Andere taart - Hoofdinhoud
(column in De Linker Wang)
Als oppositiepartij heb je het niet voor het zeggen. Dat is een beetje de essentie van oppositie: je bent in de minderheid en hebt dus niet de leiding in het regeren van het land. Wel kun je proberen om op onderdelen bij te sturen door middel van moties en amendementen. En je kunt je stem duidelijk laten horen bij de punten die er toe doen en waar het in jouw ogen de verkeerde kant op gaat. Maar is dat meer dan gerommel in de marge?
Ik zou zeggen van wel. Dankzij de oppositie blijft er enig evenwicht en worden tegenstemmen gehoord. Dankzij de oppositie worden soms de scherpste kanten eraf geslepen. En dat geldt des te meer nu de coalitie in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft. Voor de meeste voorstellen is die meerderheid linksom of rechtsom wel te vinden, maar dat kan wel betekenen dat de regering op bepaalde punten stevige concessies moet doen.
En toch. Het zijn vaak kleinere punten die je zo kunt binnenhalen. Dat is van belang, maar het is vooral schaven en polijsten. Het is alsof je bij het bakken van de taart een beetje mee mag kneden en zelfs mag bepalen welk kersje er op de taart komt. Maar eigenlijk wilde je een heel andere taart bakken…
Een andere wereld
Misschien moeten we daarom naast die constructieve oppositie veel duidelijker uitdragen wat voor wereld wij eigenlijk voor ogen hebben en waarom wij vinden dat het nu de verkeerde kant op gaat. Uiteindelijk zijn we niet geïnteresseerd in een procentje koopkracht meer of minder of een CO2-reductie van zus en zoveel. We geloven dat een radicaal andere wereld mogelijk is. Noem het een utopie, een droom, of in bijbelse taal het koninkrijk van de hemel. Al die woorden zeggen vooral dat het anders kan en anders moet.
Die andere wereld is een wereld in balans, in harmonie. Het is een wereld die niet draait om economische groei maar om sociale en ecologische samenhang. Dat is een radicale breuk met het huidige beleid. In onze samenleving meten we de waarde van alles steeds meer af aan geld en groei. Draagt onderwijs wel genoeg bij aan de economische ontwikkeling? Heeft natuur voldoende economische waarde? Doen mensen wel genoeg betaald werk om zo die economie in stand te houden? We zijn verslaafd geraakt aan welvaartsgroei en hebben daar onze ruimte, tijd en geluk aan opgeofferd.
Maar nu loopt het systeem vast. Piepend en krakend komt er een einde aan de groei. Dat doet pijn, want allerlei vanzelfsprekendheden vallen weg. Bijvoorbeeld de steeds toenemende mogelijkheden in de zorg, steeds stijgende inkomens en opleidingsniveaus. Heel veel waardevolle opbrengsten van die economische groei, maar op het punt waar wij zijn aangekomen, leidt meer welvaart niet tot meer welzijn.
Hoe nu verder?
Van alle kanten probeert met het systeem te reanimeren. De een wil tot op het bot bezuinigen, de ander investeren. Allebei om ‘sterker uit de crisis te komen’. En ze bedoelen vooral: om weer terug te komen op het groeipad dat we kenden. Maar misschien is dat piramidespel van de groei niet de oplossing maar het probleem.
We moeten toe naar een wereld in balans. Dan is ons gebruik van grondstoffen en energie in evenwicht met wat de aarde aankan. Dan doen mensen - betaald of onbetaald - wat ze kunnen en krijgen ze wat ze nodig hebben. Dan is er ruimte en tijd voor wat nuttig is en voor wat niet nuttig hoeft te zijn. Dan is er evenwicht tussen de mogelijkheden van mensen hier en elders en zijn er geen ‘ontwikkelingslanden’ meer. Zo’n wereld in balans heeft genoeg bronnen om ons allemaal te dragen en te voeden. Zo’n wereld heet geluk.
Onrealistisch?
Ik weet, dat is onrealistisch binnen de huidige manier van denken. De wereld zoals we die kennen, is gebaseerd op macht en uitbuiting, strijd en eigendom, onbalans en disharmonie. Dat levert kortzichtige winst op en kost meer dan het oplevert. Materieel, maar vooral immaterieel. Een radicale verandering is de meest realistische optie.
Gelukkig zijn er tekenen van die andere wereld. Duurzaamheid is al lang geen geitenwollen hobby meer. Er zijn technologische ontwikkelingen die de uitputting van de aarde verminderen. En er zijn voorbeelden van internationale samenwerking en ondersteuning die meer op balans en gelijkwaardigheid gebaseerd zijn. Waar mensen in ‘samenredzaamheid’ lokaal bouwen aan een zorgzame samenleving in balans.
Die beweging moeten we ondersteunen als we in de oppositie schaven en schuren en een beleid proberen bij te sturen dat het onze niet is. Maar we moeten niet vergeten dat er een verandering nodig is van bewustzijn, van levenshouding. Het dogma van economische groei moet worden bestreden met de ketterij van sociale en ecologische balans. We willen niet alleen een kersje op de taart. We willen niet alleen de taart anders verdelen. We willen een heel andere taart.