Brief regering; Bijlagenboek bij de Nota over de toestand van ’s Rijks Financiën - Nota over de toestand van ’s Rijks Financiën - Hoofdinhoud

Deze bijlage(n) is onder nr. 2 toegevoegd aan dossier 33400 - Miljoenennota 2013.

Officiële titel	Nota over de toestand van ’s Rijks Financiën ; Brief regering; Bijlagenboek bij de Nota over de toestand van ’s Rijks Financiën
Document­datum	18-09-2012
Publicatie­datum	18-09-2012
Nummer	KST334002
Kenmerk	33400, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2012–2013

33 400

Nr. 2                                                         NOTA OVER DE TOESTAND VAN ’S RIJKS FINANCIËN

Aangeboden 18 september 2012

Bijlagen bij de Miljoenennota 2013

Toelichting op de bijlagen

De Miljoenennota 2013 omvat in totaal dertien bijlagen. Hiervan worden vier bijlagen, evenals voorgaande jaren, integraal gepubliceerd op www.rijksbegroting.nl. Het betreft de bijlagen «Horizontale toelichting», «Verticale Toelichting», «Toelichting op de belastingontvangsten» en «Toelichting op de belastinguitgaven». Door de publicatie van deze omvangrijke bijlagen op het internet, wordt papierbesparing mogelijk gemaakt.

De volgende negen bijlagen vindt u in de Miljoenennota 2013:

Bijlage 1 Uitgaven en niet-belastingontvangsten                                          4

Bijlage 2 De belasting- en premieontvangsten                                             11

Bijlage 3 EMU-saldo                                                                                         19

Bijlage 4 EMU-schuld                                                                                       22

Bijlage 5 Inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven             24

Bijlage 6 Beleidsonderzoek                                                                             32

Bijlage 7 Budgettair overzicht interventies t.b.v. de financiële sector                                                                                                                 45

Bijlage 8: Garantieoverzicht van het Rijk 2013                                              49

Bijlage 9: Normeringssystematiek Gemeente- en Provinciefonds             55

1 Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.1 laat zien hoe op basis van de totale netto uitgaven op de Rijksbegroting gekomen wordt tot de netto uitgaven van de centrale overheid op EMU-basis (conform tabel 2.1 in hoofdstuk 2). De uitgaven op de Rijksbegroting zijn gebaseerd op de totale uitgaven per departement zoals weergegeven in tabel 1.2¹. Daarvan worden de niet-belastingontvangsten in mindering gebracht zoals die zijn opgenomen in tabel 1.3. Het resultaat zijn de netto Rijksuitgaven op kasbasis. Naast begrotingsgefinancierde uitgaven zijn er premiegefinan-cierde uitgaven. Deze uitgaven van de sociale fondsen worden toegevoegd om tot de netto uitgaven van de centrale overheid te komen, terwijl de rijksbijdragen en rentebaten van de sociale fondsen in mindering worden gebracht, aangezien dit onderlinge betalingen tussen Rijk en sociale fondsen zijn. De laatste stap is om van uitgaven op kasbasis te komen tot uitgaven op EMU-basis door te corrigeren voor kas-transverschillen en financiële transacties. De Rijksbegroting wordt namelijk op kasbasis opgesteld, terwijl het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis². Daarnaast tellen financiële transacties, zoals leningen en aan- en verkoop van staatsbezit, niet mee in het EMU-saldo.

Tabel 1.1 Van netto uitgaven Rijksbegroting (kas) naar netto uitgaven centrale overheid (EMU-basis) (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

bron

Totale uitgaven Rijksbegroting Niet-belastingontvangsten Rijksbegroting

Netto Rijksuitgaven op kasbasis

Bij: Uitgaven sociale fondsen

Af: Rijksbijdragen en rentebaten sociale fondsen

Af: Ktv’s en financiële transacties netto uitgaven

Netto uitgaven centrale overheid EMU-basis

¹  Vanaf ontwerpbegroting 2013 worden de hoofdstukken 9A en 9B in één wetsvoorstel voorgelegd aan de Tweede Kamer.

²  In een begroting op kasbasis worden transacties geboekt in de periode waarin de betaling plaatsvindt, in een begroting op transactiebasis worden transacties geboekt in de periode waarin de rechten en verplichtingen zijn ontstaan.

Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.2 Uitgaven begrotingen (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

1                  De Koning

2A               Staten-Generaal

2B               Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten

3                  Algemene Zaken

4                  Koninkrijksrelaties

5                  Buitenlandse Zaken

6                  Veiligheid en Justitie

7                  Binnenlandse Zaken

8                  Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 9A               Nationale Schuld (Transactiebasis) 9B               Financiën

10               Defensie

12               Infrastructuur & Milieu

13               Economische Zaken, Landbouw & Innovatie

15               Sociale Zaken en Werkgelegenheid

16               Volksgezondheid, Welzijn en Sport

50               Gemeentefonds

51               Provinciefonds

55               Infrastructuurfonds

58               Diergezondheidsfonds

59               BTW-compensatiefonds

63               Waddenfonds

64               BES-fonds

65               Deltafonds

AP               Aanvullende posten

90               Consolidatie¹

HGIS          Internationale Samenwerking²

Totaal

189 562

186 055

182 911

187 330

191 667

¹  Dit betreft de toerekening van de niet-belastingontvangsten van het Infrastructuurfonds aan de begroting van Infrastructuur & Milieu.

²  In deze tabel zijn de uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.3 Niet-belastingontvangsten (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

1            De Koning

2A         Staten-Generaal

2B         Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten

3            Algemene Zaken

4            Koninkrijksrelaties

5            Buitenlandse Zaken

6            Veiligheid en Justitie

7            Binnenlandse Zaken

8            Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 9A         Nationale Schuld (Transactiebasis) 9B         Financiën 10          Defensie

12          Infrastructuur & Milieu

13          Economische Zaken, Landbouw & Innovatie

15          Sociale Zaken en Werkgelegenheid

16          Volksgezondheid, Welzijn en Sport 55          Infrastructuurfonds 58          Diergezondheidsfonds 63          Waddenfonds 65          Deltafonds AP         Aanvullende posten

90          Consolidatie¹

HGIS     Internationale Samenwerking²

Totaal

35 786

29 231

28 475

28 597

28 399

¹  Dit betreft de toerekening van de uitgaven van het Infrastructuurfonds aan de begroting van Infrastructuur & Milieu.

²  In deze tabel zijn de niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.4 Kas-transverschillen en financiële transacties (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

Tabel 1.5 geeft een overzicht van de netto uitgaven van de centrale overheid (conform de budgettaire kerngegevens in hoofdstuk 2). Per deelkader wordt vervolgens in de tabellen 1.6 tot en met 1.8 een overzicht gegeven van de betreffende uitgaven onder het kader, opgebouwd op basis van de departementale begrotingen. De overige netto uitgaven worden toegelicht in tabel 1.9.

Tabel 1.5 Netto uitgaven centrale overheid (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

Rijksbegroting in enge zin Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt Budgettair Kader Zorg

Netto uitgaven onder de kaders

Overige netto uitgaven

Totale netto uitgaven centrale overheid

Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.6 Netto uitgaven Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

¹ In deze tabel zijn de netto uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.7 Netto uitgaven Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (in miljoenen euro)

Tabel 1.8 Netto uitgaven Budgettair Kader Zorg (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.9 Overige netto uitgaven (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

Gasbaten

Zorgtoeslag

BTW-compensatiefonds

Landbouw- en overige bestemmingsheffingen

Klimaatverandering en luchtkwaliteit (ETS)

SDE+

Werkgeversbijdrage kinderopvang

Bemiddelingskosten zorgverzekeraars

Netto opbrengsten interventies financiële sector¹

Ktv’s Rijk

Overige posten

Totaal overige netto uitgaven

3 250

4 943

3 559

4 218

4 193

Exclusief rente lening Fortis/ABN.

