Emancipatie - Hoofdinhoud
Veel kritiek kreeg minister Bussemaker over zich heen afgelopen week. Ze vond dat vrouwen nog te veel teren op de zak van hun man en dat moest maar eens afgelopen zijn. Te vaak blijven vrouwen thuis omdat ze zich anders schuldig voelen tegenover hun gezin maar ze zouden zich in plaats daarvan wat meer schuldig moeten voelen over het feit dat de overheid zoveel heeft geïnvesteerd in hun opleiding en dat ze daar te weinig mee doen.
Zelf kiezen
Onmiddellijk kreeg ze de wind van voren, van de SP en de vakbonden die vonden dat ze dan maar voor betere kinderopvang moest zorgen tot de kleine christelijke partijen die vonden dat ze daarmee de vrijheid van mensen aantastte om verantwoordelijkheid voor hun kinderen te nemen.
Zo twitterde SGP-Kamerlid Elbert Dijkgraaf dat vrouwen in zijn achterban “gelukkig sterk genoeg (zijn) om zelf te kiezen wat ze willen”. Helemaal bont maakte het Katholiek Nieuwsblad het, die in een rabiaat betoog voor het klassieke kostwinnersgezin Bussemaker op een lijn plaatste met Stalin, al vond de schrijver dat eigenlijk een belediging voor Stalin.
Nu was de formulering van Bussemaker in het Trouw-interview ook niet gelukkig. Schuldgevoel is een slechte motivatie, maar dat geldt beide kanten op. Wie voor de kinderen zorgt uit schuldgevoel is net zo ongezond bezig als wie gaat werken uit schuldgevoel. En de investering van de overheid in onderwijs is niet alleen goed gebruikt als het leidt tot economische opbrengsten.
Bovendien is het nogal denigrerend om het belang van het zorgen voor kinderen en huishouding te beschrijven als teren op de zak van je man. Alsof hardwerkende moeders van jonge kinderen klaploopsters zijn.
Economische risico’s
Bussenmaker heeft echter wel een punt en in haar emancipatienota, die aanleiding was voor de discussie, maakt ze dat punt ook veel duidelijker en genuanceerder. Veel vrouwen lopen grote economische risico’s. Ze zijn financieel afhankelijk van het inkomen van hun man en dat betekent dat ze in armoede terecht komen bij een echtscheiding of als hun man overlijdt. Het vangnet voor alleenstaande moeders is zwakker aan het worden, zowel sociaal als in de sfeer van uitkeringen. Dat is een reële zorg die overigens ook de kinderen raakt voor wie deze moeders thuisblijven.
En er is nog een ander punt: het is een goede zaak als ouders niet alleen op werk gericht zijn maar een balans zoeken tussen betaalde arbeid en zorg voor het gezin, eigen ontplooiing, ontspanning, enzovoorts. Maar het is geen goede zaak als het vanzelfsprekend is dat de mannen betaald werken en carrière maken en dat de vrouwen thuis blijven. Dat leidt namelijk structureel tot voorrechten en zekerheden voor mannen en kwetsbaarheden voor vrouwen. En dat kan niet de bedoeling zijn.
Bestaanszekerheid en participeren
Inmiddels doen meisjes het veel beter in het onderwijs, maar op de arbeidsmarkt verliezen ze het. Daar is dus nog wel emancipatiewinst te halen en Bussemaker legt daar in haar nota terecht de vinger bij.
Maar daarmee lopen wel twee zaken door elkaar. De ene discussie gaat over bestaanszekerheid en voor je eigen inkomen kunnen zorgen. De andere discussie gaat over participeren in de samenleving. Door die twee zo met elkaar te verknopen, lijkt het erop alsof je alleen zinvol mee doet als je daarvoor betaald wordt.
Dat is een tragische misvatting. Er zijn heel veel belangrijke bijdragen aan de samenleving die geen inkomen opleveren. Dat zullen er alleen maar meer worden door bijvoorbeeld de groeiende nadruk op mantelzorg. En er zijn structureel te weinig banen voor iedereen: gemiddeld is er 20-25 uur betaalde arbeid beschikbaar.
Ontspannen samenleving
We moeten dus nadenken over de verdeling. Tussen mannen en vrouwen. En tussen betaalde en onbetaalde bezigheden. Met bestaanszekerheid voor iedereen en de kans om je te ontplooien en iets voor elkaar te betekenen.
In plaats van vrouwen net zo hard op te jagen als mannen, moeten we een weg vinden naar een meer ontspannen samenleving. Dan wordt emancipatie weer bevrijding uit de slavernij, wat het woord ooit betekende.
Verschenen op 17.05.2013 in CW / http://www.hetgoedeleven.nl