Terugblik van Linda Voortman op 2013 - Hoofdinhoud

2013 was het derde jaar dat ik Kamerlid heb mogen zijn. En elk jaar denk ik aan het eind van het jaar: 'wat is er weer veel gebeurd, wat heb ik weer veel interessante mensen ontmoet, boeiende werkbezoeken gehad en veel debatten gevoerd'. Dit jaar stond onder andere in het teken van het strenge asielbeleid van het kabinet Rutte-II, veel zorgen over de zorg en toenemende werkloosheid. Er was dus veel te doen!

Hoezo humaner asielbeleid?

Naast zorg, sociale zaken, wonen, emancipatie en binnenlandse zaken werd ik in januari 2013 ook asielwoordvoerder voor GroenLinks. Eerder had ik al debatten over medische zorg voor asielzoekers gedaan. Daarbij verbaasde ik me er steeds weer over hoe slecht deze geregeld is. Maar dat het asielbeleid van het kabinet echt niet humaan is bleek nog meer toen op 17 januari 2013 de Russische activist Alexandr Dolmatov overleed in vreemdelingendetentie. Het inspectierapport was zeer kritisch. Niet alleen de zorg schoot tekort, Dolmatov kreeg niet de rechtsbijstand waar hij recht op had en bleek door een domme fout in het computersysteem zelfs ten onrechte vast te zitten om uitgezet te worden. Tijdens het debat op 18 april gooide staatssecretaris het vooral op de uitvoering van het asielbeleid, dat moest humaner, maar het beleid, daar mankeerde volgens hem niets aan. GroenLinks diende met de SP een motie van wantrouwen in die gesteund werd door CU, D66, PvdD en CDA.

Bij de PvdA waren er kamerleden die hoopten dat het Dolmatov-debat zou leiden tot een humaner asielbeleid. Maar vooralsnog is er maar weinig van wat Samsom zijn achterban beloofd heeft uitgevoerd. Het buitenschuldbeleid is niet veranderd, het kinderpardon wordt nog steeds zeer rigide uitgevoerd en het illegalenquotum staat recht overeind.

Gisteren werd bekend dat asielzoekers in vreemdelingendetentie voortaan niet meer om 5 uur 's middags maar om 8 uur 's avonds vastgezet worden. Een schrale verbetering voor mensen die niet vastzitten omdat ze iets misdaan maar omdat ze uitgezet moeten worden. Dat dit mensen in hun waardigheid aantast en niks oplost bleek me wel tijdens de werkbezoeken aan de detentiecentra in Schiphol en Rotterdam. Standaard visitatie, beperkte vrijheden, nauwelijks mogelijkheden tot recreatie en 's nachts opgesloten worden in afwachting van je uitzetting of het moment dat je weer op straat gezet wordt.

Want een groot deel van de mensen in vreemdelingendetentie wordt uiteindelijk niet uitgezet. Dat bleek ook in de nacht van 9 op 10 maart die ik doorbracht in de Vluchtkerk. Ik sprak daar verschillende mensen die meerdere keren vastgezet waren, daarna uitgezet naar hun land van herkomst om doodleuk weer terug naar Nederland gestuurd te worden. Waar vervolgens de Nederlandse staat mensen vervolgens vanaf de straat laat werken aan terugkeer. Alsof dat zelfs maar lukt. Samen met Sharon Gesthuizen probeerde ik in de vrouwenkamer aldaar te slapen: het constante gezoem van een apparaat dat de luchtvochtigheid moet reguleren maakte dat moeizaam. Het was de meest leerzame ervaring van het afgelopen jaar.

Woondebat net zo op slot als woningmarkt

In februari sloot het kabinet een woonakkoord met D66, SGP en CU. Er kwam een verhuurdersheffing, inkomensafhankelijke huren en er werd iets gedaan aan de hypotheekrenteaftrek. Dat laatste is natuurlijk een goede zaak, hoewel het wel belangrijk is te weten dat de Nederlandse belastingbetaler nog steeds veel meer kwijt is aan de koopmarkt (hypotheekrenteaftrek wordt immers door ons allen betaald) dan aan de sociale huurmarkt. Dat maakt de verhuurdersheffing van 1,7 miljard dus extra bizar. Woningcorporaties moeten deze gaan afdragen aan de schatkist met als resultaat minder investeringsruimte voor corporaties en hogere huren. Huurders blijven daardoor juist zitten in de woning die ze nu hebben, laat staan dat ze een huis kunnen kopen.

