Groninger gas nog maar het begin - Hoofdinhoud
De problemen met het gas in Groningen drukken ons in Nederland nu keihard met de neus op de feiten: het boren heeft ook nadelen én het is binnenkort afgelopen met de gasinkomsten. Het is de Europese discussie over het toekomstig klimaat- en energiebeleid in nationaal formaat. Want voor heel Europa geldt dat het gebruik van fossiele brandstoffen tot grote klimaatproblemen zal leiden én dat we vrijwel geen eigen fossiele voorraden hebben.
Woensdag 22 januari komt de Europese Commissie met de klimaat- en energiedoelen voor het jaar 2030. Daar is veel om te doen. Hoe hoog moet het algemene CO2-reductie doel zijn? Moeten we aparte doelstellingen voor energiebesparing en hernieuwbare energie handhaven?
Voor mij staat één ding voorop: Europa heeft schone en betaalbare energie in de toekomst nodig, waarbij we ook zoveel mogelijk onafhankelijk zijn van derde landen. Over betaalbaar is iedereen het wel eens. Maar schoon? En onafhankelijk? Mwah, daar lopen de meningen behoorlijk uiteen. Maar het mooie is, dat we die drie doelen met één en hetzelfde beleid zullen bereiken.
Europa heeft momenteel een probleem met de betaalbaarheid. De VS hebben dankzij schaliegas en eigen conventionele fossiele brandstoffen veel lagere energieprijzen. De EU daarentegen maakt jaarlijks meer dan €500 miljard over aan Rusland en andere gas- en olieleveranciers om onze verslaving te onderhouden. Veel fossiele brandstoffen heeft de EU zelf niet. En de voorraden die er zijn, beginnen, zoals ons eigen gas, op te raken.
Wat we wel hebben is kennis, wind, zon, waterkracht, getijdenstromingen, thermische warmte etc. Met andere woorden: de schone, betaalbare energie ligt in Europa voor het oprapen. En wat je zelf opwekt, hoef je niet voor veel geld bij de boze buren te kopen. Een win-win-win-situatie, dus.
Maar, daar is een ding voor nodig: gezamenlijk de schouders er onder. Oftewel, geloof in een Europese energiewende. Daarom moeten we onszelf scherpe doelen stellen. Zowel voor de reductie van CO2, als voor energiebesparing en hernieuwbare energie. En een veel grotere inzet op onderzoek naar nog betere hernieuwbare energiebronnen.
Volgens de geruchten durft de Europese Commissie deze enige juiste route niet in te slaan en komt het woensdag met een slap voorstel. Voorzitter Barroso is zich of aan het voorbereiden op een toekomstige baan bij bijvoorbeeld het Russische Gazprom, of hij is ieder vermogen kwijtgeraakt om vooruit te kijken. De grootste lidstaten Duitsland, het VK, Frankrijk en Italië hebben hem al opgeroepen om veel ambitieuzer te zijn. En Nederland? Nederland probeert de boel af te remmen. Blijkbaar niet in staat te leren van Groningen, het failliete Aldel, winstwaarschuwingen van Shell en vele andere voorbeelden.
Dit zou een zogenaamde ‘no brainer’ moeten zijn. Maar de lobby van de gevestigde macht is groot. Olie-, gas-, en energiebedrijven hebben miljarden zitten in de fossiele economie. En grootverbruikers zijn nog nauwelijks in staat hun oogkleppen af te werpen. Maar ik heb nog niet één steekhoudend argument gehoord waarom Europa zich niet eensgezind zou moeten richten op schone en betaalbare energie.
Mijn gevecht tegen stroperij
Soms kom je in het politieke werk met zaken in aanraking die je echt hard raken. Dat overkwam mij twee jaar geleden. Ik kreeg de cijfers onder ogen van gedode neushoorns in Zuid-Afrika. Dat aantal was in één jaar verdrievoudigd van 100 in 2009 naar 300 dieren in 2010. En voor olifanten gold hetzelfde. Ik nam contact op met experts in Europa, Afrika, de VS en in andere landen en de boodschap was afschuwelijk: er is een plundering gaande in de wereld van wilde dieren en planten die zijn weerga niet kent. Niet alleen de bekende, grote Afrikaanse iconen, maar ook zeepaardjes, gordeldieren, tropische vogels, koraal, etc etc. Alles wat maar geld opbrengt, wordt gestroopt. De ernst blijkt uit de cijfers: jaarlijks worden 30.000 tot 40.000 olifanten om hun slagtanden afgeslacht. Ongeveer 10% van de totale wilde populatie. In 2013 alleen in Zuid-Afrika al 1000 neushoorns. Want in Zuid-Oost Azië geloven ze dat gemalen hoorn, dat van hetzelfde materiaal is als onze eigen nagels, je geneest van de meest verschrikkelijke ziektes.