In de tabellen 1.10 tot en met 1.13 worden de uitgaven onder de kaders getoetst aan de hoogte van de uitgavenkaders, zoals vastgesteld bij Startnota. De tabellen tonen per uitgavenkader eerst de bepaling van de reële uitgavenkaders. De reële uitgavenkaders worden bepaald door de ramingen ten tijde van het Regeerakkoord te defleren met de raming voor de prijsontwikkeling van de Nationale Bestedingen (NB-deflator).

Het uitgavenkader in lopende prijzen is te bepalen door het reële uitgavenkader te corrigeren voor de actuele raming van de deflator. Daarnaast wordt gecorrigeerd voor de overboekingen tussen de Rijksbegroting in enge zin enerzijds, en de sector Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt en het Budgettair Kader Zorg anderzijds. Ook worden de kaders aangepast voor statistische correcties. De actuele ramingen van de uitgaven zijn afkomstig uit de tabellen 1.6 tot en met 1.8. Vervolgens wordt weergegeven hoe de actuele raming van de uitgaven zich verhoudt tot het uitgavenkader in lopende prijzen. Indien de actuele uitgaven hoger zijn dan het uitgavenkader, wordt gesproken van een overschrijding; vice versa van een onderschrijding van het uitgavenkader. Compensatie tussen de afzonderlijke budgetdisciplinesectoren kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden indien de Ministerraad daartoe besluit.

Tabel 1.10 Kadertoets Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

• 1. 

  Raming uitgaven bij Regeerakkoord 2010

• 2. 

  pNB ten tijde van MLT 2011–2015

• 3. 

  Reëel kader

• 4. 

  NB-deflator

• 5. 

  Overboekingen

• 6. 

  Statistische correcties

• 7. 

  Uitgavenkader RBG-eng in lopende prijzen

• 8. 

  Actuele ramingen uitgaven

• 9. 

  Over/onderschrijding kader RBG-eng (9=8–7)

114 905

• - 

  1 720

113 694

• - 

  1 841

113 585

• - 

  3 301

117 786

• - 

  1 548

117 866

• - 

  1 773

Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.11 Kadertoets Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

• 1. 

  Raming uitgaven bij Regeerakkoord 2010

• 2. 

  pNB ten tijde van MLT 2011–2015

• 3. 

  Reëel kader

• 4. 

  NB-deflator

• 5. 

  Overboekingen

• 6. 

  Statistische correcties

• 7. 

  Uitgavenkader SZA in lopende prijzen

• 8. 

  Actuele ramingen uitgaven

wv. begrotingsgefinancierd wv. premiegefinancierd

• 9. 

  Over/onderschrijding kader SZA (9=8–7)

Tabel 1.12 Kadertoets Budgettair Kader Zorg (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

• 1. 

  Raming uitgaven bij regeerakkoord 2010

• 2. 

  pNB ten tijde van MLT 2011–2015

• 3. 

  Reëel kader

• 4. 

  NB-deflator

• 5. 

  Overboekingen

• 6. 

  Statistische correcties

• 7. 

  Uitgavenkader BKZ in lopende prijzen

• 8. 

  Actuele ramingen uitgaven

• 1. 

  Reëel kader

• 2. 

  NB-deflator

• 3. 

  Overboekingen

• 4. 

  Statistische correcties

• 5. 

  Uitgavenkader in lopende prijzen

• 6. 

  Actuele ramingen uitgaven

• 7. 

  Over/onderschrijding totaalkader (7=6–5)

245 805

162

248 390

14

252 454

• - 

  3 116

262 123

• - 

  2 191

267 104

• - 

  3 027

In het Regeerakkoord zijn de nieuwe begrotingsregels vastgesteld. Hierin is de rentemeevallerformule opgenomen: «De rentelasten vallen onder het uitgavenkader. Om te voorkomen dat meevallende rentelasten leiden tot extra bestedingen in plaats van aflossing van de staatsschuld, wordt het uitgavenkader gedurende de kabinetsperiode gecorrigeerd (verlaagd) voor zover de rentelasten lager zijn dan de oorspronkelijk (aan het begin van de kabinetsperiode) geraamde rente-uitgaven.»

Bij Startnota is de hoogte van de rentebox vastgesteld; dit dient als toetssteen voor de rentemeevallerformule. In tabel 1.14 wordt deze hoogte weergegeven op de derde regel, rentekader na doorrekening Regeerakkoord. Eventuele mutaties in de toerekenbare rentelasten van de financiële interventies worden gecorrigeerd op de hoogte van de rentebox. Hetzelfde geldt voor statistische correcties. Analoog aan de kadertoetsing bij de uitgaven, worden ook bij de rente-uitgaven de actuele uitgaven getoetst aan de rentebox.

Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Tabel 1.14 Rentebox (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

• 1. 

  Raming rentelasten na doorrekenen Regeerakkoord

• 2. 

  Toerekenbare rentelasten als gevolg van financiële interventies

• 3. 

  Rentekader na doorrekenen Regeerakkoord

• 4. 

  Mutatie toerekenbare rentelasten financiële interventies

• 5. 

  Statistische correcties

• 6. 

  Rentekader na correcties

• 7. 

  Actuele raming relevante rentelasten 8 Over/onderschrijding (8=7–6)

8 023

1 540

8 206

2 308

8 627

2 906

8 868

3 499

9 059

3 558

Tabel 1.15 geeft de aardgasbaten weer. De aardgasbaten worden met name beïnvloed door de productie van aardgas, de hoogte van de olieprijs, de prijs van gas die op de markt tot stand komt op onder andere gasbeurzen (beursprijs TTF-gas) en de euro/dollarkoers. De olieprijs is van belang, omdat de prijs van aardgas mede is gerelateerd aan de prijs van olie in dollars. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de aardgasbaten. De tabel laat zien dat de aardgasbaten niet alleen op kasbasis, maar ook op transactiebasis worden geregistreerd. Dit wordt gedaan omdat het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis, terwijl de rijksbegroting op kasbasis wordt opgesteld.

Tabel 1.15 Aardgasbaten (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

Olieprijs (in dollars)

Beursprijs TTF-gas (in eurocent per kubieke meter)

Euro/dollarkoers (in dollars)

Productie (x miljard kubieke meter)

Niet-belastingontvangsten Vennootschapsbelasting

Totaal kas

Niet-belastingontvangsten Vennootschapsbelasting

Totaal Kas-transverschil (KTV)

Niet-belastingontvangsten Vennootschapsbelasting

Totaal Trans

2 De belasting- en premieontvangsten

2.1 Inleiding

Deze bijlage bevat een toelichting op de raming van de belasting- en premieontvangsten van het Rijk en de Sociale fondsen. Om inzicht te geven in de ontwikkeling van het totale ontvangstenbeeld worden de belasting- en premieontvangsten gezamenlijk gepresenteerd.

De belastingontvangsten worden in overeenstemming met de Comptabiliteitswet op kasbasis verantwoord. De premies volksverzekeringen worden tezamen met de loon- en inkomstenbelasting op kasbasis gepresenteerd. Voor het EMU-saldo zijn de belastingen en premies volksverzekeringen op EMU-basis³ relevant. Deze worden via een aparte aansluiting op EMU-basis vermeld. De werknemerspremies worden direct op EMU-basis gepresenteerd.