In de laatste week voor het kerstreces leek er even ruimte te komen omdat PvdA-senator Adri Duivesteijn tegen de verhuurdersheffing dreigde te stemmen. Misschien zou er een fonds komen voor corporaties of misschien zou de heffing slechts tijdelijk zijn. Elke verbetering zou lucht gegeven hebben. Maar niets van dat al.

Er komt wel een evaluatie.

In 2016.

Zorgen om de zorg, met hier en daar resultaten

Gedurende het hele jaar hebben we vele zorgdebatten gevoerd. Logisch, want er staat enorm veel te gebeuren in de zorg. Het kabinet is voornemens om grote delen van de zorg over te hevelen naar gemeenten. Dat kan voordelen bieden: er kan meer nadruk komen op preventie, op zorg dichtbij. Maar de manier waarop het kabinet het doet baart me zorgen. Het kabinet wil namelijk enorm veel bezuinigen op de zorg: 15 procent op de jeugdzorg, 25 procent op de dagbesteding en begeleiding en 40 procent op de huishoudelijke zorg. GroenLinks is daar faliekant op tegen. Bezuinigen op zorg kan best, maar bij voorbaat inboeken is onverantwoord richting de gemeenten en nog meer richting de mensen die zorg nodig hebben en de mensen die werken in de zorg. Als het per se uit de zorg zelf moet komen haal het dan weg bij de medisch specialisten, de farmaceutische industrie of de bureaucratie. En buiten de zorg zijn er ook genoeg alternatieven zoals de Blankenburgtunnel, de JSF en de hypotheekrenteaftrek.

Dat verhaal heb ik het afgelopen jaar consequent naar voren gebracht. Daarnaast heb ik me ook ingezet voor elke verbetering die mogelijk is.

Zo gaat de 10-uursgrens voor het pgb voor huidige pgb-houders niet door,

komt er 1 miljoen extra voor organisaties zoals de Fiom,

wordt er meer rekening gehouden met de positie van jeugdwerkers als er van zorgaanbieder veranderd wordt

en houden de zorgmedewerkers van Sensire na veel actievoeren toch hun baan.

Bij de behandeling van de zorgbegroting in november was ik de grootste ondersteuner voor behoud van de onafhankelijke clientenondersteuning. Juist nu er zoveel verandert is goede clientenondersteuning van wezenlijk belang. Ongelooflijk dus dat hier in het Herfstakkoord flink op bezuinigd wordt. De staatssecretaris heeft me toegezegd met gemeenten en MEE te zoeken naar een oplossing.

Het komend jaar wordt het jaar van de waarheid als het gaat om zorg. De wetgeving over de decentralisaties moet door beide kamers. En zoals ik al zei gaan deze gepaard met dusdanig grote bezuinigingen dat ik me ernstig afvraag of het wel verantwoord is om de zorg zo te decentraliseren. GroenLinks wil niet dat de zorg voor mensen bij gemeenten over de schutting gekieperd wordt. Wij willen dat mensen zich -ongeacht om welke wet het gaat- zich geen zorgen hoeven te maken of ze wel de zorg krijgen die ze nodig hebben. En we willen dat de mensen die die zorg verlenen in staat gesteld worden daar hun tijd aan te besteden in plaats van aan zinloze bureaucratie. Weg met de boekhoudersmentaliteit in de zorg dus!

Overigens denk ik dat alle zorgdebatten waar ik aan mee heb kunnen doen over heel wezenlijke zaken gingen. Het is mijns insziens dan ook onterecht dat er zo gemopperd wordt over het hoge aantal zorgdebatten. Het meest nutteloze debat vond toch echt binnen een andere portefeuille plaats, dat was het inmiddels allang vergeten Marokkanendebat dat op 4 april plaatsvond. Ik heb ervoor gepast mee te doen aan een debat dat als enig doel heeft een hele bevolkingsgroep te stigmatiseren. Het debat was binnen een uur voorbij. Hetzelfde gold voor een debat over 'halalwoningen', waar 3 ministers voor op moesten komen draven. Beide debatten werden gesteund door de VVD, de partij die op de zorg altijd roept dat de debatten die daarover aangevraagd worden tijdverspilling zouden zijn.

Lief en leed

Prive was het in elk geval een supermooi jaar. Op 8 mei traden Ruben Post en ik in het huwelijk. Dat deden we in de Parel van Zuilen, het voormalige stadhuis van de gemeente Zuilen voordat het door Utrecht geannexeerd werd. Gelegen aan de Vecht, dichtbij ons huis, gaven Ruben en ik elkaar in de prachtige tuin in het bijzijn van veel familie en vrienden het jawoord. Elke keer wanneer ik er langsfiets denk ik terug aan die mooie dag.