Ik kwam meteen in actie. Met de hulp van vele experts heb ik een EU Actieplan tegen Wildlife Crime opgesteld en gepubliceerd, en de Europese Commissie gevraagd het uit te voeren. Dat leidde tot een overeenkomst tussen de EU en China om gezamenlijk actie te ondernemen. Maar dat was in mijn ogen nog verre van genoeg. De berichten over grote slachtingen door internationale criminele bendes bleven maar doorkomen. Op de zwarte markt is de hoorn van neushoorn meer waard dan goud! En welke crimineel kan nou slecht bewaakte, rondrennende, goudklompen weerstaan? Zeker niet als pakkans én mogelijke straf erg klein zijn.
Dus besloot ik de druk op de Europese Commissie op te voeren en mijn actieplan in een parlementsresolutie om te zetten. Het werd met de nodige scepsis ontvangen door mijn collega's, maar de aanhouder wint. Deze week werd een sterke resolutie bijna unaniem aangenomen. Slechts 14 tegenstemmen, waarvan vier PVV-ers.
Maar niet alleen in het Parlement ben ik aan de slag gegaan. Er heb meerdere Eurocommissarissen er persoonlijk op aangesproken dat urgente actie echt nodig is. En met succes: komende maand komen zes Eurocommissarissen met een plan van aanpak.
Ik hoop dat het ambitieus genoeg is, want Europa is zo lek als een mandje en helaas zowel bestemming als doorvoerhaven van veel producten van bedreigde dieren. Dus politie, justitie en douane moeten veel meer expertise, capaciteit én prioriteit krijgen. Op het hoogste politieke niveau moet wildlife crime internationaal besproken worden. En vooral landen in Afrika hebben veel steun nodig.
Ik zal er ook de komende maanden bovenop blijven zitten, want helaas lijkt de negatieve tendens zich voort te zetten. In de eerste 10 dagen van 2014 zijn al weer 30 neushoorns in Zuid-Afrika gedood. Maar ik doe het in Europa niet meer alleen. Door aan te houden, heb ik nu Parlement én Commissie overtuigd van de urgentie en het belang. Nu nog écht resultaten 'on the ground'!
Voorkom olieboringen in kwetsbaar Noordpoolgebied
Met lede ogen zie ik aan hoe de race om grondstoffen de natuur steeds verder in gevaar brengt. Op steeds moeilijker bereikbare plaatsen wordt gegraven en geboord naar olie. Vorige week kwam de eerste lading Noordpoololie aan in de haven van Rotterdam. Met de opwarming van de aarde en het smelten van de poolkappen wordt het Arctisch gebied steeds aantrekkelijker voor grote oliemaatschappijen. Maar de prijs die we voor Noordpoololie moeten betalen is hoog. Met de mogelijk onomkeerbare gevolgen voor natuur en milieu is Noordpoololie niet de moeite waard. De arctische natuur is extreem kwetsbaar. Zo zijn de gevolgen van de olieramp met het schip de Exxon Valdez 25 jaar later nog altijd zichtbaar.
De tanker met de omstreden olie was afkomstig van het Russische staatsoliebedrijf Gazprom. Drie weken geleden pompten zij de olie uit de ijzige wateren van de Barentszee. Op dezelfde dag dat de Noordpoololie de haven van Rotterdam bereikte, reageerde Minister Kamp op de vraag waar de balans moet liggen: wegen economische en energiepolitieke belangen wel op tegen de bescherming van de kwetsbare natuur op de Noordpool? Hoewel het kabinet voor strenge milieu- en veiligheidsnormen is, valt er volgens Kamp weinig te doen aan het transport van de Noordpoololie.
Het klopt dat Nederland in zijn eentje maar weinig kan bereiken, maar een sterk Nederland in een sterk Europa is tot veel instaat. Helaas heeft Minister Kamp nagelaten uiteen te zetten hoe Nederland zich in Europees verband wil inzetten voor een betere bescherming van het Arctisch gebied. Dat de Europese Unie een belangrijke speler is in het Hoge Noorden is duidelijk. Europa is een van de grootste afnemers van producten uit het Arctisch gebied en financiert veel wetenschappelijk onderzoek in de regio. Bovendien zijn drie van de acht deelnemers aan de Arctische raad Europese lidstaten.
