Wie niets te verbergen heeft…. - Hoofdinhoud

Ik kijk reikhalzend uit naar de zomer van 2012. Dan verwacht ik de uitspraak van de rechter over het openbaar maken van een EU document….dat ik in de zomer van 2009 heb aangevraagd. Drie hele jaren voor het boven water krijgen van een juridisch stuk dat zou kunnen aantonen dat het akkoord met de VS over doorgifte van bankgegevens (‘Swift’) geen deugdelijke rechtsgrondslag heeft. Tegen de zomer van 2012 is dat akkoord al twee jaar van kracht.

Dit voorbeeld toont glashelder aan dat Europa een veel krachtiger instrument nodig heeft voor de openbaarheid van bestuur. De overheid houdt de laatste jaren steeds meer de handel en wandel van burgers in de gaten, op een schaal die Big Brother tot amateur degradeert. Maar terwijl de burger 24/7 overal kan worden bespied, wordt de overheid zelf steeds ondoorzichtiger. Het is voor een gewone burger bijna ondoenlijk inzicht te krijgen in het handelen van de overheid.

Dat is kwalijk. Openbaarheid van bestuur is een van de belangrijkste instrumenten waarmee burgers hun overheid kunnen controleren en ter verantwoording kunnen roepen, het is een essentieel onderdeel van een democratie. Openbaarheid van bestuur moet zijn gebaseerd op het principe: alles is openbaar, tenzij.

Niet geheel verrassend proberen overheden daar onderuit te komen, zodat ze ongestoord door lastige burgers, media en volksvertegenwoordigers hun gang kunnen gaan. Geheel in die geest probeerde minister Donner in Nederland de Wet Openbaarheid Bestuur (Wob) te beperken, en ook in Europa streven lidstaten en Commissie naar drastische inperking van de Europese wet openbaarheid bestuur (in Nederland liefkozend de ‘Eurowob’ genoemd).

Dit soort pogingen zijn overigens des te onnozeler in tijden van internet. Al is de minister nog zo snel, WikiLeaks achterhaalt hem wel.

Het Europees Parlement wil juist meer openheid, en blokkeert een wijziging van de Eurowob als die leidt tot minder transparantie in plaats van meer. Juist in deze fase is openbaarheid van bestuur meer dan ooit een voorwaarde voor vertrouwen en betrokkenheid van burgers, en daarmee voor het succes van Europese integratie.

De Europese Unie gaat door een diepe politieke crisis. Maar als de voortekenen niet liegen, gaat Europa een grote sprong maken van een samenwerkingsverband tussen hoofdsteden naar een daadwerkelijk politieke unie waar de burgers het voor het zeggen krijgen. Er moeten méér bevoegdheden naar Brussel. Dat is nodig. Maar dan ook méér macht naar burgers om de Europese overheid te controleren en ter verantwoording te roepen. Een sterke Eurowob dus.

Tags: D66, Donner eurocrisis, Eurowob, openbaarheid bestuur, Sophie, Veld