Het gay pride-seizoen breekt aan! - Hoofdinhoud

Marije Cornelissen blogt over haar steun aan bedreigde gay prides in Europa. Komend weekend is ze bij de gay pride in Chisinau, Moldavië.

Het is weer mei. De zon breekt door, mensen gaan de straat weer op en dus is het weer tijd voor het gay pride-seizoen. In de komende maanden, tot en met september, vinden over de hele wereld evenementen plaats om de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LGBT-rechten) te bevechten of te vieren. Alleen al in Europa zijn dat er ongeveer tweehonderd en de meeste daarvan kunnen gelukkig veilig plaatsvinden. Maar dat geldt niet voor ieder pride-evenement. Vooral in Oost-Europa is het ieder jaar weer spannend of er überhaupt een pride mag worden gehouden en of de autoriteiten bereid zijn het evenement goed te beveiligen tegen - soms gewelddadige - tegenstanders. Juist daar kan ik als Europarlementariër de organisatie steunen.

Moeder aller gay prides

Ieder zelfrespecterend Duits dorp heeft een eigen pride, en een groot aantal Britse steden en dorpen heeft een eigen Stonewall march, genoemd naar de eerste protesten voor homorechten in New York in de jaren zeventig. En bijna iedere hoofdstad in Europa heeft een eigen pride, waarbij die in Amsterdam gezien wordt als de moeder aller gay prides.

Ieder jaar spannend

Het merendeel van de tweehonderd evenementen kan inmiddels gelukkig veilig plaatsvinden. Net als in Nederland is het vooral een feest, waarbij deelnemers aan de ene kant vieren dat LGBT-rechten al zo ver gekomen zijn, en aan de andere kant vragen ze aandacht voor de rechten die nog bevochten moeten worden. In een aantal landen liggen gay prides nog wel heel moeilijk, vooral in het oosten van Europa. Daar is het ieder jaar weer spannend of er überhaupt een pride mag worden gehouden en is het de vraag of de autoriteiten bereid zijn het evenement goed te beveiligen tegen conservatieve, nationalistische of religieuze tegenstanders.

Ieder jaar bezoek ik een aantal prides in Oost-Europa. Tien in totaal tot nu toe, tussen 2010 en 2012. De landen waar ik heen ga, hebben allemaal iets te winnen bij goede relaties met de EU:

• - 

  Uitbreidingslanden die een volgende stap in het toetredingsproces willen nemen,

• - 

  buurlanden die graag meer handel en visumvrij reizen willen,

• - 

  EU-landen die zich moeten houden aan Europese normen van non-discriminatie en vrijheid van demonstratie en van meningsuiting.

Levend schild

Het laatste dat deze landen willen is een in elkaar geslagen Europarlementariër in hun straten, want dat zou de relaties met de EU in gevaar brengen. Als ik er ben willen de autoriteiten mij graag beschermen, en zijn daarom de andere deelnemers aan de pride ook beter beschermd. Ik fungeer een beetje als levend schild, ik zorg dat ik er als één van de eersten ben, als één van de laatsten wegga en tussendoor zo zichtbaar mogelijk ben.

Ieder jaar maak ik een keuze tussen de prides waar ik heen ga. Ik word voor ieder weekend in mei en juni voor minimaal drie evenementen uitgenodigd en moet dus kiezen. Dit jaar ga ik voor de zomer naar Moldavië, Oekraïne en Macedonië. In september in ieder geval naar Belgrado en waarschijnlijk naar Sint-Petersburg. Ik baseer mijn keus op waar ik denk dat mijn aanwezigheid het nuttigst is.

Fijn gevoel om overbodig te zijn

In vorige jaren ging ik ook naar Bratislava in Slowakije en naar Split in Kroatië. De eerste prides die ik daar bijwoonde waren spannend en zelfs gewelddadig. Maar de tweede keer dat ik naar deze beide landen ging werd de pride wel voldoende beschermd. Er is alle reden om aan te nemen dat de Bratislava Pride en Split Pride dit jaar ook zonder mij succesvol en veilig zijn. Een heel fijn gevoel om overbodig te zijn. Dat is het streven, dat na één of twee keer een pride de autoriteiten voldoende bescherming bieden, de bevolking gewend raakt aan het idee, en stapje voor stapje homo's en lesbiennes zichtbaarder en veiliger kunnen zijn.