Formeel zijn Europese ministers van Buitenlandse Zaken, waaronder Minister Timmermans, verantwoordelijk voor het Europese beleid voor de Noordpool. Maar zij hebben tot op heden hebben maar weinig gedaan om hun invloed aan te wenden voor duurzame ontwikkeling en een betere bescherming van het gebied.
Europa zou zich internationaal moeten inzetten voor een beschermd Arctisch natuurgebied. Hiervoor heeft ook het Europees Parlement eerder dit jaar gepleit. Voor de Zuidpool bestaat al het Antarctisch verdrag dat de winning van grondstoffen verbiedt en waarin is afgesproken het reservaat met rust te laten. Op deze manier kunnen kostbare natuurrampen voorkomen worden. En dat het kostbaar en zeer risicovol is om in de ijszeeën naar olie te boren werd de afgelopen jaren meer dan duidelijk. Shell moest na een serie mislukte boringen ten noorden van Alaska voorlopig afzien van nieuwe proefboringen in het Noordpoolgebied.
Naast de milieurisico’s die de boringen met zich meebrengen, gaat het hier ook om enorme kosten. De afgelopen jaren zijn de kosten van het ontginnen van een oliebron met 100% toegenomen. Shell heeft alleen al in Alaska 3,4 miljard euro geïnvesteerd. Dat geld had ook in de ontwikkeling van duurzame energie gestoken kunnen worden. Daar ligt wat D66 betreft de toekomst.
Op 12 mei vergaderen de Europese ministers van Buitenlandse Zaken in Brussel. Dit is het moment voor Minister Timmermans om gehoor te geven aan de oproep van het Europees Parlement voor betere bescherming van de natuur in het Arctisch gebied. Nederland alleen zal dit niet voor elkaar krijgen, maar een sterk Nederland in een sterk Europa kan veel bereiken.
Rusland speelt zonder spelregels
Toen de Armeense president Sarkisian zich op 3 september jl. in het Kremlin meldde voor een onderhoud met zijn Russische collega Poetin, had deze laatste een onbekend document naast zich op tafel liggen. Al snel werd Sarkisian duidelijk wat het was: een nog ongetekend decreet waarmee alle landbouwproducten uit Armenië aan de Russische grens geweerd zouden worden. Als Armenië zich niet zou aansluiten bij de Russische vrijhandelszone, maar voor de Europese Unie zou kiezen, dan zou Poetin ter plekke het decreet tekenen. In de oogstmaand september wist Poetin hoe hij Sarkisian moest raken. Deze had geen keus.
Enkele dagen terug besloot ook Oekraïne niet met de EU in zee te gaan. Poetins troef had dit keer te maken met gas en staal, de industrie die het zwaar zou krijgen in een open Europese markt. Ook nu stootte hij snoeihard onder de gordel. In de Kaukasus is al langer een diplomatieke strijd gaande tussen Rusland en de EU. Beide willen invloed in de regio. Het verschil is dat Rusland zonder spelregels speelt. Voor Poetin is alles geoorloofd om te voorkomen dat de landen tussen Rusland en de EU verwesteren. Terecht verlaagt de EU zich niet tot dat niveau. En terecht heeft Europa ook oog voor de belangen van deze gesandwichte landen. Voor Europa moet dit een proces van lange adem zijn. Alleen door gestaag te werken aan een beter functionerende rechtsstaat, meer democratie en mensenrechten, en meer economische integratie zullen landen als de Oekraïne, Georgië, Armenië en Moldavië moderniseren en stabiliseren. Dan zal de Russische invloedsfeer als vanzelf verminderen. Europa moet daar zowel de stok als de wortel voor gebruiken. Zeker President Janoekovitsj, die zichzelf en een groep oligarchen ten koste van zijn eigen land verrijkt, hoeft niet met fluwelen handschoenen aangepakt te worden.
De recente ontwikkelingen worden onterecht neergezet als een blijk van falend EU-beleid. Als in een wedstrijd de andere partij zonder spelregels speelt, kun je niet winnen. Maar dat is door die partij niet lang vol te houden. Dat zal ook Rusland onder ogen gaan zien. Natuurlijk is het Oekraïense besluit een tegenvaller en een terugslag. Niet voor niets gingen tienduizenden de pleinen op in Kiev. De Top eind deze week in Vilnius zal niet het grote succes worden waar iedereen op gehoopt had, maar er is nog niets verloren. Laat de zachte maar dwingende hand van hervorming haar werk doen.
