU-lidmaatschap van Turkije (waar beiden tegen waren) leidde in 2004 tot een breuk tussen Wilders en de VVD-fractie.

Geert Wilders wist vanuit zijn positie als eenmansfractie bij in verkiezingen van 2006 flinke winst te boeken. Onder de naam Partij voor de Vrijheid² (die in februari 2006 was geregistreerd) werden negen zetels behaald. Dat succes werd in 2010 nog ver overtroffen met 24 zetels. Na een zetelverlies bij de verkiezingen in 2012³¹ (15 zetels) werd de PVV 2017³² de op een na grootste partij.

Na de Fortuyn-beweging van 2002 bij veel partijen ingevoerde vormen van directe (partij)democratie leidden in 2006 bij de VVD tot een strijd om het lijsttrekkerschap tussen Mark Rutte³³ en Rita Verdonk³⁴. Tegen de verwachting in verloor laatstgenoemde die strijd. Als nummer twee van de kandidatenlijst behaalde zij bij de verkiezingen van november echter meer stemmen dan lijsttrekker Mark Rutte.

Verdonk claimde op grond daarvan een prominentere rol in de VVD, maar de fractie verhinderde dat. Na enkele als ongewenst beschouwde interviews werd zij uit de fractie gezet.

Op 3 april 2008 lanceerde Rita Verdonk de rechts-populistische beweging 'Trots op Nederland³⁵.' Programmapunten waren onder meer: een kleinere overheid, bevriezing van uitkeringen, meer marktwerking in de zorg, invoering van minimumstraffen en strengere asielregels. Aanvankelijk leek de beweging succesvol, maar bij de verkiezingen van 2010³⁶ werd slechts 0,6 procent van de stemmen behaald (en geen zetel).

De winst van de PVV leidde er in 2010 toe dat die 'partij' een formele 'gedoog'-positie kreeg. Met VVD en CDA sloot de PVV daarover een akkoord. Het ontbreken van een partijstructuur en de grote machtspositie van Wilders leidden in 2012 tot een conflict met Tweede Kamerlid Hero Brinkman³⁷. Hij werd uit de fractie gezet en richtte de Onafhankelijke Burgerpartij³⁸ op. Die 'partij' zocht in de aanloop van de verkiezingen van 2012 samenwerking met Trots via het Democratisch Politiek Keerpunt³⁹. Die lijst kreeg bij de verkiezingen minder dan 0,1 procent van de stemmen.

Het vertrek van Louis Bontes⁴⁰ en Joram van Klaveren⁴¹ uit de PVV werd in juni 2014 gevolgd door oprichting van de partij Voor Nederland⁴² (VNL).

Het in 2016 opgerichte Forum voor Democratie (FVD)³ werd qua denkbeelden weliswaar als rechts beschouwd maar paste lange tijd minder goed in het rijtje 'populistisch.' Partijleider Baudet staat met standpunten over directe democratie, mogelijk uittreden uit de EU, sterke beperking van migratie en een kleinere overheid wel dicht bij andere populistische partijen.

Deze partij werd op 18 december 2020 opgericht door Joost Eerdmans en Annabel Nanninga, nadat zij eerder FVD hadden verlaten. Drie voormalige FVD'ers in het Europees Parlement en acht voormalige FVD-Eerste Kamerleden traden later tot de partij toe. Het programma waarmee JA21 deelnam aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2021⁴³ omschreef Eerdmans als een "realistische conservatief-liberale koers." Het was vooral gericht op minder regeldruk, lastenverlichting, een streng immigratiebeleid en een betrouwbare overheid die meer ondersteuning voor ondernemers biedt.

Terwijl de in 2019 opgerichte BoerBurgerBeweging zich in de eerste plaats op de belangen van plattelanders en het platteland richt, laat het enige Tweede Kamerlid, Caroline van der Plas⁴⁴, in haar stemgedrag een duidelijke positionering ter rechterzijde zien. Diverse malen werd steun gegeven aan moties van PVV, JA21, FVD en Groep-Van Haga, onder andere over beperking van het aantal asielzoekers en een strenger criminaliteitsbeleid.

