Kiev Pride: tweede poging tot een pride in een steeds homofober land - Hoofdinhoud

GroenLinks-Europarlementarier Marije Cornelissen hoopt vanochtend mee te lopen in de eerste gay pride in Kiev, Oekraine. Ze schreef een analyse over de groeiende homofobie in Oekraine en over haar werk en dat van anderen om de pride toch te doen slagen.

In 2012 werd de eerste poging gedaan om een Pride te organiseren. Helaas moesten de organisatoren op het laatste moment de pride afblazen omdat er te weinig politiebescherming was. Organisator Taras werd desondanks die dag in elkaar geslagen door homofobische tegenstanders. Hij moest opgenomen worden in het ziekenhuis, maar had gelukkig geen blijvend letsel. Een aantal maanden later werd hij nog een keer belaagd omdat hij homo is, met ergere gevolgen. Een gebroken kaak, interne bloeding. Hij is er weer bovenop gekomen, en met een bewonderenswaardig doorzettingsvermogen organiseert hij dit jaar weer een Pride in Kiev.

Mislukte Kiev Pride 2012

De strategie in 2012 was om de locatie van de Pride tot op het moment zelf geheim te houden, zodat gewelddadige tegendemonstranten ons niet of pas te laat zouden vinden. In acht groepjes van tien mensen verzamelden we ons bij metrostations door de stad verspreid, waarvan één persoon de locatie wist en in continu contact stond met mensen die daar de zaak nauwkeurig in het oog hielden. Helaas bleef het geheim niet lang genoeg bewaard en verzamelden zich zo'n duizend nationalistische en religieuze tegenstanders op de boulevard langs de Dnjepr waar we zouden lopen. De Pride werd afgeblazen. De gefrustreerde tegendemonstraten gingen daarna op jacht naar pridedeelnemers, en vonden helaas Taras en een andere organisator die genadeloos in elkaar geslagen werden. Een grote mislukking dus. Ik schreef een ooggetuigenverslag van de Kiev Pride in 2012.

Verbod op 'homopropaganda'

Tussen de vorige mislukte Pride en nu is de situatie voor homorechten in Oekraine vooral verslechterd. Vlak voor de verkiezingen in de herfst van 2012 nam het parlement een wet aan in eerste lezing die 'homopropaganda' verbiedt. Een draconische wet waarmee zelfs de krantenjongen die een krant verkoopt met een positief stuk over homoseksualiteit gevangen gezet kan worden. Wat propaganda precies is, is vaag omschreven, waardoor de wet misbruikt kan worden om dissidenten en activisten aan te klagen en uit te schakelen. De wet werd unaniem aangenomen door het parlement, alle parlementariers wilden graag bewijzen aan de kiezer hoe homofobisch zij zijn. De wet gaat gelukkig pas in werking als hij ook in tweede lezing wordt aangenomen. Dat is tot nu toe niet gebeurd, ondanks dat de tweede stemming al twee keer op de parlementaire agenda is gezet. De anti-propagandawet was een initiatief vanuit het parlement. De regering is er ongelukkig mee en heeft het wetsvoorstel juridisch laten toetsen. Daaruit bleek dat de tekst aan alle kanten rammelt. Hopelijk is het daarmee voorlopig van de baan, maar helemaal van tafel is het plan nog niet.