De ramingen voor de premieontvangsten komen overeen met de ramingen in de begrotingen van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Begroting XV) en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Begroting XVI). In de begroting van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is een nadere toelichting opgenomen van de ramingen voor de AWBZ en de ZVW. De overige fondsen worden toegelicht in de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

In paragraaf 2.2 wordt de raming van de belasting- en premieontvangsten van 2012 (de Vermoedelijke Uitkomsten) vergeleken met de stand van het vorige ramingsmoment (Voorjaarsnota 2012), waarbij de belangrijkste ramingsbijstellingen worden toegelicht. Paragraaf 2.3 bevat vervolgens een toelichting op de raming van 2013 (de Ontwerpbegroting), onderverdeeld naar endogene ontwikkeling en beleidsmaatregelen. Voor een meer uitgebreide toelichting op de belastingramingen wordt tevens verwezen naar de internetbijlage van deze Miljoenennota (www.rijksbegroting.nl). Paragraaf 2.4 presenteert de technische meerjarige ontvangstenraming tot en met 2017. Tot slot geeft paragraaf 2.5 een gedetailleerd overzicht van de raming van de belasting- en premieontvangsten voor 2012 en 2013.

De belasting en premie volksverzekeringen op EMU-basis zijn voor de meeste ontvangstensoorten gelijk aan de 1-maands verschoven ontvangsten op kasbasis. Dit betekent dat de ontvangsten op EMU-basis voor een bepaald jaar worden bepaald door de kasontvangsten van februari van dat jaar tot en met januari van het daaropvolgende jaar. Op deze wijze wordt zo goed mogelijk de opbrengst benaderd die samenhangt met de economische transacties uit het lopende jaar. Alleen de successierechten, de vennootschapsbelasting, de dividendbelasting en de inkomensheffing zijn hiervan uitgezonderd. Voor deze belastingsoorten geldt dat EMU-basis gelijk is aan kasbasis, omdat voor deze belastingsoorten geldt dat de 1-maands verschoven ontvangsten op kasbasis geen betere aansluiting vormt met de onderliggende economische transacties.

3

De belasting- en premieontvangsten

2.2 De belasting- en premieontvangsten in 2012

In tabel 2.2.1 wordt de nieuwe raming voor 2012 vergeleken met de raming ten tijde van de Voorjaarsnota en wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste bijstellingen. Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2012 is de raming voor de totale belasting- en premieontvangsten op EMU-basis met 1,2 miljard euro neerwaarts bijgesteld.

Tabel 2.2.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2012 op EMU-basis (in miljoenen euro’s)

Voorjaarsnota 2012

Vermoedelijke uitkomsten 2012

Verschil

Indirecte belastingen (kasbasis)

Omzetbelasting

Belasting op personenauto’s en motorrijwielen

Accijnzen

Belastingen van rechtsverkeer

Motorrijtuigenbelasting

Belastingen op een milieugrondslag

Verpakkingenbelasting

Bankbelasting

Verhuurderheffing

Overig

Directe belastingen en premies volksverzekeringen (kasbasis)

Loonheffing

Inkomensheffing

Dividendbelasting

Vennootschapsbelasting

Overig (inclusief niet nader toe te rekenen belastingontvangsten)

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen (kasbasis)

Aansluiting op EMU-basis

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen (EMU-basis)

Premies werknemersverzekeringen

wv zorgpremies

Totaal belasting- en premieontvangsten (EMU- basis)

Hoewel de verwachting over de volumeontwikkeling bbp over 2012 ten opzichte van de Voorjaarsnota 2012 (die gebaseerd was op het CEP-beeld van het CPB) met 0,3 procent opwaarts is bijgesteld, is de voor de belastingontvangsten meer relevante waardeontwikkeling van het bbp ongewijzigd gebleven. Onderliggend zijn de verwachtingen van diverse voor de belasting- en premieontvangsten relevante economische indicatoren aangepast. De winstontwikkeling, het aantal huizenverkopen en de huizenprijzen, de particuliere consumptie, de werkgelegenheid, investeringen in woningen en investeringen door de overheid zijn neerwaarts bijgesteld. Andere relevante indicatoren zoals de ontwikkeling van de lonen zijn nauwelijks gewijzigd. Het per saldo negatievere beeld van de relevante economische indicatoren leidt samen met de realisaties van de belastingontvangsten tot en met juli 2012 tot negatieve mutaties voor de jaaropbrengst bij vrijwel alle belastingsoorten.

De indirecte belastingen zijn in totaal ten opzichte van de Voorjaarsnota 2012 met 0,6 miljard euro neerwaarts bijgesteld. Belangrijke bijstellingen zijn de overdrachtsbelasting, de omzetbelasting (btw), de belasting op personenauto’s en motorrijwielen (bpm) en de energiebelasting. De bijstelling van de raming van de belastingen van rechtsverkeer (waaronder de overdrachtsbelasting) van – 0,2 miljard euro komt voort uit een ten opzichte van het CEP-beeld negatievere verwachting over de

De belasting- en premieontvangsten

ontwikkelingen op de woningmarkt en wordt bevestigd door de realisaties tot en met juli 2012. De kasraming van de omzetbelasting (btw) is met 0,2 miljard euro naar beneden bijgesteld, maar op EMU-basis is de raming ongewijzigd.⁴ De realisaties tot en met juli en het economisch beeld geven geen aanleiding tot het neerwaarts bijstellen van de btw-ontvangsten op EMU-basis.⁵ Ten slotte zijn op basis van de realisaties tot en met de maand juli zowel de raming van de bpm als de energiebelasting (onderdeel van de belastingen op milieugrondslag) met 0,1 miljard euro neerwaarts bijgesteld.

De ontvangsten uit de directe belastingen zijn met 1,2 miljard euro naar beneden bijgesteld. De neerwaartse bijstelling van 0,5 miljard van de loonheffing is met name gebaseerd op de realisaties over 2012 en de licht naar beneden bijgestelde ontwikkeling van de werkgelegenheid respectievelijk de lonen. De ietwat naar beneden bijgestelde verwachtingen omtrent de winstontwikkeling van bedrijven alsmede een lagere dan eerder verwachte winst in de gassector vanwege een lagere olieprijs leiden tot een tegenvaller bij de vennootschapsbelasting van in totaal 0,6 miljard euro. Ten slotte is op basis van de realisaties tot en met de maand juli de schenk- en erfbelasting met 0,2 miljard euro neerwaarts bijgesteld. Deze bijstelling hangt samen met de in het algemeen verslechterde vermogenspositie.⁶

2.3 De belasting- en premieontvangsten in 2013

In tabel 2.3.1 wordt een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de geraamde belasting- en premieopbrengsten in 2013. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen het effect van beleidsmaatregelen op de ontvangsten en het effect van de economische groei.

Dat wordt zichtbaar als onderdeel van de positieve mutatie van de «aansluiting op EMU-basis»

in tabel 2.2.1.

De omzetbelasting op EMU-basis is gelijk aan de 1-maands verschoven ontvangsten op kasbasis. Dit betekent dat de ontvangsten op EMU-basis voor een bepaald jaar worden bepaald door de kasontvangsten van februari van dat jaar tot en met januari van het daaropvolgende jaar. Op deze wijze wordt zo goed mogelijk de opbrengst benaderd die samenhangt met de economische transacties uit het lopende jaar. In januari wordt het grootste deel van de btw-aangiftes over het vierde kwartaal afgedragen.