In 2021 werd Belang van Nederland⁴⁵ opgericht door Wybren van Haga⁴⁶. De partij pleit voor een kleine overheid, een zwaarder strafrechtsysteem en bindende referenda. Nadat Van Haga zich in mei 2021 afsplitste van FvD³, richtte hij samen met Hans Smolders⁴⁷ and Olaf Ephraim⁴⁸ de zelfstandige fractie Groep-Van Haga⁴⁹ op. In augustus 2021 werd de fractie omgedoopt tot BVNL, al zal de fractie tot de volgende Tweede Kamerverkiezingen alsnog worden vertegenwoordigd onder de naam Groep-Van Haga.

Meer over

• 1. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yesilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 2. 

  De Partij voor de Vrijheid (PVV) is een populistische partij, met zowel conservatieve, 'rechtse' als 'linkse' standpunten. De PVV is op 22 februari 2006 geregistreerd bij de Kiesraad door Geert Wilders, na zijn vertrek bij de VVD. Hij is sindsdien ook de politiek leider.
   
• 3. 

  Forum voor Democratie (FVD) werd op 25 september 2016 een politieke partij, na eerder, in februari 2015, te zijn opgericht als denktank. Kern van het programma is het invoeren van diverse vormen van directe democratie zoals referenda en gekozen bestuurders, en het versterken en/of terugwinnen van de nationale soevereiniteit. De partij keert zich tegen een gesloten bestuurscultuur. Politiek leider is Thierry Baudet.
   
• 4. 

  De Katholiek Nationale Partij ontstond op 11 december 1948 als voortzetting van de lijst-Welter (Comité van Actie). Deze lijst behaalde bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1948 één zetel. De aanhangers van Welter keerden zich tegen het kabinetsbeleid inzake Nederlands-Indië. Later zette zij zich vooral af tegen de koers van de KVP, die samenwerkte met de PvdA.
   
• 5. 

  Voorman van de Boerenpartij. Bekend, kleurrijk, maar ook omstreden Tweede Kamerlid. Leider van de 'Vrije Boeren' die zich keerden tegen regulering van de landbouw via de PBO (Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie). Kreeg midden jaren zestig ook steun van andere ontevreden kiezers en wist zodoende met zijn partij in 1963 drie en in 1967 zeven zetels te behalen. Riep in eigen gelederen weerstanden op, zeker toen hij leden met een besmet oorlogsverleden verdedigde, en kreeg in de jaren zestig geregeld te maken met afsplitsingen. Reageerde op kritiek veelal met persoonlijke aanvallen op politieke tegenstanders. Werd als Kamerlid nauwelijks serieus genomen.
   
• 6. 

  De Boerenpartij was een conservatief-liberale belangen- en protestpartij. De partij werd opgericht in 1958 als voortzetting van de 'Vrije Boeren', een organisatie die zich tegen overheidsregulering van de landbouw via publiekrechtelijke organisaties verzette. In 1981 werd de partij hernoemd tot Rechtse Volkspartij (RVP), die na 1982 echter in de vergetelheid raakte.
   
• 7. 

  Op 15 mei 1963 waren er reguliere Tweede Kamerverkiezingen. Er lagen ook enkele grondwetsvoorstellen voor. Winnaars waren de KVP, die 50 zetels behaalde en nieuwkomer Boerenpartij, die onder leiding van 'boer' Koekoek drie zetels kreeg. Kleine winst was er verder voor CPN en PSP, terwijl de PvdA juist verloor.
   
• 8. 

  Op 15 februari 1967 waren er vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Deze waren nodig na de val van het kabinet Cals. Het gevolg was een spectaculaire winst voor nieuwkomer D'66 en groei voor de Boerenpartij. De KVP bleef de grootste partij, ondanks een fors zetelverlies. Het waren de eerste verkiezingen na verlaging van de leeftijdsgrens van het actieve kiesrecht tot 21 jaar. De leeftijd om te kunnen worden gekozen, ging naar 25 jaar.
   
• 9. 

  Fors gebouwde boer van de Veluwe met een krachtig stemgeluid. Actief in de vereniging van vrije boeren, die zich tegen het Landbouwschap keerde. Kwam in 1963 met Koekoek namens de Boerenpartij in de Tweede Kamer, maar kreeg in 1968 ruzie met hem en vormde een eigen fractie. Verdediger van het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Was ook wethouder in Apeldoorn. De partij Binding Rechts waarvan hij voorman was, nam zonder succes deel aan de Kamerverkiezingen van 1971.
   