Nederland - de Ted Cruz van de Europese begroting
De Texaanse senator Ted Cruz is hét gezicht geworden van de shut down in Washington. Zijn over-my-dead-body-houding ten aanzien van Obamacare heeft tot een ongekende patstelling in de Verenigde Staten geleid. Ook in Nederland wordt meewarig gekeken hoe zo´n geradicaliseerde beweging als de Tea Party het machtigste land van de wereld kan lamleggen.
Maar in de luwte van het Amerikaanse geweld, dreigt in Europa hetzelfde scenario met de Europese begroting. En Nederland speelt glansrijk de rol van Ted Cruz in een Europese variant op de Tea Party, die verder uit Zweden, Finland en het Verenigd Koninkrijk bestaat. Wat gebeurt er? De EU moet voor het einde van het jaar de lange termijnbegroting tot 2020 vaststellen. Daarover wordt nu al twee jaar onderhandeld. Raad (lidstaten) en Europees Parlement zijn het bijna eens. Probleem is nog de begroting van 2013, het laatste jaar van de huidige meerjarenbegroting, waar een tekort van 11,2 miljard euro is ontstaan. Eerder dit jaar werd 7,3 miljard door de lidstaten beschikbaar gesteld. Nu moet de laatste 3,9 miljard euro worden overgemaakt. Kwestie van betrouwbare overheid, op ieder niveau.
De reden voor dat gat ligt bij de lidstaten die elk jaar opnieuw de betalingsverplichtingen ver onder de Commissie ramingen vastzet. Dat moet opgelost, voordat het Parlement met de hele begroting tot 2020 kan instemmen. Het tekort bestaat uit betalingen die gedaan moeten worden aan bedrijven en instellingen die projecten in de lidstaten hebben uitgevoerd. Die opdrachten zijn eerder goedgekeurd, ook door de lidstaten, dus de rekening moét simpelweg betaald worden. Datzelfde zouden partijen als VVD, SP en de PVV op hoge toon eisen als het Nederlandse gemeenten, provincies en bedrijven zou betreffen. Maar voor een Europese rekening zou dat niet gelden?
De Ted Cruz-mentaliteit van Nederland en zijn Tea Party-kompanen resulteert misschien in een Europese shut down. De klok tikt door. Vandaag hadden de Ministers van Financiën 3,9 miljard beschikbaar moeten stellen, zodat het Parlement volgende week eindelijk de nieuwe meerjarenbegroting had goed kunnen keuren die in 2014 ingaat. Het is niet gebeurd, en de vraag is hoe lang Nederland dit wil volhouden. Dit lijkt allemaal met goedvinden van de Tweede Kamer te gebeuren. Die ‘geld-over-de-balk-smijters’ in Brussel zouden maar eens een lesje geleerd moeten worden. Net als de Tea Party, zie je hier blindheid voor de realiteit door politieke dogmatiek. De dogmatiek dat iedere Europese betaling er één te veel is. Ik hoop dat het Binnenhof niet tot dat niveau afdaalt.
Slecht nieuws voor Den Haag, Europa en de belastingbetaler
Vandaag heeft de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ) besloten de Europese politieacademie CEPOL niet naar Den Haag maar naar Boedapest te laten verhuizen. Er waren zeven kandidaat-steden en Den Haag is bij de stemming op de tweede plaats geëindigd. Helaas is dit weer een nieuw bewijs dat de lidstaten, in de Raad bijeen, geen enkel oog hebben voor het Europees belang. Er is alleen interesse in een zeer nauw gedefinieerd korte termijn eigen belang.
Waarom? Allereerst omdat CEPOL in Den Haag de mogelijkheid heeft om veel kosten te besparen door samen te werken met Europol. Administratie, huisvesting, ondersteuning, schoonmaak, apparatuur: het kan allemaal gedeeld worden. In Boedapest bestaat die mogelijkheid niet. De JBZ Raad kiest dus in tegenstelling tot D66 niet voor een efficiënter Europa. Het is ook volstrekt contrair aan het streven van de Europese Raad om te bezuinigen op de Europese agentschappen. Dit zou een mooi moment zijn dat te doen.