De schenk- en erfbelasting maakt onderdeel uit van de «overige directe belastingen» in tabel

2.2.1.

5

6

De belasting- en premieontvangsten

Tabel 2.3.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2012 op EMU-basis (in miljoenen euro’s)

Vermoedelijke uitkomsten 2012

Maatregelen Endogeen

Endogeen in %

2013

Indirecte belastingen (kasbasis)

Omzetbelasting¹

Belasting op personenauto’s en motorrijwielen

Accijnzen

Belastingen van rechtsverkeer

Motorrijtuigenbelasting

Belastingen op een milieugrondslag

Verpakkingenbelasting

Bankbelasting

Verhuurderheffing

Overig

Directe belastingen en premies volksverzekeringen (kasbasis)

Loonheffing Inkomensheffing Dividendbelasting Vennootschapsbelasting

Overig (inclusief niet nader toe te rekenen belastingontvangsten)

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen (kasbasis)

Aansluiting op EMU-basis

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen (EMU-basis)

Premies werknemersverzekeringen

wv zorgpremies

1 946

170 679

280

170 959

8 130

8 130

39

2 229

271

2 500

2,0%

1,3%

1,5%

1 980

181 039

550

181 589

Totaal belasting- en premieontvangsten (EMU-basis)

223 054

9 632

2 741

1,2%

235 427

¹ De omzetbelasting wordt in tabel 2.3.1 op EMU-basis gepresenteerd om een goed beeld van de ontwikkeling van 2012 op 2013 te geven. Eén van de maatregelen uit het Begrotingsakkoord is de verhoging van het algemene btw-tarief per 1 oktober 2012. Omdat de btw-ontvangsten grotendeels aan het eind van het kwartaal worden ontvangen geeft een ontwikkeling op kasbasis voor 2012 een vertekend beeld, aangezien het effect van de btw-verhoging per 1 oktober zich met name voordoet in de kasontvangsten van januari 2013. Deze ontvangsten zijn nog relevant voor het EMU-saldo van 2012.

In 2013 bedragen de totale ontvangsten op EMU-basis naar verwachting 235,4 miljard. Ten opzichte van de vermoedelijke uitkomsten 2012 is dit een toename met 12,4 miljard euro. Deze ontwikkeling is voor 9,6 miljard het gevolg van beleidsmaatregelen. Dit betreft zowel beleid van dit kabinet als het beleid van vorige kabinetten. De verwachte endogene groei van de belasting- en premieontvangsten in 2013 bedraagt 2,7 miljard (1,2 procent). In de volgende paragrafen wordt hier nader op ingegaan. In de internetbijlage van deze Miljoenennota staat een uitgebreidere toelichting voor de grootste belastingsoorten (www.rijksbegroting.nl).

2.3.1 Endogene ontwikkeling belasting- en premieontvangsten 2013

De endogene toename van de ontvangsten volgt uit de economische ontwikkelingen zoals deze geraamd zijn in de Macro Economische Verkenning 2013. Voor 2013 verwacht het Centraal Planbureau (CPB) een nominale economische groei van 2,5 procent. De endogene groei van de totale ontvangsten bedraagt in 2013 naar verwachting 1,2 procent. De ontvangsten groeien daarmee minder hard dan de nominale economische ontwikkeling. Deze ontwikkeling wordt met name veroorzaakt door de loonheffing en de indirecte belastingen. Met een endogene groei van 0,7

5

De belasting- en premieontvangsten

procent blijft de loonheffing flink achter bij de groei van het nominale bbp. De omzetbelasting neemt als gevolg van de economische ontwikkeling met 1,6 procent toe en blijft daarmee in mindere mate achter bij de economische groei. Gemiddeld blijven de andere indirecte belastingen sterker achter met een niet-beleidsmatige ontwikkeling van 0,7 procent.

De endogene groei bij de indirecte belastingen bedraagt 1,3 procent en blijft daarmee achter bij de nominale ontwikkeling van het bbp. De groei van de indirecte belastingen wordt vrijwel volledig bepaald door de btw-ontvangsten, verreweg de grootste post bij de indirecte belastingen. De waardeontwikkeling van de particuliere consumptie is met 2,0 procent gematigd en blijft nog enigszins achter bij de groei van het bbp. Dat komt met name door de negatieve ontwikkeling van het aandeel van de duurzame consumptie daarin. Tegenover de positieve ontwikkeling van de particuliere consumptie staat een negatieve ontwikkeling van de overheidsinvesteringen. Per saldo resteert een positieve endogene groei van de btw-ontvangsten van 1,6 procent. De endogene groei van de ontvangsten van de overige indirecte belastingen kent absoluut gezien een zeer bescheiden ontwikkeling in 2013. De bpm-ontvangsten worden bepaald door het aantal autoverkopen en het aandeel van kleinere en/of zuinigere auto’s daarin. In 2013 komen de bpm-ontvangsten naar verwachting wat lager uit dan in 2012. Verder kennen de ontvangsten uit de accijnzen in 2013 een zeer bescheiden toename met 0,5 procent. In 2013 wordt een beperkte negatieve ontwikkeling van de ontvangsten uit de overdrachtsbelasting verwacht, grotendeels als gevolg van een verdere daling van de huizenprijzen. Ten slotte is voor de motorrijtuigenbelasting de grootte van het wagenpark bepalend, in 2013 groeien de ontvangsten uit de motorrijtuigenbelasting met 1,9 procent.

De endogene ontwikkeling van de directe belastingen bedraagt 1,3 procent is en daarmee dus eveneens minder positief dan de nominale ontwikkeling van het bbp van 2,5 procent. De ontvangsten uit de loon- en inkomensheffing groeien in 2013 met 1,0 procent. Bij de loonheffing drukt de negatieve ontwikkeling van de werkgelegenheid de endogene groei. Daaraan biedt de positieve loonontwikkeling enig tegenwicht. De ontvangsten uit de inkomensheffing nemen toe door een positieve winstontwikkeling van zelfstandigen die belastingplichtig zijn voor de inkomstenbelasting. De vpb-ontvangsten groeien endogeen met 3,2 procent. Na een negatieve winstontwikkeling in 2012, is in 2013 naar verwachting weer sprake van een groei. In lijn hiermee nemen de ontvangsten uit de dividendbelasting toe met 2,5 procent.

2.3.2 Het effect van beleidsmaatregelen op de belasting- en premieontvangsten.

In 2013 bedraagt het effect van beleidsmaatregelen op de belasting- en premieontvangsten 9,6 miljard euro. Dit betreft een saldo van vele maatregelen van zowel dit kabinet als vorige kabinetten. Het grootste gedeelte hiervan – 8,3 miljard euro – is het gevolg van het Begrotingsakkoord. De maatregelen genomen tot en met de Miljoennennota 2012 leiden tot 1,4 miljard euro hogere ontvangsten. Dit betreft een saldo van een groot aantal maatregelen. Het aflopen van de liquiditeitsverruimende crisismaatregelen voor bedrijven heeft een flink positief effect op de ontvangsten in 2013. Daar staan lagere ontvangsten tegenover, onder andere als gevolg van de introductie van de vitaliteitspaarregeling en het afschaffen van de verpakkingenbelasting per 1 januari 2013. De maatregelen uit het Begrotingsakkoord leiden in 2013 zoals gezegd per saldo tot 8,3 miljard euro hogere belasting en premieontvangsten. Qua omvang (= effect op de inkomsten) belangrijke maatregelen uit het Begrotingsakkoord zijn onder andere de verhoging van het algemene btw-tarief met 2

De belasting- en premieontvangsten

procent, de verhoging van de tabaks- en alcoholaccijnzen, de verhoging van de energiebelasting, het eenmalig bevriezen van belastingschijven en heffingskortingen, de tijdelijke werkgeversheffing voor inkomens hoger dan 150 000 euro, het afschaffen van de vrijstelling voor woon-werkverkeer en de versobering van het vitaliteitspakket. De overige maatregelen genomen na de Miljoenennota 2012 hebben per saldo geen effect op de ontvangsten.