• 10. 

  De Tweede Kamerverkiezingen van 1971 waren op 28 april. Het waren reguliere verkiezingen na afloop van de zittingstermijn van de Kamer, maar tevens waren het grondwetsverkiezingen. Grootste partij werd de PvdA, grote nieuwkomer was DS'70 (nieuw met acht zetels). De zittende coalitie haar meerderheid verloor haar meerderheid; alle vier regeringspartijen verloren. Winst was er behalve voor DS'70 en de PvdA ook voor D'66. De nieuwe NMP kreeg twee zetels. Bij deze verkiezingen was voor het eerst de opkomstplicht afgeschaft.
   
• 11. 

  Het politieke beeld veranderde door de vervroegde Tweede Kamer­verkiezingen van 29 november 1972 drastisch. KVP en CHU verloren flink (elf zetels), waar PvdA en VVD wonnen. De PvdA bleef met Joop den Uyl als lijsttrekker de grootste. Hans Wiegel leidde de VVD naar zes zetels winst. Winnaar was ook de PPR, die vijf zetels won. Ter rechterzijde won de Boerenpartij twee zetels en behaalde de conservatief-katholieke RKPN één zetel.
   
• 12. 

  De Liberale Staatspartij ontstond in 1921 toen Liberale Unie, de Bond van Vrije Liberalen en enkele kleinere liberale partijen samengingen. Sinds 1921 was de LSP in de Tweede Kamer vertegenwoordigd en vanaf 1922 in de Eerste Kamer. Tot februari 1938 voerde de partij als naam 'De Vrijheidsbond'. In 1946 ging de LSP op in de Partij van de Vrijheid. Daaruit ontstond in 1948 de VVD.
   
• 13. 

  De CP, later CP'86 genoemd, was een extreemrechtse partij. De partij werd opgericht in 1980 als afsplitsing van de Nederlandse Volksunie (NVU).
   
• 14. 

  Extreem-rechts politicus, die met leuzen als 'Eigen Volk Eerst' en 'Vol=Vol' enkele keren Kamerzetels veroverde. Leider van de Centrumpartij en de Centrum-Democraten. Was voor hij in de politiek kwam onder meer leraar maatschappijleer aan een katholieke school. Door zijn weinig charismatische uitstraling bleef hij een onbetekenende factor in de Nederlandse politiek en in de Tweede Kamer stond hij volstrekt geïsoleerd. Kwam diverse malen in aanraking met justitie vanwege discriminerende uitspraken.
   
• 15. 

  De CD was een extreemrechtse partij, die zich keerde tegen de aanwezigheid van niet-westerse allochtonen. De partij werd opgericht in 1984 als afsplitsing van de Centrumpartij (CP).
   
• 16. 

  Op 6 september 1989 waren er vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Deze waren nodig na de ontbinding van de Tweede Kamer door de val van het Kabinet-Lubbers II. Het CDA won de verkiezingen door evenveel zetels te halen als in 1986. De PvdA deed het onder Wim Kok minder goed. Verliezer was de VVD en voortzetting van het centrumrechts kabinet lag net voor de hand. Onder leiding van Hans van Mierlo behaalde D66 zetelwinst. Het nieuwe GroenLinks behaalde zes zetels.
   
• 17. 

  Op 3 mei 1994 vonden er Tweede Kamerverkiezingen plaats. Dit waren reguliere verkiezingen, nadat het kabinet-Lubbers III zijn hele termijn had uitgezeten. Daarnaast lag er een wijziging van de Grondwet voor ten aanzien van het niet langer ontbinden van de Eerste Kamer bij grondwetswijzigingen. Grote winnaars waren VVD en D66 en de nieuwe ouderenpartij AOV.
   
• 18. 

  Leefbaar Nederland was een democratische partij die op 21 maart 1999 werd opgericht als landelijke voortzetting van Leefbaar Hilversum en Leefbaar Utrecht. Zij streefde naar een hoger democratisch gehalte van de Nederlandse samenleving. Burgers moesten meer zeggenschap krijgen over hun leefomgeving, maar ook worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden. De partij was voorstander van de rechtstreeks gekozen burgemeester en van referenda. Voormannen waren Jan Nagel, Fred Teeven en, korte tijd, Pim Fortuyn.
   