Politieke druk zetten

Een reden voor de regering om de anti-propagandawet niet te willen is dat Oekraine, net als Moldavie, afspraken heeft gemaakt met de EU om in stappen visa af te schaffen. Als Oekraine aan de afspraken voldoet worden de visavoorwaarden eerst versoepeld en uiteindelijk afgeschaft. Dan kunnen Oekrainers voor een vakantie, bezoek of zakenreis de grens over zonder eerst een ingewikkelde en kostbare visumprocedure te hoeven doorlopen. Onderdeel van de afspraken is dat Oekraine anti-discriminatiewetgeving moet invoeren, inclusief op seksuele orientatie, en dat de rechtsorde danig moet verbeteren. Die wetgeving is nog niet aangenomen, laat staan ingevoerd. Maar een Pride gaat om veel meer dan anti-discriminatierecht van homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders. Een Pride gaat ook om het recht op vrijheid van demonstratie en het recht op vrijheid van meningsuiting, beiden basale mensenrechten. Dus ook als er in een land geen wetgeving bestaat die discriminatie op grond van seksuele orientatie verbiedt, moet dat land toch juridisch gezien een Pride mogelijk maken als het de mensenrechtenverdragen onderschrijft, en dat doet Oekraine. Voor de relaties tussen de Europese Unie en Oekraine zou een succesvolle en veilige Pride een mooie opsteker zijn. Omgekeerd zou een verbod of geweld tegen de deelnemers een deuk betekenen in de plannen van Oekraine voor visavrij reizen en meer handel met de EU.

Druk vanuit Amsterdam

Om de druk zo hoog mogelijk op te voeren probeer ik diverse mensen brieven te laten schrijven naar autoriteiten in Kiev. GroenLinks wethouder Andree van Es en burgemeester Eberhart van der Laan sturen een brief naar hun collega's in Kiev. Zij zijn degenen die formeel besluiten om al dan niet de Pride te proberen te verbieden of niet. Geweldige brief is het, van stadsbestuur tot stadsbestuur, waarin Amsterdam benadrukt hoe fijn het is om als stad een Pride te hosten, met alle positieve gevolgen voor bewoners en economie vandien. Ikzelf stuur ook een briefje naar de burgemeester van Kiev, om te zeggen dat ik er zal zijn en dat ik ervan uitga dat zij mij en de andere deelnemers veilig zullen houden.

Druk vanuit Den Haag

Via kamervragen van GroenLinks fractievoorzitter Bram van Ojik, hebben we Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken gevraagd om actie te ondernemen. Zijn beantwoording van de vragen is bemoedigend. De Nederlandse ambassade is heel actief in het steunen van de Pride en het faciliteren van overleg tussen de organisatoren en de autoriteiten, en hij geeft helder aan dat de visa dialoog en mensenrechten, ook van homo's, nauw samenhangen.

Druk vanuit Brussel

Persoonlijk stuur ik nog een brief naar de minister van Buitenlandse Zaken van de Oekraine. Ik ken hem nog niet, maar weet dat hij meteen de maandag na de Pride in Brussel zal zijn voor een debat met het Europees Parlement. Hij wil daar steun vergaren voor een associatie akkoord, een akkoord dat handel en samenwerking zal stimuleren. Het kan nooit kwaad om hem te laten weten dat als de Pride afgelast wordt, dit wel eens een belangrijk en genant onderwerp van gesprek zou kunnen zijn.

Ik vraag ook Commissaris Füle actie te ondernemen. Hij is degene die straks een mening moet geven of Oekraine al dan niet aan de voorwaarden voldoet voor het akkoord. Hij besluit niet zelf, dat doen de EU ministers van Buitenlandse Zaken, maar zijn oordeel is zeer zwaarwegend. Füle geeft al een heel duidelijk signaal af als hij opdaagt bij de Pride in Moldavie een week eerder, en doet zijn best om ook de Kiev Pride tot een succes te maken.

Het gaat niet door, het gaat wel door?

Lange tijd lijkt het goed te gaan met de voorbereidingen. De organisatoren hebben er vertrouwen in dat het dit jaar zal lukken, met hulp van ambassades en de EU. De eerste kink in de kabel komt op de avond van het internationale homorechtendiner in de Ridderzaal met Koningin Maxima erbij. Ik krijg eerst het bericht dat de Pride afgelast is. Later blijkt dat het nog niet om een echt verbod gaat, maar dat de gemeente Kiev daar wel mee dreigt. Er hebben zich 30.000 mensen aangemeld voor tegendemonstraties. Als die allemaal komen zou dat een aardige klus voor de politie worden. De kans dat ze allemaal op komen dagen is echter klein. De aanmeldingen zijn gedaan op facebook, net als vorig jaar, en toen kwamen ook slechts 500 tot hoogstens 700 tegenstanders daadwerkelijk demonstreren.