In tabel 2.3.1 wordt het effect van de beleidsmaatregelen (oftewel de autonome mutatie) op de ontvangsten in 2013 per belastingsoort getoond. Dit effect betreft zoals gezegd zowel beleid van vorige kabinetten met in 2013 nog een op- of neerwaarts effect op de inkomsten ten opzichte van 2012, als beleid van het huidige kabinet. Zo betreft de autonome mutatie van 3,1 miljard euro bij de omzetbelasting grotendeels de verhoging van het algemene tarief met 2 procent en de autonome mutatie van – 0,3 miljard euro bij de verpakkingsbelasting het afschaffen van deze belastingsoort.

De mutaties bij de omzetbelasting, accijnzen en de belastingen op milieugrondslag volgen (vrijwel) volledig uit het Begrotingsakkoord. De autonome mutatie bij de loon- en inkomensheffing van in totaal 2,9 miljard euro is het resultaat van vele minnen en plussen. Zo leidt het aflopen van de liquiditeitsverruimende crisismaatregelen voor bedrijven ook bij de inkomensheffing tot positieve kasontvangsten in 2013. Dit betreft het deel met betrekking tot IB-ondernemers. Hier staan lagere kastontvangsten tegenover onder andere als gevolg van de introductie van de vitaliteitspaarregeling. Per saldo resteert een negatieve autonome mutatie bij de inkomensheffing. Bij de loonheffing betreft de autonome mutatie van 3,0 miljard met name maatregelen uit het Begrotingsakkoord. Daartoe behoren onder andere eerder genoemde maatregelen als het afschaffen van de vrijstelling voor woon-werkverkeer, het bevriezen van de belastingschijven en heffingskortingen en de tijdelijke werkgeversheffing voor inkomens hoger dan 150 000 euro die tot hogere ontvangsten leiden, maar ook enkele koopkrachtverbeterende maatregelen die tot lagere ontvangsten leiden. Bij de vennootschapsbelasting leiden maatregelen per saldo tot 1,5 miljard euro hogere ontvangsten. Dit betreft onder andere het aflopen van de eerder genoemde liquiditeitsverrui-mende crisismaatregelen voor bedrijven alsmede de renteaftrekbeperking bij excessieve aftrek van deelnemingsrente uit het Begrotingsakkoord.

De belasting- en premieontvangsten

Tabel 2.3.2 Budgettair effect van belasting- en premiemaatregelen 2013 (x € miljoen)

Belastingen en premies kas

Belastingen en premies op transactiebasis

Totaal lasten

Zorgpremies

Zorgtoeslag

Regeerakkoord (excl. SDE+)

Koopkracht

Afschaffen onbelaste reiskostenvergoeding woon-werkverkeer

Verhoging algemene btw-tarief

Btw overig

Liquiditeitsverruiming

Vpb grondslagverbreding

Sectorfondspremies en sociale premies

Vitaliteitspakket

Accijnsverhogingen begrotingsakkoord

Verhoging energiebelasting aardgas, kolenbelasting en afschaffen rode diesel

Afschaffen kleine belastingen

Heffing hoge inkomens

SDE+

ETS

Afschaffen KvK-heffingen

OPL en Brutering

Overig

2 129

0 679 747

1 238

3 000

76

1 614

437

• - 

  590

• - 

  262 424

657

• - 

  423 500

0 0 0

0

• - 

  556

Totaal

9 632

9 474

9 122

Tabel 2.3.2 geeft een overzicht van het budgettaire beslag van beleidsmaatregelen op zowel kas- als transactiebasis en tevens het effect daarvan op de lastenontwikkeling in 2013. Het verschil tussen het totale effect van het beleid op de ontvangsten en de lastenontwikkeling wordt veroorzaakt doordat sommige maatregelen wel gevolgen hebben voor de inkomsten maar niet relevant zijn voor de lastenontwikkeling. Zo is de zorgtoeslag vanwege de directe koppeling met de nominale premie wel relevant voor de lastenontwikkeling, maar betreft dit geen belasting- en premieontvangsten. Hetzelfde geldt voor de SDE+, het ETS, de lasten voor de lokale overheden (OPL) en de bruteringscorrectie. Deze zijn wel relevant voor de lastenontwikkeling, maar niet voor de belasting- en premieontvangsten Rijk. Daarnaast zijn er ook verschillen tussen het transactiemoment van belasting- en premieontvangsten en het moment waarop de betreffende belasting of premie daadwerkelijk in kas wordt ontvangen.

2.4 Meerjarige ontvangstenraming

De ontwikkeling van de belasting- en premieontvangsten voor de periode 2012–2017 is weergegeven in tabel 2.4.1. De ramingen voor 2012 en 2013 zijn in voorgaande paragrafen toegelicht.

De belasting- en premieontvangsten

2.5 De belastingraming 2012–2013

Tabel 2.5.1 bevat een gedetailleerd overzicht van de raming van de belasting- en premieontvangsten 2012 en 2013 op kasbasis en de aansluiting naar EMU-basis.

Tabel 2.5.1. Overzicht van belasting- en premieontvangsten 2012–2013 (in miljoenen euro’s)

Vermoedelijke uitkomsten 2012

Ontwerpbegroting 2013

Indirecte belastingen

Invoerrechten

Omzetbelasting

Belasting op personenauto’s en motorrijwielen

Accijnzen

– Accijns van lichte olie

– Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie

– Tabaksaccijns

– Alcoholaccijns

– Bieraccijns

– Wijnaccijns

Belastingen van rechtsverkeer

– Overdrachtsbelasting

– Assurantiebelasting

– Kapitaalsbelasting

Motorrijtuigenbelasting

Belastingen op een milieugrondslag

– Grondwaterbelasting

– Afvalstoffenbelasting

– Energiebelasting

– Waterbelasting

– Brandstoffenheffingen

Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.

Belasting op zware motorrijtuigen

Verpakkingenbelasting

Bankbelasting

Verhuurderheffing

Directe belastingen

Inkomstenbelasting kas

Loonbelasting kas

Dividendbelasting

Kansspelbelasting

Vennootschapsbelasting

– Gassector kas

– Niet-gassector kas

Vermogensbelasting

Successierechten

68 162

2 294 41 309

1 831

11 279 4 033

3 733

2 525 312 375 302

2 413 1 309

1 109

• - 

  5

3 586

4 267

0

0

4 142

124

1 157 134 293 600

0

63 667

39 46 286

2 562 467

12 944 1 700

11 244

11

1 357

73 709

2 370

45 953

1 810 11 979

4 100 4 047

2 756 326 404 344

2 349 1 214

1 140 - 5

3 624

4 724

0

0 4 495 124 105 157 137

0 600

5

65 555

• - 

  142

46 346

2 626 477

14 858 1 800

13 058

11

1 379

Niet nader toe te rekenen belastingontvangsten Belasting- en premieontvangsten Caribisch Nederland