Ten tweede heeft Hongarije momenteel veel problemen met het respecteren van de basisbeginselen van een rechtsstaat. Er is dus nu geen enkele reden om Hongarije te ´belonen´ voor deze schendingen met het toewijzen van CEPOL. Temeer omdat het opleiden van politiemensen alles van doen heeft met de rechtstaat.
Al met al dus slecht nieuws voor Den Haag, Europa en de belastingbetaler.
Lees hier de eerdere oproep van D66 om CEPOL naar Den Haag te halen.
MFK2020: de Fyra in Europees begrotingsland
Het is stil rondom het Meerjarig Financieel Kader 2014-2020 (MFK), in de wandelgangen de Europese meerjarenbegroting genoemd. Na het politiek akkoord in februari tussen de regeringsleiders zouden de onderhandelingen tussen de Europese Raad en het Parlement snel van start gaan. Het nieuwe MFK moet immers over een half jaar al van start. Nu zijn we drie onderhandelingsrondes verder en er is nauwelijks vooruitgang geboekt. Het zit muurvast. Het Parlement moet het akkoord goedkeuren en verlangt terecht naar modernisering van het verouderde begrotingssysteem. Maar de lidstaten willen van niets horen en houden hun poot stijf.
De lidstaten hebben zichzelf én elkaar gegijzeld met onverenigbare, boekhoudkundige nationale belangen voor de korte termijn. Doen we wat de regeringsleiders willen, dan hebben we straks een nieuw MFK, onmachtig om de Europese economie structureel te verbeteren.
Er is flink bezuinigd, het nieuwe MFK zal 35 miljard euro lager zijn dan het huidige. In tegenstelling tot alle verhalen van Rutte, snoeit Brussel wel degelijk in haar eigen budget. Ter vergelijking: de nationale begrotingen in Europa stegen de afgelopen periode met gemiddeld 23%, terwijl de EU dus in absolute getallen omlaag gaat! Het Parlement vraagt niet om meer geld, het probeert met alle macht de begroting relevant te maken: meer flexibiliteit, een tussentijdse revisie, een heldere en transparante financiering, en meer focus op innovatie en onderzoek om de economie vlot te trekken.
De lidstaten, onder aanleiding van Nederland en het Verenigd Koninkrijk, kijken uitsluitend met een boekhoudkundige bril naar de begroting. Rutte c.s. waren zo trots, een miljard euro korting, de begroting omlaag. Maar in ruil daarvoor werd het achterhaalde landbouwbeleid behouden en ging het mes in het innovatiedeel. Het Parlement mocht niet morren en moest tekenen bij het kruisje. Maar als we dat doen zitten we met een moloch opgescheept, een trein waarvan we nu al weten dat die aan alle kanten hapert, niet te repareren zal zijn en niet is toegerust op de eisen van vandaag. Het Fyra-scenario herhaalt zich in Brussels begrotingsland. Tegen alle adviezen in willen de regeringsleiders maar niet inzien dat de Europese begroting radicaal hervormd moet worden.
Volgende week volgt de vierde onderhandelingsronde. Ik heb er een hard hoofd in. Zolang de Raad het begrotingssysteem weigert te veranderen, komt er geen nieuw MFK. En misschien is dat maar beter. Wat hebben we aan een klunzig in elkaar gezette begroting waarvan we nu al weten dat die weinig zal opleveren?
Alles wat je wil weten over backloading en het Europese emissiehandelssysteem (ETS)
Dinsdag 16 April stemt het Europees Parlement over het uitstellen van de veiling van emissierechten, ook wel het ‘backloading’ voorstel genoemd. Hieronder beantwoord ik de meest gestelde vragen over het emissiehandelssysteem en leg ik uit waarom backloading zo belangrijk is.
1. Waarom hebben we een Europees emissiehandelssysteem?
Een wereldwijde oplossing voor het klimaatprobleem lijkt niet binnen handbereik te liggen. We kunnen het maar niet eens worden over de noodzakelijke mondiale aanpak. De Europese Unie heeft daarom een eigen system voor emissiehandel ontwikkeld waarin bedrijven marktconforme prijzen betalen voor de uitstoot van CO2.
2. Wat is er mis met het Europese emissiehandelssysteem?
De werking van het Europese ETS wordt bedreigd door een veel te lage CO2 prijs. Die is zo laag door de slechte economische omstandigheden, maar ook doordat er een te grote hoeveelheid rechten op de markt is gebracht. De lage prijs geeft onvoldoende stimulans om te investeren in schone technologieën. Die hebben we echter hard nodig om ook op de lange termijn onze Europese milieu en klimaatdoelstellingen te halen.