• 19. 

  Politicus die ruim een halve eeuw actief was op vele fronten en bij meerdere partijen, vanaf 2011 bij 50PLUS. Begon bij de PvdA-jongeren, werd voorman van Nieuw Links en was later Eerste Kamerlid voor die partij. Was jarenlang programmamaker bij de VARA en lange tijd een prominent partijbestuurder van de PvdA. Stapte later uit die partij en richtte de lokale partij Leefbaar Hilversum op, die succesvol was bij de gemeenteraadsverkiezingen, waarna hij in 2001 wethouder werd. Medeoprichter van Leefbaar Nederland, waarvan hij ook voorzitter werd. Haalde Pim Fortuyn in de politiek. Na mislukte pogingen een nieuwe partij op te richten, keerde hij in 2011 terug in het politieke centrum als medeoprichter van 50PLUS. Was als voorzitter naast Henk Krol voorman van die partij en acht jaar Eerste Kamerlid. Schaker, die wist hoe in Hilversum en Den Haag 'de hazen liepen' en volop gebruikmaakte van die kennis.
   
• 20. 

  Voormalige hoogleraar en columnist die in 2001 op stormachtige wijze de politiek betrad en die op een onconventionele wijze politiek bedreef. Hedonistische, flamboyante, enigszins dandy-achtige man, die omstreden uitspraken niet schuwde, maar daarom ook fel werd bestreden. Had een grote geldingsdrang, die hem ertoe bracht de politiek in te gaan. Werd in 2001 gekozen tot lijsttrekker van Leefbaar Nederland. Zeer succesvol bij de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam. Na een conflict met Leefbaar Nederland kwam hij met een eigen lijst, de Lijst Pim Fortuyn. Fel bestrijder van het 'paarse kabinet' en het 'poldermodel'. Leek af te stevenen op een grote verkiezingswinst en had ambitie om minister-president te worden. Werd kort voor de verkiezingen vermoord; een moord die de gehele politiek schokte.
   
• 21. 

  Kamerlid en staatssecretaris, die daarvoor als officier van justitie naam had gemaakt als 'crimefighter'. Was in 2002-2003 fractievoorzitter van Leefbaar Nederland en toonde zich toen een gedegen Kamerlid. In 2010 keerde hij terug in de Tweede Kamer, maar nu voor de VVD. Als staatssecretaris van Veiligheid van Justitie verdedigde hij in het parlement meer dan de minister veel justitiewetgeving. In het kabinet-Rutte II had hij de lastige portefeuille asielbeleid. Trad in maart 2015 af toen minister Opstelten viel over de 'bonnetjesaffaire' over de deal uit 2000 die Teeven als OvJ met een crimineel had gesloten. Hij keerde kort daarna terug als Tweede Kamerlid. Ongecompliceerde, hardwerkende politicus, die na zijn vertrek uit de politiek als buschauffeur en ondernemer aan de slag ging.
   
• 22. 

  De Lijst Pim Fortuyn (LPF) werd opgericht in 2002 na de breuk tussen de lijsttrekker Pim Fortuyn en de partij Leefbaar Nederland. De oorzaak van de breuk was een aantal ongelukkig gekozen uitspraken in De Volkskrant door Fortuyn. De partij heette officieel: Politieke Vereniging Lijst Pim Fortuyn. Op 6 mei 2002 werd de politiek leider van de partij, Pim Fortuyn, vermoord. Desondanks maakte de LPF samen met CDA en VVD deel uit van het kabinet Balkenende I.
   
• 23. 

  In Duitsland opgegroeide politica, die zichzelf aanmerkte als de door Pim Fortuyn aangewezen leidster van de LPF. Was onder meer actrice en fotomodel en werkte later bij het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel. Stond in mei 2002 derde op de kandidatenlijst van de LPF. Stortte echter op de verkiezingsdag geestelijk in, waarna niet zij maar Herben leider van de fractie werd. Haar emotionele en onconventionele optreden in de fractie leidde uiteindelijk tot een breuk, waarna zij leidster werd van Conservatieven.nl. Haalde bij de verkiezingen van januari 2003 echter geen zetel. Verzamelde dure sportauto's. Sprak met een Duits accent en was een geliefd onderwerp van satirische programma's.
   
