Lekker leven: waar gaat het om in de zorg? - Hoofdinhoud

(Column in CW en Het Goede Leven, 17.05.2012)

Pas geleden kwam ik het boek Lekker leven! tegen. Het is geschreven door Hans Marcel Becker, jarenlang de bestuurder van de ouderenzorgcentra van Humanitas.

Als mensen gelukkig zijn, neemt hun zorgbehoefte af. Foto: SXC Carol Garbiano

Het vertelt met veel foto’s en voorbeelden hoe hij in die centra een radicale verandering tot stand heeft gebracht. Eerst op intuïtie, en later met een doordachte zorgvisie.

Het boek zoomt in op het seniorenrestaurant als hart van het zorgcentrum. Het eerste doel in de zorg is namelijk genieten. Goed eten in een aangename sfeer, a la carte met bijzondere evenementen. Het restaurant, zo zegt de schrijver, is even belangrijk als de verpleging.

Het is een tegendraadse gedachte, zeker in een tijd waarin we moeten bezuinigen op alle extraatjes. De kosten in de zorg lopen alleen maar op en geld is er nooit genoeg. Moet je dan extra geld steken in luxere restaurants? Is het niet slimmer om te investeren in handen aan het bed?

Investeren in genieten

Het boek laat zien dat dat een valse tegenstelling is. Investeren in genieten kost geen geld, het levert geld op. Als mensen gelukkig zijn, neemt hun zorgbehoefte af. Een goede serveerster in het restaurant is wat dat betreft even belangrijk als de verzorgende.

Het boek van Becker is vooral een verademing te midden van alle discussies waarin de zorg vooral bedrijfsmatig benaderd wordt. We zien overal om ons heen dat dat vastloopt.

Managers worden steeds belangrijker, bestuurders krijgen soms buitensporige beloningen en ondertussen wordt de zorg schraler. De verzorgenden raken gefrustreerd omdat ze steeds minder tijd en aandacht aan mensen kunnen besteden. En uiteindelijk zijn de ouderen en hun familie vaak ongelukkig.

Waar zorg om draait

Misschien zijn we vergeten waar zorg werkelijk om draait. Dat is namelijk niet om het verschoonde verband, de maaltijd met het juiste aantal calorieën, of de juiste besteding van het zorgzwaartepakket. Kwaliteit is niet dat het goede aantal zorgminuten is besteed of dat alle procedures juist zijn gevolgd. En een goed zorgcentrum is niet een organisatie waar alles klopt.

Zorg is in de eerste plaats een relatie. Zorg begint met de vraag of ik ruimte wil maken om de ander werkelijk te ontmoeten. Of ik mij door de ander wil laten raken. Of ik die ander wil zien als mens met verlangens, dromen, mogelijkheden en - ja, dat ook - beperkingen. En of ik met die ander op weg wil gaan om daar het beste van te maken.

Ik heb nog nooit een oudere horen zeggen dat het fijn is dat de verzorgenden het bed zo mooi verschonen; wel dat het fijn is dat ze nog echt even aandacht voor je hebben.

Waarden

Hoe het komt dat we toch alleen praten over de procedures, regels en bezuinigingen? Precies weet ik het niet. Het heeft ermee te maken dat we veel te weinig praten over de waarden die er echt toe doen. Zonder die waarden blijft namelijk alleen de vraag over hoe we het geld verdelen en hoe we voorkomen dat het geld verkeerd gebruikt wordt.

Maar het gevolg is dat alle energie gaat zitten in de regeltjes, het verantwoorden van wat iedereen gedaan heeft en het afrekenen. Of mensen gelukkig zijn, lijkt onbelangrijk. Ik besef overigens goed dat juist politici de neiging hebben om steeds meer regeltjes toe te voegen in de hoop zo alles onder controle te houden.

Vanuit de kern

Maar juist daarom word ik blij van een voorbeeld als Lekker leven. Het laat zien dat we dit systeem kunnen doorbreken. Als we opnieuw gaan denken vanuit de kern, dan ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Dan kan er veel meer dan wanneer je vanuit de regeltjes denkt. En dan blijkt het ook nog eens goedkoper te zijn.

Wie de ouderen centraal stelt en professionals vertrouwt, die schept ruimte voor echte zorg. En natuurlijk gaat er dan wel eens iets fout, maar dat gebeurt ook als je alles probeert te regelen.

Misschien moeten we vaker de vraag stellen waar het ook alweer om draait en minder vaak hoe duur dat is.