Initiatiefwet dualiseringscorrectie - Hoofdinhoud
Binnen en buiten de partij leven vragen over mijn initiatiefwet om het (effectieve) aantal raadsleden weer terug te brengen tot het aantal van voor de dualisering in 2002. Hieronder geef ik antwoorden op enkele belangrijke vragen.
Wat houdt het voorstel in?
Het terugbrengen van de gemeenteraden met 4 (gemeenten groter dan 40.000) of met 2 (gemeenten kleiner dan 40 000) raadsleden. Het maximum aantal wethouders daalt ook evenredig. Er verdwijnen ca. 1000 van de 10.000 raadsleden en maximaal 180 wethouders. Het voorstel is een gedeeltelijke correctie van de uitbreiding van het aantal effectieve raadsleden in 2002. Er kwamen er toen ca. 1500 bij als gevolg van het uittreden van de wethouders.
Wat is de geschiedenis van dit voorstel?
Al in 2005 werd bij een eerste evaluatie van de dualisering door een commissie onder leiding van de heer de Grave vastgesteld dat het aantal effectieve raadsleden weer teruggebracht moest worden naar het aantal van voor de dualisering. Minister Pechtold (D66) kondigde daartoe een wetsvoorstel aan. Blijkens het advies van de Raad van State en het verslag van de Tweede Kamer kon dit op een ruime meerderheid rekenen. Bij de totstandkoming van het kabinet Balkenenende/Bos in 2007 werd het wetsvoorstel onder druk van coalitiepartij CU ingetrokken. Bij de behandeling hiervan werd zowel door CDA als PvdA aangegeven dat dit louter een concessie was en geen inhoudelijke koerswijziging. Rutte 1 en de coalitiepartijen VVD, CDA en gedoogpartner PVV tekenden voor een bezuiniging van 110 mln. euro op het openbaar bestuur middels een vermindering van bestuurders en volksvertegenwoordigers op alle niveaus met 25 procent. Dit voornemen bracht de PvdA ertoe het oorspronkelijke wetsvoorstel met de dualiseringscorrectie als initiatiefwet in te dienen. Het regeerakkoord van VVD en PvdA ondersteunt dit en boekt 18 miljoen euro aan bezuinigingen hiervoor in. De Raad van State blijkt nu kritisch, alsook de fracties van CDA en D66. Uiteindelijk wordt de initiatiefwet in de Tweede Kamer aangenomen met steun van VVD, PvdA en 50+.
Hoe zit het met het draagvlak?
De VNG en Raadslid.nu zijn voor de initiatiefwet, als geïnvesteerd wordt in de kwaliteit van het lokale openbaar bestuur. Ook de leden van het Centrum voor Lokaal Bestuur zijn in meerderheid (53 procent) voorstander van de dualiseringscorrectie. En ook in de landelijke politiek was er sinds 2005 een groot draagvlak voor deze dualiseringscorrectie. Zonder de specifieke omstandigheid van de concessie aan de CU in 2007 hadden de gemeenteraden al in 2010 samen zo’n 1000 raadsleden minder geteld.
Hoe zit het met de werkdruk van gemeenteraden?
Uit alle onderzoeken blijkt, dat deze hoog is. Maar, uit geen enkel onderzoek blijkt hierbij een verband tussen het aantal gemeenteraadsleden en de ervaren werkdruk. Alle gemeenten hebben grosso modo hetzelfde takenpakket, terwijl de omvang wordt bepaald door het aantal inwoners. Ik durf te beweren dat raden met veel kleine fracties het moeilijker hebben dan raden met een beperkt aantal grotere fracties.
Maar gemeenten krijgen toch meer taken?
Dat klopt, zij het dat in enkele decennia geleden de gemeenteraden (die effectief kleiner waren!) nog veel meer taken hadden. Denk aan de gemeentelijke verzorgingstehuizen, scholen, theaters, energiebedrijven, woningbedrijven, afvalbedrijven, etc. Weer later hadden gemeenten hun handen vol met de (uitbreiding van) de kinderopvang. Met andere woorden het takenpakket van gemeenten fluctueert door de jaren heen. Bovendien moeten de voorgenomen decentralisaties het werk voor gemeenten juist makkelijker maken, omdat men voorzieningen in het sociale domein kan combineren die nu nog afzonderlijk zijn vormgegeven. En tenslotte gold ook onder Rutte-1 al het voornemen van grote decentralisaties, dit vooral aan het adres van het CDA en kon er maar liefst 25 procent van het aantal raadsleden af.
Is het niet gewoon een bezuinigingsmaatregel?
Het is óók een bezuinigingsmaatregel. Het draagt voor 18 miljoen euro bij aan de rijksbezuinigingen. De opbrengst ervan ligt echter veel hoger, afhankelijk van de mate van ondersteuning van raadsleden en fracties, van het aantal wethouders dat daadwerkelijk verdwijnt en de mate van ondersteuning daarvan. De tien tot dertig miljoen die dit extra oplevert, kunnen de gemeenten voor andere doelen inzetten. Waar op alles en iedereen wordt bezuinigd, en zeker ook op ambtelijke diensten, is er niets mis met een bijdrage vanuit het lokaal bestuur zelf.
Wordt hierdoor de lokale democratie aangetast?
Dat is geen kwestie van kwantiteit, maar van kwaliteit. Het bestuur moet goed worden gecontroleerd en de bevolking moet goed worden vertegenwoordigd. Gemeenteraden beschikken tegenwoordig over veel meer instrumenten dan vroeger om dat te doen. Dit is geheel in lijn met de dualisering. Dat geldt niet voor de toen gerealiseerde uitbreiding van de raden. Over verbetering van de lokale democratie valt veel meer te zeggen. Daaraan doet deze initiatiefwet niets toe of af.