• 24. 

  Flamboyante zakenman, die fortuin maakte in de platenindustrie en die door LPF-voorman Ferry Hoogendijk werd gevraagd voor het ministerschap. Zoon van een manager uit de distilleerderijbranche. Na een diplomatieke opleiding koos hij voor een loopbaan in de platenbusiness, die eindigde als directeur van Arcade. Daarna handelaar in eigendomsrechten. Als minister van Economische Zaken in het kabinet-Balkenende I wilde hij doorbreking van Haagse gewoonten. Dat leverde hem in sommige kringen populariteit op, waarna hij zich opwierp als nieuwe LPF-leider. Dit leidde tot een conflict met LPF-vicepremier Bomhoff en uiteindelijk tot beider gedwongen aftreden. Zag daarna af van een verdere politieke loopbaan.
   
• 25. 

  Marco Pastors (1965) was voorman van de partij Eén NL, die meedeed met de Tweede Kamerverkiezingen van 2006. Van april 2002 tot november 2005 was hij wethouder van ruimtelijke ordening en volkshuisvesting in Rotterdam en sinds de verkiezingen van maart 2006 was hij fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam in de Rotterdamse gemeenteraad. Eerder was de heer Pastors als bedrijfseconoom werkzaam in het bedrijfsleven. Per 1 februari 2012 werd hij bij de gemeente Rotterdam directeur nationaal programma 'Kwaliteitssprong Zuid'.
   
• 26. 

  Joost Eerdmans (1971) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van JA21. Hij is fractievoorzitter en politiek leider. De heer Eerdmans was secretaris van burgemeester Opstelten van Rotterdam en kwam in 2002 voor de LPF in de Tweede Kamer. Voor de verkiezingen van 2006 stapte hij over naar Eén NL. Toen die partij geen zetel haalde, kwam er vrij onverwacht een einde aan zijn Kamerlidmaatschap. In 2009-2014 was hij wethouder van Capelle aan den IJssel en in 2014-2018 wethouder in Rotterdam namens Leefbaar Rotterdam. In de aanloop naar de verkiezingen van 2021 werd hij adviseur van Thierry Baudet, maar in november 2020 kwam het tot een breuk met FVD.
   
• 27. 

  Spraakmakend populistisch politicus. Zoon van een burgemeester van ARP-huize en zelf op lokaal niveau actief in het CDA. Was als directeur Vreemdelingenzaken, directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst en advocaat goed ingevoerd op het gebied van het asielbeleid en werd voor de LPF in het kabinet-Balkenende I minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie. Deed in die functie soms omstreden uitspraken onder meer over de doodstraf. Zag in 2002 af van het lijsttrekkerschap van de LPF, maar werd met voorkeurstemmen tot Kamerlid gekozen. Trad ook in de Kamer vaak solistisch op, zocht contact met het Vlaams Belang en verliet de LPF. Had met een eigen lijst succes in de Zoetermeerse gemeentepolitiek, maar dong tevergeefs naar een Kamerzetel met zijn Partij voor Nederland.
   
• 28. 

  De Lijst Pim Fortuyn (LPF) bestond tussen 2002 en 2008 als politieke partij. Oprichter en inspirator was de voormalige hoogleraar, later publicist Pim Fortuyn. De partij kende vanaf het begin een roerig bestaan.
   
• 29. 

  Geert Wilders (1963) is sinds november 2006 politiek leider van de PVV. Hij is sinds 25 augustus 1998 (met een korte onderbreking in 2002) Tweede Kamerlid. Aanvankelijk was hij dat voor de VVD, maar op 2 september 2004 werd hij een onafhankelijk Kamerlid. In 2023 was hij voor de zesde keer lijsttrekker. De heer Wilders was medewerker van de afdeling Verdragen bij de Ziekenfondsraad, wetstechnisch medewerker van de Sociale Verzekeringsraad en beleidsmedewerker en speechschrijver van de VVD-Tweede Kamerfractie. In 2010 zat hij enige tijd in de gemeenteraad van Den Haag.
   
