Ons mooie pensioenstelsel in tijden van financiële crisis - Hoofdinhoud
OPINIE - Ouderen in Nederland hebben het goed. Dat staat als een paal boven water. Daar waar gepensioneerden het in bijvoorbeeld Duitsland of Frankrijk gemiddeld met ongeveer de helft van hun inkomen moeten doen, krijgen Nederlandse ouderen na hun pensioen bijna het volledige inkomen dat ze in hun werkzame leven hadden. De armoede onder vijfenzestigplussers is in de EU gemiddeld bijna achttien procent en in in Nederland maar zeven procent.
We weten allemaal dat deze uitstekende prestaties te danken zijn aan een mooie combinatie van een omslagstelsel en een kapitaaldekking gebaseerd op solidariteit. In Europese context vertellen Nederlandse diplomaten, politici en pensioenlobbyisten dan ook graag het succesverhaal van het Nederlandse pensioenstelsel.
Gewild of ongewild leidt dit ertoe dat deze gepaste trots in de EU soms doorslaat naar een aanmatigende houding tegenover Brussel. Waar haalt 'Brussel' het recht vandaan om onze fantastisch functionerende oudedagsvoorziening met allerlei regels het leven moeilijk te maken?
Lessen uit de crisis
De Europese Unie bevindt zich midden in een periode waarin ze volop lessen trekt uit de financiële crisis. Een groot aantal belangrijke wetgevende voorstellen om de financiële markten te reguleren, passeert de revue. Ondertussen wordt in Brussel druk gelobbyd om ervoor te zorgen dat de Nederlandse pensioenfondsen niet getroffen worden door hogere kapitaaleisen, strengere regels voor het handelen in derivaten of een heffing op financiële transacties. Al deze zaken zouden er alleen maar toe leiden dat het verzorgen van een pensioen duurder wordt. De 'gewone Nederlander' wordt daar de dupe van, zo luidt de redenering meestal.
Maar is het wel echt in het belang van de 'gewone Nederlander' die pensioen opbouwt of ontvangt, om dwars voor deze nieuwe wetgeving te gaan liggen of om ervoor te zorgen dat pensioenfondsen ervan uitgezonderd blijven? Kunnen we wel zo simpel te stellen dat iedere Europese wetgeving die de pensioenvoorziening in Nederland duurder maakt ook per definitie een verslechtering is?
Nederland heeft gespaard voor zijn pensioen en is daardoor aangewezen op de financiële markten om te zorgen voor voldoende rendement. Met de ruim achthonderd miljard euro aan tegoeden kunnen Nederlandse pensioenfondsen onmogelijk onaangetast blijven wanneer de spelregels op de financiële markten - terecht - grondig aangescherpt worden. Laten we het dus gewoon onder ogen zien: het succes van ons pensioenstelsel is deels gebaseerd op een systeem dat in 2008 zijn onhoudbaar heeft aangetoond.
Aanpassen aan de realiteit van de financiële markten
Daaruit volgt niet dat we maar langzaam moeten afstappen van een stelsel van kapitaaldekking. Of dat pensioenfondsen over één kam geschoren mogen worden met verzekeringsmaatschappijen. Daaruit volgt dat pensioenfondsen zich moeten aanpassen aan de realiteit van een financiële markt die de reële economie dient. Dat heeft waarschijnlijk een prijs, maar levert tegelijk ook iets op: meer stabiliteit en zekerheid. De crisis en de pensioenkortingen in Nederland tonen aan hoe zeer ons pensioen gebaat is bij een economie zonder financiële zeepbellen. Een heffing op financiële transacties, regels voor handelen in derivaten en hogere kapitaaleisen kunnen ertoe bijdragen dat het risico op een nieuwe crisis vermindert.
Nederlandse gepensioneerden behoren tot de rijkste van Europa. Dat is schitterend, en dat betekent ook dat er ruimte is voor de kosten van een stabielere financiële sector. Voor iemand die volgend jaar met pensioen gaat is dat een ongemakkelijke boodschap. Maar pensioenen zijn er ook voor hen die nog dertig jaar moeten werken. Zij zijn niet gebaat bij het afremmen van maatregelen die een nieuwe financiële crisis kunnen voorkomen met alle pensioenkortingen die daarbij horen.
Hetzelfde geldt voor maatschappelijk onverantwoorde pensioeninvesteringen. Het kan zijn dat het kortetermijnrendement van speculatie met prijzen van voedsel of fossiele energie voor de dekkingsgraad tijdelijk positief uitpakt. Maar ook die investeringen zijn niet houdbaar. Geef mij maar een iets lager pensioen in plaats van medeverantwoordelijkheid te dragen voor honger elders, of een voor vertraging in de omschakeling naar duurzame energie.
Trots
Laten we de trots op ons mooie pensioenstelsel intact houden. De Nederlandse pensioenfondsen als koploper in de strijd voor een stabiele financiële sector, duurzame investeringen in de reële economie én vergrijzingsbestendige pensioenen. Als we die richting kiezen en Europese regels pakken dan negatief uit voor de Nederlandse pensioenen, dan zal ik er alles aan doen om deze regels tegen te houden.