22 88

22 92

Totaal belastingen

131 940

139 378

Premies volksverzekeringen kas Premies werknemersverzekeringen wv zorgpremies Aansluiting naar EMU-basis

37 616

52 095

35 822

1 403

41 432

53 837

37 824

779

Totaal belasting- en premieontvangsten op EMU-basis

223 054

235 427

3 EMU-saldo

De collectieve uitgaven bestaan uit de begrotingsgefinancierde uitgaven van het Rijk, de premiegefinancierde uitgaven van de sociale fondsen⁷ en de uitgaven van de lokale overheden. Hetzelfde geldt voor de collectieve inkomsten. Omdat zowel de inkomsten als de uitgaven op de verschillende begrotingen op kasbasis worden gerapporteerd, moet gecorrigeerd worden voor kas-transverschillen (ktv’s), aangezien het EMU-saldo een begrip op transbasis is. Daarnaast tellen financiële transacties niet mee in het EMU-saldo, maar alleen in de EMU-schuld. De ramingen voor 2012 en 2013 zijn gebaseerd op de Macro Economische Verkenning 2013 van het CPB. De ramingen voor 2014 en 2015 zijn op basis van technische extrapolaties hiervan en de Juniraming 2012.

Om dubbeltellingen te voorkomen, moeten de onderlinge betalingen van het totaal worden afgetrokken (zowel bij de collectieve uitgaven als bij de collectieve inkomsten). Een voorbeeld van een onderlinge betaling van het Rijk aan de lokale overheden is de wet werk en bijstand (WWB). Het Rijk neemt dit op als een uitgave, terwijl de lokale overheden dit als inkomsten boeken, waarmee zij op hun beurt uitgaven bekostigen. Om uitgaven niet twee keer mee te nemen, wordt hiervoor gecorrigeerd in de vorm van een consolidatiepost.

Tabel 3.1 EMU-saldo collectieve sector (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

bron

Inkomsten Rijk w.v. belastingontvangsten w.v. niet-belastingontvangsten w.v. ktv’s en financiële transacties¹ Inkomsten sociale fondsen Inkomsten lokale overheden Consolidatie: Rijk aan sociale fondsen² Consolidatie: Rijk aan lokale overheden

Inkomsten collectieve sector

159 363 131 541

35 786 - 7 965 103 907

94 854

• - 

  17 312

• - 

  69 991

270 820

160 052 131 940

29 231 - 1 118 108 752

95 433

• - 

  18 829

• - 

  70 361

275 046

165 108 139 378

28 475 - 2 745 111 465

95 311

• - 

  15 792

• - 

  70 716

285 376

166 237 141 371

28 597 - 3 731 115 225

97 151

• - 

  16 820

• - 

  71 361

290 432

173 647 147 262

28 399 - 2 014 116 947

98 194

• - 

  17 627

• - 

  72 283

298 878

zie tabel 2.4.1 zie tabel 1.3 zie tabel 1.4 zie tabel 3.4 zie tabel 3.5 zie tabel 3.4 zie tabel 3.5

Uitgaven Rijk                                                                                   176 295         174 889         170 965         175 467         178 252

w.v. uitgaven                                                                                   189 562         186 055         182 911         187 330         191 667

w.v. ktv’s en financiële transacties                                             – 13 267        – 11 166        – 11 946        – 11 864        – 13 416

Uitgaven sociale fondsen                                                             110 951         114 306         119 076         123 928         128 486

Uitgaven lokale overheden                                                             97 885           98 364           98 512           99 402         100 025

Consolidatie: Rijk aan sociale fondsen²                                    – 17 312        – 18 829        – 15 792        – 16 820        – 17 627

Consolidatie: Rijk aan lokale overheden                                   – 69 991        – 70 361        – 70 716        – 71 361        – 72 283

Uitgaven collectieve sector                                                         297 829         298 369         302 046         310 615         316 852

EMU-saldo collectieve sector                                                     – 27 009        – 23 323        – 16 669        – 20 183        – 17 974

Bruto binnenlands product (in miljarden euro)                               602                607                622                642                662

EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp)                      – 4,5%           – 3,8%           – 2,7%           – 3,1%           – 2,7%

zie tabel 1.2 zie tabel 1.4 zie tabel 3.4 zie tabel 3.5 zie tabel 3.4 zie tabel 3.5

¹  Dit betreft de optelling van de ktv belastingen en ktv’s en financiële transacties niet-belastingontvangsten.

²  De onderlinge betalingen tussen Rijk en sociale fondsen bestaan uit de Rijksbijdragen, de rentebaten en rente-uitgaven (zie tabel 3.4)

⁷ De sociale fondsen zijn de «verzekeringsfondsen» betrekking hebbende op de volksverzekeringen (inclusief zorg) en de werknemersverzekeringen.

EMU-saldo

Tabel 3.2 bevat de EMU-saldi van de drie samenstellende delen van de collectieve sector. Deze saldi kunnen ook worden berekend door in tabel 3.1 de uitgaven van de inkomsten af te trekken per overheidslaag.

Tabel 3.2 Opbouw EMU-saldo collectieve sector (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

bron

EMU-saldo Rijk EMU-saldo sociale fondsen EMU-saldo lokale overheden

EMU-saldo collectieve sector

EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp)

In de tabellen 3.3 tot en met 3.5 wordt per overheidslaag een onderbouwing voor het betreffende EMU-saldo gegeven.

Tabel 3.3 EMU-saldo Rijk (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

Tabel 3.4 EMU-saldo sociale fondsen (in miljoenen euro)

bron

2011

2012

2013

2014

2015

bron

Premie-inkomsten

Rijksbijdragen

Rentebaten

Inkomsten sociale fondsen

Premiegefinancierde uitgaven SZA

Premiegefinancierde uitgaven Zorg

Rente-uitgaven

Bemiddelingskosten zorgverzekeraars

Overig

Uitgaven sociale fondsen

EMU-saldo sociale fondsen

7 044

5 554

7 611

8 702

11 539

Tabel 3.5 EMU-saldo lokale overheden (in miljoenen euro)¹

2011

2012

2013

2014

2015

Belastinginkomsten

Rijksbijdragen²

Overige inkomsten³

Inkomsten lokale overheden

Uitgaven lokale overheden EMU-saldo lokale overheden

97 885

3 031

98 364

2 931

98 512

3 201

99 402

2 251

100 025

1 831

¹  De ramingen voor de belastinginkomsten en uitgaven van de lokale overheden zijn gebaseerd op de MEV 2013 voor 2012 en 2013 en MLT 2012-2017 voor 2014 en 2015.

²  Rijksbijdragen zijn bedoeld voor uitgaven die door de gemeente gedaan worden, maar bekostigd worden door het Rijk. Hierbij moet gedacht worden aan het GFPF, de WWB, WSW, BDU en het bijzonder onderwijs.

³  Overige inkomsten zijn de ontvangsten uit leges, eigen betalingen, rente, dividenden etc.