• 30. 

  Gert-Jan Oplaat (1964) is sinds 13 juni 2023 lid van de BBB-fractie in de Eerste Kamer. Hij was eerder acht jaar landbouwwoordvoerder van de VVD in de Tweede Kamer en daarvoor vier jaar raadslid in Markelo. De heer Oplaat is deelgenoot in een grote agrarische onderneming die is gespecialiseerd dierveredeling. Na zijn Kamerlidmaatschap werd hij onder meer voorzitter van de Kamer van Koophandel in Gelderland en belangenbehartiger van de pluimveesector. Werd in 2022 lid van BBB. Als Eerste Kamerlid houdt de heer Oplaat zich onder meer bezig met Europese zaken en landbouw.
   
• 31. 

  Op 12 september 2012 waren er vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Deze waren nodig na de val van het kabinet-Rutte op 23 april 2012. De VVD won tien zetels en werd de grootste. De PvdA, met Diederik Samsom als lijsttrekker, won eveneens. Er was opnieuw verlies voor het CDA en ook de PVV ging flink achteruit. Verliezer was verder GroenLinks. Een nieuwkomer was 50PLUS met twee zetels.
   
• 32. 

  Op 15 maart 2017 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een reguliere verkiezing na afloop van de volledige kabinetsperiode, maar er lagen ook drie grondwetsvoorstellen voor die in eerste lezing waren aanvaard door beide Kamers. Winnaars waren GroenLinks, D66, PVV en CDA, terwijl de twee regeringspartijen verloren. Voor de PvdA was dat verlies zelfs 29 zetels. De VVD bleef wel de grootste. Nieuw in de Kamer waren DENK en Forum voor Democratie.
   
• 33. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 34. 

  Spraakmakende politica in het post-Fortuyn-tijdperk. Kreeg na haar studie in Nijmegen leidinggevende functies bij onder meer het gevangeniswezen en werd in 2003 als 'buitenstaander' minister voor Vreemdelingenbeleid en Integratie in het tweede kabinet-Balkenende. Was daarna het boegbeeld van het strengere asielbeleid en greep haar toenemende populariteit aan om zich te mengen in de leiderschapsstrijd bij de VVD. Zij werd echter verslagen door Rutte, maar kreeg bij de Kamerverkiezingen in 2006 als nummer twee wel meer stemmen. Claimde toen een leidende rol in de VVD en werd later uit de fractie gezet. De door haar in 2008 opgerichte beweging 'Trots op Nederland' bleek uiteindelijk geen succes. Sinds 2022 is zij raadslid voor Hart voor Den Haag.
   
• 35. 

  Trots op Nederland (TROTS) was een politieke beweging die ontstond rond oud-Tweede Kamerlid en oud-VVD-minister Rita Verdonk. De beweging werd op 3 april 2008 formeel gelanceerd. Bij de verkiezingen van 9 juni 2010 behaalde TROTS geen zetel. Rita Verdonk maakte op 21 oktober 2010 haar vertrek uit de landelijke politiek bekend.
   
• 36. 

  Op 9 juni 2010 vonden er Tweede Kamerverkiezingen plaats. Deze waren nodig na de val van het kabinet-Balkenende IV. De PvdA-bewindslieden traden in februari 2010 uit dat kabinet. Grote winnaars van de verkiezingen waren PVV en VVD. De VVD, met Mark Rutte als lijsttrekker, werd voor het eerst de grootste partij door de PvdA met één zetel voor te blijven. GroenLinks won licht. Het CDA leed een (zware) nederlaag, net als SP en D66. De Partij voor de Dieren kreeg voor het eerst (twee) zetels.
   
• 37. 

  Amsterdamse politieagent, die als PVV-dissident veel van zich deed spreken. Na de verkiezingswinst van de PVV kwam hij in november 2006 in de Tweede Kamer. Als woordvoerder binnenlandse zaken, politie, defensie, maar vooral Koninkrijksrelaties schuwde hij ferme uitspraken niet. Dat zorgde voor spanningen tijdens een delegatiebezoek aan de Antillen. In 2011 PVV-lijsttrekker bij de Statenverkiezingen in Noord-Holland en tot maart 2015 Statenlid. Kwam in 2012 in conflict met Wilders, toen hij kritisch was over organisatie en opereren van de PVV. Hij ging toen in politieke zin zijn eigen weg met nieuwe politieke bewegingen, maar zonder electoraal succes. Keerde daarna terug naar de politie, waarmee hij later echter in conflict kwam en opende later zijn eigen restaurant.
   