Na de bruiloft gingen we enkele dagen op fietsvakantie. In het zomerreces gingen we naar Canada. Een onvergetelijke reis.

Minder fijn was dat onze kat Bernard vlak voordat we naar Canada zouden gaan meer dan een week vermist geweest is. Elke dag kamde ik 2 keer de buurt uit, we verspreidden overal flyers om na een week te horen dat hij al die tijd in de buurt opgesloten had gezeten. Zwaar vermagerd en behoorlijk verzwakt troffen we hem aan. Tegen de tijd dat we naar Canada vertrokken was hij weer boven Jan. Gelukkig zijn katten taaie beesten.

Lichtpuntjes op combinatie arbeid-zorg

Mijn voorganger Ineke van Gent heeft zich er altijd met hart en ziel ingezet dat mensen arbeid en zorg kunnen combineren. Ik had de eer haar op dat punt op te mogen volgen. Voor de zomer hadden we met het kabinet overlegd over een akkoord op onder meer de kindregelingen. Die kunnen wat GroenLinks betreft solidairder. Waarom krijgt iedereen kinderbijslag, terwijl voor veel ouders met een kleinere beurs de kinderopvang onbetaalbaar wordt? Het lukte niet om hierover voor de zomer een deal te sluiten met het kabinet, maar tijdens de algemene beschouwingen in september slaagden we er wel in 100 miljoen extra voor de kinderopvang binnen te slepen. GroenLinks was daarmee de enige oppositiepartij die in het verder weinig verheffende debat iets concreets bereikte. Dat was het resultaat van de uitentreuren uitonderhandelde motie Van Ojik/Samsom. De motie beoogde ook dat de koopkracht van ouders met een laag inkomen verbeterd zou worden, maar daar waren met name VVD, CDA en D66 fel op tegen (nivelleren bah!). Ook in het later gesloten Herfstakkoord met D66, CU en SGP werd dit niet bereikt: een half miljard voor de hoogste inkomens was kennelijk belangrijker.

Samen met het CDA maakte ik de initiatiefwet flexibel werken gereed voor kamerbehandeling. Deze geeft werknemers het recht een verzoek tot flexibel werken in te dienen. De behandeling staat gepland voor de eerste week na het kerstreces. De PvdA heeft laten weten de wet te zullen steunen. Hopelijk steunen ze ook mijn initiatiefwet voor 'vaderverlof' van minimaal 5 dagen. Minister Asscher wil weliswaar 5 dagen vaderverlof, maar kersverse vaders moeten de extra 3 dagen bovenop de huidige schamele 2 wel zelf betalen. GroenLinks wil dat niet alleen accountants zich 5 dagen verlof kunnen veroorloven, maar ook schoonmakers. Elke papa of lesbische partner moet die eerste dagen bij zijn of haar kind kunnen zijn!

Eerlijk delen ver te zoeken met Rutte-II

We hebben het afgelopen jaar veel gesprekken gevoerd met het kabinet. Over de kinderopvang, de WOB (zie onder), in het kader van het Herfstakkoord, pensioenen etc. Steeds stond daarbij voorop dat we wilden dat we als GroenLinks het verschil wilden maken. Door te zorgen voor een duidelijke vergroening van de belastingen en door de verschillen tussen hoge en lage inkomens te verkleinen.

Maar voor eerlijk delen bleek helaas weinig ruimte. Niet bij PvdA en VVD, maar ook niet bij andere oppositiepartijen. Ik vind het enorm triest dat nivelleren een vies woord geworden is in politiek Den Haag. Stel je voor dat je in crisistijden iets meer vraagt van hogere inkomens om lagere inkomens te ontzien!

Exemplarisch voor deze houding zijn de plannen van het kabinet rondom de Participatiewet en de bijstand. Het kabinet wil fors bezuinigen op de reïntegratie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, bouwt tegelijkertijd de sociale werkvoorziening in hoog tempo af en vertrouwt op de blauwe ogen van werkgevers dat de banen voor de kwetsbaarste mensen er vanzelf komen. De Participatiewet van Jetta Klijnsma is daarmee gewoon een kopie van Paul de Kroms Wet Werken naar Vermogen waar de PvdA nog fel op tegen was.