EMU-saldo

Tabel 3.6 Historisch overzicht EMU-saldo

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

EMU-saldo (in miljarden euro) Bbp (in miljarden euro) EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp)

• - 

  1,1 - 9,7 - 14,9 448          465          477

0,2% - 2,1% - 3,1%

• - 

  8,6 - 1,4           2,9

491           513          540

1,7% - 0,3% 0,5%

4 EMU-schuld

Tabel 4.1 Financieringsbehoefte Rijk (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

bron

EMU-tekort Rijk

Bij: Ktv’s en financiële transacties Bij: Overbruggingskrediet FBN/ABN Bij: Obligaties Antillen Bij: Derdenrekening

Financieringstekort Rijk op kasbasis

Tabel 4.2 Opbouw EMU-schuld collectieve sector (in miljoenen euro)

2011

2012

2013

2014

2015

bron

EMU-schuld primo

Financieringstekort Rijk EMU-tekort lokale overheden ING back-up faciliteit

EFSF^{1 2}

Schatkistbankieren Overig

EMU-schuld ultimo EMU-schuldquote (in procenten bbp)

¹  Voor de raming van de schuld van de leningen die het EFSF aan Spanje zal verstrekken is uitgegaan van de huidige beschikbare informatie. Dit houdt in dat er in de ramingen van uit wordt gegaan dat het programma voor de herkapitalisatie van de Spaanse banken volledig uit het EFSF gefinancierd wordt. Dit omdat het ESM op moment van schrijven nog niet in werking is getreden. Ook wordt in de raming verondersteld dat zodra de tranche beschikbaar komt, hier door Spanje geheel op getrokken wordt.

²  Voor de raming van de schuld van de leningen die het EFSF aan Griekenland zal verstrekken is uitgegaan van de huidige beschikbare informatie. Dit wil zeggen dat in de raming ervan uit gegaan wordt dat Griekenland zich houdt aan de afspraken en de tranches worden uitgekeerd conform de Memorandum of Understanding van maart 2012.

Tabel 4.3 Opbouw EMU-schuldquote (in procenten bbp)

2011

2012

2013

2014

2015

Bron

EMU-schuldquote primo

EMU-tekort collectieve sector¹ Financiële en Europese interventies Overige financiële transacties Noemereffect bbp

EMU-schuldquote ultimo

63,1%

4,5%

• - 

  0,6%

• - 

  0,1%

• - 

  1,4%

65,5%

65,5%

3,8%

1,9%

0,8%

• - 

  0,6%

71,5%

71,5%

2,7%

• - 

  0,1%

• - 

  0,5%

• - 

  1,7%

71,9%

71,9%

3,1%

• - 

  0,2%

• - 

  0,3%

• - 

  2,3%

72,2%

72,2%

2,7%

• - 

  0,4%

• - 

  0,1%

• - 

  2,2%

72,2%

zie tabel 3.2

De rente-uitgaven en dividendontvangsten als gevolg van de interventies in de financiële sector lopen mee in het totale EMU-saldo.

EMU-schuld

EMU-schuld (in miljarden euro) Bbp (in miljarden euro) EMU-schuld collectieve sector (in procenten bbp)

227          235          248          258         266         256         259            348         348         372          394

448          465          477          491         513         540         572            594         573         589          602

50,7% 50,5% 52,0% 52,4% 51,8% 47,4% 45,3% 58,5% 60,8% 63,1% 65,5%

5 Inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven

5.1 Inleiding

Deze bijlage bevat informatie over inkomstenbeperkende regelingen en de belastinguitgaven in de Nederlandse fiscale wetgeving.

Inkomstenbeperkende regelingen zijn regelingen die de te betalen inkomstenbelasting beperken, maar wel onderdeel zijn van de primaire heffingsstructuur. Ze vormen nadere bepalingen voor de draagkracht, die als maatstaf dient voor de inkomstenbelasting. Er zijn vele voorbeelden van regelingen die als nadere (inperkende) afbakening van de grondslag kunnen worden beschouwd. In de begrotingsregels 2011–2015 is afgesproken dat in de Miljoenennota bij de inkomstenbeperkende regelingen alleen het budgettaire beslag van de fiscale behandeling van de eigen woning en de pensioenen wordt opgenomen⁸. Dit zijn de belangrijkste inkomstenbeperkende regelingen.

Onder een belastinguitgave (in enge zin) wordt verstaan een overheidsuitgave in de vorm van een derving of uitstel van belastingontvangsten, die voorvloeit uit een voorziening in de wet voor zover die voorziening niet in overeenstemming is met de primaire heffingstructuur van de wet. De budgettaire gevolgen van fiscale maatregelen vanaf 2013 en verdere jaren in de sfeer van zowel de inkomstenbeperkende regelingen als de belastinguitgaven worden weergegeven in tabel 5.2.1. De budgettaire overzichten van de inkomstenbeperkende regelingen en de belastinguitgaven zijn opgenomen in de tabellen 5.3.1 tot en met 5.3.3. De toelichting op de afzonderlijke belastinguitgaven – onder meer bestaande uit een beschrijving van de regeling en een weergave van de doelstelling, het verantwoordelijke ministerie, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluaties en een programmering van evaluaties voor toekomstige jaren – is als internetbijlage beschikbaar op www.rijksbegroting.nl.

In paragraaf 5.4 wordt ingegaan op de evaluaties van belastinguitgaven. In paragraaf 5.5 wordt aandacht besteed aan de ramingbijstellingen ten opzichte van de ramingen zoals opgenomen in de Startnota⁹. Deze paragraaf is een uitvloeisel van de afspraak van de begrotingsregels 2011–2015 dat het budgettaire beslag van de belastinguitgaven in enge zin dient te worden afgezet tegen de aan het begin van de kabinetsperiode verwachte ontwikkeling. In paragraaf 5.5 wordt de huidige raming voor het belastingjaar 2013 afgezet tegen de benchmark van de Startnota voor het belastingjaar 2013. Een nieuwe benchmark zal bij de komende startbrief van het nieuw te vormen kabinet worden opgesteld voor de jaren 2013–2017.

⁸  Kamerstuk II, 32 500, nr. 29/30.

⁹  Kamerstuk II, 32 500, nr. 29.

Inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven

5.2 Maatregelen inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven per 2013

Tabel 5.2.1 bevat een overzicht van de maatregelen op het gebied van de inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven per 2013, zoals opgenomen in het Belastingplan 2013, de Overige Fiscale Maatregelen 2013 en het Begrotingsakkoord 2013. Voor een inhoudelijke uitleg van de maatregelen wordt verwezen naar deze wetsvoorstellen.

Tabel 5.2.1 Maatregelen per 2013, budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen (x € miljoen)*

Scholingsuitgaven

Afdrachtvermindering onderwijs

S&O-afdrachtvermindering

Afschaffen tariefdifferentiatie tractoren en mobiele werktuigen

BTW podiumkunsten per 1 juli 2012 weer onder normaal tarief

Pakket heffingskortingen groene beleggingen

Totaal belastinguitgaven

349

338

349

359

• * 

  – = opbrengst; + = derving;

Horizonbepaling

Vorig jaar is een begin gemaakt met het opnemen van een horizonbepaling bij belastinguitgaven. De horizonbepaling dwingt om (opnieuw) de afweging te maken of aan de belastinguitgave (opnieuw) prioriteit wordt gegeven. Daarvoor is tenminste een evaluatie nodig die aantoont dat de regeling doelmatig en effectief is. Als een positieve evaluatie ontbreekt, vervalt de regeling automatisch.

Als een belastinguitgave nieuw wordt geïntroduceerd of een bestaande belastinguitgave wordt geëvalueerd is dat aanleiding om het opnemen van een horizonbepaling te overwegen.