• 38. 

  Op 24 april 2012 kondigde ex-PVV-Tweede Kamerlid Hero Brinkman de oprichting van de Onafhankelijke Burgerpartij (OBP) aan. Dit is een rechts-populistische partij. De partij is geregistreerd bij de Kiesraad. OBP zou fuseren met Trots op Nederland tot Democratisch Politiek Keerpunt (DPK), maar dat is niet doorgegaan.
   
• 39. 

  Democratisch Politiek Keerpunt (DPK) was een rechts-populistische partij, met Hero Brinkman als politiek leider. De partij was een samenwerkingsverband van de eerder in 2012 door Brinkman opgerichte Onafhankelijke Burgerpartij (OBP) en Trots op Nederland. Hun samenwerking werd op 19 juni 2012 aangekondigd, maar eindigde in november dat jaar.
   
• 40. 

  Politicus op de rechtervleugel, die zich liet typeren als 'politieman in hart en nieren'. Zat een jaar voor de PVV in het Europees Parlement en was daarna (sinds 2010) vier jaar lid van de PVV-Tweede Kamerfractie. Na een breuk vormde hij in april 2014 de fractie-Bontes/Van Klaveren, waarvan hij voorzitter was. Werkte aanvankelijk bij scheepswerven, maar was vervolgens geruime tijd in dienst bij de politie. De laatste periode was hij districtscommandant haven in de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. In de Kamer een lid dat in ronde bewoordingen, met Rotterdamse tongval, aandacht vroeg voor veiligheid en bestrijding van criminaliteit, maar dat zich tevens roerde in debatten over de nasleep van het drama met de MH17.
   
• 41. 

  Uit Flevoland afkomstige politicus op de rechtervleugel. Als Tweede Kamerlid maakte hij van juni 2010 tot maart 2014 deel uit van de PVV-fractie. Na een breuk was hij enige tijd onafhankelijk lid en sinds 15 april 2014 vormde hij een fractie met Louis Bontes. Hij was leraar en daarna medewerker van de PVV-Tweede Kamerfractie. Eerder was hij drie jaar gemeenteraadslid voor de VVD in Almere. Was woordvoerder op terreinen als integratie, defensie, justitie, sociale zaken en ontwikkelingssamenwerking. Actief met initiatiefvoorstellen over onder meer een minarettenverbod, het recht op beledigen en het organisaren van een referendum over het Nederlandse EU-lidmaatschap.
   
• 42. 

  De Partij voor Nederland is op 22 augustus 2006 opgericht door de ex-LPF'ers Hilbrand Nawijn en Gerard van As, maar laatstgenoemde trok zich later terug.
   
• 43. 

  Op 17 maart 2021 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een reguliere verkiezing, maar er lagen ook zeven Grondwetsvoorstellen voor die in eerste lezing door beide Kamers waren aanvaard. De VVD werd de grootste partij. Winst was er vooral voor D66 en FVD. Verder waren er maar liefst vier nieuwkomers die zetels behaalden: Volt, JA21, BBB en BIJ1. Verlies was er voor GroenLinks, SP en CDA. Opvallend was dat de PvdA zich niet herstelde en dat de vier regeringspartijen hun meerderheid behielden.
   
• 44. 

  Caroline van der Plas (1967) is sinds 31 maart 2021 lid en voorzitter van de Tweede Kamerfractie van BoerBurgerBeweging (BBB). Zij komt uit Deventer en was werkzaam als journalist voor tijdschriften in de agrarische sector. Omschreef zichzelf als 'boerin zonder boerderij'. Behalve met het algemene regeringsbeleid houdt mevrouw Van der Plas zich als Kamerlid bezig met landbouw, natuur en voedselkwaliteit, zorg, beroepsonderwijs, arbeidsmigratie, openbaar vervoer en milieu. Sinds 2024 is zij voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken.
   
• 45. 