Tegelijkertijd krijgen mensen die in de bijstand zitten het nog moeilijker omdat het kabinet de Wet Werk en Bijstand strenger wil maken.

Woon je samen met iemand die z'n baan verliest? Korting op je uitkering.

Vraag je een uitkering aan? Eerste 4 weken geen inkomen.

Zijn je kleren niet netjes genoeg? 3 maanden geen uitkering.

Krijg je een uitkering? We kijken niet hoe we je aan het werk krijgen maar laten je een verplichte tegenprestatie doen op uitkeringsniveau.

In de laatste week voor het reces hadden we de eerste termijn van dit onzalige wetsvoorstel. Ik heb me daar gekant tegen het beeld van 'eigen schuld dikke bult' dat het kabinet creëert. De bijstand is geen vetpot, daar zit niemand voor zijn lol in. In haar reactie maakte Klijnsma het allemaal nog onduidelijker.

Januari 2014 zal dus in het teken staan van hoe het kabinet om wil gaan met de laagste inkomens en de kwetsbaarste burgers, want zowel de voortzetting van Klijnsma 's maatregelen met de bijstand als de Participatiewet zullen dan in de Kamer behandeld worden. Voor GroenLinks staat een fatsoenlijke behandeling en goede ondersteuning van mensen die moeilijk aan het werk komen voorop.

Initiatiefwetten

Als kamerlid ben je ook mede-wetgever. Veel kamerleden wagen zich er niet aan: het kost veel tijd, vergt juridische fijnslijperij en lange adem. Maar ik heb dit jaar geleerd dat het zeer eervol werk is. Je draagt actief bij aan het maken van wetgeving in plaats van af te wachten waar het kabinet mee komt. Wetten maken is een vak op zich dat ik ben gaan waarderen. Zo verdedigde ik dit jaar in de Kamer vanuit vak K de initiatiefwet over het correctief referendum en was ik mede-indiener van de wet voor het Huis van de Klokkenluiders. Beiden wachten nu op behandeling in de Eerste Kamer. Met D66 werkte ik aan een verwijsrecht bij euthanasie en met het CDA aan de initiatiefwet flexibel werken. De wetten met betrekking tot het vaderverlof en het mantelzorgverlof zullen volgend jaar een vervolg krijgen.

Maar de meeste tijd ging zitten in de hervorming van de WOB. Met mijn voorgangster Mariko Peters, onze ondersteuners en adviseurs en later ook met collega-indiener Gerard Schouw heb ik gewerkt aan een een aanpassing van onze initiatiefwet. Met de ministers Plasterk en Opstelten en hun ambtenaren hebben we heel wat uren overlegd, wat leidde tot een aanpaste initiatiefwet waar we het grotendeels over eens zijn. Het resultaat heet de Wet Open Overheid en werd op 5 december gepresenteerd. Ik heb er het volste vertrouwen in dat deze initiatiefwet op een meerderheid kan rekenen. Burgers kunnen dan gemakkelijker en sneller toegang krijgen tot overheidsinformatie en overheden maken meer informatie openbaar. Meer openheid verkleint de afstand tussen burger en overheid en vergroot het vertrouwen van mensen in de overheid.

Bijeenkomsten, acties en werkbezoeken

Ook buiten het parlement heb ik veel gedaan het afgelopen jaar. Ik was bij acties voor een humaner asielbeleid en voor behoud van de thuiszorg, ging naar GroenLinks-afdelingen en bezocht veel mensen en organisaties tijdens werkbezoeken. Zo was ik onder andere in Cadier en Keer, Hoogeveen, Utrecht, Goes, Zaandam, Den Bosch, Amsterdam, Tietsjerksteradiel, Hengelo, Woerden, Rotterdam, Alphen aan de Rijn, Deventer, Leeuwarden, Enschede, Assen, Eindhoven en Alkmaar. Daar trof ik GroenLinksers die hard werken om hun gemeente groener en socialer te maken en mensen die hun kennis en ervaring met mij deelden ten behoeve van mijn werk in de Kamer.

Tijd om af te ronden. Ik wil iedereen hartelijk danken voor de samenwerking. We hebben veel gedaan, het ene pakte succesvoller dan het andere, maar in elk geval was er altijd sprake van enorm veel betrokkenheid. Dat geeft mij veel energie voor de toekomst om door te gaan voor een socialer, groener en vrijzinniger Nederland. Dank daarvoor!

Ik wens iedereen fijne feestdagen en een gelukkig 2014!

Linda Voortman