3. Wat is backloading en waarom wil de Europese Commissie dit invoeren?
Om het overschot aan emissierechten op de markt te verkleinen en een verdere prijsdaling te voorkomen, heeft de Europese Commissie voorgesteld om de geplande veiling van nieuwe emissierechten uit te stellen. Dit wordt backloading genoemd. Het idee is om tussen 2013 en 2015 900 miljoen minder emissierechten te veilen en die rechten pas een paar jaar later op de markt te brengen.
4. Moet we backloaden of juist de markt met rust laten?
Backloading is de enige maatregel die op korte termijn genomen kan worden om het vertrouwen in het ETS te herstellen. Ook in andere markten, zoals de financiële markt, wordt op dit moment ingegrepen om vertrouwen te herstellen. De CO2 markt is een door de politiek gecreëerde markt. Als we in een dergelijke markt de gemaakte fouten niet kunnen rechtzetten dan dreigen we onze klimaatdoelstellingen op de lange termijn niet (op de meest efficiënte manier) te halen.
5. Wie heeft er baat bij backloading?
Bedrijven die de afgelopen jaren veel hebben geïnvesteerd in het verminderen van hun CO2 uitstoot hebben nu veel last van de lage CO2 prijs. Als het backloading voorstel wordt afgewezen steunen we bedrijven die weinig of niets gedaan hebben aan het verminderen van hun uitstoot en bestraffen we juist die bedrijven die schoner willen produceren.
6. Belast backloading bedrijven niet extra in tijden van crisis?
Backloading zal er voor zorgen dat de CO2 prijs (die nu minder dan 5 euro is) niet nog verder daalt. Het uitstellen van de veiling van nieuwe rechten zal de CO2 prijs niet eens in de buurt brengen van de verwachte prijs van voor de crisis. De prijs zal mogelijk licht stijgen naar het niveau van de afgelopen twee jaar. De impact van de crisis zal dus nog steeds weerspiegeld zijn in de prijs. Bovendien zullen veel bedrijven zelfs als de prijs stijgt geen directe verhoging in hun kosten zien door de gratis rechten die ze hebben gekregen.
7. Als we ingrijpen in de markt nu toestaan zal het dan niet vaker gebeuren?
Nee, in het voorstel wat nu op tafel ligt wordt de Commissie de mogelijkheid gegeven om een keer de veiling van emissies uit te stellen. Het geeft de Commissie niet de mogelijkheid om het aantal emissierechten terug te dringen of andere maatregelen te treffen.
8. Moeten we niet focussen op structurele oplossingen?
Backloading is een tijdelijke maatregel en relatief kleine ingreep, maar wel van groot politiek belang. Backloading is een eerste stap die ons tijd geeft om daarna het systeem structureel te verbeteren.
9. Is het opstellen van nationale maatregelen een goede optie?
We moeten voorkomen dat we straks in de EU 27 verschillende systemen hebben om de klimaatdoelstellingen te halen. Dit zal zorgen voor meer onzekerheid en belemmeringen voor de Europese industrie. We moeten ons daarom inzetten voor een goed werkend Europees systeem.
10. Wat vindt D66?
D66 zal het backloading voorstel dinsdag 16 april steunen. Dit is nodig om een belangrijk signaal af te geven aan de markt en een eerste cruciale stap in het herstellen van het vertrouwen in het ETS-systeem.
11. Dinsdag wordt er ook gestemd over het ‘stop de klok’ voorstel, wat houdt dit in?
Het Europees Parlement en de EU-lidstaten hebben in 2008 besloten om de luchtvaart op te nemen in het emissiehandelssysteem zodat ook de luchtvaartsector meebetaalt aan de bestrijding van klimaatverandering. Om internationale onderhandelingen te steunen over een mondiale maatregel om CO2 uitstoot aan te pakken zal het Europese ETS tijdelijk niet van toepassingen zijn op intercontinentale vluchten. Dinsdag stemt het Europees Parlement over de zogenoemde ‘stop de klok’ procedure. D66 zal een tijdelijke opschorting van de toepassing van de ETS-regeling steunen. Als er niet binnen een jaar een internationale oplossing wordt gevonden zullen intercontinentale vluchten alsnog onder het Europese emissiehandelssysteem moeten vallen.