  Belang Van Nederland (BVNL) is een conservatief-liberale, populistische partij. De partij werd in augustus 2021 opgericht door Wybren van Haga. Van Haga was oorspronkelijk Tweede Kamerlid voor de VVD maar werd in 2019 uit de fractie van die partij gezet. In 2020 sloot hij zich aan bij FvD, maar in mei 2021 splitste hij zich af van die partij.
   
• 46. 

  Wybren van Haga (1967) was van 31 oktober 2017 tot 6 december 2023 lid van de Tweede Kamer. Tot 13 mei 2021 maakte hij deel uit van de FVD-fractie, daarna vormde hij met twee anderen de Groep-Van Haga. Eerder, op 24 september 2019, werd hij uit de VVD-fractie gezet, na voor een derde keer in opspraak te zijn geraakt. De heer Van Haga vormde daarna een eenmansfractie, maar trad per 1 december 2020 toe tot de fractie van FVD. Hij werkte voor Shell in onder meer Gabon, Schotland en Oman en was bestuurder van diverse ondernemingen. Hij was voorts zeven jaar gemeenteraadslid in Haarlem. In augustus 2021 richtte hij de partij BVNL (Belang van Nederland) op, waarmee hij in 2023 zonder succes deelnam aan de verkiezingen.
   
• 47. 

  Tilburgse politicus, die eerst als LPF'er en later voor FVD en de Groep-Van Haga op de rechterzijde van het politieke spectrum opereerde. Voormalig ijshockey-internationaal en ondernemer, die in de verkiezingstijd van 2002 optrad als chauffeur van Pim Fortuyn. Kreeg daarna, vanaf 2006, vooral bekendheid als raadslid in Tilburg. Werd in 2018 met zijn Lijst Smolders Tilburg in 2018 de grootste partij in de Tilburgse gemeenteraad. In 2019 werd hij tevens Statenlid van Noord-Brabant voor Forum voor Democratie. In de periode 2021-2023 door ziekte minder zichtbaar als Kamerlid.
   
• 48. 

  Voor de LPF, Groep-Van Haga en als eenling actief Tweede Kamerlid. Maakte twee maanden deel uit van de Tweede Kamerfractie van FVD en daarna ruim een jaar van de Groep-Van Haga. Op 2 augustus 2023 ging hij alleen verder als lid-Ephraim. Was bedrijfseconoom en bankier en penningmeester van FVD. Als Kamerlid voor de Groep-Van Haga woordvoerder financiën en rijksuitgaven.
   
• 49. 

  De Groep-Van Haga ontstond op 13 mei 2021 toen drie leden onder leiding van Wybren van Haga uit de fractie van FVD stapten. Vanaf 5 september 2023 bleven daar nog twee van over toen Olaf Ephraim na een conflict met Van Haga en Smolders zich alleen afsplitste. De groep verdween in december 2023 uit de Tweede Kamer.
   
• 50. 

  Een politieke partij is een groep van politieke geestverwanten. Politieke partijen streven vaak meer dan één doel na, zoals bevordering van werkgelegenheid, een eerlijke inkomensverdeling, een schoon milieu of het bestrijden van criminaliteit. Omdat niet iedereen deze doelen op dezelfde wijze nastreeft, zijn er meer partijen ontstaan.
   
• 51. 

  Populisme is een verzamelnaam voor verschillende politieke bewegingen, met een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Deze bewegingen zijn allemaal gebaseerd op de tegenstelling tussen de heersende klasse en het volk. Deze bewegingen zetten zich af tegen de heersende klasse. Het begrip populisme wordt vaak negatief gebruikt. Een populist is dan iemand die de kiezer misleidt. Hij maakt gebruik van populaire slogans en zegt wat het volk horen wil.
   
• 52. 

  Binnen de Nederlandse politieke traditie wordt populisme eerder met rechts dan met links geassocieerd. Er is in Nederland ook niet veel links-populistische partijvoorming is, maar het komt wel voor, met name binnen de socialistische en communistische stromingen. Links-populisten verwerpen historisch gezien het kapitalisme, strijden tegen klassenverschillen, en zijn vóór de versterking van de rechten van de arbeider, beperking van het leger en vernieuwing van het democratisch stelsel.