Verbindingen leggen, je nek uitsteken en je verwonderen - Hoofdinhoud

‘De buitenwereld naar binnen’, was het thema van de nieuwjaarsreceptie op ‘mijn’ ministerie. Een receptie met een dergelijk thema kun je natuurlijk klassiek vormgeven door een praatje te houden over hoe belangrijk het is om contact te houden met de buitenwereld, daar na afloop met de collega’s over na te praten met een drankje en een bittergarnituur en vervolgens weer aan het werk te gaan.

Je kunt ook de daad bij het woord voegen en de buitenwereld uitnodigen om erbij te zijn en mee te doen. Dat hebben we dus gedaan, en het was de moeite waard. Het leverde boeiende gesprekken op, waarover ik niet uit de school zal klappen.

Maar het klassieke praatje over hoe belangrijk het is om contact te houden met de buitenwereld was er ook. In mijn toespraak heb ik ‘mijn’ medewerkers opgeroepen om de buitenwereld binnen te halen door verbinding te zoeken, hun nek uit te steken en zich te verwonderen.

Als voorbeeld van verbindingen leggen noemde ik de tentoonstelling in de Hermitage over de tijd die Peter de Grote in Nederland doorbracht. De tsaar was hier om vakmanschap te leren - als een mbo-student avant la lettre dus eigenlijk. De Hermitage zag die verbanden en bracht mbo-scholieren samen met historische ambachten en de modernste technieken. En dat allemaal in een museum voor kunst.

Ambtenaren zouden dat ook wat meer kunnen doen: kijken naar wat er aan de andere kant van de muur zit, wat er bij andere directies gebeurt. Zo is studiesucces in het hoger onderwijs niet alleen afhankelijk van wat er op de hogeschool of universiteit gebeurt. Studiesucces in het hoger onderwijs begint op de middelbare school waar jongeren een vakkenpakket kiezen.

Om die verbanden te kunnen leggen moet je weg van de gebaande paden en soms zelfs je nek uitsteken. Zelfstandig en zelfbewust zijn. Want het is de dood in de pot als stilzwijgend instemmen wordt beloond en dwars denken wordt afgestraft. Leidinggevenden moeten dus open staan voor alternatieve ideeën. Ook als ze het er zelf niet mee eens zijn. Dat geldt natuurlijk ook voor mijzelf. Hou ook mij een spiegel voor. Dat mag best schuren, zolang er goed over is nagedacht.

Blijf je verwonderen, is de derde boodschap die ik mijn mensen heb meegegeven. Blijf vragen stellen: kan dit anders, of beter? Wat zit hier achter, is er meer? Moeten we doorgaan, of stoppen we hier? Gas erbij, of juist een tandje terug? Om je te blijven verwonderen moet je je eigen censor soms durven uitzetten. Verbanden durven leggen die een ander misschien niet ziet. Je nek uitsteken.

Veel ideeën blijven nu hangen in de organisatie. Omdat iemand denkt dat iemand anders het misschien een raar idee vindt. En dat is jammer, want soms is zo’n idee juist heel goed. Het moet geen wedstrijd worden wie het bizarste idee kan bedenken maar verwondering oproepen mag. Graag zelfs.