Recent is de afdrachtvermindering onderwijs geëvalueerd. Voor de conclusies van dit onderzoek wordt verwezen naar paragraaf 5.4. In het Belastingplan 2013 zijn maatregelen opgenomen om het onbedoelde gebruik tegen te gaan. Er is voor deze belastinguitgave een horizonbepaling opgenomen van vijf jaar om de doelmatige inzet van het fiscale instrument te borgen. Uitgangspunt van het kabinet ten aanzien van deze horizonbepaling is dat, mocht de evaluatie ten behoeve van deze horizonbepaling aanleiding geven voor beleidsbeëindiging, voor het oorspronkelijke doel (leerwerktrajecten) middelen beschikbaar blijven. Deze nieuwe horizonbepaling voor een bestaande belastinguitgave is in lijn met de motie Dijkgraaf.¹⁰

5.3 Een overzicht van inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven

In tabel 5.3.1 wordt de budgettaire derving weergegeven van de inkom-stenbeperkende regelingen voor de eigen woning en voor de pensioenen voor de periode 2011–2017.

Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 54.

10

Inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven

Tabel 5.3.1 Overzicht inkomstenbeperkende regelingen 2011–2017, budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen (x € miljard)

De tabellen 5.3.2 en 5.3.3 bevatten meerjarige overzichten van de belastinguitgaven in de belastingen op inkomen, winst en vermogen respectievelijk de belastinguitgaven in de kostprijsverhogende belastingen voor de periode 2011–2017. Bij de ramingen is rekening gehouden met voorgenomen beleid.

In tabel 5.3.2 is eveneens het equivalent van de belastinguitgave voor de premie-inkomsten werknemersverzekeringen opgenomen. Een nadere uitsplitsing is opgenomen in de begroting van SZW.

Tabel 5.3.2 Belastinguitgaven in de belastingen op inkomen, winst en vermogen 2011–2017, budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen (x € miljoen)

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Verlaging lastendruk op ondernemingen

• a) 

  algemeen

Zelfstandigenaftrek

Extra zelfstandigenaftrek starters

Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid

FOR, niet omgezet in lijfrente

Meewerkaftrek

Stakingsaftrek

Doorschuiving stakingswinst

Bedrijfsopvolgingsfaciliteit in successiewet

Doorschuiving inkomen uit aanmerkelijk belang

Landbouwvrijstelling in de inkomstenbelasting

• b) 

  investeringen in het algemeen

Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek

Willekeurige afschrijving starters¹

Willekeurige afschrijving zeeschepen¹

Keuzeregime winst uit zeescheepvaart (tonnagebelasting)

Aftrek speur- en ontwikkelingswerk

Willekeurige afschrijving investeringen bedrijfsmiddelen¹

Research & Development Aftrek (RDA)

• c) 

  investeringen ten behoeve van het milieu

VAMIL¹

Energie-investeringsaftrek (EIA)

Milieu-investeringsaftrek (MIA)

Bosbouwvrijstelling

Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer

Verlaging lastendruk op arbeid

• a) 

  gericht op werkgevers

Afdrachtvermindering onderwijs

Afdrachtvermindering zeevaart

Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO

• b) 

  gericht op werknemers

Werknemersspaarregelingen (o.a. spaarloon)²

Feestdagenregeling²

Verlaging fiscale bijtelling IB (zeer) zuinige auto’s Ouderschapsverlofkorting Arbeidskorting voor ouderen Levensloopverlofkorting

3 644 3 762 4 011 4 228 4 293

4 359

4 426

Inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Doorwerkbonus

Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen

Kindertoeslag forfaitair rendement

Ouderentoeslag forfaitair rendement

Vrijstelling bos- en natuurterreinen forfaitair rendement

Vrijstelling voorwerpen van kunst en wetenschap forfaitair rendement

Vrijstelling groen beleggen forfaitair rendement

Vrijstelling sociaal-ethisch beleggen forfaitair rendement

Vrijstelling cultureel beleggen forfaitair rendement

Vrijstelling durfkapitaal forfaitair rendement

Vrijstelling spaarloon- en premiespaarregeling forfaitair rendement

Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden forfaitair rendement

Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen forfaitair rendement

Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld

Gedeeltelijke vrijstelling van inkomsten uit kamerverhuur

Aftrek kosten monumentenwoning

Heffingskorting groen beleggen

Heffingskorting sociaal-ethisch beleggen

Heffingskorting cultureel beleggen

Heffingskorting durfkapitaal

Persoonsgebonden aftrekpost durfkapitaal

Overige regelingen

Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten)

Giftenaftrek

Faciliteiten successiewet algemeen nut beogende instellingen

¹  Het betreft hier niet de kasderving maar de contante waarde van het rentevoordeel voor de betrokken belastingplichtigen c.q. het rentenadeel voor de overheid.

²  Het spaarloon en de feestdagenregeling hebben ook invloed op de premies voor de werknemers/verzekeringen WW (AWF en sectorfonds), WIA en ZVW. Wijzigingen in deze belastinguitgaven veranderen zowel het fiscale loon als het premieloon (en in het verlengde daarvan het uitke-ringsloon, waardoor de hoogte van uitkering kan veranderen). Deze effecten zijn onderdeel van de regel premie-uitgaven.

³  Een premie-uitgave is een overheidsuitgave in de vorm van een derving of uitstel van premieontvangsten die voortvloeit uit een voorziening in de wet voor zover die voorziening niet in overeenstemming is met de primaire heffingsstructuur van de wet.

0: «–» = regeling is in dat jaar niet van toepassing; «0» = budgettair beslag van de regeling bedraagt in dat jaar afgerond nihil.

Tabel 5.3.3 Belastinguitgaven in de kostprijsverhogende belastingen 2011–2017, budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen (x € miljoen)

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Energiebelasting

Verlaagd tarief glastuinbouw

Teruggaaf kerkgebouwen

Teruggaaf non-profit

Vrijstellingen grootverbruik in de energiebelasting

Afvalstoffenbelasting

Fiscale stimulering sanering oude stortplaatsen

Omzetbelasting verlaagd tarief

Boeken, tijdschriften, week- en dagbladen

Bibliotheken (verhuur boeken), musea e.d.

Kermissen, attractieparken, sportwedstrijden en

-accommodatie

Circussen, bioscopen, theaters en concerten

Sierteelt

Arbeidsintensieve diensten

Inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Vervoer van personen (w.o. openbaar vervoer) Logiesverstrekking (incl. kamperen) Voedingsmiddelen horeca

Omzetbelasting – vrijstellingen

Sportclubs

Post

Vakbonden, werkgeversorg., politieke partijen, kerken

Fondswerving

Omzetbelasting – speciale regelingen

Kleine ondernemersregeling Landbouwregeling

Accijnzen

Verlaagd tarief kleine brouwerijen Vrijstelling communautaire wateren Vrijstelling accijns luchtvaartuigen Tariefdifferentiatie tractoren en mobiele werktuigen

Belastingen op personenauto’s en motorrijwielen

Teruggaaf ambulance

Teruggaaf taxi’s

Stimulans Euro-6 dieselpersonenauto’s

Motorrijtuigbelasting

Nihiltarief OV-bussen op LPG

Vrijstelling MRB motorrijtuigen ouder dan 25/30 jaar

Vrijstelling taxi’s

Vrijstelling reinigingsdiensten

Vrijstelling wegenbouw

Vrijstelling ambulances

Nihiltarief MRB zeer zuinige auto’s

Overige vrijstellingen

Belasting op zware motorrijtuigen (eurovignet)

Teruggaaf internationaal gecombineerd vervoer

Overdrachtsbelasting

Vrijstelling overdrachtsbelasting bedrijfsoverdracht in familiesfeer

Vrijstelling overdrachtsbelasting stedelijke herstructurering

Vrijstelling landinrichting

Vrijstelling Bureau Beheer Landbouwgronden

Vrijstelling cultuurgrond

Vrijstelling natuurgrond