Dan zijn er een aantal prides die nog heel gevoelig liggen, maar waar al meerdere andere Europarlementariërs heen gaan. De Baltische pride vindt ieder jaar met veel politiebescherming plaats, voornamelijk voor de soms wel zeven leden van het Europees Parlement die meelopen. Dit jaar is het in Vilnius, en heb ik al van drie collega's gehoord dat zij er heen gaan. Hetzelfde geldt voor de prides in Bulgarije en Roemenië. Daar hebben ze mij niet nodig, omdat ze al anderen hebben.

Chisinau, Moldavië

Mijn hart gaat altijd uit naar de underdog. De oude GroenLinks-slogan 'Knokken voor wat kwetsbaar is', is mij op het lijf geschreven. Het pride-seizoen voert mij dit jaar dus op 19 mei naar Moldavië, waar geen andere Europarlementariër heen wil. De meeste mensen hebben geen idee waar het ligt, zo klein is het. Een minilandje, het armste land van Europa, ingeperst tussen Roemenië en Oekraïne. Na elf jaar proberen kan er dit jaar misschien echt een openbare tocht georganiseerd worden.

Elf keer eerder werd de pride verboden, voorkomen of belaagd. Nu, bij de twaalfde poging, lijken alle seinen op groen te staan. Moldavië wil niets liever dan visumvrij reizen naar de EU voor haar burgers, en één van de voorwaarden voor visumvrij reizen is het respecteren van non-discriminatierechten, ook op grond van seksuele oriëntatie. De Europese Unie kan, als stap in het proces, nu op ieder moment belsuiten om de visumvoorwaarden te versoepelen. Moldavië wil nu aantonen dat zij de afspraken met de EU heel serieus neemt, en hoe dat beter te doen dan met een succesvolle pride. Ik ben er de afgelopen drie jaar geweest om in een pride mee te lopen, maar dat werd iedere keer verboden of voorkomen. Nu bij de vierde keer heb ik eindelijk de hoop dat het echt gaat gebeuren.

Kiev, Oekraïne

Het weekend daarna, op 25 mei, ben ik bij de Kiev Pride. Althans, dat hoop ik. Vorig jaar was ik er ook voor de eerste pride daar, maar moest die wegens te weinig politiebescherming op het laatste moment afgelast worden. Dit jaar is het de vraag wat er gebeurt. Ook Oekraïne wacht op een besluit van de Europese ministers om het visumregime te versoepelen. Maar anders dan Moldavië is Oekraine een groot land dat zich veel minder gelegen laat liggen aan de EU en door haar eigen burgers minder onder druk gezet wordt over de visumversoepeling. De voorbereidingen voor de gay pride zijn in volle gang, maar waarschijnlijk weten we pas op de dag zelf of de pride dit jaar wel zal lukken.

Skopje, Macedonië

Op 22 juni ga ik naar Skopje, de hoofdstad van Macedonië, waar voor de eerste keer een pride wordt georganiseerd. Macedonië heeft een heel conservatieve, weinig vrouwvriendelijke, gelovige en nationalistische bevolking. Ieder debat over homorechten ontaardt in de pers direct in homofoob moddergooien en de poging van de regering vorig jaar om een antidiscriminatiewet mét seksuele orientatie in te voeren in te voeren, liep op niets uit. Aan de andere kant is de bevolking van Macedonië in grote meerderheid voorstander van toetreding tot de Europese Unie en is men op veel vlakken bereid om te doen wat moet om dat doel dichterbij te brengen. In juni zullen we merken wat zwaarder telt wanneer het om homorechten gaat.

Het bezoeken van prides is één van de onderdelen van mijn werk waar ik het meeste voldoening uit haal. Het maakt echt uit dat ik er ben. Voor mij is een pride de ultieme mensenrechtentest. Sommige landen voeren ongemerkt anti-discriminatierechten op grond van seksuele oriëntatie in, maar willen die liever niet openlijk implementeren waardoor eigenlijk niemand er iets aan heeft. Een pride zorgt voor zichtbaarheid van rechten en dwingt een regering zich uit te spreken. In sommige landen zijn rechten van allerlei andere groepen al wel geregeld of is daar in ieder geval een beweging toe, behalve homorechten. LGBT-rechten zijn vaak de laatste rechten die toegekend worden, vanwege de weerstand van conservatieve en religieuze groepen. Homorechten zijn de ultieme mensenrechten, juist omdat helaas veel regeringen en bevolkingen er zo tegen zijn. Want mensenrechten moeten gehonoreerd worden, of er nu wel of geen meerderheid van de bevolking achter staat. Daar zijn het fundamentele mensenrechten voor, absoluut en ondeelbaar.