Duitsland saboteert de Europese bankenunie - Hoofdinhoud
OPINIE - Uit angst voor de Duitse kiezers ligt de regering-Merkel dwars bij de Europese bankenunie. Hierdoor dreigt de eurocrisis weer op te laaien en blijft economisch herstel uit. Den Haag moet zijn stem verheffen tegen Berlijn, vinden GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout en zijn Duitse collega Sven Giegold in dit opinieartikel in De Volkskrant.
Winter 2009/2010: Griekenland raakt in een schuldencrisis. Geen reden tot zorg: hoe zou zo'n klein land de euro in gevaar kunnen brengen? Doortastend optreden kan voorkomen dat de brand overslaat naar andere eurolanden. Maar de regeringen van de eurozone, ook de Nederlandse, aarzelen en ruziën maandenlang over de juiste blusmethode. De Duitse Bondskanselier Angela Merkel aarzelt het langst. Het is verkiezingstijd in Duitsland. Griekenland redden zou haar partij de macht in Noordrijn-Westfalen kunnen kosten. De angst voor de Duitse kiezers loopt uit op paniek in heel Europa. De eurocrisis escaleert.
Zomer 2013: Alles wijst erop dat de banken in Zuid-Europa met een kapitaaltekort kampen. Ze boeken slechte leningen niet af. Geen reden tot zorg: hebben de Europese regeringsleiders in 2012 niet besloten om dodelijke omhelzing tussen kwetsbare banken en kwetsbare overheden te verbreken door middel van een Europese bankenunie? Maar het is verkiezingstijd in Duitsland. Merkel aarzelt. De bankenunie zou haar de derde termijn als kanselier kunnen kosten. De wereld kijkt vol onbegrip naar Berlijn. Zal de angst voor de Duitse kiezers opnieuw leiden tot een oplaaiende eurocrisis?
Relatieve rust rond de euro
De relatieve rust rond de euro is te danken aan twee besluiten van vorig jaar: de aankondiging van de president van de Europese Centrale Bank, Draghi, om zo nodig staatsobligaties op te kopen, alsmede het besluit van de regeringsleiders om een bankenunie op te richten. Kort daarvoor was Spanje in het vizier van speculanten gekomen; Spaanse banken hadden zoveel reddingskapitaal nodig dat de Spaanse staat eraan failliet kon gaan. De belofte van een bankenunie, met de mogelijkheid om noodlijdende systeembanken in het uiterste geval van vers kapitaal te voorzien uit het euronoodfonds, verminderde de onrust en de speculatiedrift op de financiële markten.
Slecht gekapitaliseerde banken vormen nog altijd een tijdbom onder de eurozone. Het omvallen van banken kan een nieuwe meltdown van de financiële sector veroorzaken, zoals na het failliet van Lehman in 2008. Het redden van banken daarentegen kan zelfs de sterkere eurolanden naar het noodfonds drijven. De bodem van dat fonds komt dan al snel in zicht.
Voortmodderen
Voortmodderen is geen aantrekkelijke optie. Als banken hun slechte leningen doorrollen in plaats van afboeken, als nationale toezichthouders een oogje toeknijpen uit angst voor onbeheersbare bankenfaillissementen, belanden we in een Japans scenario, Zombiebanken verstrekken dan geen leningen meer voor veelbelovende investeringen, maar verlengen slechts hun leningen aan zombiebedrijven. Die bedrijven blijven maar saneren, in plaats van te investeren en nieuwe banen te scheppen. Deze vicieuze cirkel kostte Japan twee verloren decennia.
Of kiezen voor een bankenunie
Een bankenunie doorbreekt de neerwaartse spiraal: een onbevooroordeelde Europese toezichthouder, de Europese Centrale Bank, dwingt de banken om waardeloze leningen af te boeken. Als een bank daardoor insolvent raakt, wordt deze ontmanteld of gesaneerd door een Europese resolutieraad, onder politieke verantwoordelijkheid van de Europese Commissie. Het benodigde geld om een bank ordentelijk af te wikkelen komt uit een Europees resolutiefonds, dat door de banken zelf gevuld wordt. Een Europees depositogarantiestelsel ten slotte voorkomt dat spaarders massaal hun tegoeden weghalen bij een wankelende bank.
Dit is de bankenunie die de regeringsleiders ons vorig jaar beloofden. Maar inmiddels ligt de Duitse regering op essentiële onderdelen dwars. Zij heeft een Europees depositogarantiestelsel taboe verklaard. Zij weigert haar beslismacht over het sluiten van probleembanken over te dragen aan de Europese Commissie. Voor een echt Europees bankenresolutiemechanisme, zoals vorige week gepresenteerd door eurocommissaris Michel Barnier, is volgens Berlijn eerst een verdragswijziging nodig - een stellingname die door de ene na de andere juridische analyse wordt gelogenstraft.
Uitstelstrategie van Merkel
De regering-Merkel hanteert een doorzichtige uitstelstrategie om een debat met de kiezers over het delen van risico's in de eurozone te ontlopen. Zo wordt het wetgevingstraject niet afgerond vóór de Europese verkiezingen van mei 2014. Dan is het al gauw 2015 voordat er een besluit valt over de beslissende stap naar de bankenunie.
De bevolking in de rest van de eurozone betaalt de prijs voor Merkels duikgedrag. Zombiebanken verstikken de kans op economisch herstel in Zuid-Europa. Ook Nederland, met zijn tot riskante proporties opgeblazen bankensector en zijn krimpende economie, is allerminst gebaat bij de Duitse sabotage van de bankenunie. Premier Rutte en minister Dijsselbloem zouden de regering-Merkel dan ook duidelijk moeten maken dat zij alleen staat met haar uitstelsmoezen. Dat het wenselijk is om de Europese Commissie de eindverantwoordelijkheid te geven voor bankenresolutie, omdat alleen zo de vereiste besluitvaardigheid wordt gekoppeld aan de al even noodzakelijke parlementaire verantwoording.
Als de vrienden van Duitsland klare taal durven spreken, wordt de druk op Berlijn maximaal opgevoerd. Anders blijft er niet veel over dan te duimen dat er in de komende jaren geen grote bank failliet gaat…