Ad Koppejan over samenwerking PVV: 'Het doet pijn erover te praten' - Hoofdinhoud
De Volkskrant, 12 mei door Jan Hoedeman
© Joost van den Broek / de Volkskrant. Ad Koppejan in het Zeeuwse Zoutelande.
Voor Kamerlid Ad Koppejan waren het 'tropenjaren' onder het kabinet-Rutte met gedoogpartner PVV. 'Dit nooit meer.'
'Het is vers, het doet mij pijn erover te praten. Maar we kunnen het verleden niet ontkennen', zegt een van de twee openlijke tegenstanders in de CDA-fractie van de innige samenwerking met de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders. In zijn huis te Zoutelande rechtvaardigt Koppejan voor het eerst sinds de kabinetsval zijn opstelling van de afgelopen twee jaar.
Samen met Kathleen Ferrier stond hij te boek als dissident en stemde op het CDA-congres in oktober 2010 tegen samenwerking met de PVV. Koppejan en Ferrier stemden evengoed onder voorbehoud in met het regeer- en gedoogakkoord, waarmee VVD, CDA en PVV 76 zetels hadden voor een groot deel van het kabinetsbeleid. De twee hielden zich het recht voor tegen te stemmen na toetsing van maatregelen op het gebied van asiel, integratie en gelijkwaardigheid van mensen.
Drie weken geleden ontplofte de samenwerking in het Catshuis. Inmiddels zit het CDA al weer in een beweging naar de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september en vergeet de partijtop het liefst zo snel mogelijk de misère van regeren met de PVV. Maar zo werkt dat niet in het CDA.
De afgelopen dagen zijn de bekende mastodonten - zielsverwanten van Koppejan - weer naar buiten getreden. De oud-ministers Ernst Hirsch Ballin en Ab Klink laten van zich horen, nu duidelijk is dat in de CDA-lijsttrekkersverkiezing de PVV-samenwerking een taboe is in het debat. Van zwijgen komt geen eendracht, stelde Hirsch Ballin in Nieuwsuur. En Ab Klink verklaarde dat kandidaat Sybrand Haersma Buma kwetsbaar is door zijn samenwerking met de PVV, evenals staatssecretaris Henk Bleker.
Wat vindt u van de kritiek van Klink en Hirsch Ballin?
'Het is evident dat degenen die vanaf het begin groot voorstander waren van de samenwerking met de PVV in het licht van het nieuwe CDA-verhaal heel wat hebben uit te leggen. Meer dan iemand die vier maanden minister is geweest in het minderheidskabinet van VVD en CDA.'
U zult wel gelukkig zijn, nu ineens alle CDA'ers die samenwerking met de PVV verwerpen.
'Het schept eenheid nu iedereen tegen de PVV is. Dat is echt mooi. We hebben als CDA wel wat uit te leggen aan de kiezer. We moeten dat niet verdoezelen. Het CDA moet ruimhartig erkennen dat de samenwerking met de PVV verkeerd heeft uitgepakt en dat het niet vatbaar is voor herhaling. Dit nooit meer.'
U bent ruim anderhalf jaar geleden met uw hakken in het zand dissident geworden. Vervolgens ging u door de knieën. U zou Wilders ontmaskeren, daar hebben we niets meer van gehoord.
'Wilders heeft zichzelf ontmaskerd. Ik ben nooit een dissident geweest. Tijdens het kabinet-Van Agt/Wiegel (1977-1981, red.) had het CDA tien dissidenten. Die scoorden alleen in de publiciteit en bereikten niets. Dat is niet zoals ik politiek bedrijf. Maar mijn rol was wel een ondankbare. Degenen die van het kabinet afwilden, die eisten dat ik het liet struikelen. Degenen die dit kabinet wilden, zetten me neer als een dissident. Je doet het nooit goed.'
Had u uw hart niet meer moeten laten spreken dan uw hoofd?
'Waar ik overvleugeld dreigde te worden, heb ik binnen de fractie mijn stem laten horen. Ik heb nooit dingen tegen mijn gevoel in gedaan. Ik heb ervoor gekozen intern invloed uit te oefenen. Mijn eigen ego heb ik ondergeschikt gemaakt aan het resultaat. Uiteindelijk hebben Ferrier en ik nooit afwijkend gestemd. Het was niet zo dat wij moraalridders waren die zich verheven voelden boven de fractie. Het grootste deel van de fractie had grote moeite met het gedoogakkoord. Daarom nemen we nu ook zo makkelijk afscheid van de PVV.'
Wat hebt u dan bereikt met uw interne kritiek?
'Het uitzetten van Sahar en Mauro zijn we tegengegaan. In de aangenomen CDA-motie voor de huishoudinkomenstoets wordt rekening gehouden met mensen die wel willen, maar niet kunnen werken. De strafbaarstelling van illegalen is opgeheven. Maar in de beeldvorming is het net alsof wij Mauro met lege handen naar huis hebben gestuurd. En als je dan een compromis sluit over de Hedwigepolder waardoor 70 procent droog blijft, dan ben je ineens een draaikont. Een compromis kan een goed resultaat zijn, in plaats van een besmet woord.'
Waarom is er in de VVD niet zo'n discussie over de PVV-samenwerking?
'Zij maken de fout die het CDA ook maakte toen ze de grootste regeringspartij was: er wordt niet gediscussieerd. VVD-mastodonten kritiseren wel, maar niemand pakt het op. Het is onrechtvaardig dat de VVD ermee weg lijkt te komen, omdat veel zaken tegen hun liberale uitgangspunten ingingen. Wij zijn opener, we durven te worstelen.'
Wat stond u nou ten diepste tegen in de samenwerking met de PVV?
'In persoonlijke zin niet veel. Met Oud en Nieuw en Kerstmis heb ik kaarten ontvangen van en verstuurd naar PVV'ers. Maar het systematisch wegzetten van moslims, Grieken, Polen en daarna de hele Europese Unie, dat staat haaks op de christen-democratische beginselen. De PVV trekt electoraal profijt van dat stigmatiseren in tijden van economische crisis. Maar je ziet nu de PVV in elkaar zakken. Een beweging die het moet hebben van één leider: als het corrigerende kader ontbreekt, dan is de stabiliteit weg.'
Gaat u zich eigenlijk kandideren voor de nieuwe lijst, of hebt u het helemaal gehad?
'Ik moest wel even goed nadenken en er met mijn vrouw Annemiek over praten. Het waren tropenjaren onder dit kabinet. Ik heb gebuffeld en afgezien en ben op mijn post gebleven. Ik heb tegen veel zaken gestreden die nu weg zijn. Een jaar geleden heb ik een stuk geschreven en het CDA opgeroepen tot een terugkeer naar het politieke midden. Dat gebeurt nu. En ook als tegenstander van samenwerking met de PVV wil ik laten zien dat we samen met de rest kunnen bouwen aan het nieuwe CDA. Annemiek zei: 'Doe maar, op voorwaarde dat het CDA ondubbelzinnig voor jou kiest'. Ik ga dus voor een direct verkiesbare plaats.'